Β ΚΥΚΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ

Β ΚΥΚΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ ΤΑΞΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜ/ΜΟ: ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2017 ΚΑΘ/ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΑ Ζ. ΒΑΘΜΟΣ: /100, /20 Α. KEΙΜΕΝΟ Πάνω από 86,7 εκατομμύρια παιδιά, κάτω των 7 ετών, έχουν περάσει ολόκληρη τη ζωή τους σε ζώνες συγκρούσεων, θέτοντας την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους σε κίνδυνο, ανακοίνωσε η UNICEF. Ένα παιδί γεννιέται με 253 εκατομμύρια ενεργούς νευρώνες, αλλά το αν ο εγκέφαλος θα φθάσει την πλήρη ενήλικη ικανότητα των περίπου ενός δισεκατομμυρίου συνδεόμενων νευρώνων, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη στην πρώιμη παιδική ηλικία, τονίζει η UNICEF. Αυτό περιλαμβάνει το μητρικό θηλασμό και τη διατροφή στην πρώιμη παιδική ηλικία, τα πρώτα ερεθίσματα που θα δεχθεί από εκείνους που το φροντίζουν, τις πρώτες ευκαιρίες για μάθηση και τη δυνατότητα να μεγαλώσει και να παίξει σε ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια των πρώτων επτά ετών της ζωής, ο εγκέφαλος ενός παιδιού έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιεί 1.000 εγκεφαλικά κύτταρα κάθε δευτερόλεπτο. Κάθε ένα από αυτά τα κύτταρα, γνωστά ως νευρώνες, έχει τη δύναμη να συνδέεται με άλλους 10.000 νευρώνες χιλιάδες φορές ανά δευτερόλεπτο. Οι εγκεφαλικές συνδέσεις χρησιμεύουν ως δομικά στοιχεία του μέλλοντος του παιδιού, καθορίζοντας την υγεία του, τη συναισθηματική ευεξία και την ικανότητα μάθησης, περιγράφει η UNICEF. Τα παιδιά όμως που ζουν μέσα σε συγκρούσεις, συχνά εκτίθενται σε ακραία ψυχικά τραύματα, που τα θέτουν σε κίνδυνο διαβίωσης σε συνθήκες τοξικού στρες, μια κατάσταση που αναστέλλει τις συνδέσεις των κυττάρων του εγκεφάλου με σημαντικές συνέπειες στη γνωστική, κοινωνική και σωματική τους ανάπτυξη σε ολόκληρη τη ζωή τους, συνεχίζει η ανακοίνωση. 1

«Εκτός από τις άμεσες φυσικές απειλές που αντιμετωπίζουν τα παιδιά σε περιπτώσεις κρίσεων, διατρέχουν επίσης κίνδυνο από τα βαθιά ριζωμένα ψυχικά τραύματα» αναφέρει στην ανακοίνωση η Πία Μπρίτο, επικεφαλής της UNICEF για την Πρώιμη Παιδική Ανάπτυξη. Στοιχεία της UNICEF δείχνουν ότι σε παγκόσμιο επίπεδο το 1 στα 11 παιδιά, ηλικίας 6 ετών ή νεότερα, έχουν περάσει την πιο κρίσιμη περίοδο της ανάπτυξης του εγκεφάλου μέσα σε συγκρούσεις. «Οι συγκρούσεις στερούν από τα παιδιά την ασφάλεια, την οικογένεια και τους φίλους τους, το παιχνίδι και την καθημερινότητα. Όλα αυτά είναι στοιχεία της παιδικής ηλικίας που προσφέρουν στα παιδιά την καλύτερη δυνατή ευκαιρία να αναπτυχθούν πλήρως και να μαθαίνουν αποτελεσματικά, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να συμβάλουν στις οικονομίες και τις κοινωνίες τους, αλλά και στην οικοδόμηση ισχυρών και ασφαλών κοινοτήτων, όταν ενηλικιωθούν» εξηγεί η κ. Μπρίτο. Και συνεχίζει: «Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο, ώστε να παρέχουμε στα παιδιά και εκείνους που τα φροντίζουν κρίσιμες προμήθειες και υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένου του εκπαιδευτικού υλικού, της ψυχοκοινωνικής στήριξης και ασφαλείς χώρους, φιλικούς προς τα παιδιά, που μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της αίσθησης της παιδικής ηλικίας εν μέσω μιας σύγκρουσης». Τα αίτια του πολέμου λόγω της φύσης τους δύσκολα ερμηνεύονται. Η κοινωνική συμπεριφορά δεν υπόκειται σε φυσικούς νόμους με τον ίδιο τρόπο όπως οι κυκλώνες και οι σεισμοί. Οι άνθρωποι γράφουν οι ίδιοι την ιστορία τους, συχνά με τη βία και μερικές φορές κατά ανεξήγητο τρόπο. Έτσι τα αίτια είναι περίπλοκα και πολυδιάστατα και διαφέρουν, συχνά θεμελιωδώς, από πόλεμο σε πόλεμο. Μπορούμε, όμως, να προσδιορίσουμε ορισμένες συνθήκες και αίτια που αυξάνουν τη πιθανότητα του πολέμου. Σε πολλές περιπτώσεις η ένοπλη σύγκρουση έχει λιγότερο να κάνει με εθνικιστικές ιμπεριαλιστικές ιδεολογίες ή εδαφικές βλέψεις και περισσότερο με την οικονομική απληστία, τον ανταγωνισμό για τον έλεγχο οικονομικών πόρων. Οι υπερεθνικοί πόλεμοι απεικονίζουν πλέον το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ Δύσης και Ανατολής, ώστε τα τελευταία χρόνια, οι φτωχές χώρες έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να εμπλακούν σε ένοπλες συγκρούσεις ή σε τρομοκρατικά χτυπήματα από ό,τι οι πλούσιες. Όμως και η φτώχεια και η ανισότητα από μόνα τους δεν φαίνεται να είναι καθοριστικοί παράγοντες για αυτό, καθώς οι περισσότερες φτωχές χώρες ζουν εν ειρήνη τον περισσότερο καιρό. 2

Κανένα από τα αίτια αυτά δεν μπορεί να γίνει αυθύπαρκτα αποδεκτό, αν δεν προϋποθέσουμε την ευρύτερη ηθική κενότητα και ο κύριος «υπόδικος» είναι οι πολιτικές ηγεσίες. Ο πολιτικός ηγέτης καθορίζει την εξωτερική πολιτική και αν ο ίδιος στερείται ηθικής βάσης, τότε συγκαλύπτοντας τα βαθύτερα αίτια των επιλογών του υποσκάπτει την ειρήνη, θυσιάζει το λαό του στο βωμό του «εθνικού συμφέροντος» και τον κόσμο ολόκληρο στο βωμό της προσωπικής του φιλοδοξίας - μάλλον κενοδοξίας, ή της προσωπικής του παραφροσύνης αδυνατώντας να κατανοήσει ότι ύψιστο συμφέρον είναι η ειρήνη και ότι το αξίωμα που κατέχει δημοκρατικά ή μη τον θέτει προ τεραστίων ευθυνών απέναντι στον λαό του και την ανθρωπότητα, δεν του αφήνει περιθώρια για ηθικά «παραστρατήματα». Δικαιολογημένοι προβληματισμοί έχουν εκφραστεί για το ρόλο της επιστήμης στον πόλεμο και στην οικολογική καταστροφή. Αυτοί, όμως, συναρτώνται άμεσα με τη μη συμμετοχή των πολιτών σε καίρια ζητήματα. Η άγνοια ή, ακόμα χειρότερα, η ημιπληροφόρηση λειτουργούν ως προαιπατούμενο της περιθωριοποίησης των πολιτών, αλλά προκύπτουν και ως επακόλουθο. Ο κόσμος μας θα ήταν ένας ευτυχισμένος κόσμος, αν η συνεργασία εφαρμοζόταν περισσότερο από τον ανταγωνισμό, αν ό,τι ωραίο υπάρχει στη φύση δεν καταστρεφόταν, για να παραχωρήσει τη θέση του σε τρομερές μηχανές που δημιουργήθηκαν μόνο για να σκοτώνουν ανθρώπους και περιβάλλον. Πέρα από αυτό, έχει, επίσης, εδραιωθεί η σαρωτική επικράτηση της ατομικής ιδιώτευσης, σε αντίθεση με εποχές όπου, πλασματικά ή μη, πρωταγωνιστούσε η πρακτική του συλλογικού στόχου, επιδίωξης και δημιουργίας. Ο ΟΗΕ ανέκαθεν υπεστήριζε ότι για την αντιμετώπιση της φρίκης του πολέμου η πρόληψη είναι καλύτερη από την θεραπεία και ότι οι αιτίες όχι, μόνο τα συμπτώματα, πρέπει να αντιμετωπίζονται στην καρδιά του προβλήματος. Όμως, οι ευγενείς αυτές φιλοδοξίες δεν έχουν ακόμη βρει αποτελεσματική έκφραση στην πράξη. Ως αποτέλεσμα, η διεθνής κοινότητα σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπη με ανθρωπιστικές προκλήσεις χωρίς προηγούμενο. Απέναντι λοιπόν σε επείγουσες ανθρωπιστικές ανάγκες και παρατεταμένες κρίσεις αναδύεται η απαίτηση να ζήσουν τα παιδιά σε περιβάλλοντα φιλικά Γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο φρικτό από το να βλέπει ένα παιδί τη ζωή του ως φρικτή. Κείμενο διασκευασμένο, της ομιλίας του Κόφι Ανάν, Γενικού Γραμματέα ΟΗΕ και άρθρου από το ΒΗΜΑ, 24/03/2016. 3

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να συντάξετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου σε 100-120 λέξεις. Μονάδες 25 Β1. Να συμφωνήσετε ή να διαφωνήσετε με το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων: - Η ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού κατά την πρώιμη παιδική ηλικία επηρεάζει την ψυχική του υγεία. - Οι φτωχές χώρες αντιμετωπίζουν μικρότερο κίνδυνο εμπλοκής σε πόλεμο συγκριτικά με τις πλούσιες. - Η επιστήμη δεν έχει ευθύνη για τις πολεμικές συγκρούσεις. - Οι σύγχρονες πολιτικές ηγεσίες στερούνται ηθικών αξιών. - Σήμερα έχει αυξηθεί η συμμετοχή των πολιτών στις κοινές υποθέσεις. Μονάδες 10 Β2. α. Mε ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η τέταρτη παράγραφος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας. β. Ποιος είναι ο/οι τρόπος/οι πειθούς που χρησιμοποιούνται στην τρίτη παράγραφο του κειμένου; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα. Β3. α. Να βρείτε τα συνώνυμα των έντονα τυπωμένων λέξεων του κειμένου. β. Να βρείτε τα αντώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων του κειμένου. Β4. Να εξηγήσετε τη λειτουργία των εισαγωγικών και του α πληθυντικού προσώπου στην πέμπτη παράγραφο του κειμένου. Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Σε μια ομιλία σας σε συνέδριο πολιτικών εκπροσώπων και νέων όλων των κρατών να εκθέσετε τις απόψεις σας ως εκπρόσωποι των μαθητικών κοινοτήτων της περιοχής σας για τα αίτια της αναζωπύρωσης πολέμων και να προτείνετε τρόπους με τους οποίους θα επικρατήσει η παγκόσμια ειρήνη, συναδέλφωση και συνεργασία. [600 λέξεις] 4 Μονάδες 40

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Το κείμενο αναφέρεται στις συνέπειες των πολέμων στα παιδιά και στα αίτια αυτών. Σύμφωνα με την Unisef τα παιδιά που ζουν σε συρράξεις αδυνατούν να αναπτυχθούν γνωστικά, σωματικά και κοινωνικά. Επιπλέον, η επικεφαλής της οργάνωσης Πία Μπρίτο τονίζει πως οι συγκρούσεις αφαιρούν από τα παιδιά τη δυνατότητα ασφαλούς διαβίωσης και γι αυτό οφείλουμε να τα στηρίζουμε και να τα προστατεύουμε. Στη συνέχεια αναφέρονται ως αίτια πολέμων οι επεκτατικές πολιτικές και οι οικονομικοί ανταγωνισμοί. Παράλληλα, η ηθική αναλγησία των πολιτικών ηγεσιών υπονομεύει την ειρήνη και γι αυτό υπεύθυνη είναι και η επιστήμη σε συνδυασμό με την αδράνεια και τον ατομικισμό των πολιτών. Τέλος, όπως υποστηρίζει και ο ΟΗΕ, πρέπει η διεθνής Κοινότητα να λειτουργήσει προληπτικά για την αντιμετώπιση των συνεπειών των πολέμων, στοχεύοντας πρωτίστως στην προστασία των παιδιών. Β1 Σ Λ Λ Σ Λ Β2 α) Η τέταρτη παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία, γιατί ο συγγραφέας στην αρχή παραθέτει τη θέση για ότι τα αίτια του πολέμου είναι δύσκολο να ερμηνευτούν («Τα αίτια των πολέμων πόλεμοι») και στη συνέχεια αναφέρει κάποια από αυτά («σε πολλές περιπτώσεις τον περισσότερο καιρό»). Η πορεία σκέψης στην παράγραφο είναι αναλυτική. β) Στην παράγραφο χρησιμοποιείται η επίκληση στην αυθεντία, καθώς παρατίθενται τα λόγια της Πία Μπρίτο, επικεφαλής της Unisef («εκτός από τραύματα», «οι συγκρούσεις συγκρούσεις»). Η επίκληση στη λογική με τεκμήρια, δηλαδή αποτελέσματα ερευνών και στατιστικά στοιχεία («Στοιχεία της Unisef συγκρούσεις»). Β3. α) Εξηγούνται Επεκτατικές Ανεξάρτητα Υπονομεύει Συνδέονται (σχετίζονται) β) Ελλιπή Απλά Περιορισμένη 5

Αποκαλύπτοντας (φανερώνοντας) Αποχή Β4. Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν: Υπόδικος: μεταφορά, ειρωνεία Εθνικού συμφέροντος: ειρωνεία Καταστήματα: μεταφορά Με τη χρήση του α πληθυντικού ο συγγραφέας εντάσσει και τον εαυτό του στο σύνολο των ακροατών και έτσι τους ευαισθητοποιεί αποτελεσματικότερα, περνώντας τους πιο άμεσο το μήνυμα του ο λόγος του αποκτά καθολικότητα και εγκυρότητα. Γ. ΑΙΤΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΕΙΡΗΝΗ Στο σύγχρονο κόσμο επικρατεί αναταραχή σε όλα τα επίπεδα, που έχει αντίκτυπο στην ατομική και κοινωνική ζωή. Οι κίνδυνοι από την αναταραχή αυτήν, ορατοί και αόρατοι, υποσκάπτουν τη γαλήνη του ανθρώπου και κατακλύζουν τη ζωή του με άγχος και ανασφάλεια για το μέλλον. Το χειρότερο όμως είναι ότι το όραμα της ειρήνης για πολλούς ανθρώπους σήμερα καθίσταται ουτοπία. Βέβαια, οι παράγοντες που υπονομεύουν την ειρήνη έχουν άμεση σχέση με τη φυσιογνωμία της σύγχρονης εποχής. Συγκεκριμένα: 1) Ένα σημαντικό αίτιο είναι ο φοβερός ανταγωνισμός που παρατηρείται ανάμεσα στα κράτη στον τομέα των εξοπλισμών. Εξοπλισμοί, που συνεχώς τελειοποιούνται και εμφυσούν τον τρόμο στον άνθρωπο, μόνο με την παρουσία τους. Σε συνάρτηση με το παραπάνω, οι πολεμικές βιομηχανίες και τα τεράστια συμφέροντα που υποκρύπτουν, δρουν υπονομευτικά για την ειρήνη και συντηρούν την «ισορροπία του τρόμου». 2) Ο παραλογισμός που χαρακτηρίζει την εποχή μας και η απουσία της λογικής τροφοδοτούν ενέργειες που καθημερινά επιβουλεύονται την ειρήνη και σκορπίζουν το φόβο στις ψυχές των ανθρώπων. 3) Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι ιμπεριαλιστικές και κατακτητικές τάσεις μερικών κρατών, καθώς και η αρρωστημένη φιλοδοξία κάποιων ηγετών (Γερμανία Β παγκόσμιος πόλεμος). Ορισμένες φορές, μάλιστα, ηγέτες δε διστάζουν να εμπλέξουν τη χώρα τους σε πόλεμο, προκειμένου να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από σοβαρά εσωτερικά προβλήματα. 6

4) Συχνά, ο φανατισμός, οι μισαλλοδοξίες, ο εθνικισμός, επιβάλλονται στις μάζες έντεχνα για να εδραιώνονται οι έχθρες και να αποκτήσουν οι ιμπεριαλιστικές τάσεις ορισμένων χωρών λαϊκό έρεισμα. 5) Οι πρωτοφανείς ανακατατάξεις στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, η κατάρρευση καθεστώτων, καθώς και η διάλυση κρατών άλλοτε ενιαίων, έχουν δημιουργήσει πληθώρα οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων, με αποτέλεσμα οι διάφορες μειονότητες ν αναζητούν διέξοδο μέσα από το αίτημα της ανεξαρτησίας και να οδηγούν έτσι τη χώρα σε εμφύλιο σπαραγμό. 6) Και σε πολλές χώρες του Δυτικού κόσμου εγκυμονεί ο κίνδυνος πολεμικών συγκρούσεων, εξαιτίας των αυξανόμενων οικονομικών, πολιτικών, κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν (ανεργία, εξαθλίωση, κοινωνικές οικονομικές ανισότητες, πολιτική αναξιοπιστία και διχόνοια). Αυτές οι καταστάσεις δημιουργούν και τις κατάλληλες συνθήκες για την αναβίωση του ρατσισμού, του ναζισμού, του εθνικισμού. 7) Οι βαθύτερες πάντως αιτίες που σήμερα διακυβεύεται η ειρήνη, ίσως θα έπρεπε να αναζητηθούν στο βαθιά αντιανθρώπινο χαρακτήρα της εποχής μας. Όταν ελάχιστη σημασία φαίνεται να έχει η «αξία άνθρωπος», όταν το μόνο πράγμα που θεωρείται το παν είναι το χρήμα, που είναι κακός σύμβουλος του ανθρώπου, είναι εύκολο να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν σε πόλεμο. 8) Η κυριότερη όμως αιτία πολέμου ήταν και θα είναι τα οικονομικά συμφέροντα, έστω και αν πολλοί πόλεμοι έγιναν με ένα άλλο πρόσχημα, στο όνομα κάποιας ιδεολογίας. Πολλές χώρες, μέσα από εδαφικές ή άλλες διεκδικήσεις, αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων (ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής και ενεργειακής κρίσης, όπως συμβαίνει και σήμερα) και δε διστάζουν να φτάσουν ακόμα και στον πόλεμο. ΠΩΣ ΘΑ ΕΠΙΤΕΥΧΘΕΙ Η ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΘΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ 1) Ανθρωποκεντρική παιδεία. Οι ανθρωπιστικές αξίες επιτρέπουν την εφαρμογή των αρχών της δικαιοσύνης, της ισότητας και της συναδέλφωσης των λαών. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω του σχολείου, το οποίο δε θα πρέπει να μεταδίδει μόνο εξειδικευμένες γνώσεις, αλλά να ασχοληθεί και με την ευρύτερη ανθρωπιστική καλλιέργεια του μαθητή. 7

2) Οι διακρατικές διαφορές πρέπει να επιλύονται με το διάλογο. Οι πολιτικοί ηγέτες επιβάλλεται να δείχνουν σύνεση, πνεύμα συνεργασίας, να μην είναι αλαζόνες και να μην κάνουν αδέξιους χειρισμούς. 3) Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών σε φιλειρηνικά κινήματα, μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο πίεσης των εξουσιαστών και να ανατρέψει τα φιλοπόλεμα σχέδιά τους. 4) Είναι επιτακτική ανάγκη να μειωθούν οι εξοπλισμοί και να πραγματοποιηθεί ο πυρηνικός αφοπλισμός. Σε συνάρτηση με το παραπάνω, πρέπει και οι επιστήμονες να συνειδητοποιήσουν τη δική τους ευθύνη. 5) Διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Ο.Η.Ε., πρέπει να αναλάβουν ουσιαστική δράση για την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών και τον περιορισμό των εχθροπραξιών. Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας να μη μένουν μόνο στα λόγια. 6) Οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει με λόγια και με πράξεις να είναι πρωτοστάτες στην υπεράσπιση της ιδέας της ειρήνης. 7) Σημαντική είναι και η ενημέρωση για τις συνέπειες του πολέμου, τόσο από το σχολείο όσο και από τηλεοπτικές εκπομπές. Έτσι, μπορούν να αφυπνιστούν οι συνειδήσεις, να εξεγερθούν οι μάζες και να διεκδικήσουν τον περιορισμό των εξοπλισμών, την ύφεση, την ειρήνη. 8) Η συνεργασία των λαών σε οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, αθλητικό επίπεδο, μπορεί να οδηγήσει στον παραμερισμό των προκαταλήψεων και στην ανάπτυξη δεσμών φιλίας. Ειδικά οι νέοι, με διάφορες πρωτοβουλίες μέσω των μαθητικών κοινοτήτων, με πολιτιστικές εκδηλώσεις και με ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων, μπορούν να συμβάλουν στη συμφιλίωση των λαών. 8