3 5 (مجله سالمندي ايران) سال ششم شماره بيست و دوم زمستان 390 بررسي تا ثير كتابدرماني برميزان تواناييهاي خودمديريتي سالمندان (مقاله پژوهشي برگرفته از پاياننامه) 3 * صغري قليزاده حميدرضا خانكه فرحناز محمدي كارشناسي ارشد پرستاري دانشگاه علوم بهزيستي توانبخشي دكتراي پرستاري دانشيار دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي * پست الكترونيك نويسنده مسي ول: hrkhankeh@hotmail.com دكتراي پرستاري استاديار دانشگاه بهزيستي و توانبخشي چكيده: هدف: هدف اصلي اين مطالعه تعيين تا ثير كتاب درماني بر ميزان تواناييهاي خودمديريتي سالمندان بود. روش بررسي: پژوهش حاضر يك مطالعه نيمه تجربي است. جامعه پژوهش شامل كليه سالمندان 65 سال به بالاي عضو كانون جهانديدگان منطقه چهار شهر تهران بودند. نمونه شامل 60 نفر سالمند بود كه با توجه به معيارهاي ورود و خروج انتخاب شده بودند. اعضاي نمونه با استفاده از جدول اعداد تصادفي در دو گروه مداخله( n=30 )و گروه شاهد ( n=30 )قرارگرفتند. مداخله شامل پنج جلسه كتاب درماني در طول ده هفته بود كه براي گروه مداخله انجام شد. توانايي خودمديريتي قبل و بعد از مداخله در هر دو گروه اندازهگيري شد. ابزار پژوهش پرسشنامه SMSA-30 بود (0/8 =α). براي تجزيه و تحليل دادهها از spss8 استفاده شد. دادهها با كمك آزمونهاي آماري كاي اسكوي ر كلموگروف اسميرنوف دقيق فيشر تي زوجي و تي مستقل تجزيه و تحليل شدند. يافتهها: نمرات توانايي خودمديريتي قبل از مداخله در گروه آزمون 70/77 و در گروه شاهد 68/46 بود. پس از مداخله نمره توانايي خودمديريتي در گروه آزمون 73/5 و در گروه شاهد 69/53 بود. نتايج در سطح %95 از لحاظ آماري معنادار بود. يافتههاي حاصل از پژوهش نشان ميدهد كه پس از انجام مداخله نمره كلي تواناييهاي خودمديريتي پس مداخله در دو گروه آزمون و شاهد تفاوت معناداري از لحاظ آماري دارد (0.03=p) همچنين با توجه به يافتههاي مطالعه حاضر مشخص ميشود كه نمرات گروه آزمون در خرده مقياسهاي سرمايه گذاري رفتاري تنوع رفتاري و مثبت انديشي بطور معناداري بالاتر از گروه شاهد است كه نشان دهنده بهبود اين خرده مقياسها در گروه آزمون نسبت به گروه شاهد است( p<0/05 ) كه تا ثير مثبت مداخله را نشان ميدهد. نتيجهگيري: يافتههاي پژوهش حاضر ضمن حمايت از فرضيه تحقيق نشان داد كه كتاب درماني موجب بهبود شاخصهاي تواناييهاي خودمديريتي ميشود كه اين امر بدان معني است كه اين مداخله ميتواند سبب بهبود محسوس و معنادار تواناييهاي خودمديريتي سالمندان و در نتيجه بهبود كيفيت زندگي آنها شود. لذا انجام مداخلات غيرتهاجمي نظير كتاب درماني و ساير درمانهاي شناختي رفتاري توسط پرستاران ميتواند ضمن بهبود تواناييهاي خودمديريتي سالمندان زمينه را جهت ارتقاء كيفيت زندگي و حضور فعالتر آنها در جامعه فراهم كند ضمنا اين مطالعه يك حوزه جديد جهت پژوهشها و خدمات پرستاري معرفي كرده است. كليد واژهها: توانايي خودمديريتي كتاب درماني سالمندان مقدمه امروزه در تمام جوامع سالمندي به عنوان يك مساله مهم در عصر حاضر مطرح است. كاهش ميزان باروري نقش عمدهاي در افزايش درصد سالمندان داشته است درصد افزايش سالمندان تقريبا در همه كشورها بطورمنظم روبه افزايش است( ). از سوي ديگر در بيشتر كشورها افزايش تعداد در رشد نسبت جمعيت سالمند به كل جمعيت با توجه به ويژگيهاي خاص جسمي و ذهني اين گروه سني به چالش اساسي تبديل شده است( ). در بررسي اين تحول عظيم جمعيتي آنچه بيشتر موجب نگراني است آن است كه اكثر اين سالخوردگان از نظر اقتصادي افرادي غير سازنده و مصرف كننده از نظر اجتماعي تنها و منزوي و از نظر سلامت و بهداشت در معرض خطر ابتلا به بيماريهاي مزمن و معلوليتها و ناتوانيهاي ناشي از آن هستند كه منجر به افزايش وابستگي در سالمندان ميشود( 3 ). در كشورهاي در حال توسعه سالمندان با مساي ل متعددي روبرو هستند يكي از عوامل مهم تغييراتي است كه در شيوه زندگي اجتماعي و خانوادگي مردم به وجود آمده است. به موازات تغيير
بررسي تا ثير كتابدرماني برميزان تواناييهاي خودمديريتي سالمندان 5 شيوه زندگي روستايي به شهر نشيني و هستهاي شدن خانوادهها نگهداري از سالمندان توسط فرزنداندشوار شده است و اين چارهاي جز پناه آوردن به خانههاي سالمندان را باقي نگذاشته است. با توجه به تحقيقات انجام شده به نظر ميآيد كه نبود استقلال خودمختاري كنترل و انجام فعاليتهاي روزانه منجر به بروز مشكلات عديدهاي براي سالمندان ميشود. زماني كه فرد كنترل خود را بر اتفاقاتي كه پيرامون او ميگذرد از دست ميدهد احساس بيياوري و كاهش اعتماد به نفس به او دست ميدهد غير فعال و كند ميشود بدين ترتيب انگيزه زندگي كردن را از دست ميدهد و دچار اختلالات شناختي افسردگي و نااميدي ميگردد( 4 ). يكي از مشكلات دوره سالمندي كاهش توان خودمديريتي است. مطالعات انجام شده كم بودن توان خودمديريتي در سالمندان را نشان ميدهد. در مطالعات انجام شده در انگلستان 59 درصد سالمندان داراي بيماريهاي طولاني مدت ناتواني و ضعف بودند كه 4 درصد آنان در انجام فعاليتهاي روزانه شان دچار محدوديت بودند( 5 ). درصورتي كه استقلال و قدرت خودمديريتي و تصميمگيري سالمند به چالش كشيده شود سالمند احساس ميكند كه به يك موجود زنده بياختيار و فاقد قدرت تصميمگيري تبديل شده است و در اين شرايط مجبور است بر خلاف ويژگي دروني خود مطيع تصميمات و اختيارات ديگران باشد و احساس ميكند كه مديريت واستقلال او در زندگي اش به خطر افتاده است( 6 ). براساس تي وري خودمديريتي موفقيت آميزسالمندان تواناييهاي خودمديريتي تواناييهايي هستند كه افراد جهت مديريت منابع براي حفظ سلامتي مثبتشان به آنها نياز دارند.اين تي وري 6 دسته از تواناييها را براي خودمديريتي ذكر ميكندكه عبارتند: توانايي حل مسي له قدرت تصميم گيري استفاده از منابع موجود ايجاد تشكل اراي ه دهنده مراقبت مددجو برنامهريزي براي فعاليتها و سازگار كردن خود با شرايط و محيط( 7 ). مطالعات نشان داده كه سالمندان آسيب پذير سطحسواد و آموزش و دانش سلامتي پايين تري دارند( 5 ). در نتيجه اين دسته از سالمندان به توانايي خود مديريتي بيشتري جهت سازگاري بهتر با شرايط نياز دارند( 7 ). همچنين مطالعات نشان داده آن دسته از مدجوياني كه آگاهي بيشتري نسبت به شرايط انتظارات و اميدها و منابع خود مديريتي دارند خودمديران موفقي هستند( 5 ). متاسفانه بسياري از سالمندان در دسترسي به منابع ضروري جهت كسب اطلاعات و خودمدير شدن داراي محدوديتهايي هستند. تخمين زده شده است كه بيش از يك سوم افراد سالمند از نظر اجتماعي- اقتصادي آسيب پذير بوده و داراي درآمد آموزش و دانش سلامتي پايين تري هستند( 9 ). براساس يافتهها مداخلاتي كه خودمديريتي را بهبود ميبخشد كم است (7). از جمله اين مداخلات ميتوان كلاسهاي آموزشي جلسات مشاوره كتاب درماني و... را نام برد براساس مطالعات انجام شده كتاب درماني ميتواند اثر مثبتي برروي تواناييهاي خودمديريتي داشته و ميتواند جايگزين مناسبي براي درمانهاي سنتي باشد( 7 ). اگر چه كليه روشهاي روان درماني سعي دارند به مددجويان كمك كنند تا آن چنان از تواناييهاي لازم برخوردار شوند كه بتوانند خودشان مشكلات خود را حل كنند معهذا نفس ارتباط درمانگر و مددجو نوعي ارتباط و وابستگي ايجاد ميكند. البته مشاوران مجرب سعي ميكنند تا از چنين وابستگي پيشگيري كنند اما كتاب درماني در مقياس بالاتري ميتواند فردرا مستقل بار آورد( 0 ). علل اينكه ما در اين مطالعه از بين مداخلات خود مديريتي كتاب درماني را انتخاب كرديم عبارتند از: اول. اكثر مداخلات خودمديريتي سنتي بر روي آموزش افراد جهت مقابله با يك نوع مشكل خاص مثل افسردگي دلتنگي بيخوابي و يا بيماريهاي مزمن تمركز ميكنند در حاليكه اكثر سالمندان از مجموعهاي از مشكلات در حيطههاي مختلف زندگي رنج ميبرند. بنابراين به نوعي از مداخلات خودمديريتي نياز دارند كه بتواند آنها را با يك شناخت عمومي و خزانه رفتاري براي مقابله با انواع متفاوتي از مشكلات مجهز كند( 7 ). دوم. اكثر مداخلات سنتي به مشكلاتي از سالمندان كه در حال حاضر وجود دارند توجه ميكنند در حاليكه مطالعات زيادي نشان داده است كه پيشگيري از نارساييها و ناتواناييها مربوط به سن تا ثير بيشتري از مقابله با خود مشكل دارد. بنابراين به مداخلهاي نياز داريم كه بتواند براي سالمندان در معرض مشكل همانند سالمندان دچار مشكل مفيد و مو ثر باشد( 7 ). سوم. با وجود اينكه اهداف مداخلات خود مديريتي افزايش خودمختاري افراد پير است ولي بسياري از اين مداخلات به صورت جلسات مشاورهاي و گروهي در برگزار ميشود. در
53 (مجله سالمندي ايران) سال ششم شماره بيست و دوم زمستان 390 حاليكه كتاب درماني به صورت خواندن يك كتاب براي درمان مساي ل رواني اجتماعي نيازي به مشاوره رو در رو نداشته و ميتواند گروه بزرگي از سالمندان را تحت پوشش خود قرار دهد و از اين طريق باعث صرفه جويي در زمان و هزينه ميشود( 7 ). با توجه به مشكلات سالمندان از جمله پايين بودن توان خودمديريتي آنان كه مانع زندگي مستقل و پويا ميگردد و با توجه به امتيازات كتاب درماني و از آنجا كه تاكنون در كشور مان مطالعهاي جهت بررسي تا ثير كتاب درماني برروي تواناييهاي خودمديريتي انجام نشده ما اين مطالعه را با هدف بررسي تا ثير كتاب درماني بر ميزان تواناييهاي خود مديريتي در سالمندان انجام داديم. روش بررسي اين پژوهش از نوع كاربردي و به روش نيمه تجربيانجام شده و در آن از طرح «آزمون مقدماتي و نهايي با گروه شاهد و استفاده از گزينش تصادفي» استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل كليه سالمندان 60 سال به بالا و عضو كانون جهانديدگان منطقه چهار بودند.حجم نمونه با استفاده از فرمول ذيل و براساس يك مطالعه پايلوت تعيين شد. d (Z Z ) n اعضاي نمونه با توجه به معيارهاي ورود و خروج انتخاب شده بودند. اعضاي نمونه به روش تصادفي به دو گروه مداخله (30=n) و گروه شاهد (30=n) قرارگرفتند. در جريان انجام مطالعه از گروه مداخله 3 نفر به علت غيبت مكرر حذف گرديدند و در اين فاصله از گروه شاهد نيز 4 نفر به علت عدم تمايل به شركت در پژوهش حذف شدند. معيار ورود به تحقيق عبارت بودند از: داشتن حداقل 65 سال سن با توجه به نظرات متخصصان حاضر در تيم پژوهش عضويت در كانون جهان ديدگان حداقل به مدت 6 ماه توانايي خواندن كتاب داشتن تمايل براي حضور در مطالعه نداشتن هيچگونه نقص عضوي جدي منجمله نقص شنوايي گفتاري و بينايي مبتني بر پرونده پزشكي موجود نداشتن اختلالات شناختي مبتني بر پرونده پزشكيموجود عدم ابتلا به بيماريهاي حاد جسمي رواني مبتني بر پرونده پزشكي موجود. شرايط خروج از تحقيق نيز عبارت بودند از: عدم تمايل براي ادامه شركت در مطالعه فوت سالمند يا ترك كانون جهانديدگان بستري شدن در بخش درماني. در اين مطالعه از كتاب جادوي فكر بزرگ نوشته دكتر شوارتز و ترجمه خانم بختآور استفاده شد كه براساس نظرات كارشناسان و متخصصان انتخاب شده بود. مداخله كتاب درماني براي افراد گروه آزمون 5 بار به صورت جلسات بحث و گفتگو و اراي ه فصلي از كتاب جادوي فكر بزرگبه آنها در محل جلسات جهانديدگان كه در مساجد برگزار ميشد انجام شد. طي جلسات كتاب درماني يك فصل از اين كتاببه آنها تحويل داده ميشد و توضيحاتي درمورد موضوع فصل اراي ه شده داده ميشد و در پايان بحث و گفتگويي در مورد موضوع انجام ميشد. لازم به ذكر است كه برگزاري جلسات كتاب درماني فقط با گروه آزمون و در فاصله زماني ميان پيش آزمون و پس آزمون صورت گرفت. فاصله زماني ميان ارزيابي پيش آزمون و پس آزمون 0 هفته طول كشيد. براي اندازهگيري توانايي خودمديريتي سالمندان از پرسشنامه SMAS-30 استفاده ميشود كه اين ابزار شامل 6 زير مجموعه ميباشد كه هر كدام از اين زير مجموعهها به يك حوزه از تواناييهاي خودمديريتي مربوط ميشود و هريك از آنها شامل 5 آيتم است. امتيازات بدست آمده برايSMAS بين 5 تا 30 است كه امتياز بالاتر به معناي توانايي خودمديريتي بالاتر است. در مطالعات انجام شده توسط نيكه فريسويجك و همكاران در سال 006 روايي و پايايي اين ابزار تاي يد شده وآلفاي 0/9 گزارش شده است. در اين پژوهش نيز روايي محتوي توسط 5 نفر از اعضاي محترم هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توان بخشي تهران بررسي و تاي يد شد و پايايي ابزار توسط آلفاي كرونباخ ارزيابي گرديد( 0/8 = α )در اين پژوهش براي تحليل آماري دادهها از نرم افزار آماري spss ويرايش 8 استفاده شده جهت نيل به اهداف پژوهش از روشهاي آماري توصيفي و استباطي به شرح زير استفاده شد. براي توصيف ويژگيهاي فردي افراد مورد مطالعه در دو گروه از جدول توزيع فراواني و شاخصهاي و استفاده شد. جهت بررسي تا ثير كتاب درماني بر ميزان تواناييهاي خودمديريتي در گروه آزمون از آزمون t زوج - Self-Management Ability-Scale
بررسي تا ثير كتابدرماني برميزان تواناييهاي خودمديريتي سالمندان 54 استفاده گرديد. به همين ترتيب براي مقايسه بين دو گروه آزمون و شاهد از آزمون t مستقل استفاده شد. شايان ذكر است در هر يك از آزمونهاي فوق سطح معني داري 0/05 در نظر گرفته شده است. يافتهها در ارتباط با همسان بودن دو گروه شاهد و مداخله از نظر مشخصات دموگرافيك و ويژگيهاي فردي سالمندان با استفاده از آزمون دقيق فيشر و كاي اسكوي ر نتايج زير حاصل شد 64 درصد واحدهاي مورد پژوهش مرد و 36 درصد زن بودهاند هم در گروه آزمون و هم در گروه شاهد تعداد مردان بيشتر بوده است. (به ترتيب 53 درصد و 47 درصد). از نظر سطح تحصيلات 79 درصد از دادههاي مورد پژوهش تحصيلات راهنمايي 7 درصد دبيرستاني و 0/04 درصد دانشگاهي داشتند. بيشترين سطح تحصيلات در حد راهنمايي بوده است. از لحاظ وضعيت تاهل بيشترين نمونهها متاهل (40 درصد) كمترين تعداد آنها مطلقه (3 درصد) بوده است.از لحاظ شغلي 43/4 درصد بازنشسته 30/ درصد شغل آزاد و 6/4 درصد بيكار ميباشند بيشتر نمونهها بازنشسته بودند. بيشتر نمونهها هيچوقت از الكل يا ساير مواد استفاده نميكنند (45 درصد). 38 درصد آنها استفاده از سيگار درصد مصرف مشروبات الكلي و 5 درصد استفاده از مواد مخدر را بيان كرده اندبا توجه به نتايج آزمونهاي آماري اختلاف معني داري بين دو گروه از لحاظ متغيرهاي دموگرافيك مشاهده نشد. (0/05>p) پس دو گروه قبل از مداخله از نظر كليه متغيرهاي دموگرافيك همسان بودند و هر گونه تغييري را در متغير وابسته ميتوان با اطمينان بالا به مداخله نسبت داد.اطلاعات مربوط به متغيرهاي دموگرافيك در جدول شماره آورده شده است. همچنين با استفاده از كاي اسكوي ر و آزمون دقيق فيشر مشخص شد كه دو گروه آزمون و شاهد پيش از آزمون همگن بوده و اختلاف معناداري از نظر تواناييهاي خودمديريتي با هم ندارند. نتايج حاصل از آزمون تي مستقل پس از آزمون اختلاف معناداري بين گروه آزمون و شاهد نشان ميدهد.(جدول ) طي مقايسه خرده مقياسهاي پرسشنامه تواناييهاي خودمديريتي درگروههاي آزمون و شاهد بعد از مداخله كه با استفاده از آزمون آماري t زوج صورت گرفت مشخص شد كه درخرده مقياس سرمايهگذاري رفتاري (0/0=p) تنوع رفتاري (0/05=p) مثبت انديشي (0/0=p) اختلاف معناداري بين دو گروه وجود دارد.(جدول 3) گروهها گروه سني 60-75 75-90 90 بهبالا جدول - توزيع فراواني واحدهاي پژوهش برحسبسنو جنس و سطح سواد در گروههاي آزمون و شاهد شاهد آزمون مقدار آماره فراواني درصد فراواني درصد فراواني درصد مقدار احتمال 484/0 F= / 667 00 00 00 8 3 4,9 59, 33,3 3 57, 40,9 66,7 6 9 0/697 x = 0 / 5 00 00 34 9 47, 5,6 6 0 5,9 47,4 8 9 جنس مرد زن سطح سواد 0/86 F= 0 / 475 00 00 00 4 9 47,6 55,6 50,0 0 95 5,4 44,4 50,0 4 راهنمايي ديپلم بالاترازديپلم
55 (مجله سالمندي ايران) سال ششم شماره بيست و دوم زمستان 390 جدول - مقايسه نمره توانايي خودمديريتي درگروه آزمون و شاهد قبل و بعد از مداخله پيش از آزمون پس از آزمون مقدار آماره تي مستقل مقدار احتمال مقدار آماره تي مستقل مقدار احتمال 0,035, 0,4 7,5 75,00 69,53 0,4 0,84 8,74 8,89 70,77 68,73 آزمون شاهد عوامل پرسشنامه توانايي خودمديريتي نوآوري وابتكار سرمايهگذاري رفتاري تنوع رفتاري فعاليتهاي متنوع خودكارايي مثبتانديشي جدول 3- مقايسه خرده مقياسهاي پرسشنامه توانايي خودمديريتي درگروههاي آزمون و شاهد بعد از مداخله گروه آزمون گروه شاهد آزمونtزوج مقداراحتمال 0,95 0,0 0,05 0,65 0,3 0,0-0,56,45,95 0,40,04 3,,4,60,93,97,07,,00,57 0,84,84,30 0,9,3,0,0,09 6,,,00,85,96,07 3,6,48 بحث نتايج بررسي دادهها و يافتههاي حاصل نشان ميدهد كه تواناييهاي خودمديريتي هر دو گروه آزمون و شاهد قبل از مداخله پايين بوده استكه از نظر آماري تفاوت معناداري با هم ندارند (به ترتيب 70,77 و 68,73). و با مقايسه تواناييهاي خودمديريتي قبل از مداخله در گروه آزمون و شاهد ميتوان چنين استنباط كرد كه تواناييهاي خودمديريتي و 6 خرده مقياس آن شامل (نوآوري وابتكار سرمايهگذاري رفتاري تنوع رفتاري فعاليتهاي متنوع خودكارايي و مثبتانديشي) تفاوت معنادار نداشته و كاملا همگن بودهاند. مطالعات متعددي يافتههاي حاصل از تحقيق فوق را تاي يد ميكنند از جمله نيكه و همكاران در پيش آزمون بين گروه شاهد و گروه مداخله از نظر توانايي خودمديريتي و خرده مقياسهاي آن تفاوت معناداري ديده نشد. همچنين در مطالعه بلسكر و همكاران از نظر توانايي خودمديريتي در پيش آزمون تفاوت معناداري بين گروه آزمون و شاهد نداشته و دو گروه همگن بودند( ) در واقع دو گروه آزمون و شاهد قبل از مداخله از لحاظ تواناييهاي خودمديريتي مشابه هستند و ميتوان هر گونه تغيير در اين متغير و خرده مقياسهاي آن را با اطمينان بالا به مداخله نسبت داد. همچنين يافتههاي حاصل از پژوهش نشان ميدهد كه پس از انجام مداخله نمره كلي تواناييهاي خود مديريتي پس مداخله در دو گروه آزمون و شاهد تفاوت معناداري از لحاظ آماري دارد (0/03=p) بطوري كه تواناييهاي خودمديريتي در گروه آزمون از شاهد بالاتر است كه نشان دهنده بالاتر بودنتواناييهاي خودمديريتي در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد پس از مداخله است كه نشان دهنده تا ثير مداخله كتاب درماني است. همچنين با توجه به يافتههاي مطالعه حاضر مشخص ميشود كه نمرات گروه آزمون در خرده مقياسهاي سرمايه گذاري رفتاري تنوع رفتاري و مثبت انديشي بطور معناداري بالاتر از گروه شاهد است كه نشان دهنده بهبود اين خرده مقياسها در گروه آزمون نسبت به گروه شاهد است. يافتههاي حاصل از پژوهش حاضر حاكي از اين بود كه پس از مداخله خرده مقياسهاي نوآوري و ابتكار فعاليتهاي متنوع و خودكارايي در دو گروه آزمون و شاهد تفاوت معناداري ندارند. كه اين عدم تفاوت در اين خرده مقياسها در دو گروه آزمون و شاهد ميتواند به دليل تعامل و تبادل اطلاعات بين اعضاي اين دو گروه باشد. مطالعات متعددي وجود دارد كه هم راستا با نتايج به دست آمده در اين پژوهش ميباشند. نيكه و همكاران با هدف بررسي تا ثير كتاب درماني بر ميزان تواناييهاي خودمديريتي مطالعهاي را با - Bilsker
بررسي تا ثير كتابدرماني برميزان تواناييهاي خودمديريتي سالمندان 56 نمونه 59 نفري از سالمندان انجام دادند نتايج اين مطالعه نشان داد كه كتاب درماني موجب افزايش تواناييهاي خودمديريتي و خرده مقياسهاي نوآوري وابتكار تنوعرفتاري مثبتانديشي سرمايهگذاري رفتاري ميشود و گروه مداخله از نظر اين مقياسها با گروه شاهد در پس آزمون اختلاف معناداري داشتندكه هم راستا با نتايج بدست آمده از اين پژوهش ميباشد. البته در مطالعه نيكه يك دوره پيگيري سه ماهه وجود داشت اما مطالعه حاضر بدون دوره پيگيري انجام شده است. نتايج مطالعه ويكتور كالدور و همكارانش نشان داد كه كتاب درماني موجب بهبود تواناييهاي مثيت انديشي و نوآوري و ابتكار و تنوع رفتاري در سالمندان ميشود.كه نتايج اين مطالعه در پيگيري كه 6 ماه بعد صورت گرفت همچنان باقي ماند( ). نتايج مطالعه فلويد و همكارانش نشان داد كه كتاب درماني موجب بهبود تنوع رفتاري و مثبت انديشي ميشود و از نظر اين تواناييها بين گروه آزمون و شاهد اختلاف معناداري وجود دارد. نيلر و همكاران طي مطالعه اي تا ثير كتاب درماني بر ميزان افسردگي سالمندان را در دو گروه آزمون و شاهد بررسي كردند در گروه مداخله پس از مداخله بهبود در توانايي مثبت انديشي ديده شد و همچنين در پس آزمون تفاوت معناداري بين دو گروه آزمون و شاهد وجود داشت نتايج اين پژوهش تاييدكننده نتايج پژوهش حاضر بود( 3 ). همچنين يافتههاي حاصل از پژوهش حاضر حاكي از اين بود كه پس از مداخله خرده مقياسهاي نوآوري و ابتكار فعاليتهاي متنوع و خودكارايي در دو گروه آزمون و شاهد تفاوت معناداري ندارند. كه اين عدم تفاوت در اين خرده مقياسها ممكن است ناشي از كوتاه بودن مدت زمان مداخله و يا به دليل تعامل و تبادل اطلاعات بين اعضاي اين دو گروه آزمون و شاهد باشد. كه نياز به بررسي و مطالعه بيشتر دارد. نتيجهگيري يافتههاي پژوهش حاضر ضمن حمايت از فرضيه تحقيق نشان داد كه كتاب درماني موجب بهبود شاخصهاي تواناييهاي خودمديريتي ميشود كه اين امر بدان معني است كه اين مداخله ميتواند سبب بهبود محسوس و معنادار تواناييهاي خودمديريتي سالمندان و در نتيجه بهبود كيفيت زندگي آنها شود. لذا انجام مداخلات غيرتهاجمي نظير كتاب درماني و ساير درمانهاي شناختي-رفتاري توسط پرستاران ميتواند ضمن بهبود تواناييهاي خودمديريتي سالمندان زمينه را جهت ارتقاء كيفيت زندگي و حضور فعالتر آنها در جامعه فراهم كند ضمنا اين مطالعه يك حوزه جديد جهت پژوهشها و خدمات پرستاري ايجاد كرده است. از محدوديتهاي اين پژوهش ميتوان موارد زير را نام برد. - شرايط روحي و رواني واحدهاي مورد پژوهش در هنگام پاسخ به سوالات پرشسنامه ممكن است بر نمره آنها اثر بگذارد كه خارج از كنترل پژوهشگر است. - با توجه به محدود بودن زمان ممكن است با گذر زمان نتايج متفاوت باشد. 3- تفاوتهاي ذهني فردي و اجتماعي سالمندان كه ممكن است در ميزان يادگيري تا ثير داشته باشد. تشكر و قدرداني بدين وسيله از زحمات تمامي كاركنان وقت كانون جهانديدگان منطقه 4 تهران و كليه سالمنداني كه در اين پژوهش شركت كرده و محقق را ياري نمودند كمال تشكر را دارم. - Kaldo - Naylor
57 (مجله سالمندي ايران) سال ششم شماره بيست و دوم زمستان 390 REFERENCES منابع. Anderson GF, Hussey PS. Population ageing: a comparison among industrialized countries. Health affairs 000;9(3): 9-03.. Nicksirat Z. Assessing the quality of life of retired elderly who are member of retirement organization and lived in Tehran [Master thesis].tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences;008. 3. Barzanje A. Comparing attitude of older people lived in family and nursing home regarding elderly and socio-ecological and health situation in Sanandaj [Master Thesis]. Tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences;009. 4. Karimi H. The efficacy of integrated and instrumental memorization treatment on eldely depression sign in older people who lived in Kahrizak [Master thesis]. Tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences;00. 5. Clark D, Frankel R, Morgan D, Ricketts G, Bair M, Nyland Callahan C. The meaning and significance of selfmanagement among socioeconomically vulnerable older adults. Journal of the Gerontology: Social Sciences 008;63(5): 3-39. 6. Madah SB. Assessing the needs, health problems and capabilities of old age people who lived at home in Iran and Sweden. Tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences;387. 7. Frieswijk N, Steverink N, Buunk B and Slaets J. The effectiveness of a bibliotherapy in increasing the self-management ability of slightly to modera- tely frail older people. Journal of the Patient Education and Counseling 005;6(): 9-7. 8. Clark DO, Stump TE, Miller DK, Long JS. Educational disparities in the prevalence and consequence of physical vulnerability. Journal of the Gerontology: Social Sciences 007;6(3): 93-97. 9. Tabrizi M. Bibliotherapy.Tehran: Faravan Publication;37. 0. Bilsker D, Eliot M, Wayne J. Health service patterns Indicate potential Benefit of Supported Self-management for Depression in Primary care. Canadian Journal of Psychiatry 007;5(): 65-7.. Kaldo V, Cars S, Rahnert M, Lrsen H, Andersson G.Use of a self-help book with weekly therapist contact to reduce tinnitus distress: A randomized controlled trial. Journal of Psychosomatic Research 007;63(): 95-0.. Naylor EV, Antonuccio DO, Litt M, Johnson GE, Spogen DR, Williams R, Mc Carthy C, Lu MM, Fiore DC, Higgins DL. Bibliotherapy as a Treatment for Depression in Primary Care. J Clin Psychol Med Settings. 00;7(3): 58-7.