Σεμινάριο Βάμος 25-11-2008 Γεωργία- Διατροφή- Ποιότητα ζωής ΤΙΤΛΟΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ Η άγρια βρώσιμη χλωρίδα της Κρήτης Κλεόνικος Σταυριδάκης Υπεύθ. Α/θμιας Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ν. Ρεθύμνου Εισαγωγή
Η Χλωρίδα της Κρήτης Η Κρήτη συνιστά αναμφίβολα ένα εξαίρετο φυσικό περιβάλλον, το οποίο προσδιορίζει ένα χώρο τόσο πλούσιο σε φυτοποικιλότητα ώστε να θεωρείται ότι έχει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες χλωρίδες του κόσμου. Έχει τόσα είδη και υποείδη φυτών, περίπου 1800, από τα οποία τα 192 είναι ενδημικά, όσα σχεδόν και η Αγγλία, αν και είναι τριάντα πέντε φορές μικρότερη (Ζ. Κυπριωτάκης, 2005)
Βρώσιμη χλωρίδα της Κρήτης Ο πλούτος της οφείλεται: Γεωγραφική θέση (η απομόνωση οδήγησε στην ειδογένεση) Αρκετά οικοσυστήματα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ποικίλοι βιότοποι με διαφορετικά μικροκλίματα (παραθαλάσσια ζώνη, πεδινή ζώνη, ημιορεινή ζώνη, ορεινή ζώνη, φαράγγια, υγρότοποι, )
Η άγρια βρώσιμη χλωρίδα Χαρακτηριστικά γνωρίσματα Την συναντούμε από την παραθαλάσσια έως και ορεινή ζώνη. Καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της χλωρίδας της Κρήτης σε καλλιεργήσιμη γη, αλλά και σε πετρώδη εδάφη, σε βραχώδεις ακτές και σε χέρσα χωράφια. Ένα μεγάλο μέρος της, μας δίνει εντυπωσιακά λουλούδια.(εικόνα 1)
Εικόνα 1
Η άγρια βρώσιμη χλωρίδα Βρώσιμα φυτά: ποια θεωρούνται βρώσιμα;(εικόνα 2) διαχωρισμός θεραπευτικών βοτάνων με βρώσιμα φυτά.
Εικόνα 2
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΑΓΡΙΩΝ ΒΡΩΣΙΜΩΝ ΦΥΤΩΝ (1/2) Η Κρητική διατροφή στη μεγάλη της πλειονότητα αποτελείται από άγρια βρώσιμα φυτά. Τα φυτά αυτά περιέχουν βιταμίνες, διαιτητικές ίνες, πρωτεΐνες και είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες, συστατικά απαραίτητα για ένα ισορροπημένο και υγιεινό διατροφικό πρότυπο. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της έρευνας του Εθνικού Κέντρου Διατροφής της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας οι ευεργετικές ιδιότητες των «χόρτων» εξακολουθούν να υφίστανται και στα σύνθετα τρόφιμα.
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΑΓΡΙΩΝ ΒΡΩΣΙΜΩΝ ΦΥΤΩΝ (2/2) Τα ραδίκια βρίσκονται στις τέσσερις πρώτες θέσεις από άποψη διατροφικής αξίας σύμφωνα με το USDA (Αμερικανικό Υπουργείο Γεωργίας). Έχουν επίσης πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα χορτοφάγα ζώα, άγρια ή ήμερα, τρώγοντας τα περισσότερα από τα βρώσιμα φυτά μας μεταφέρουν στο τραπέζι μας ένα κρέας υψηλής ποιότητας. Τα περισσότερα από τα βρώσιμα φυτά υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα, πολλά δε από αυτά στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απώτερος σκοπός αποτελεί η ευρύτερη γνωριμία των άγριων βρώσιμων φυτών στο νέο Ευρωπαϊκό Περιβάλλον και στη συνέχεια στο Παγκόσμιο.
Σημερινά προβλήματα Ανθρώπινες επεμβάσεις στις παραθαλάσσιες περιοχές (εικόνα 3)
Σημερινά προβλήματα Κατάργηση των λεγόμενων ανοιχτών χωραφιών με πυκνές φυτεύσεις ελαιοδέντρων εξαιτίας της κακής διαχείρισης των επιδοτήσεων (εικόνα 4, εικόνα 5)
Σημερινά προβλήματα Oι ψεκασμοί σε αγροτικές εκτάσεις.(εικόνα 6)
Σημερινά προβλήματα Εισβολή επιγενών φυτών στη χλωρίδα της Κρήτης (η ξυνήθρα-oxalis) καλύπτει τους ελαιώνες και όχι μόνο την άνοιξη σε τέτοιο βαθμό που διακρίνεται σε δορυφορικές λήψεις.(εικόνα 7)
Σημερινά προβλήματα Έχει προσαρμοστεί τέλεια στο κρητικό περιβάλλον, πολλαπλασιάζεται με βολβίσκους, ευνοείται με τα οργώματα των τρακτέρ(φρέζες) και εξαπλώνεται ραγδαία. (Εικόνα 8,9)
Σημερινά προβλήματα Εξάπλωση ορισμένων φυτών σε βάρος άλλων πχ. Ο άρτυκας, η λαψάνα. (Εικόνα 10, 11, 12, 13)
Λαψάνες
Σημερινά προβλήματα Υπερβόσκηση. (Εικόνα 14,15)
Σημερινά προβλήματα Υπερσυλλογή. Οι περισσότεροι δεν διαθέτουν την τεχνογνωσία της συλλογής, αλλά και τη λογική της μακρόχρονης παραγωγής (αειφορία). Δεν γίνεται αειφορική διαχείριση του φυσικού αποθέματος με αποτέλεσμα τα βρώσιμα φυτά, ως φυσικός πόρος, να εξαντλούνται. Το σταμναγκάθι (Gichorioum spinosum), o ασκόλυμπρος (scolymus hispanicus), εκπέμπουν σήμα SOS
σταμναγκάθι
Προτάσεις για διάσωση και αύξηση της βρώσιμης χλωρίδας Καλλιέργεια ψυχανθών φυτών
Προτάσεις για διάσωση και αύξηση της βρώσιμης χλωρίδας Καλλιέργεια των αγρών τουλάχιστον κάθε τρία χρόνια (στους καλλιεργημένους αγρούς συναντούμε μεγάλους πληθυσμούς βρώσιμων φυτών) Δημιουργία φυσικών φραχτών στους αγρούς ώστε να μετριάζεται η μεταφορά επιγενών φυτών Να χρησιμοποιείται στην καλλιέργεια των αγρών μικρό αλέτρι και όχι φρέζα η οποία ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των αγροστώδων φυτών. Καλύτερη επάνδρωση των υπηρεσιών Διεύθυνσης Γεωργίας, ώστε να υπάρχει καλύτερη ενημέρωση στους αγρότες σχετικά με την προστασία της χλωρίδας Αύξηση του πληθυσμού των βρώσιμων φυτών με μεταφορά σπόρων είτε από τη φύση είτε από το εμπόριο.
ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΒΡΩΣΙΜΑ ΦΥΤΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Εντοπίστηκαν 102 είδη βρώσιμων φυτών (ποώδη φυτά, θάμνοι, δέντρα, μήκυτες και φύκια) με 180 διαφορετικές ποικιλίες Για τα άγρια ραδίκια πχ. εντοπίστηκαν 33 διαφορετικές ποικιλίες Για τις Συρίδες ή Σταρίδες ή Σιταρίδες 24 διαφορετικές ποικιλίες. Τα άγρια βρώσιμα φυτά της Κρήτης προσφέρουν μια ποικιλία θεμάτων για τα σχολικά προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Αγωγής Υγείας, στην Α/θμια και Β/θμια Εκπαίδευση.
Ενδεικτική ξενάγηση στην άγρια βρώσιμη χλωρίδα της Κρήτης Παπαρούνα ή Κουτσουνάδα (Papaver rhoeas)
Ενδεικτική ξενάγηση Παπαρούνα ή Κουτσουνάδα (Papaver rhoeas)
Ενδεικτική ξενάγηση Πηγουνίτης ή Μουσαφίρης (Tragopogon porrifolius)
Ενδεικτική ξενάγηση Πηγουνίτης (Tragopogon porrifolius)
Ενδεικτική ξενάγηση Αγριόπρασο ή Πρασάκι (Allium ampeloprasum)
Ενδεικτική ξενάγηση Ασκόλυμπρος ή γούλα (Scolymus hispanicus)
Ενδεικτική ξενάγηση Πετρομαρούλα ή Μαρουλίδα ή Πετροφυλλιά (Petromarula pinnata) ενδημικό φυτό της Κρήτης
Ενδεικτική ξενάγηση Πετρομαρούλα (Petromarula pinnata) ενδημικό φυτό της Κρήτης
Ενδεικτική ξενάγηση Ο Κρόκος ή η Γλυκόριζα ή η Ζαφορά Crocus oreocreticus Crocus laevigatus
Ενδεικτική ξενάγηση Ο βολβός της γλυκόριζας
Η κουδουμαλιά ή Κουδουμαλέ(Crataegus azarolus)
Καρπός της Κουδουμαλιάς
Μύκητας: Το χαρουπολάχανο ή Σκαρολάχανο
φύκια: η σαλάτα του γιαλού (Ρolysyphonia)
Η συνειδητοποίηση της ήπιας διαχείρισης των φυτών αυτών, των απειλών αλλά και των προτάσεων γι αυτά θα βοηθήσει να διατηρηθεί η ποικιλότητα του τοπίου, η αειφορική διαχείριση του φυσικού αποθέματος αλλά και να συμβάλλει θετικά στην προσπάθεια για βελτίωση της απόκρισης της κοινωνίας αλλά και των πολιτών σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας.