Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Οικολογίας και Συστηματικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, kostas.tsiamis@gmail.com 2

9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι Δεκτικοτητα TΩΝ βενθικων βιοκοινωνιων σε ΞΕΝΙΚΑ μακροφυκη ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ: Eνα παραδειγμα απο ΤΙΣ ΑΚΤΕΣ της Aνδρου (ΚεντρικΟ ΑιγαΙο, ΕλλΑδα) Τσιάμης Κ. 1,2, Σαλωμίδη Μ. 2, Μοντεσάντου Β. 1, Παναγιωτίδης Π. 2 & Κατσαρός Χ. 3 1 Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Οικολογίας και Συστηματικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, kostas.tsiamis@gmail.com 2 Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, ppanag@ath.hcmr.gr 3 Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Βοτανικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών, christos.katsaros@biol.uoa.gr Περίληψη Στην εργασία αυτή γίνεται μία προσπάθεια καταγραφής και μελέτης ξενικών βενθικών μακροφυκών (Χλωροφύκη, Φαιοφύκη, Ροδοφύκη) στο λιμάνι της Χώρας της Άνδρου και στις γύρω ακτές. Οι δειγματοληψίες έγιναν στην ανώτερη υποπαράλια ζώνη, σε 7 συνολικά σταθμούς δειγματοληψίας σκληρού υποστρώματος το καλοκαίρι του 2008. Τα αποτελέσματά μας φανερώνουν ότι το λιμάνι κυριαρχείται σχεδόν αποκλειστικά από την παρουσία δύο ξενικών μακροφυκών με συμπεριφορά εισβολέα: του χλωροφύκους Codium fragile spp. tomentosoides και του ροδοφύκους Asparagopsis taxiformis. Η αυξημένη αφθονία και η έντονη συμπεριφορά εισβολέα των ειδών αυτών φαίνεται να οφείλεται στην τοπική ανθρωπογενή διατάραξη του λιμανιού λόγω εκβολής λυμάτων από τη Χώρα. Αντίθετα, στις γύρω ακτές οι βενθικές βιοκοινωνίες παραμένουν σχετικά ανθεκτικές στην εξάπλωση των ξενικών ειδών με συμπεριφορά εισβολέα. Λέξεις κλειδιά: είδη εισβολείς, Codium fragile, Asparagopsis taxiformis, φυτοβένθος, Μεσόγειος. Vulnerability of benthic communities to alien macroalgal INVADERS: a case study from Andros Island COASTS (Central Aegean Sea, Greece) Tsiamis K. 1,2, Salomidi M. 2, Montesantou V. 1, Panayotidis P. 2 & Katsaros C. 3 1 Biology Department, Section of Ecology and Systematics, University of Athens, kostas.tsiamis@gmail.com 2 Institute of Oceanography, Hellenic Centre of Marine Research, ppanag@ath.hcmr.gr 3 Biology Department, Section of Botany, University of Athens, christos.katsaros@biol.uoa.gr Abstract Marine benthic flora and vegetation (Chlorophyta, Fucophyceae, Rhodophyta) were studied in Andros Island s main port (Chora) and at nearby coasts, with emphasis to alien species. Samplings were carried out at the upper sub-littoral zone of 7 stations along the coastline, on rocky substrate, during summer 2008. Our results indicate that in Andros port benthic vegetation is almost monopolized by two alien species that exhibit invasive behavior: the green alga Codium fragile spp. tomentosoides and the red alga Asparagopsis taxiformis. Their high abundance and invasive behavior at the port is probably attributed to the local disturbance of the area due to pollution. On the other hand, benthic communities situated away from the port seem to retain their resistance to alien invaders. Keywords: invasive species, Codium fragile, Asparagopsis taxiformis, phytobenthos, Mediterranean. 1. Εισαγωγή Η εισαγωγή ξενικών θαλάσσιων ειδών σε ένα οικοσύστημα αποτελεί ένα από τα κύρια προβλήματα του 21 ου αιώνα για το θαλάσσιο περιβάλλον, ένα πρόβλημα που είναι πολύ δύσκολο να περιοριστεί με το χρόνο ή την απόσταση (Boudouresque 2005; Boudouresque & Verlaque 2005). Στη Μεσόγειο θάλασσα τα ξενικά μακροφύκη αποτελούν μία αυξανόμενη απειλή (Boudouresque & Verlaque 2002). Έως σήμερα πάνω από 124 είδη ξενικών μακροφυκών έχουν αναφερθεί στις μεσογειακές ακτές (Zenetos et al., 2008), πολλά από τα οποία δημιουργούν προβλήματα στις αυτό- -669-

9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι χθονες βιοκοινωνίες (Wallentinus & Nyberg 2007). Ιδιαίτερα μάλιστα τα είδη εισβολείς μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις για τις ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως την αλιεία και τον τουρισμό (Schaffelke & Hewitt 2007). Πρόκειται για ξενικά είδη που εκτοπίζουν την αυτόχθονη βλάστηση, μειώνουν τη βιοποικιλότητα και διαταράσσουν την οικολογική ισορροπία των βενθικών βιοκοικωνιών (Boudouresque & Verlaque 2002). Στην Ελλάδα 30 περίπου ξενικά μακροφύκη έχουν αναφερθεί έως σήμερα (Tsiamis et al., 2008), αν και πολλές περιοχές παραμένουν ελάχιστα έως καθόλου μελετημένες, μεταξύ των οποίων και το νησί της Άνδρου. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η καταγραφή της θαλάσσιας χλωρίδας και βλάστησης (Χλωροφύκη, Φαιοφύκη, Ροδοφύκη) των ακτών της Άνδρου, και συγχρόνως η καταγραφή της παρουσίας και αφθονίας ξενικών μακροφυκών, ιδιαίτερα εκείνων που παρουσιάζουν συμπεριφορά εισβολέα. 2. Μεθοδολογία Η Άνδρος βρίσκεται στο κεντρικό Αιγαίο πέλαγος, στο σύμπλεγμα των Κυκλάδων, νοτιοανατολικά της Εύβοιας. Περιοχή μελέτης ορίστηκε το νοτιοανατολικό μέρος του νησιού, στα πλαίσια της ερευνητικής αποστολής της Greenpeace για τη μελέτη του θαλάσσιου περιβάλλοντος και τη δημιουργία θαλάσσιων καταφυγίων στο Αιγαίο πέλαγος. Για τη μελέτη των μακροφυκών επιλέχτηκαν 7 συνολικά σταθμοί δειγματοληψίας σε σημεία σκληρού υποστρώματος, κατά μήκος της ακτογραμμής από τη Χώρα της Άνδρου έως τον κόλπο του Κόρθι (Εικόνα 1). Οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 14-19 Ιουνίου 2008. Οι δειγματοληψίες έλαβαν χώρα στην ανώτερη υποπαράλια ζώνη, σε βάθος 0-1 μέτρο, με ελεύθερη κατάδυση. Επιλέχτηκαν τόσο οριζόντιες όσο και κάθετες επιφάνειες βράχων. Έγινε λήψη φωτογραφικών δειγμάτων με χρήση ψηφιακής μηχανής Olympus μ1030 SW, ενώ συγχρόνως συλλέχτηκαν συμβατικά δείγματα μακροφυκών για ταυτοποίηση και μελέτη στο εργαστήριο. Τα συμβατικά δείγματα συλλέχτηκαν με απογύμνωση του υποστρώματος με χρήση σφυριού και καλεμιού, και στη συνέχεια συντηρήθηκαν σε δοχεία που περιείχαν διάλυμα θαλασσινού νερού και φορμόλης 4%, έως την περαιτέρω μεταφορά και ανάλυσή τους στο Εργαστήριο Φυτοβένθους του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. Στο εργαστήριο ακολούθησε μελέτη και αναγνώριση των ταξινομικών μονάδων (taxa) των μακροφυκών με τη βοήθεια στερεοσκοπίου WILD M5 και μικροσκοπίου LEITZ ORTHOLUX. Η ονοματολογία και η συστηματική κατάταξη των μακροφυκών βασίστηκε στους εξής χλωριδικούς καταλόγους: Gallardo et al.,(1993) για τα Χλωροφύκη, Ribera et al., (1992) για τα Φαιοφύκη, Athanasiadis (1987) και Gómez-Garreta et al., (2001) για τα Ροδοφύκη. Εικ. 1: Περιοχή μελέτης και σταθμοί δειγματοληψίας (googleearth.exe). -670-

9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι 3. Αποτελέσματα Συνολικά προσδιορίστηκαν 112 είδη μακροφυκών στην περιοχή μελέτης. Από αυτά τα Ροδοφύκη κυριαρχούν με 66 αντιπροσώπους, και ακολουθούν τα Χλωροφύκη και τα Φαιοφύκη με 23 είδη σε κάθε ομάδα. Σε όλους τους σταθμούς, η υποθαλάσσια βλάστηση ήταν ανάλογη της κλίσης του υποστρώματος. Σε σχεδόν οριζόντιες επιφάνειες βράχων κυριαρχούσαν κυρίως φωτόφιλα είδη, όπως τα Φαιοφύκη Cystoseira corniculata (Wulfen) Zanardini, Dictyota fasciola (Roth) J.V. Lamouroux, Stypocaulon scoparium (Linnaeus) Kützing, Padina pavonica (Linnaeus) Thivy, και τα Ροδοφύκη Amphiroa rigida Lamouroux, Chondrophycus papillosus (C. Agardh) Garbary & Harper, Laurencia obtusa (Hudson) Lamouroux. Σε κάθετες επιφάνειες βράχων υπήρχαν λιγότερο φωτόφιλα και περισσότερο σκιόφιλα είδη, όπως τα Χλωροφύκη Flabellia petiolata (Turra) Nizamuddin, Halimeda tuna (Ellis & Solander) Lamouroux, τα Φαιοφύκη Dictyopteris polypodioides (A.P. De Candolle) Lamouroux, Taonia atomaria (Woodward) J. Agardh, και το Ροδοφύκος Corallina elongata Ellis & Solander. Εξαίρεση αποτελεί ο σταθμός στο λιμάνι της Χώρας, ο οποίος διαφοροποιείται έντονα από όλους τους άλλους σταθμούς μελέτης. Τα είδη που είναι κοινά για τους υπόλοιπους σταθμούς έχουν ελάχιστη ως μηδαμινή παρουσία στο λιμάνι. Αντίθετα, η βλάστηση του λιμανιού συνίσταται από την έντονη και σχεδόν αποκλειστική κυριαρχία δύο ξενικών ειδών, του χλωροφύκους Codium fragile subsp. tomentosoides (van Goor) P.C. Silva και του ροδοφύκους Asparagopsis taxiformis (Delile) Trevisan de Saint-Léon, τα οποία κατακλύζουν κυριολεκτικά τον σταθμό. Ωστόσο, οι σταθμοί που γειτονεύουν με το λιμάνι παρουσιάζουν την τυπική εικόνα βλάστησης που έχουν και οι υπόλοιποι σταθμοί της περιοχής μελέτης. Πιο συγκεκριμένα για τα ξενικά μακροφύκη: Πολυάριθμοι θαλλοί του Codium fragile subsp. tomentosoides παρατηρήθηκαν στο λιμάνι της Χώρας, όπου και εμφανίζει σημειακά συμπεριφορά εισβολέα. Αντίθετα, ελάχιστα άτομα βρέθηκαν μακριά από το λιμάνι. Μεγάλη αφθονία και έντονη συμπεριφορά εισβολέα παρατηρήθηκε για το γαμετόφυτο του Asparagopsis taxiformis στο λιμάνι της Χώρας. Λίγοι θαλλοί βρέθηκαν επίσης κοντά στο Κορθί. Η φάση του τετρασποριόφυτου του ίδιου είδους, γνωστό ως «Falkenbergia hillebrandii (Bornet) Falkenberg», βρέθηκε σχεδόν σε όλους τους σταθμούς ως επίφυτο σε άλλα μακροφύκη, αλλά κυρίως στο λιμάνι της Χώρας. 4. Συμπεράσματα - Συζήτηση Η θαλάσσια χλωρίδα στην περιοχή μελέτης υποδεικνύει ότι η Άνδρος φέρει παραπλήσια βιοποικιλότητα μακροφυκών με άλλα νησιά των Κυκλάδων, π.χ. Μήλος (Sartoni & De Biasi 1999). Σε ό,τι αφορά τη βλάστηση, αυτή φαίνεται να είναι αντιπροσωπευτική των βραχωδών ακτών με μέτριο έως υψηλό υδροδυναμισμό, παραπλήσια με άλλες υδροδυναμικά παρόμοιες ακτές του Αιγαίου, π.χ. Ακρωτήριο Σούνιο (HCMR 2007), Σιθωνία Χαλκιδικής (Athanasiadis 1987, προσωπικές παρατηρήσεις). Το χλωροφύκος Codium fragile subsp. tomentosoides προέρχεται από το Β. Ειρηνικό και έχει εξαπλωθεί σχεδόν και στα δύο ημισφαίρια μέσω της ναυσιπλοΐας (Carlton & Scanlon 1985), εκθέτοντας πολλές φορές έντονη συμπεριφορά εισβολέα (Levin et al., 2002). Στην Ελλάδα αναφέρθηκε για πρώτη φορά από Μαλιακό κόλπο στις αρχές του 90, ενώ έχει βρεθεί και στο Σαρωνικό, στο Θερμαϊκό κόλπο, καθώς και στην Καβάλα (Tsiamis & Panayotidis 2007a). Στην Άνδρο παρουσιάζει συμπεριφορά εισβολέα στο λιμάνι της Χώρας, κάτι που αναφέρεται πρώτη φορά στην Ελλάδα. Δύο διαφορετικά στελέχη αντιστοιχούν στο είδος Asparagopsis taxiformis: ένα taxon που περι- -671-

9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι γράφηκε για πρώτη φορά από τον Delile (1813) στην Αλεξάνδρεια. Αυτό είναι περιορισμένο στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και πιστεύεται ότι προέρχεται από τον τροπικό Ατλαντικό μέσω του Γιβραλτάρ (Ní Chualáin et al., 2004). Το άλλο taxon εισήχθη πρόσφατα στη Μεσόγειο, πιθανότατα από τον ΙνδοΕιρηνικό μέσω του Σουέζ, και εμφανίζει συμπεριφορά εισβολέα στη Δυτική Μεσόγειο (Andreakis et al., 2004, 2007; Ní Chualáin et al., 2004). Στην Ελλάδα, το Asparagopsis taxiformis βρέθηκε μόλις τα τελευταία δύο χρόνια στο νότιο Αιγαίο (Tsiamis & Panayotidis 2007b), καθώς και στο Μεσσηνιακό κόλπο (Bardamaskos et al., 2008), και φαίνεται ότι αντιστοιχεί στο ΙνδοΕιρηνικό στέλεχος (Bardamaskos et al., 2008). Η εύρεση του στην Άνδρο αντιστοιχεί στο βορειότερο γνωστό σημείο εξάπλωσής του στην Ελλάδα και μάλιστα είναι η πρώτη φορά που καταγράφεται συμπεριφορά εισβολέα του είδους αυτού στις ελληνικές ακτές. Η σχεδόν αποκλειστική κυριαρχία των δύο ξενικών ειδών Codium fragile subsp. tomentosoides και Asparagopsis taxiformis στο λιμάνι της Χώρας της Άνδρου είναι κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά για τις ελληνικές θάλασσες, αν και παρόμοιες παρατηρήσεις υπάρχουν και για άλλες θαλάσσιες περιοχές (Valentine et al., 2007). Τα ξενικά αυτά είδη έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της βιοποικιλότητας και τη διατάραξη της τυπικής θαλάσσιας βλάστησης. Που οφείλεται όμως αυτή η υποβάθμιση; Στο σημείο αυτό μπορούμε μόνο να κάνουμε υποθέσεις λόγω ελλείψεως δεδομένων από το παρελθόν. Γνωρίζουμε πάντως με σιγουριά από τοπικούς παράγοντες ότι ο βιότοπος του λιμανιού είναι εδώ και μερικά χρόνια διαταραγμένος λόγω ρύπανσης από την εκβολή αγωγών της Χώρας στο λιμάνι. Η διατάραξη αυτή πιθανότατα οδήγησε σε ανισορροπία τις βενθικές αυτόχθονες βιοκοινωνίες με αποτέλεσμα να γίνουν περισσότερο ευάλωτες στην εισβολή ξενικών ειδών, κάτι που έχει καταγραφεί και για άλλες περιοχές της Μεσογείου που έχουν κατακλυστεί από ξενικά μακροφύκη (Occhipinti-Ambrogi & Savini 2003). Όταν τα ξενικά είδη κατάφεραν να εισχωρήσουν στο οικοσύστημα του λιμανιού (πιθανότατα μέσω των πλοίων του λιμανιού), αυτά εκμεταλλεύτηκαν την ασταθή κατάσταση των αυτόχθονων μακροφυκών, π.χ. μειωμένος ανταγωνισμός, εξαφάνιση κυρίαρχων ειδών ευαίσθητα στη ρύπανση (Cystoseira spp., Soltan et al., 2001). Συνεπώς, αυτά κατάφεραν να εκτοπίσουν τους υποβαθμισμένους αυτόχθονες πληθυσμούς, να αναπτυχθούν σε μεγάλη αφθονία και τελικά να κατακλύσουν τον σταθμό. Στο γεγονός αυτό πρέπει να βοήθησε ότι τα δύο αυτά ξενικά είδη είναι μακροφύκη που μπορούν να αναπτυχθούν και σε συνθήκες ρύπανσης (HCMR 2007). Πράγματι, ντόπιοι ερασιτέχνες ψαράδες μας πληροφόρησαν ότι μετά το πρόβλημα της ρύπανσης που δημιούργησαν οι αγωγοί εκβολής λυμάτων εμφανίστηκαν με τα χρόνια αυτά τα «περίεργα» φύκη τα οποία και θεωρούν υπεύθυνα για τον περιορισμό των ψαριών της περιοχής, κάτι που έχει αναφερθεί και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές, τουλάχιστον για το Codium fragile subsp. tomentosoides (Levin et al., 2002). Σημαντική επίσης είναι η συνύπαρξη των δύο ξενικών ειδών στο λιμάνι της Χώρας, ενισχύοντας την άποψη ότι ένα ξενικό είδος μπορεί να συμβάλλει στην εγκατάσταση και επιτυχία ενός άλλου (Richardson et al., 2000). Στην περίπτωση του λιμανιού μπορούμε να πούμε ότι το Codium fragile subsp. tomentosoides πιθανότατα εγκαταστάθηκε πρώτα και έπειτα εγκαταστάθηκε το Asparagopsis taxiformis, αφού το τελευταίο πιθανότατα εμφανίστηκε στις Ελληνικές θάλασσες μόλις την τελευταία δεκαετία (Tsiamis & Panayotidis 2007b). Ωστόσο, η παρακολούθηση του οικοσυστήματος οφείλει να συνεχιστεί και στο μέλλον προκειμένου να διαπιστωθεί αν τα ξενικά μακροφύκη θα συνεχίσουν να παρουσιάζουν αυτήν την εικόνα ή απλώς βρίσκονται σε μία καμπή μέχρι το οικοσύστημα να κατασταλάξει σε μια νέα ισορροπία. Η εποχικότητα της βιολογίας των δύο ειδών θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη. Άρα, εποχικές δειγματοληψίες κρίνονται αναγκαίες για τη μελέτη των ειδών αυτών. Συμπερασματικά, η περίπτωση του λιμανιού της Χώρας της Άνδρου φαίνεται να επιβεβαιώνει -672-

9 ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας 2009 - Πρακτικά, Τόμος Ι την άποψη ότι τα ξενικά μακροφύκη εμφανίζουν αυξημένη αφθονία, έντονη συμπεριφορά εισβολέα και δημιουργούν προβλήματα σε οικοσυστήματα που έχουν ήδη διαταραχτεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες (Occhipinti-Ambrogi & Savini 2003, Dunstan & Johnson 2007, Valentine et al., 2007). Ο περιορισμός των ξενικών μακροφυκών μακριά από το λιμάνι της Χώρας, όπου δεν παρατηρείται κάποια διατάραξη, δεν θα πρέπει λοιπόν να θεωρείται τυχαίος. Άρα, η μονοπώληση της βενθικής βιοκοινωνίας από τα ξενικά μακροφύκη στο λιμάνι φαίνεται να σχετίζεται με την περιβαλλοντική διατάραξη. Αν θέλουμε λοιπόν να αποφύγουμε την έντονη συμπεριφορά εισβολέα ξενικών μακροφυκών τότε η διατήρηση των βενθικών οικοσυστημάτων σε καλή κατάσταση φαίνεται να είναι η καλύτερη στρατηγική αντιμετώπισης του προβλήματος (Occhipinti-Ambrogi & Savini 2003, Valentine et al., 2007). 5. Ευχαριστίες Οι συγγραφείς θα ήθελαν να εκφράσουν τις θερμές του ευχαριστίες στον πλοίαρχο και το πλήρωμα του ωκεανογραφικού σκάφους Arctic Sunrise της Greenpeace, στη συντονίστρια της αποστολής Σοφία Τσινικλή, καθώς και στο προσωπικό και τους εθελοντές της Greenpeace, για τη συμπαράσταση και την πολύτιμη βοήθειά τους για τη διεξαγωγή των δειγματοληψιών. 6. Βιβλιογραφικές Αναφορές Andreakis, N., Procaccini, G. & Kooistra, W.H.C.F., 2004. Asparagopis taxiformis and Asparagopsis armata (Bonnemaisoniales, Rhodophyta): genetic and morphological identification of Mediterranean populations. European Journal of Phycology, 39: 273-284. Andreakis, N., Procaccini, G., Maggs, C. & Kooistra, W.H.C.F., 2007. Phylogeography of the invasive seaweed Asparagopis (Bonnemaisoniales, Rhodophyta) reveals cryptic diversity. Molecular Ecology, 16: 2285-2299. Athanassiadis, A., 1987. A survey of the seaweed of the Aegean Sea with taxonomic studies on the species of the tribe Antithamnieae (Rhodophyta). Ph.D. thesis, University of Götenburg, Götenburg, Sweden, pp. 174. Bardamaskos, G., Tsiamis, K., Panayotidis, P. & Megalofonou, P., 2008. New records and range expansion of alien fishes and macroalgae in Greek waters (SE Ionian Sea). Journal of Marine Biology Association 2, (in press). Boudouresque, C.-F., 2005. Les espèces introduites et invasives en milieu marin. Deuxième edition, GIS Posidonie publications, Marseilles, pp. 152. Boudouresque, C.F. & Verlaque, M., 2002. Biological pollution in the Mediterranean Sea: invasive versus introduced macrophytes. Marine Pollution Bulletin, 44: 32-38. Boudouresque, C.F. & Verlaque, M., 2005. Nature conservation, Marine Protected Areas, sustainable development and the flow of invasive species to the Mediterranean Sea. Sci. Rep. Port-Cros natl. Park, 21: 29-54. Carlton, J.T. & Scanlon, J.A., 1985. Progression and dispersal of introduced alga: Codium fragile spp. tomentosoides (Chlorophyta) on the Atlantic coast of North America. Botanica Marina, 28: 155-165. Delile, A.R., 1813. Florae Aegyptiacae illustratio. p. 49 82. In: /Description de l Egypte ou recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Egypte pendant l expédition de l armée française (1798-1801), Histoire naturelle /, Anon (ed) Vol. 2, Paris: France (Commission d Egypte). Dunstan, P.K. & Johnson, C.R., 2007. Mechanisms of invasions: can the recipient community influence invasion rates? Botanica Marina, 50: 361 372. Gallardo, T., Gómez Garreta, A., Ribera, M.A., Cormaci, M., Furnari, G., Giaccone, G. & Boudouresque, C.F., 1993. Check-list of Mediterranean Seaweed. II. Chlorophyceae (Wille s.l.). Botanica Marina, 36: 399-421. Gómez-Garreta, A., Gallardo, T., Ribera, M.A., Cormaci, M., Furnari, G., Giaccone, G. & Boudouresque, C.F., 2001. Check- List of Mediterranean Seaweeds. III. Rhodophyceae. Botanica Marina, 44: 425-460. H.C.M.R., 2007. Monitoring of Saronikos Gulf ecosystem under the impact of urban waste pollution the contribution of Psittalia Treatment Plant. Final Report, Athens Levin, P.S., Coyer, J.A., Petrik, R., & Good, T.P., 2002. Community- wide effects of nonindigenous species on temperate rocky reefs. Ecology, 83: 3182 3193. Ní Chualáin, F., Maggs, C.A., Saunders, G.W. & Guiry, M.D., 2004. The invasive genus Asparagopsis (Bonnemaisoniaceae, Rhodophyta): molecular systematics, morphology, and ecophysiology of Falkenbergia isolates. Journal of Phycology, 40: 1112-1126. Occhipinti-Ambrogi, A & Savini, D., 2003. Biological invasions as a component of global change in stressed marine ecosystems. Marine Pollution Bulletin, 46: 542 551. -673-

9 th Symposium on Oceanography & Fisheries, 2009 - Proceedings, Volume Ι Ribera, M.A., Gómez-Garreta, A., Gallardo, T., Cormaci, M., Furnari, G. & Giaccone, G., 1992. Check-list of Mediterranean seaweed. I. Fucophyceae (Warming, 1884). Botanica Marina, 35: 109-130. Richardson, D.M., Py$ek, P., Rejmánek, M., Barbour, M.G., Panetta, F.D., West, C.J., 2000. Naturalization and invasion of alien plants: concepts and definitions. Diversity and Distributions, 6: 93 107. Sartoni, G. & De Biasi, A.M., 1999. A survey of the marine algae of Milos Island, Greece. Cryptogamie, Algologie, 20: 271-283. Schaffelke, B. & Hewitt, C.L., 2007. Impacts of introduced seaweeds. Botanica Marina, 50: 397 417. Soltan, D., Verlaque, M., Boudouresque, C.F., & Francour, P., 2001. Changes in macroalgal communities in the vicinity of a Mediterranean sewage outfall after the setting up of a treatment plant. Marine Pollution Bulletin, 42 (1): 59-70. Tsiamis, K. & Panayotidis, P., 2007a. Occurrence of Codium fragile subsp. tomentosoides (van Goor) P.C. Silva (Chlorophyta: Bryopsidophyceae: Bryopsidales: Codiaceae) in Greece. Aquatic Invasions, 2 (1): 74-76. Tsiamis, K. & Panayotidis, P., 2007b. First record of Asparagopsis taxiformis (Delile) Trevisan de Saint-Léon (Rhodophyta: Florideophyceae: Bonnemaisoniales: Bonnemaisoniaceae) in Greece. Aquatic Invasions, 2: 435-438. Tsiamis, K., Panayotidis, P. & Zenetos, A., 2008. Alien marine macrophytes in Greece: a review. Botanica Marina 51: 237-246. Valentine1, J.P., Magierowski, R.H. & Johnson, C.R., 2007. Mechanisms of invasion: establishment, spread and persistence of introduced seaweed populations. Botanica Marina, 50: 351-360. Wallentinus, I. & Nyberg, C.D., 2007. Introduced marine organisms as habitat modifiers. Marine Pollution Bulletin, 55: 323 332. Zenetos, A., Mer, E., Verlaque, M., Gallil, P., Boudouresque, C.F., Giangrande, A., Inar, M.E. & Bilecenoglu, M., 2008. Additions to the annotated list of marine alien biota in the Mediterranean with special emphasis on Foraminifera and Parasites. Mediterranean Marine Science 9/1: 119-164. -674-