Philip McCann Αστική και περιφερειακή οικονομική 2 η έκδοση Chapter 1
Κεφάλαιο 4 Η χωρική διάρθρωση της αστικής οικονομίας
Περιεχόμενα Το υπόδειγμα von Thünen Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου Εναλλακτικά υποδείγματα παρουσίασης της κυρτότητας μεταξύ απόστασης και τιμής γης Κριτική των υποδειγμάτων της αστικής οικονομίας 3
Το υπόδειγμα von Thünen: Βασικές Παραδοχές Ένα σημείο αγοράς Μ στο οποίο πωλούνται και αγοράζονται όλα τα αγροτικά προϊόντα Όλη η γη είναι ιδιοκτησία γαιοκτημόνων που απουσιάζουν (δεν καλλιεργούν) Όλοι οι γεωργοί-ενοικιαστές της γης παράγουν το ίδιο προϊόν με την ίδια ποιότητα, την ίδια τεχνολογία παραγωγής και συναρτήσεις παραγωγής και τους ίδιους σταθερούς συντελεστές Η γη έχει την ίδια γονιμότητα (ποιότητα) σε όλα τα γεωγραφικά σημεία του χώρου Η είσοδος νέων καλλιεργητών είναι ελεύθερη Όποια τοποθεσία παραγωγής είναι κερδοφόρα θα χρησιμοποιείται για παραγωγή γεωργικών προϊόντων 4
Το υπόδειγμα von Thünen: Διαμόρφωση του ενοικίου της γης 5 Το ενοίκιο που ένας γεωργός μπορεί να προσφέρει στον γαιοκτήμονα είναι συνάρτηση της απόστασης του χωραφιού από την αγορά Μ. Το κόστος μεταφοράς του προϊόντος στην αγορά καθορίζει το ενοίκιο εάν από την τιμή του προϊόντος αφαιρέσουμε το κόστος ανά τόνο παραγωγής συμπεριλαμβανομένου ενός λογικού κέρδους για τον παραγωγό. Στο παράδειγμα του γραφικού δίπλα, στην απόσταση των 50Km από την αγορά το ενοίκιο μηδενίζεται. Αυτό είναι και το όριο της ζώνης καλλιέργειας του προϊόντος.
Το υπόδειγμα von Thünen: Τιμή πώλησης και μεταβολές στο ενοίκιο 6 Μια αύξηση της τιμής πώλησης του προϊόντος οδηγεί στη παράλληλη μετατόπιση της καμπύλης ενοικίου-απόστασης προς τα έξω, στην αύξηση της ποσότητας γης που καλλιεργείται και στην αύξηση της ποσότητας του προϊόντος που παράγεται και πωλείται. Ταυτοχρόνως η ζώνη καλλιέργειας του προϊόντος επεκτείνεται. Στο παράδειγμα του γραφικού δίπλα, εάν η τιμή του προϊόντος αυξηθεί από 100 σε 150$ τον τόνο, η ζώνη καλλιέργειας του σιταριού θα επεκταθεί από 50 σε 100Km από την αγορά Μ.
Το υπόδειγμα von Thünen: Κόστος μεταφοράς και μεταβολές στο ενοίκιο 7 Μια μείωση στο κόστος μεταφοράς επιφέρει δεξιόστροφη (προς τα έξω) περιστροφή της της καμπύλης ενοικίου-απόστασης με κέντρο το ενοίκιο στο σημείο Μ. Αυτό οδηγεί στην αύξηση της ποσότητας γης που καλλιεργείται και στην αύξηση της ποσότητας του προϊόντος που παράγεται και πωλείται. Η ζώνη καλλιέργειας του προϊόντος επεκτείνεται. Στο παράδειγμα του γραφικού δίπλα, εάν το κόστος μεταφοράς μειωθεί από 1 σε 0,5$ τον τόνο και το χιλιόμετρο, η ζώνη καλλιέργειας του σιταριού θα επεκταθεί από 50 σε 100Km από την αγορά Μ.
Το υπόδειγμα von Thünen: Ανταγωνιστικές χρήσεις γης 8 Εάν υπάρξει και δεύτερη ανταγωνιστική καλλιέργεια η γη θα κατανεμηθεί ανάμεσα στις δύο καλλιέργειες ανάλογα με το ποια μπορεί να προσφέρει το υψηλότερο ενοίκιο. Στο παράδειγμα του γραφικού δίπλα, η καλλιέργεια του κριθαριού δίνει υψηλότερα ενοίκια απ ότι του σιταριού μέχρι τα 33Km από το σημείο Μ. Μετά υπερτερεί η καλλιέργεια του σιταριού μέχρι τα 50Km. Μεταβολές στις τιμές των προϊόντων και τα κόστη μεταφοράς τους στο σημείο Μ θα έχουν τις επιπτώσεις που αναλύθηκαν στις προηγούμενες διαφάνειες και μπορεί να επιφέρουν ανακατανομή των καλλιεργειών.
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου μιας επιχείρησης: Βασική ανάλυση Εάν η γη και οι άλλοι συντελεστές είναι μεταξύ τους υποκατάστατα, τότε το ενοίκιο που θα πληρώνει η επιχείρηση θα μειώνεται όσο απομακρύνεται από την αγορά Μ, διότι θα αυξάνεται το κόστος μεταφοράς. Εάν το κόστος μεταφοράς δεν είναι γραμμικό, αλλά μειώνεται με φθίνοντα ρυθμό όσο η επιχείρηση απομακρύνεται από την αγορά, η καμπύλη ενοικίου-απόστασης θα είναι κυρτή με αρνητική κλίση ως προς το Μ. Η κλίση της καμπύλης είναι t/s όπου t είναι το μεταβλητό κόστος μεταφοράς ανά τόνο και χιλιόμετρο και S η ποσότητα γης που καταναλώνεται. 9
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου μιας επιχείρησης: Βασική ανάλυση 10 Η κερδοφορία π που συνδέεται με την καμπύλη ενοικίου-απόστασης BR1, έστω π(br1), είναι μικρότερη από την κερδοφορία που συνδέεται με την καμπύλη BR2, η οποία είναι με τη σειρά της μικρότερη από την κερδοφορία που συνδέεται με την καμπύλη BR3. Επομένως, π(br1) < π(br2) < π(br3). Αυτό οφείλεται στο ότι, δεδομένου του εισοδηματικού περιορισμού της επιχείρησης, όσο χαμηλότερη είναι η τιμή της γης που χρησιμοποιείται για ένα δεδομένο επίπεδο εσόδων από πωλήσεις, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η κερδοφορία της επιχείρησης.
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου μιας επιχείρησης: Βασική ανάλυση 11 Στην περίπτωση που οι παραγωγοί ανταγωνίζονται μεταξύ τους και μερικοί από αυτούς αντιμετωπίζουν σταθερούς συντελεστές παραγωγής, ενώ άλλοι παραγωγοί μπορούν να υποκαθιστούν τη γη με τους άλλους συντελεστές και αντιστρόφως, το αποτέλεσμα θα είναι ότι η γη θα πηγαίνει πάντα στους πιο ευέλικτους παραγωγούς. Για δύο ίδιους παραγωγούς που σε απόσταση D πληρώνουν ενοίκιο RD, και πραγματοποιούν μηδενικά κέρδη, καθώς μετακινούμαστε προς το Μ, το ενοίκιο που θα «αντέχει» να πληρώνει η ευέλικτη επιχείρηση θα αυξάνεται με ταχύτερο ρυθμό.
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου μιας επιχείρησης: Ανταγωνισμός για τη γη ανάμεσα στους κλάδους (1) Με βάση το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου μπορούμε να προβλέψουμε τη κατανομή της γης ανάμεσα στις διαφορετικές ανταγωνιστικές οικονομικές δραστηριότητες και κλάδους. 12
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου μιας επιχείρησης: Ανταγωνισμός για τη γη ανάμεσα στους κλάδους (2) Υποθέτοντας ότι τα γεωργικά ενοίκια είναι μηδέν, το διπλανό διάγραμμα δίνει την κατανομή της γης ανάμεσα στις διαφορετικές ανταγωνιστικές αστικές οικονομικές δραστηριότητες και κλάδους. Παρατηρείστε τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε λιανικό εμπόριο, μεταποίηση και διανομή. 13
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου της κατοικίας ενός νοικοκυριού: Βασική ανάλυση 14 Για το υπόδειγμα των νοικοκυριών υποθέτουμε κόστος μετακίνησης του ατόμου ίσο με t ανάλογα με το κόστος μεταφοράς των αγαθών, στο υπόδειγμα της επιχείρησης. Η κλίση της καμπύλης προσφοράς ενοικίου για ένα άτομο ή νοικοκυριό είναι πάλι t/s, και η έκταση γης S που καταναλώνεται από το νοικοκυριό δεν είναι σταθερή, αλλά αυξάνεται όσο αυξάνεται η απόσταση. Η χρησιμότητα U του ατόμου ή του νοικοκυριού είναι U(BR). Έχουμε ότι U(BR1) < U(BR2) < U(BR3), διότι, με δεδομένο τον εισοδηματικό περιορισμό ενός ατόμου, όσο πιο χαμηλή είναι η τιμή της γης που καταναλώνεται, τόσο μεγαλύτερη είναι η χρησιμότητα που απολαμβάνει αυτό το άτομο ως καταναλωτής.
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου της κατοικίας ενός νοικοκυριού: Ανταγωνισμός (1) 15 Στο διπλανό διάγραμμα, δίνεται η κατανομή της αστικής γης σε πολλές πόλεις της Β. Αμερικής ανάλογα με τα εισοδήματα των νοικοκυρών. Η συνολική καμπύλη των ενοικίων της αστικής γης δίνεται από την περιβάλλουσα καμπύλη NOPQ των καμπυλών προσφοράς ενοικίου για τις διάφορες εισοδηματικές ομάδες και είναι κυρτή σε σχέση με το κέντρο της πόλης στο σημείο Μ. Η άκρη της πόλης είναι το σημείο όπου το ενοίκιο της γης για κατοικία είναι μόλις υψηλότερο από το ενοίκιο της γης για αγροτικές δραστηριότητες.
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου της κατοικίας ενός νοικοκυριού: Ανταγωνισμός (2) 16 Στο διπλανό διάγραμμα, δίνεται πάλι η κατανομή της αστικής γης ανάλογα με τα εισοδήματα των νοικοκυρών, όμως τα νοικοκυριά διαχωρίζονται σε ηλικιακές ομάδες. Παρατηρείστε τη καινούργια κατανομή της γης στα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος ανάλογα με την ηλικία. Τώρα, τα νοικοκυριά αυτά καταλαμβάνουν τα δύο άκρα της κατανομής. Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος μετακινούνται προς το κέντρο και τα νοικοκυριά μεσαίου εισοδήματος προς τα έξω.
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου της κατοικίας ενός νοικοκυριού: Ανταγωνισμός (3) Εάν οι υποθέσεις σχετικά με τις προτιμήσεις των νοικοκυριών δεν είναι απόλυτα σωστές, μπορεί να παρατηρήσουμε μια αντιστροφή της κατανομής, όπως στο διπλανό σχήμα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι η εισοδηματική ελαστικότητα της ζήτησης για ευκολία πρόσβασης είναι μεγαλύτερη από την εισοδηματική ελαστικότητα για της ζήτησης για χώρο. 17
Το υπόδειγμα προσφοράς ενοικίου της κατοικίας: Ετερογένεια στη ποιότητα της γης 18 Εάν στα προηγούμενα υποδείγματα επιτρέψουμε ετερογένεια στη ποιότητα του περιβάλλοντος (γης) είτε από ατμοσφαιρική ρύπανση (αρνητική) είτε από υποδομές αναψυχής όπως πάρκα και μεγάλοι κήποι (θετική), τότε η κατανομή της γης μπορεί να μεταβληθεί ουσιαστικά. Στο παραπάνω διάγραμμα, η ρύπανση στο κέντρο ωθεί εκεί τα φτωχότερα νοικοκυριά ενώ η καμπύλη ενοικίου-απόστασης γίνεται για τα πλουσιότερα νοικοκυριά ανεστραμμένο U, αντί για κυρτή που προβλέπει η θεωρία. Εάν στις «περιβαλλοντικές» μεταβλητές εντάξουμε και κοινωνικές όπως η εμφάνιση εγκληματικότητας, τότε η κατανομή της γης ανάμεσα στα νοικοκυριά μεταβάλλεται ανάλογα.
Κριτική των υποδειγμάτων αστικής οικονομίας: Η πολυκεντρική πόλη 19 Εάν υπάρχουν και δευτερεύοντα κέντρα σε μια αστική περιοχή (C 1, C 2 ), οι τιμές της γης που βρίσκονται στον άμεσο περίγυρό τους θα προσδιορίζονται από τη ζήτηση για πρόσβαση σε αυτά τα κέντρα. Φυσικά, η μορφή της καμπύλης θα εξαρτάται και από τις μετακινήσεις των νοικοκυριών για εργασία προς το κέντρο ή τα δευτερεύοντα κέντρα.
Το άριστο μέγεθος της πόλης 20 Η συγκέντρωση πληθυσμού στις πόλεις μπορεί να εμφανίζει, πέρα από ένα ορισμένο σημείο, οικονομίες κλίμακας, θετικές λόγω μείωσης του κόστους ή και αρνητικές λόγω συμφόρησης. Το αποτελεσματικό μέγεθος της πόλης βρίσκεται στο Q* αλλά η πόλη μπορεί να μεγαλώνει μέχρι το Q (εκεί που το συνολικό κόστος AC ισούται με το συνολικό όφελος AB).
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975)