1o ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

1o ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟ Από παιδιά, στο σχολείο και στο σπίτι, μαθαίνουμε και παπαγαλίζουμε τι σπουδαίο πράγμα είναι η εργασία. Ένα απ τα πρώτα «είδωλα» των κοινωνιών στάθηκε ο ανθρώπινος μόχθος, που τιμήθηκε και υμνήθηκε, σ όλες τις εποχές και τα συστήματα, από εργαζομένους και μη προπάντων απ τους τελευταίους, φτάνει να εργάζονται οι άλλοι. Ρεαλιστικά και σαρκαστικά, ο Βολταίρος, έλεγε : «Καλά οργανωμένη χώρα είναι εκείνη, όπου οι λίγοι βάζουν τους πολλούς να δουλεύουν, τρέφονται απ αυτούς, και τους κυβερνούν» Συνακόλουθα, η εργασία προβλήθηκε σαν αρετή, χαρά, καμάρι, απόλαυση, έμφυτη ανάγκη στον άνθρωπο και πάει λέγοντας. Και δεν είναι διόλου λίγοι όσοι είδαν την εργασία σαν κατάρα και Γολγοθά του ανθρώπινου γένους που εργαζόμενο ασταμάτητα για να ζήσει, δεν προφταίνει να ζήσει πραγματικά. Ευλογία ή κατάρα, αναγκαίο κακό ή απόλαυση, η εργασία απόκτησε στην εποχή μας ένα ακόμα «στίγμα» :έγινε απρόσιτη για εκατομμύρια ανθρώπους. Χρόνια και χρόνια, οι νέοι εργάζονται άμισθα (σπουδάζουν, μαθητεύουν σε τέχνες κ.λ.π), για να μπορέσουν να εργαστούν έμμισθα κι όταν έρθει η ώρα να «θερίσουν τους γλυκείς καρπούς» του μόχθου τους, δε βρίσκουν που να εργασθούν. Αλλά η απογοήτευση και η κατάθλιψη τους δε λιγοστεύει κι όταν βρίσκουν δουλειάπου, όμως, είναι ξένη με όσα έμαθαν και δεν οδηγεί διόλου προς τους στόχους που φιλοδόξησαν. Κοινότατος, βέβαια, είναι ο τόπος πως η εργασία μπορεί να είναι χαρά, όταν ασχολείσαι με αυτό που αγαπάς και ξέρεις, μ αυτό που ταιριάζει στην κλίση σου και στο «μεράκι» σου, μ αυτό όπου έχεις «μυηθεί» και που άρχισες να το κατακτάς. Αλλά τι χαρά μπορεί να νιώσει ένας φιλόλογος, ένας μαθηματικός, ένας γεωπόνος, που αναγκάζεται να κάνει το γκαρσόνι ή το νυχτοφύλακα για τον επιούσιο; Και τι θα προσφέρει στο περιβόητο «κοινωνικό σύνολο», κάνοντας εργασία που αγνοεί και που μισεί, και μην κάνοντας την εργασία που γνωρίζει και λαχταρά; Μετρήθηκε τάχα πόση είναι αυτού του είδους η σπατάλη εργατικού δυναμικού αλλά και το «διαφεύγον κέρδος» από τη μη αξιοποίηση γνώσεων και σπουδαστικού χρόνου; 1

Αυτή η «καταναγκαστική εργασία» σταλάζει μέσα του μια όλο και μεγαλύτερη αίσθηση αποτυχίας, απογοήτευσης, αυτοοικτιρμού, αποστροφής για την διπλά άγονη δουλειά του, για τους άλλους, για τον εαυτό του ακόμα που φτάνει στην οργή της εξανάστευσης. Και ποιος δεν το ξέρει; - η μη απασχόληση, η υποαπασχόληση, η ετεροαπασχόληση, η στρεβλή απασχόληση στοιχειοθετούν όχι μόνο «κατάρα» αλλά και μια απ τις μεγαλύτερες θρυαλλίδες στα θεμέλια του κόσμου μας. Μάριος Πλωρίτης ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου που διαβάσατε ( σε 80 100 λέξεις) και να την αναγνώσετε στην τάξη σας στα πλαίσια μιας συζήτησης με θέμα τον επαγγελματικό προσανατολισμό των εφήβων. (25 μονάδες) Β1. Στο κείμενο υποστηρίζεται ότι η εργασία αποτελεί «έμφυτη ανάγκη» του ανθρώπου. Να επιβεβαιώσετε τον ισχυρισμό αυτό σε μία παράγραφο των 60 80 λέξεων. (10 μονάδες) Β2. Διατρέχοντας το σύνολο του κειμένου να σημειώσετε τέσσερα διαφορετικά είδη τεκμηρίων. ( 4 μονάδες) Β3. α) Να συντάξετε δύο τίτλους για το εξεταζόμενο κείμενο: έναν ουδέτερο κι έναν με επικριτικό περιεχόμενο. β) Να εντοπίσετε τις νοηματικές ενότητες που υπάρχουν στο κείμενο και να τις τιτλοφορήσετε. γ) Να γράψετε τι δηλώνουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις /φράσεις: προπάντων, ή όταν, αλλά. (6 μονάδες) Β4. α) Στην προτελευταία παράγραφο αξιοσημείωτη είναι η χρήση ερωτήσεων. Να αιτιολογήσετε την πρόθεση του κειμενογράφου. 2

β) Που πιστεύετε ότι αποσκοπεί ο συγγραφέας με το ασύνδετο σχήμα που παρουσιάζεται στην τελευταία παράγραφο; (5 μονάδες) Γ. Ο Πλωρίτης υποστηρίζει ότι η μη απασχόληση, η υποαπασχόληση, η ετεροαπασχόληση και η στρεβλή απασχόληση συνιστούν μία από τις μεγαλύτερες θρυαλλίδες στα θεμέλια του κόσμου μας. Είναι, βέβαια, γεγονός ότι αυτές οι μορφές απασχόλησης επιφέρουν την αλλοτρίωση στην εργασία. Γιατί κατά τη γνώμη σας, ο σημερινός εργαζόμενος έχει αλλοτριωθεί από το αντικείμενο της εργασίας του; Πώς μπορεί η εργασία να μεταστραφεί σε δημιουργική απασχόληση; Αναπτύξτε τις θέσεις σας σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο των 600 λέξεων. (50 μονάδες) 3

2 Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟ Η δυτική καταναλωτική κοινωνία πατάει γερά στους ώμους ανήλικων εργατών στην Ασία, που κωδικοποιούνται απλώς στον όρο «φθηνά εργατικά χέρια», και τραβάει ανενδοίαστα το δρόμο της ανάπτυξης, που «μπορεί» και να περνάει μέσα από σύγχρονα στρατόπεδα εργασίας. Σε περίπτωση ανεπιθύμητων διαρροών, ζητάει επισήμως «συγγνώμη» και υπόσχεται «βελτιώσεις». Μέχρι να ρθουν οι καλύτερες μέρες, το δυτικό όνειρο κόβει δρόμο μέσα από παρακαμπτήριες οδούς εύκολου κέρδους και οι ανάλογες οργανώσεις κάνουν τη δουλειά τους, δεσμευόμενες για σκληρές μάχες εναντίων της παραβίασης των δικαιωμάτων των εργαζομένων αλλά και της εκμετάλλευσης ανηλίκων. Για να φτιάξει ένα ζευγάρι Timberland που πουλιέται στην Ευρώπη 150 ευρώ, στην κινέζικη πόλη Τσόνγκσαν, ένας 14χρονος κερδίζει 45 λεπτά. Εργάζεται 16 ώρες την ημέρα, κοιμάται στο εργοστάσιο, δεν έχει δικαίωμα για άδεια, ούτε ασφάλεια για περίθαλψη, βιώνει την καταπίεση στην καθημερινότητά του και κινδυνεύει να αρρωστήσει χρησιμοποιώντας υλικά μεγάλης τοξικότητας. Για ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια της Puma, ένας Κινέζος εργάτης παίρνει 90 λεπτά. Η τιμή πώλησης του μοντέλου με το λόγκο της Ferrari είναι στην Ευρώπη 178 ευρώ. Όπως έγραψε η ιταλική εφημερίδα «Republica», οι Κινέζοι εργάτες που προμηθεύουν τα καταστήματά μας ή αλλιώς ένας στρατός προλετάριων που κινεί τη «βιομηχανία του κόσμου», αρχίζουν να μιλούν. Αποκαλύπτουν τις απαράδεκτες συνθήκες εργασίας σε μια ανθρωπιστική οργάνωση, καταγγέλλουν την απάνθρωπη εκμετάλλευση της οποίας πέφτουν καθημερινά θύματα, τις απαράδεκτες συνθήκες εργασίας, τη βία, τις ασθένειες. Μια κινέζικη εφημερίδα σπάει την omerta ( = νόμος της σιωπής). Ξεκινούν αυτόματα κινητοποιήσεις σε μια χώρα που το συνδικαλιστικό κίνημα είναι με το μέρος των αφεντικών. Βγαίνουν στο φως κομμάτια μιας ιστορίας που είναι το άλλο πρόσωπο του ασιατικού θαύματος. Η εργάσιμη μέρα ξεκινάει στις 07.30 το πρωί και τελειώνει στις 9.00 το βράδυ, με διάλειμμα για γεύμα και δείπνο. Τον Απρίλιο και Μάιο, που ανεβαίνει η παραγωγή, η εργασία ξεκινάει στις 07.00 και τελειώνει στις 23.00, με ρεπό μιας Κυριακής ανά δύο εβδομάδες. Δεν είναι τότε ασυνήθιστο οι εργάτες να συμπληρώνουν ακόμα και 105 ώρες την εβδομάδα μέσα στο εργοστάσιο. Όσο για τις μέσες μηνιαίες αποδοχές, δεν ξεπερνούν τα 75 ευρώ. Κι από αυτά τα χρήματα όμως, 4

οι εργάτες διαθέτουν το μεγαλύτερο μέρος για τροφή και στέγη, σε κοιτώνες που διαμένουν πολλοί μαζί, σε δύσκολες αν όχι απαράδεκτες συνθήκες. Επιστολές μαρτυρίες εργατών συνθέτουν ένα σκηνικό φρίκης, στο οποίο περιφέρονται σαν φαντάσματα, με τις αλήθειες τους πετσοκομμένες από μια λογοκρισία ασφαλείας, εργάτες εξαθλιωμένοι, αιχμάλωτοι, σε εργοστάσια που λειτουργούν σαν στρατόπεδα εργασίας, εκτεθειμένοι σε αμέτρητους κινδύνους, να δίνουν το πλέον σκληρό όσο και ταυτόχρονα απάνθρωπο αγώνα επιβίωσης. Ο πρόεδρος της Κίνας, Χου Τζιντάου, συναντήθηκε πριν από λίγες μέρες στο Πεκίνο με εκατοντάδες διευθυντικά στελέχη ξένων εταιρειών, παράγοντες της βιομηχανίας και των τραπεζών και τους απευθύνθηκε λέγοντας: «Εσείς έρχεστε, σημειώνετε κέρδη και ευημερούμε όλοι». Όπως σχολιάζει η εφημερίδα «Repubblica», δεν είναι προφανές ποιους ακριβώς χωράει αυτό το «όλοι», ενώ είναι ξεκάθαρο με ποιους «είναι» ο Χου Τζιντάου. Διασκευασμένο κείμενο, εφημ. Ελευθεροτυπία, 25/5/2005 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Στην τάξη σας διεξάγεται συζήτηση αναφορικά με την παιδική εργασία. Να γράψετε την περίληψη του εξεταζόμενου κειμένου σε 80 100 λέξεις, προκειμένου να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για το περιεχόμενό του. (25 μονάδες) Β1. Σε μία παράγραφο 70 80 λέξεων που θα αναπτυχθεί με τη μέθοδο των παραδειγμάτων, να αναφέρετε περιπτώσεις εκμετάλλευσης ανηλίκων σε αναπτυσσόμενες αλλά και αναπτυγμένες χώρες. (10 μονάδες) Β2. Να αναγνωρίσετε τον τρόπο πειθούς που μετέρχεται ο συντάκτης του κειμένου στην πρώτη παράγραφο. Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η επιλογή του; Αιτιολογήστε την απάντησή σας. 5

(5 μονάδες) Β3. Το συγκεκριμένο κείμενο αποτελεί δημοσίευμα εφημερίδας. Σε ποιο γραμματειακό είδος το κατατάσσετε και με βάση ποια γνωρίσματα; (4 μονάδες) Β4. α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση του ασύνδετου σχήματος στην προτελευταία παράγραφο. β) Να συντάξετε δύο προτάσεις με τα ακόλουθα λεκτικά σύνολα: «δυτικό όνειρο», «σκηνικό φρίκης». γ) Ποια είναι η σημασιολογική απόκλιση των παρακάτω ζευγών λέξεων: «απλώς απλά», «άμεσα αμέσως»; (6 μονάδες) Γ. Ως πρόεδρος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του σχολείου σας και εκπροσωπώντας τους συμμαθητές σας, αποστέλλετε επιστολή στο Ελληνικό Τμήμα Διεθνούς Αμνηστίας όπου καταγγέλλετε τα φαινόμενα της παιδικής εκμετάλλευσης και σημειώνετε τρόπους συμπαράστασης των νέων στον αγώνα για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ανηλίκων. (50 μονάδες) 6

3 Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Ο εθελοντισμός είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 στην Ευρώπη, όπου μπορούμε να μιλήσουμε για κίνημα, αλλά και στην Ελλάδα. Στον εθελοντισμό στηρίχτηκε το συντριπτικό ποσοστό των σημαντικών προσπαθειών για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Ελλάδα. Ως εθελοντές/ριες θεωρούνται τα άτομα εκείνα, τα οποία χωρίς να υποχρεώνονται από δυνάμεις εξωτερικές προς τη συνείδηση τους, διαπιστώνουν κοινωνικές ανάγκες, ή ανάγκες που έχουν να κάνουν με την ποιότητα ζωής γενικότερα, σχεδιάζουν τρόπους ικανοποίησης των αναγκών και αναπτύσσοντας τις ευρύτερες δυνατές μορφές συνεργασίας και επικοινωνίας μεταξύ ατόμων και ομάδων προσπαθούν να υλοποιήσουν με μη βίαιους τρόπους και μέσα- το σχεδιασμό αυτό, διαμορφώνοντας κατ αυτόν τον τρόπο το πρόπλασμα για μια μελλοντική αυτοδιαχειριζόμενη κοινωνία. Ο εθελοντισμός εμφανίζεται σαν μια από τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει η «Τρίτη Διάσταση» μεταξύ Κράτους και Αγοράς, και να αποτελέσει απάντηση στην παρακμή του Κράτους Κοινωνικών Παροχών ή Ευημερίας ( Welfare State). Αυτή η «Τρίτη Διάσταση» ονομάζεται «ιδιωτικό- κοινωνικό» και ορίζεται από τον Donati (1978) ως «κάθε περιβάλλον αυτόνομης διαχείρισης από εκείνον που εργάζεται και συμμετέχει σ αυτό, το οποίο απολαμβάνει δημοσίων εγγυήσεων και του οποίου ελέγχονται οι πηγές και τα αποτελέσματα τα οποία παράγει σύμφωνα με τα σταθερά κριτήρια ως κοινό αγαθό για τη δημόσια ολότητα». Το κράτος Ευημερίας ( ή παροχών) φαίνεται να βρίσκεται σε κρίση από τη δεκαετία του 70,όχι μόνον επειδή «πλέον οι οικονομικές πηγές του σπανίζουν αλλά και επειδή πολλοί είναι εκείνοι που αισθάνονται ότι δεν τους ικανοποιούν οι παροχές και οι χορηγίες του». Επίσης «η δομή του σημερινού Κράτους Ευημερίας είναι τέτοια που παράγει αποτελέσματα τα οποία δε συμβιβάζονται με τις αρχές στις οποίες θεμελιώνεται η κοινωνική αλληλεγγύη» (Κατσουρός 1991). Είναι χαρακτηριστικό πως μια μεγάλη ενότητα αιτημάτων που εκφράζει ανάγκες ανικανοποίητες από το Κράτος Ευημερίας ανάγεται στη σχέση κοινωνίας-φύσης. Καινούργιες ανάγκες ως επί το πλείστον, λόγω της πρόσφατης εμφάνισης των αντίστοιχων προβλημάτων, από τη φύση τους θα 7

λέγαμε ότι είναι δύσκολο να εκφραστούν και να βρουν ικανοποίηση μέσα από τους θεσμούς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ανικανοποίητων αιτημάτων, είναι αυτά που συνδέονται με τις μετα-υλιστικές αξίες (π.χ αιτήματα που έχουν να κάνουν με εκπαίδευση έξω από τους παραδοσιακούς θεσμούς, με την πολιτιστική κληρονομιά, με την καλυτέρευση της γειτονιάς και των τοπικών κοινοτήτων και, τέλος, με τον τομέα της υγείας, με τα προβλήματα των γεροντοτέρων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες). Επειδή λοιπόν οι δυνάμεις της Αγοράς δε φαίνονται πρόθυμες να αντιμετωπίσουν τα μετα- υλιστικού τύπου αιτήματα, το δε Κράτος Ευημερίας αδυνατεί ή, όταν προσπαθεί, αποτυγχάνει (εγκληματικότητα, υγεία, προστασία του περιβάλλοντος, κυκλοφοριακό πρόβλημα κ.α), ο εθελοντισμός εμφανίζεται να προσφέρει μια βιώσιμη και έγκυρη απάντηση. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις. (25 μονάδες) Β. Συμφωνείτε με την κρίση του συντάκτη ότι «ο εθελοντισμός εμφανίζεται να προσφέρει μια βιώσιμη απάντηση»; Να καταθέσετε τις απόψεις σας σε μία παράγραφο οκτώ τουλάχιστον στίχων που θα αναπτυχθεί με τη μέθοδο των παραδειγμάτων. (10 μονάδες) Β2. Το εξεταζόμενο κείμενο εντάσσεται στον επιστημονικό λόγο. Μπορείτε να εντοπίσετε τα στοιχεία που οριοθετούν το χαρακτήρα του επιστημονικού λόγου; (5 μονάδες) Β3. Εξετάζοντας το σύνολο του κειμένου, να αναγνωρίσετε τις μεθόδους ανάλυσης που εφάρμοσε ο συγγραφέας κατά τη σύνταξή του. (4 μονάδες) Β4. α) Να σημειώσετε τέσσερις λέξεις/ φράσεις που συνιστούν ειδικό λεξιλόγιο. β) Να ετυμολογήσετε τις ακόλουθες λέξεις και να δημιουργήσετε από το α ή β συνθετικό τους νέες παράγωγες, απλές ή σύνθετες, λέξεις: προσπαθούν, ευημερίας, ανάγεται, έγκυρη. (6 μονάδες) 8

Γ. Στο πνευματικό κέντρο του δήμου σας, ως εκπρόσωπος της νεολαίας, εκφωνείτε ομιλία (600 λέξεων) όπου αναπτύσσετε τις θέσεις σας για την αξία του εθελοντισμού και για την ευθύνη της πολιτείας και των φορέων αγωγής αναφορικά με τους τρόπους ενίσχυσης του εθελοντικού κινήματος. (50 μονάδες) 9

4 Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΘΝΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Μπορούμε να μιλούμε για τον «εθνικό χαρακτήρα» ενός λαού; Για ορισμένα δηλαδή τυπικά γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν όχι τόσο τη σωματική του διάπλαση όσο την πνευματική του κατασκευή, τις ψυχικές του ιδιότητες, τις εκτιμήσεις και τις προτιμήσεις, τους τρόπους της συμπεριφοράς του, που τον διαφοροποιούν από άλλους λαούς, γειτονικούς ή μακρινούς; Η κοινή γνώμη ( και η πλειονότητα των επιστημόνων) δέχεται αυτή την έννοια και σχεδόν χωρίς εξαιρέσεις μιλεί για τον «εθνικό χαρακτήρα» των Ελλήνων, των Άγγλων, των Ρώσων ή των Αράβων, των Ινδών, των Κινέζων, κτλ., αν και δυσκολεύεται να προσδιορίσει με ακρίβεια τα γνωρίσματα που τον αποτελούν σε κάθε ειδική περίπτωση. Αναφέρει λιγοστά ως «τυπικά», αν και αναγνωρίζει ότι ορισμένα απ αυτά δεν ανήκουν αποκλειστικά στο λαό, αλλά παρατηρούνται και σε άλλους. Πολύ συχνά μάλιστα μερικοί, όταν βρεθούν σε πλήρη αδυναμία να περιγράψουν τα διακριτικά στοιχεία που τους κάνουν να ξεχωρίζουν έναν Άγγλο από έναν Σουηδό, ή ένα Κορεάτη από έναν Κινέζο, καταφεύγουν σε έναν παραλληλισμό. Πώς διακρίνουμε λένε- τα μέλη μιας και της ίδιας οικογένειας και όταν μας συστήνουν ένα από αυτά που δεν τον είχαμε ως τώρα γνωρίσει, μπορούμε και να στοιχηματίσουμε ακόμη ότι αυτός ανήκει ή δεν ανήκει σ αυτήν; Δεν είμαι ίσως σε θέση να προσδιορίσω ποιο ή ποια χαρακτηριστικά στηρίζουν την εικασία μου, αλλά είμαι βέβαιος γιατί αισθάνομαι αόριστα αλλά σίγουρα ότι το πρόσωπο τούτο προδίνεται από τον «air de famille» που έχει ή δεν έχει. Έτσι λοιπόν και κάθε δεμένος με το έδαφός του και διαμορφωμένος από την ιστορία του λαός έχει ένα δικό του «αέρα», τη φυσιογνωμία του την αναγνωρίζουμε αμέσως στους ανθρώπους του, εάν έχουμε ζήσει πολύ κοντά τους, στο φυσικό κλίμα και στην κοινωνική ατμόσφαιρα της χώρας τους. Όλοι (ή περίπου όλοι, γιατί δεν αποκλείεται η διαφοροποίηση που φέρνουν οι διασταυρώσεις με ξένους) έχουν τον ίδιο «air de famille». Έως εδώ, συμφωνούμε υποθέτω- οι περισσότεροι. Εκεί που αρχίζουν οι διαφωνίες είναι το ζήτημα: Ποιοι παράγοντες δημιουργούν τον εθνικό χαρακτήρα ενός λαού; «φυσικοί» (γεωγραφική θέση, κλιματολογικές συνθήκες κ.α) ή «κοινωνικοί»( ήθη και θεσμοί, τρόποι εργασίας, μορφές διακυβέρνησης κτλ.); Παλαιότερα το θέμα τούτο απασχόλησε ζωηρά φυσιοδίφες ιστορικούς και γεωγράφους. 10

Όταν ένα πρόβλημα τίθεται με μορφή διλήμματος ( «ή τούτο συμβαίνει ή εκείνο»), η διαλεκτική διατύπωση μας παρασύρει προς λύσεις κολοβές που εύκολα ανατρέπονται με αντίθετα παραδείγματα. Π.χ η υψηλή νοημοσύνη οφείλεται σε κληρονομικές καταβολές ή σε ερεθίσματα του περιβάλλοντος; Η κατάρρευση ενός κράτους έρχεται από εσωτερικές κρίσεις ή από επιδρομές ισχυρών γειτόνων; Η αβελτηρία φέρνει την εκβαρβάρωση ή η εκβαρβάρωση την αβελτηρία; κ.ο.κ Σ αυτή την κατηγορία ανήκει και το πρόβλημα που συζητούμε: φυσικά ή ηθικά είναι τα αίτια που διαμορφώνουν τους εθνικούς χαρακτήρες; Και με μιαν άλλη διατύπωση ( που θυμίζει λογοπαίγνιο: το αυγό πρώτα και έπειτα η κότα, ή πρώτα η κότα και έπειτα το αυγό;) από το φυσικό καθεστώς καθορίζονται τα ήθη μιας κοινωνίας ανθρώπων, ή και αυτήν ακόμη τη φυσική κατάσταση μπορεί να μεταβάλει ο νόμος; Η γυμνασμένη στις μεθόδους της επιστήμης διάνοια οδηγείται από την παρατήρηση να λευτερωθεί από τον κλοιό παρόμοιων ψευδοδιλημμάτων: να εγκαταλείψει δηλαδή το διπολικό σχήμα και να χρησιμοποιήσει άλλα λογικά πρότυπα ( modeles) στις ερμηνείες της. Τέτοια έχει δοκιμάσει πολλά, και κάθε φορά επιλέγει το θεωρητικά πιο ευρύχωρο (στεγάζει το μεγαλύτερο πλήθος περιπτώσεων) και το πρακτικά αποδοτικότερο. Αυτή η τακτική φαίνεται καθαρά στη μεθοδολογία του Ιπποκράτη. Επομένως η ορθότερη απάντηση στο ερώτημά μας θα είναι: Και η «φύσις» και το «έθνος» πλάθουν τον εθνικό χαρακτήρα ( σχήμα της πολλαπλής αιτιότητας). Το «έθνος» καθορίζεται από τη «φύσιν» και η «φύσις» ενεργεί διά του «έθνους» (σχήμα της αμφίδρομης αιτιότητας). Ε.Π Παπανούτσος ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο σε 80 100 λέξεις. (25 μονάδες) Β1. α) Στο τέλος του κειμένου ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η «φύσις» και το «έθνος» πλάθουν τον εθνικό χαρακτήρα ενός λαού. Να αναπτύξετε τη θέση του αυτή σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων με συνδυασμό τρόπων ανάπτυξης της αιτιολόγησης και των παραδειγμάτων. β) Να επιβεβαιώστε ( Σωστό) ή να απορρίψετε ( Λάθος) τα ακόλουθα: 11

Γνώμες Σωστό Λάθος Τα τυπικά γνωρίσματα στην πνευματική κατάσταση κι όχι στη σωματική διάπλαση προσδιορίζουν τον εθνικό χαρακτήρα ενός λαού. Κάθε λαός έχει μια προσωπική φυσιογνωμία, Ένα δικό του «αέρα». Τα ζητήματα που προβάλλονται με διλημματική μορφή οδηγούν ευκολότερα στη λύση των προβλημάτων. Ο Ιπποκράτης εφάρμοζε τη μεθοδολογία των διπολικών σχημάτων, δηλαδή τα πιο ευρύχωρα θεωρητικά και τα αποδοτικότερα πρακτικά πρότυπα. (6 + 4 μονάδες) Β2. Στην αρχή της τρίτης παραγράφου ο συντάκτης καταθέτει ως τεκμήρια ορισμένα παραδείγματα. Να τα αξιολογήσετε. (4 μονάδες) Β3. α) Τι δηλώνουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις της τρίτης παραγράφου: ή, όταν, π.χ δηλαδή, κάθε φορά, επομένως; β) Εντύπωση στο εξεταζόμενο κείμενο προκαλεί η συχνή χρήση των παραδειγμάτων. Τι επιδιώκει με τη χρήση τους ο κειμενογράφος; (5 μονάδες) Β4. α) Να αιτιολογήσετε τον ερωτηματικό τόνο που διατρέχει το σύνολο του κειμένου, συσχετίζοντάς τον με το σκοπό συγγραφής του κειμένου. β) Ποια η λειτουργία των παρενθέσεων στην τρίτη παράγραφο;\ γ) Να αποδώσετε με συνώνυμους όρους τα παρακάτω: γειτονικούς, παραλληλισμό, εικασία, ανατρέπονται, αβελτηρία, διάνοια. (6 μονάδες) 12

Γ. Σε ένα άρθρο ( 600 700 λέξεων) που συντάσσετε για τη σχολική σας εφημερίδα πραγματεύεστε τους παράγοντες που εκτρέφουν τον εθνικισμό και καταγράφετε τις επιπτώσεις που απορρέουν από την επικράτησή του, ενώ ως αντίδοτο προβάλλετε τα οφέλη του διεθνισμού στα πλαίσια των σύγχρονων πολυφυλετικών και πολυπολιτισμικών κοινωνιών. 13

5 Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ «ΕΞΩΤΙΚΕΣ» ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟ Σας αρέσουν οι ιστορίες: Ιστορίες «παράξενες» και «εξωτικές», αλλά αληθινές και επίκαιρες. Ιστορίες από τον ωραίο μας κόσμο που κυριολεκτικά στάζουν αίμα. Ιστορίες φρικτές που έχουν σχέση με ήθη, παραδόσεις, ιερούς κανόνες, δηλαδή με το μέγα ταμπού της εποχής μας: τις πολιτιστικές ταυτότητες ή πολιτιστικές ιδιαιτερότητες. Θα θυμίσω μερικές πρόσφατες τέτοιες ιστορίες. ΑΙΓΥΠΤΟΣ: Είκοσι πέντε Αιγύπτιοι, κατηγορούμενοι για «διαστροφή» και «περιφρόνηση της θρησκείας» - για ομοφυλοφιλία δηλαδή- καταδικάστηκαν σε βαρύτατες ποινές. Ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου του Καϊρου, που κατηγορήθηκε ότι απαρνήθηκε το Ισλάμ, υποχρεώθηκε να. διαζευχθεί τη γυναίκα του (!), διότι μια καλή μουσουλμάνα δεν επιτρέπεται να είναι παντρεμένη με έναν «αποστάτη». Το ζευγάρι εγκατέλειψε τη χώρα. ΝΙΓΗΡΙΑ: Μόλις την τελευταία στιγμή, χάρη στη διεθνή κινητοποίηση, γλίτωσε την εκτέλεση διά λιθοβολισμού η δυστυχής Νιγηριανή, της οποίας το έγκλημα είναι ότι απέκτησε παιδί μετά από βιασμό. Στο μεταξύ, άλλες δύο Νιγηριανές κινδυνεύουν να εκτελεστούν με τον ίδιο τρόπο για παρεμφερείς λόγους. Έτσι ορίζει η «σαρία», ο ισλαμικός νόμος, που ισχύει στο βόρειο τμήμα της Νιγηρίας. ΠΑΚΙΣΤΑΝ: Δύο ερωτευμένοι νέοι, εκείνος δεκαοχτώ και εκείνη μόλις δεκαπέντε. Οι οικογένειές τους αρνήθηκαν να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για τον γάμο και οι ερωτευμένοι «κλέφτηκαν». Ασυγχώρητη ανυπακοή. Αποτέλεσμα: Οι γονείς έσφαξαν (!) καθένας το δικό του παιδί, αφού παραπλανόντας τους δύο νέους, τους έπεισαν να επιστρέψουν. Σημειώστε ότι η σφαγή έγινε μπροστά σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Εξευτελισμοί και ταπεινώσεις χωρίς όριο. Παντός είδους βιασμοί. Φυλακίσεις. Σφαγιασμοί. Λιθοβολισμοί. Αποκεφαλισμοί και λοιποί ακρωτηριασμοί. Άνθρωποι ισοπεδωμένοι και ανυπεράσπιστοι μπροστά στις «αρχές της φυλής», τις «επιταγές της εθνότητας», τους «ιερούς κανόνες». Απίστευτα εγκλήματα στο όνομα της πολιτιστικής ταυτότητας σε κοινωνίες με άλλα μέτρα και σταθμά, π.χ με πολυγαμίες, με μπούρκες, με τσαντόρ καιάλλες παρόμοιες «γραφικότητες». Σε κοινωνίες όπου η ελευθερία και η αυτοδιάθεση του ατόμου είναι έννοιες ακατανόητες. Όπου τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είναι περίπου έως εντελώς ανύπαρκτα. 14

Και φθάσαμε στο σημείο- κλειδί: από τη μια τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, από την άλλη οι «πολιτιστικές ταυτότητες». Στη Δύση, και στην Ελλάδα βέβαια, όταν ασκεί κριτική κανείς στις άλλες κουλτούρες και πολιτισμούς σε σχέση με θέματα ατομικών ελευθεριών και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δέχεται συχνά ένα αντίλογο απροσδόκητο που τον ορίζουν στερεότυπες εκφράσεις κακοχωνεμένης Ανθρωπολογίας και ξεφτισμένου Τριτοκοσμισμού: «αυτό είναι πολιτιστικός ιμπεριαλισμός», «όλοι οι πολιτισμοί είναι ίσοι και έχουν την ίδια αξία», «τα Δικαιώματα του Ανθρώπου είναι επινόηση της Δύσης». Δεν ξέρω, βέβαια, εάν μπορούμε να αξιολογήσουμε τις άλλες κουλτούρες. Μπορούμε όμως να τις κρίνουμε, να απορρίψουμε στοιχεία τους, να επιλέξουμε ενδεχομένως κάποια άλλα, ή, τέλος, να τα καταδικάσουμε. Έτσι, λέμε όχι στην κουλτούρα που κόβει το χέρι του κλέφτη, που ακρωτηριάζει σεξουαλικά τις γυναίκες, που αποκεφαλίζει τους ομοφυλόφιλους, που λιθοβολεί τους μοιχούς, κ.λπ., κ.λπ. Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου βεβαίως και είναι επινόηση της Δύσης. Δημιουργήθηκαν στη Δύση, αλλά έχουν αξία και σημασία οικουμενική. Το γεγονός ότι πράγματι αλλού δεν τηρούνται ή εφαρμόζονται επιλεκτικά, σε τίποτα δε μειώνει την οικουμενικότητά τους. Το σίγουρο πάντως είναι ότι δεν μπορεί κανείς να επικαλείται τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και ταυτοχρόνως να υπερασπίζεται άκριτα πολιτισμούς και παραδόσεις που τα ποδοπατούν ή που ούτε καν τα υποψιάζονται. Ας μην ξεχνάμε επίσης κάτι ακόμη. Τα Δικαιώματα του ανθρώπου ούτε ήρθαν ουρανοκατέβατα ούτε υπήρχαν από καταβολής Δύσης. Δημιουργήθηκαν σε αντιπαράθεση με «ήθη» και «νόμους». Θεμελιώθηκαν μέσα από σύγκρουση με την έως τότε δυτική παράδοση. Πολλά μπορεί να προσάψει κανείς στη δυτική παράδοση και κουλτούρα. Είναι όμως η παράδοσή που, πάνω απ όλα, τη χαρακτηρίζει η κριτική και η αμφισβήτηση μια παράδοση χειραφέτησης και ελευθερίας. Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου αποτελούν μια από τις πιο σημαντικές δημιουργίες της. Απορίας άξιον, πώς είναι δυνατόν αυτή ακριβώς η δημιουργία να θεωρείται από ορισμένους «πολιτιστικός ιμπεριαλισμός». Μόνο και μόνο, επειδή δημιουργήθηκε στη Δύση; Ίσως. Τέτα Παπαδοπούλου (Διασκευασμένο κείμενο), εφημ. Ελευθεροτυπία, 24/01/2002 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις. 15

(25 μονάδες) Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο την άποψη της συγγραφέα: «Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχουν αξία και σημασία οικουμενική». (5 μονάδες) Β2. Στην τελευταία παράγραφο του κειμένου, η συγγραφέας υποστηρίζει ότι η εξάπλωση της ιδέας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, δεν αποτελεί κατά κανένα τρόπο «πολιτιστικό ιμπεριαλισμό» της Δύσης. Με ποιο ή ποια επιχειρήματα υποστηρίζει την άποψή της; (5 μονάδες) Β3. α) Να διακρίνετε τα μέρη του κειμένου (πρόλογο, κύριο μέρος, επίλογο). β) Το κύριο μέρος μπορεί να χωριστεί σε δύο επιμέρους νοηματικές ενότητες. Να τις εντοπίσετε και να εξετάσετε ποιο σκοπό έχει ο συγγραφέας ( π.χ να πληροφορήσει, να πείσει, να τέρψει, να ευαισθητοποιήσει κ.λ.π) σε καθεμιά απ αυτές. (7 μονάδες) Β4. Χαρακτηριστικό της γλώσσας του κειμένου είναι η χρήση μικρών ελλειπτικών προτάσεων. α) Να εντοπίσετε τρεις τέτοιες προτάσεις. β) Να εξηγήσετε που αποσκοπεί η χρήση τους, λαμβάνοντας υπόψη το είδος του κειμένου, το κοινό στο οποίο απευθύνεται και το σκοπό του συγγραφέα. (5 μονάδες) Β5. Γράψτε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: επίκαιρες, συγκατάθεση, απροσδόκητο, στερεότυπες, επιλεκτικά, χειραφέτησης. (3 μονάδες) Γ. Το σχολείο σας διοργανώνει εκδήλωση με θέμα την εφαρμογή των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στη χώρα μας. Στην ομιλία σας, αφού εξηγήσετε τη σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για μια δημοκρατική κοινωνία, να διατυπώσετε τις προτάσεις σας αναφορικά με την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις αναπτυγμένες χώρες (600 λέξεις) (50 λέξεις) 16

6 Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΕΡΙ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ Σήμερα θα παραχωρήσω τη στήλη σε ένα ρεπορτάζ των «Νέων» της περασμένης Τετάρτης. «Το πρωί εργάζεται σε ναυτιλιακή εταιρία. Τρία απογεύματα, αντί να γυρίσει σπίτι της μετά τη δουλειά, πηγαίνει στην Πυξίδα όπου παραδίδει μαθήματα ελληνικών σε μετανάστες, παιδιά, και ενήλικες αμισθί βεβαίως. «Δεν το κάνω από υποχρέωση. Η δουλειά είναι υποχρέωση ενώ αυτά τα τρία απογεύματα της εβδομάδας χαλαρώνω. Ταυτόχρονα προσφέρω σε κάποιους που με έχουν ανάγκη, αντί να χάνω άσκοπα το χρόνο μου, λέει στα Νέα η Βαρβάρα Βερτζώνη, που εργάζεται εθελοντικά στο Πρόγραμμα Πυξίδα - Κέντρο Προώθησης και Ένταξης Προσφύγων». Οικονομική ανάσα είναι για δεκάδες μη κυβερνητικές οργανώσεις και ανθρωπιστικά ιδρύματα η προσφορά των εθελοντών. Το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της δουλειάς γίνεται από ανθρώπους που δεν αμείβονται μειώνει σημαντικά το κόστος λειτουργίας τους. «Οι εθελοντές είναι ο κύριος μοχλός του σωματείου μας» αναφέρει η κυρία Αλίκη Βάγια, πρόεδρος του σωματείου Οι φίλοι του Παιδιού, που προστατεύει και στηρίζει τα παιδιά απόρων ή προβληματικών οικογενειών. «Κατ αρχάς, προσφέρουν άμεση βοήθεια. Επιπλέον, βοηθούν στην οικονομική ενίσχυση τόσο με δικές τους προσφορές όσο και με τη διοργάνωση εκδηλώσεων». Και όμως στη χώρα μας ο εθελοντισμός βρίσκεται ακόμη σε αρχικά στάδια. Όπως αναφέρει στα «Νέα» ο κ. Κώστας Γιαννόπουλος, δημιουργός του Συλλόγου Χαμόγελο του Παιδιού, «ο εθελοντισμός με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας έγινε μόδα. Αυτό σημαίνει πως, ενώ έχει αυξηθεί ο αριθμός των πολιτών που θέλει να προσφέρει εθελοντική εργασία., λίγοι έχουν στην πραγματικότητα συνειδητοποιήσει το βαθύτερο νόημα του εθελοντισμού. Οι εθελοντές αφήνουν το στίγμα τους μέσα από την ανθρωπιά τους, τον κόπο τους και την ανιδιοτέλειά τους». Η κυρία Ελένη Παριανού είναι μία από τους εκατοντάδες των εθελοντών του Συλλόγου Χαμόγελο του Παιδιού. Δύο φορές την εβδομάδα μετά τη δουλειά της κατευθύνεται στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» και συμμετέχει στο πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης για νοσηλευόμενα παιδιά. Όπως λέει, «εθελοντισμός σημαίνει προσφορά και όχι οίκτος. Αυτά τα παιδιά χρειάζονται αγάπη και χαρά». 17

Η κυρία Ευαγγελία Μανάβη είναι εργαζόμενη μητέρα και ταυτόχρονα εθελόντρια στο σωματείο Φίλοι Κοινωνικής Παιδιατρικής- Ανοιχτή Αγκαλιά. Μαζί με άλλους 185 προσπαθεί να βοηθήσει τα παιδιά να προσαρμοστούν ομαλότερα στο νοσοκομειακό περιβάλλον, παίζοντας μαζί τους και κρατώντας τους συντροφιά. Επίσης προσφέρει συμπαράσταση σε μητέρες που έχουν ανάγκη να μιλήσουν για το πρόβλημα του παιδιού τους. Η καθημερινή επαφή με τα άρρωστα παιδιά απαιτεί ψυχικό σθένος και μεγαλοψυχία. Για την κυρία Ευαγγελία Μανάβη η εθελοντική δραστηριότητα αποτελεί πηγή αισιοδοξίας από την οποία αντλεί δύναμη. Όπως η ίδια λέει, «μερικές φορές αναρωτιόμουν γιατί πρέπει να υποφέρουν αυτά τα παιδιά. Κατάλαβα όμως ότι αυτό είναι το θέμα των γιατρών και όχι δικό μου. Η δική μου δουλειά είναι να τους δίνω χαρά. Και μέσα από το χαμόγελο τους αντλώ αγάπη και κουράγιο». Ο εθελοντισμός έχει πλέον καθημερινή επικαιρότητα λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων. Ελλοχεύει, ωστόσο, ο κίνδυνος να στρατευθούν μερικές δεκάδες χιλιάδες νέοι με διάφορα κίνητρα, αλλά να μην ωφεληθεί η ιδέα του εθελοντισμού. Ίσως δεν έχει ακόμη κατανοηθεί από την πλειονότητα των συμπολιτών μας ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι εθνική υπόθεση. Η επιτυχία στον τομέα της οργάνωσης αναβαθμίζει διεθνώς τη χώρα. Η εθελοντική συμμετοχή είναι βασική προϋπόθεση επιτυχίας. Και δε θα είναι τιμητικό για τη χώρα αν η Οργανωτική Επιτροπή αναγκασθεί να δώσει κίνητρα, οικονομικά και άλλα, για να συμπληρώσει τον απαιτούμενο αριθμό εθελοντών. Η εθελοντική συμμετοχή στη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων απέχει πολύ από την εθελοντική προσφορά κοινωνικού έργου, ιδιαίτερα σε παιδιά, ασθενείς, υπερήλικους. Δυστυχώς, όσο και αν διευρυνθεί το «κοινωνικό κράτος», το έλλειμμα στοργής και ανθρώπινης συμπαράστασης στους πάσχοντες και στους μοναχικούς συμπολίτες μας δεν καλύπτεται με επιδόματα ή με τα ράντσα στα νοσοκομεία. Η εθελοντική συμπαράσταση στους πάσχοντες έχει συγκινήσει και έχει στρατεύσει ευάριθμους πολίτες, κυρίως γυναίκες, από πολλά χρόνια πριν, όταν και οι κοινωνικές υπηρεσίες του κράτους ήταν ανύπαρκτες ή ελλιπείς. Σήμερα είμαστε μάρτυρες ενός αντιφαντικού φαινομένου, απότοκου της ισοπεδωτικής κοινωνίας. Έχουμε πολλές και πολύπλευρες κοινωνικές υπηρεσίες και παροχές, αλλά και αύξηση των ατόμων που έχουν ανάγκη από ανθρώπινη στοργή και συμπαράσταση. 18

Η νοοτροπία ότι για όλα έχει ευθύνη και αποστολή το κράτος είναι το αντικίνητρο του εθελοντισμού και το πρόσχημα για την ισχυροποίηση του «εγώ». «Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν» μας διδάσκει ο χριστιανισμός. Και ο «πλησίον»είναι εκτός του Ναού. Είναι ίσως στην πολυκατοικία μας, στη γειτονιά μας, στα νοσοκομεία, στα γηροκομεία. Ας μην περιμένουμε να γίνει ένας πόλεμος για να συγκινηθούμε από τις εικόνες των άρρωστων και πεινασμένων παιδιών. Ας κοιτάξουμε γύρω μας. Και ας προσφέρουμε αγάπη, όχι οίκτο. Γ. Ρωμαίος, εφημ. Το Βήμα, 08/06/2003 19

7 Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Προτού διερευνήσουμε πώς συνδέεται η παγκόσμια ανάπτυξη με τη φτώχεια και την περιβαλλοντική υποβάθμιση, πρέπει να πούμε λίγα λόγια για την έννοια της παγκοσμιοποίησης. Όπως έχουν επισημάνει πολλοί κοινωνική επιστήμονες, η παγκοσμιοποίηση δεν είναι νέο φαινόμενο. Σύμφωνα, π.χ με τον Ε. Wallrstrein, η πρώτη παγκόσμια οικονομία εμφανίστηκε ήδη από τον 16 ο αιώνα, ως ένα σύστημα κρατών που εμπλέκονταν σε οικονομικές ανταλλαγές και ανταγωνισμό, χωρίς κανένα από αυτά να είναι ικανό να κυριαρχήσει σε βαθμό που να καταστρέψει τους μηχανισμούς της αγοράς και να επιβληθεί ως imperium.έκτοτε, φυσικά, η παγκόσμια οικονομία έχει υποστεί βαθιές μεταβολές, με σημαντικότερη την εμφάνιση του εθνικισμού και των εθνικών κρατών. Αυτό που αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του σημερινού παγκόσμιου συστήματος είναι, πρώτον, η χωρική του έκταση, το γεγονός ότι έχει πλήρως ενσωματώσει όλες τις γεωγραφικές περιοχές του κόσμου και, δεύτερον, το πέρασμα από την παγκόσμια παραγωγή αγαθών στην παραγωγή υπηρεσιών ( και ειδικότερα χρηματοπιστωτικών ).Αυτές οι νέες εξελίξεις είναι αποτέλεσμα τεράστιων προόδων στην ηλεκτρονική τεχνολογία, οι οποίες επέφεραν τη «συμπίεση του χώρου και του χρόνου» και το γοργό σχηματισμό αυτού που αποκαλείται «παγκόσμιο χωριό». Αν τώρα εξετάσει κανείς την απόδοση του σημερινού παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, είναι αναμφισβήτητο, ότι αυτό έχει δημιουργήσει πρωτοφανή πλούτο. Από την άλλη πλευρά, όμως, ο πλούτος αυτός έχει κατανεμηθεί πολύ άνισα. Για παράδειγμα, λιγότερα από 12 άτομα στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας του παγκόσμιου χωριού έχουν μεγαλύτερο εισόδημα από αρκετές δεκάδες φτωχές χώρες στη βάση της ( σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την παγκόσμια φτώχεια). Σε αυτήν την τερατώδη κατανομή οφείλεται, εν μέρει τουλάχιστον, το ότι, παρά τις πιο πρόσφατες τεχνολογικές βελτιώσεις και την εντυπωσιακή αύξηση της παραγωγικότητας, 1,3 δισ. Άνθρωποι περίπου το ένα πέμπτο της ανθρωπότητας- εξακολουθούν να ζουν σήμερα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, στερούμενοι επαρκούς τροφής, καθαρού νερού και της στοιχειώδους υποδομής για περίθαλψη και εκπαίδευση. Νίκος Μουζέλης, από την εφημερίδα Το Βήμα 20