ΛΙΠΙΔΙΑ - ΛΙΠΟΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΛΙΠΙΔΙΑ - ΛΙΠΟΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Είδη ιπιδίων Ιδιότητες Λιποπρωτείνες Ταξινόμηση Σύσταση σε ιπίδια και αποπρωτείνες Μεταβοισμός Επιθυμητές τιμές οριακές τιμές Δυσιπιδαιμίες - Υπεριποπρωτεϊναιμίες Ταξινόμηση ΠΟΥ Πρωτοπαθείς γενετικές διαταραχές Δευτεροπαθείς επίκτητες διαταραχές Συσχέτιση με καρδιαγγειακά νοσήματα Θεραπευτική προσέγγιση Εργαστηριακός προσδιορισμός ιπιδίων ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ 12/5/2015 Η. ΜΥΛΩΝΗΣ ΛΙΠΙΔΙΑ Τι είναι; - Λειτουργίες - Λιπαρά οξέα - Φωσφοιπίδια - Γυκοιπίδια - Τριγυκερίδια - Χοηστερόη Απαραίτητα για την ειτουργία του οργανισμού - Αποθήκες Ενέργειας - Βασικά συστατικά των κυτταρικών μεμβρανών - Πρόδρομα των χοικών αάτων - Πρόδρομα στεροειδών ορμονών - Μόνωση, προστασία ζωτικών οργάνων Λιπαρά οξέα Ρόος: Καύσιμα, πρόδρομοι σηματοδοτικών μορίων Μεταφορά: Συνδεδεμένα με ευκωματίνη Συγκέντρωση μη εστεροποιημένων (εεύθερων) ιπαρών οξέων (FFA): 0.4 (0.2-0.6) mm/l Υδρόφοβα μόρια με ποικό άκρο Τριγυκερίδια (Τριακύογυκερόες) Ρόος: Αποθήκες ενέργειας, προστασία/μόνωση οργάνων Μεταφορά: Με ιποπρωτεΐνες Συγκέντρωση τριγυκεριδίων (TG): 1.6 (0.9-2.0) mm/l Υδρόφοβα μόρια Φωσφοιπίδια Ρόος: Συστατικά μεμβρανών, πρόδρομοι σηματοδοτικών μορίων Μεταφορά: Με ιποπρωτεΐνες Συγκέντρωση (PL): 3.1 (0.9-2.0) mm/l Αμφιπαθικά μόρια Γ υ κ ε ρ ό η Γ υ κ ε ρ ό η Ο-PO2-O Φορτισμένη ή ποική ομάδα
Χοηστερόη Ρόος: Συστατικό μεμβρανών, πρόδρομος στεροειδών ορμονών, χοικών οξέων, βιταμίνης D Mεταφορά: Με ιποπρωτεΐνες Συγκέντρωση:Οική χοηστερόη (ΤC): 5.2 (2.8-8.3) mm/l Εεύθερη (μη εστεροποιημένη) χοηστερόη (FC): 1.4 (0.7-2.7) mm/l Πηγές Λιπιδίων Ενδογενή Σύνθεση στο ήπαρ Εξωγενής Πρόσηψη με τροφή Τα ιπίδια μεταφέρονται μέσω των φυσιοογικών υγρών σαν σύμποκα ιποπρωτεϊνών Λιποπρωτεΐνες Λιποπρωτεΐνες (Ταξινόμηση) Λιποπρωτεΐνες - Περιέχουν μία ή περισσότερες πρωτεΐνες (αποιποπρωτεΐνες) στην επιφάνειας τους. - Διαφέρουν στη σύσταση σε ιπίδια και πρωτεΐνες, τόπο παραγωγής, ρόο στο μεταβοισμό Αποιποπρωτεΐνες: - Εξασφαίζουν την δομική ακεραιότητα των ιποπρωτεΐνων. - Ενεργοποιούν μεταβοικά ένζυμα. - Εξυπηρετούν την πρόσηψη των ιποπρωτεϊνών από τα κύτταρα. Εξωγενής Μεταβοισμός ιποπρωτεϊνών Πρόσηψη με τροφή Ενδογενής Μεταβοισμός ιποπρωτεϊνών Σύνθεση στο ήπαρ
Μεταβοισμός ιποπρωτεϊνών LDL Μεταβοισμός ιποπρωτεϊνών Υποδοχέας LDL Υποδοχέας LDL (ήπαρ και περιφερικοί ιστοί) -ρυθμιζόμενος: πρόσηψη ακέραιων LDL και υποειμμάτων CM. Υποδοχέας εκκαθαριστής (SR) μη ρυθμιζόμενος. Α, κοαγονώδης (μακροφάγα): πρόσηψη τροποποιημένων LDL. Β (ήπαρ): πρόσηψη ΗDL. Μεταβοισμός ιποπρωτεϊνών ΗDL ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Αντιστοιχίες: Χοηστερόη: 1mmol/L=38.5 mg/dl Tριγυκερίδια: 1mmol/L=89.0 mg/dl ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ (Ανεξάρτητοι παράγοντες κινδύνου) Αντιδρώσα Πρωτείνη C (CRP) Πρωτεΐνη αίματος αύξηση επιπέδων σε απόκριση στην φεγμονή (Δείκτης Φεγμονής) Ανεξάρτητοι παράγοντες κινδύνου: Lp(α) CRP Ομοκυστεΐνη Lp(a) Apo(a) συνδεδεμένη στην apοβ. 15-35 επαναήψεις περιοχής που απαντάται και στο πασμινογόνο (αναστοή ινωδονόυσης) 30 ισομορφές 300-700 kd Αυξάνει κίνδυνο θρόμβωσης, στεφανιαίας νόσουοριακές τιμές: 25mg/dL Ομοκυστεΐνη Ενδιάμεσο του μεταβοισμού της μεθειονίνης. Μεταβοή ενδοθηίου παραγωγή ROS
ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΑΘΗΡΩΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΜΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΔΙΣΛΙΠΟΠΡΩΤΕΪΝΑΙΜΙΕΣ Πρωτοπαθείς: Γενετικά Νοσήματα (σπάνια): - Αποιποπρωτεϊνών - Υποδοχέων ιποπρωτεϊνών - Ενζύμων που συμμετέχουν στο μεταβοισμό ιποπρωτεϊνών Πχ Νόσος Tangier: Έειψη ApoA, πού χαμηή HDL Οικογενής Υπερχοηστεροαιμία: Έειψη LDL-R, πού υψηή LDL Έειψη ιποπρωτεϊνικής ιπάσης: Πού υψηά CM, VLDL Δευτεροπαθείς: Επίκτητες (συνήθεις) Δευτεροπαθείς Υπεριπιδαιμίες
Οικογενής Υπερχοηστεροαιμία Μεταάξεις LDL υποδοχέα (ίδιος φαινότυπος) ή ApoB100 Οικογενής Χυομικροναιμία (1/1000000) Εειψη ιποπρωτεϊνικής ιπάσης ή apocii Νόσος Tangier Μία από τις πιο σοβαρές μορφές οικογενούς ανεπάρκειας HDL Μεταάξεις στο γονίδιο της πρωτεΐνης 'ATP-Binding Cassette transporter A1' (ABCA1) Ανεπάρκεια ή έειψη HDL Κανονικά τριγυκερίδια Συνοική Χοηστερόη < 150 mg/dl Συσσώρευση εστέρων χοηστερόης Γενετικές διαταραχές Αποθήκευσης Λιπιδίων ομάδα κηρονομικών σοβαρών μεταβοικών διαταραχών σχετίζονται με δυσειτουργία υσοσωματικών ενζύμων συσσώρευση στα υσοσώματια ΚΝΣ/Πρώϊμος θάνατος π.χ. νόσος Niemann-Pick O CH OH 3 CH 2O P O (CH 2) 2 N + CH3 NH O - CH 3 O ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Μείωση επιπέδων χοηστερόης Μείωση διατροφικής πρόσηψης: δίαιτα, φυτικές στερόες Μείωση επιπέδων τριγυκεριδίων Μείωση πρόσηψης υδατανθράκων, ακοόης, κορεσμένων ιπών: δίαιτα
Οι στατίνες είναι συναγωνιστικοί αναστοείς της HMG-CoA αναγωγάσης, ενζύμου κειδί στην βιοσύνθεση της χοηστερόης. Θεραπεία ετεροζυγωτών ΟικογενούςΥπερχοηστεροαιµίας Εργαστηριακός Προσδιορισμός Λιπιδίων Λήψη του δείγματος πού σημαντική. (Π.χ. δοκιμαστικοί χωρίς γυκερόη) Ασθενής σε θεραπεία? 12h νηστεία στη συνήθη δίαιτα. Χειρισμός δείγματος / Άμεσα Κινική εικόνα / Ιστορικό. Προσδιορισμός Τριγυκεριδίων Τα τριγυκερίδια υδρούονται με ιπάσες. Η γυκερόη που εευθερώνεται μετατρέπεται, μέσω συζευγμένων αντιδράσεων που τεικά δίνουν υπεροξείδιο του υδρογόνου, σε χρωμογόνο παράγωγο. Προσδιορισµός Χοηστερόης Η χοηστερόη (εεύθερη και απεευθερωµένη από τους εστέρες της) οξειδώνεται παράγοντας υπεροξείδιο του υδρογόνου, που τεικά δίνει χρωµογόνο παράγωγο Προσδιορισμός Χοηστερόης που περιέχεται στην HDL Πααιότερα: Xρησιμοποιείται αντιδραστήριο διάυμα που σχηματίζει αδιάυτο σύμπεγμα με όες τις ιποπρωτείνες εκτός της HDL. Η χοηστερόη προσδιορίζεται, μετά από φυγοκέντρηση, στην HDL που παραμένει στο υπερκείμενο. Τώρα: ομογενής (άμεση) μέθοδος (εξειδικευμένα ένζυμα). Προσδιορισμός Χοηστερόης που περιέχεται στην LDL Ο υποογισμός της γίνεται έμμεσα με τον τύπο του Friedwald: Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Αθηροσκήρωσης: Διαταραχή Λιπιδίων 1. Χοηστερόη <200 mg/dl Οχι Τριγυκερίδια <200 mg/dl 2. Χοηστερόη 200-300 mg/dl Ναι, αν HDL-C <35 mg/dl 3. Χοηστερόη >300 mg/dl Ναι Τριγυκερίδια >200 mg/dl
Προσδιορισμός Αποιποπρωτεϊνών Ανοσοχημικές μέθοδοι με χρήση αντισωμάτων Eύρος τιμών ΑpοΑΙ : 110-160 (mg/dl) ΑpοB100 : 90-130 (mg/dl) Οριακές τιμές ΑpοΑΙ : >110(mg/dl) ΑpοB100 : <130 (mg/dl) Προσδιορισμός Λιπαρών Οξέων Χρωματογραφικά Μέθοδος αναφοράς: Αέριος Χρωματογραφία