ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Τάσεις και προοπτικές της αγοράς LNG. Η επιρροή της Κίνας» Πτυχιακή Εργασία Γιώργος Λιόλιος ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2007 ΧΙΟΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Θέμα 6 1.2 Δομή και Μεθοδολογία.9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΑ 2.1 ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ ΤΟ LNG 2.1.1 Tο φυσικό αέριο / Χρήση / Παγκόσμια Αποθέματα..11 2.1.2 Το LNG (LIQUEFIED NATURAL GAS)...15 2.1.3 Η μεταφορά φυσικού αερίου.16 2.1.4 Η μεταφορά LNG.17 2.2 ΤΑ LNG CARRIERS 2.2.1 Τύποι LNG carriers.18 2.2.2 Εισαγωγείς / Εξαγωγείς LNG 20 2.2.3 Η αγορά των LNG στο παρελθόν.21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ LNG 3.1 ΖΗΤΗΣΗ LNG 3.1.1. Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση 25 3.1.2. Κατανάλωση φυσικού αερίου / LNG...26 3.1.3. Προβλέψεις για τη ζήτηση LNG στο μέλλον..30 3.2. ΠΡΟΣΦΟΡΑ LNG 3.2.1. Παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά...34 3.2.2. Παραγωγή φυσικού αερίου / LNG...34 3.2.3. Ο στόλος των LNG carriers..39 3.3. Η ΑΓΟΡΑ ΤΩΝ LNG CARRIERS 3.3.1. Εικόνα της αγοράς τώρα...42 3.3.2 Προβλέψεις για το μέλλον..44 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ. ΤΟ ΧΑΡΤΙ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ 4.1 Η ΚΙΝΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 4.1.1. Ενεργειακή κατάσταση και πολιτική της Κίνας..46 4.1.2. Η επιρροή της Κίνας στην αγορά της ενέργειας 50 4.1.3. Η Κίνα και το φυσικό αέριο...52 4.2. H ΚΙΝΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ LNG 4.2.1. Η επιρροή της Κίνας στην παγκόσμια ναυτιλία.56 4.2.2. Η επιρροή της Κίνας στο LNG τώρα και στο μέλλον 65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.. 73 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...77 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ LNG ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3.1 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ LNG ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2010 ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ 33 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3.2 WORLD RESERVES TO PRODUCTION RATIO..38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ. ΤΟ ΧΑΡΤΙ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4.1 ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΙΝΑΣ..61 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4.2 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΑΝΑ ΑΓΑΘΟ 2002 2004...61 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4.3 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ IRON ORE ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ RATES ΣΤΑ BULK CARRIERS. 62 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4.4 ΤΟΜΕΙΣ ΖΗΤΗΣΗΣ LNG ΑΠΟ ΤΕΡΜΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ...66 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4.5 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ.67 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4.6 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ..68 3

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4.7 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ LNG..69 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1 ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ LNG ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 2007 26 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2 10 ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 27 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.3 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ LNG ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ.28 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.4 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ LNG ΚΑΤΑ ΧΩΡΑ 28 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.5 ΤΙΜΕΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΡΓΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ 30 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.6 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ...35 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.7 10 ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ..36 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.8 10 ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ..36 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.9 ΠΑΡΑΓΩΓΗ LNG ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ...38 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.10 ΠΑΡΑΓΩΓΗ LNG ΚΑΤΑ ΧΩΡΑ 38 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.11 ΣΤΟΛΟΣ LNG CARRIERS..39 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.12 ΣΥΝΟΛΙΚΑ DELIVERIES LNG 40 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.13 ORDERBOOK ΠΛΟΙΩΝ...40 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.14 SCRAPPED ΠΛΟΙΑ..41 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.15 ΤΙΜΗ ΝΕΟΤΕΥΚΤΟΥ LNG CARRIER... 41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ. ΤΟ ΧΑΡΤΙ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 4.1 ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΕΡΜΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ LNG 56 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΧΑΡΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 4

ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΤΗΣ 2.1 ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ..15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ LNG ΧΑΡΤΗΣ 3.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΟΝ 21 ο ΑΙΩΝΑ. ΤΟ ΧΑΡΤΙ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΧΑΡΤΗΣ 4.1 ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ.53 ΧΑΡΤΗΣ 4.2 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΓΙΑ ΖΗΤΗΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ TO 2010 54 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ 1.1 ΤΟ ΘΕΜΑ Σκοπός της εργασίας με τίτλο «ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ LNG Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ» είναι να παρουσιάσει τη γενική εικόνα που παρουσιάζει η αγορά των LNG carriers αυτή τη στιγμή και να εξετάσει πως η ταχεία ανάπτυξη της Κίνας θα επηρεάσει αυτόν τον ιδιαίτερο κλάδο της ναυτιλίας. Με τις τιμές του πετρελαίου να μεταβάλλονται συνεχώς, τα αποθέματα να εξαντλούνται με γοργούς ρυθμούς, αλλά και την ανάγκη για σταδιακή απεξαρτοποίηση από το πετρέλαιο, όπως και για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, το φυσικό αέριο καλείται να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στο μέλλον σαν την κυρίαρχη μορφή ενέργειας που θα χρησιμοποιείται στα επόμενα χρόνια. Συνεχείς επιτυχίες στην εξερεύνηση φυσικού αερίου στον πλανήτη, δείχνουν αναμφισβήτητα ότι υπάρχουν παγκοσμίως διαθέσιμα αποθέματα φυσικού αερίου στον πλανήτη σε μεγάλες ποσότητες. Πρόσφατες ανακαλύψεις φυσικού αερίου ανακοινώνονται σχεδόν παντού, επηρεάζοντας όλες τις ηπείρους και οι προοπτικές για μεγαλύτερες ανακαλύψεις αποθεμάτων δείχνουν ελπιδοφόρες. Αυτή η αφθονία των αποθεμάτων και των πηγών φυσικού αερίου, συνδυαζόμενη με την προφανή ανάγκη για καθαρότερες μορφές ενέργειας λόγω του σημαντικού πλέον παράγοντα του περιβάλλοντος, έχουν πυροδοτήσει έναν αγώνα για το φυσικό αέριο. Πραγματικά, κερδίζοντας από συγκεκριμένα από τα αναμφισβήτητα εγγενή χαρακτηριστικά του, το φυσικό αέριο, που δεν είχε ποτέ μια συγκεκριμένη αγορά και που μέχρι πριν τρεις δεκαετίες ήταν περιορισμένο σε βιομηχανικές χρήσεις, έχει τώρα αποδειχτεί ιδιαιτέρως επιτυχημένο. Πολλοί παράγοντες, (τεχνολογικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί) έχουν καταστήσει το φυσικό αέριο σαν την σωστή επιλογή 6

σε πολλές αγορές-κλειδιά. Ήδη καταλαμβάνοντας το ένα τέταρτο της παγκόσμιας ζήτησης σε ενέργεια, το φυσικό αέριο παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό ανάπτυξης και τις πιο καλές προοπτικές, ήδη καταλαμβάνοντας επιπρόσθετα κομμάτια στην ενεργειακή πίτα. Παρόλο που δεν εγείρονται αμφιβολίες στη συνολική παγκόσμια διαθεσιμότητα του φυσικού αερίου σε μεσομακροπρόθεσμο πλάνο, καινούργιες ανακαλύψεις και γεωπολιτικά χαρακτηριστικά είναι πολύ πιθανό να επηρεάσουν το μέλλον του. Ο συνολικός διαμερισμός των αποθεμάτων πάνω στον πλανήτη δεν εναρμονίζεται με το μέγεθος και την ανάπτυξη των κατά τόπους αγορών. Αυτό το γεγονός, δηλαδή το που προσφέρεται σε μεγάλες ποσότητες και το που καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες, δημιουργεί ανισορροπίες μεταξύ παραγωγής και ζήτησης και σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και σε μικρότερο. Αυτό αναγκάζει τις βιομηχανοποιημένες χώρες να εξαρτώνται όλο και περισσότερο στο διεθνές εμπόριο φυσικού αερίου. Οι επιλογές για μεταφορά του φυσικού αερίου είναι ή με χερσαίους αγωγόυς ή μέσω θαλάσσης με LNG carriers. Η ανάγκη για μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου έχει οδηγήσει την αγορά αυτών των πλοίων σε άνοδο τα τελευταία χρόνια και οι προοπτικές για μεγαλύτερη εξέλιξη στον κλάδο και τη δημιουργία μιας ουσιαστικής αγοράς εμφανίζονται ικανοποιητικές. Επωφελούμενη από έναν πλανήτη που διψά για ενέργεια, η αγορά των LNG carriers θα κληθεί να παίξει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στο μέλλον για τη μεταφορά του φυσικού αερίου καθώς όλο και περισσότερο, τα αποθέματά του βρίσκονται πιο μακριά από τις περιοχές ζήτησης. Έτσι, η μελέτη αυτής της τόσο ιδιαίτερης αγοράς της ναυτιλίας θα οδηγήσει σε συμπεράσματα για το αν αυτός ο τρόπος μεταφοράς ενέργειας θα ευδοκιμήσει στο μέλλον ή παρουσιάζει εμπόδια στη λειτουργία του που θα απορριφθεί για κάτι καλύτερο. 7

Μεγάλος παράγοντας της εξέλιξης αυτής της αγοράς θα αποτελέσει η ανάπτυξη της Κίνας. Η μεγαλύτερη, πληθυσμιακά, χώρα στον κόσμο βρίσκεται σε τροχιά αλματώδους ανάπτυξης, σπάζοντας τα δεσμά με το παρελθόν και για να τροφοδοτήσει αυτήν την ανάπτυξη χρειάζεται μεγάλα ποσά ενέργειας και πρώτων υλών. Έτσι, η Κίνα έχει εξελιχθεί σε χώρα οδηγό της παγκόσμιας ναυτιλίας, αφού πλέον παρασέρνει μαζί της στους γοργούς ρυθμούς ανάπτυξής της και όλους τους τομείς της ναυτιλίας αφού οι τεράστιες ποσότητες προς μεταφορά έχουν οδηγήσει και τα χύδην φορτία και τα εμπορευματοκιβώτια και τα δεξαμενόπλοια σε μεγάλη άνθηση. Αυτή η ενέργεια που απαιτεί η Κίνα δε γίνεται να καλυφθεί μόνο από μια μορφή καυσίμου και επιπροσθέτως, η ανάγκη για ενεργειακή διαφοροποίηση που θα της εξασφαλίσει αυτήν την ανάπτυξη, σε συνδυασμό με τα περιορισμένα εγχώρια αποθέματα, την οδηγεί στο να αναζητήσει τρόπους να εισάγει φυσικό αέριο από άλλες χώρες, αφού η παραγωγή από τα δικά της ενεργειακά αποθέματα δεν είναι αρκετή για να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση. Τέλος, η παγκόσμια στροφή των τελευταίων χρόνων σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας έχει κάνει την Κίνα να ενδιαφέρεται ακόμα περισσότερο για την παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου. Αυτό το ενδιαφέρον της Κίνας για εισαγωγή φυσικού αερίου την έχει οδηγήσει στην αγορά του LNG, σαν μια εναλλακτική στην εισαγωγή μέσω αγωγών. Η σταδιακή ανάμιξη ενός ενεργειακού κολοσσού όπως η Κίνα σε αυτήν την αγορά και η πιθανή επένδυσή της σε αυτή, όπως διαφαίνεται ότι γίνεται, θα οδηγήσει στην εκρηκτική ανάπτυξη της αγοράς αυτών των πλοίων και φυσικά στην ανάπτυξη της θαλάσσιας μεταφοράς φυσικού αερίου αφού οι ποσότητες που θα μεταφέρονται θα αυξηθούν δραματικά. 8

1.2 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Στο δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας αναφέρονται κάποια τεχνικά στοιχεία για το φυσικό αέριο και το LNG. Αναλύεται τι είναι το φυσικό αέριο και το LNG και πως γίνεται η μεταφορά τους. Αναφέρονται οι χρήσεις του φυσικού αερίου, καθώς και τα παγκόσμια αποθέματά του. Τέλος, αναλύεται η αγορά των LNG carriers παρουσιάζοντας τους τύπους των πλοίων και τους εισαγωγείς και εξαγωγείς LNG και μια μικρή αναδρομή στην εικόνα της αγοράς τα προηγούμενα έτη. Στο τρίτο κεφάλαιο της εργασίας αναλύεται διεξοδικά η ζήτηση και προσφορά LNG παγκοσμίως. Αναφέρονται οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση, δείχνεται η κατανάλωση φυσικού αερίου και LNG στον πλανήτη και αναφέρονται οι προβλέψεις αυτή τη στιγμή για το πώς θα διαμορφωθεί η ζήτηση στο μέλλον. Στον τομέα της προσφοράς LNG και πάλι αναλύεται το πώς επηρεάζεται η προσφορά και η ποσότητα του φυσικού αερίου και LNG που παράγεται παγκοσμίως καθώς και κάποια στατιστικά στοιχεία για το στόλο των LNG carriers αυτή τη στιγμή. Παρουσιάζεται η εικόνα της αγοράς των LNG carriers αυτή τη στιγμή καθώς και τι αναφέρουν οι προβλέψεις για το μέλλον του κλάδου. Στο τέταρτο κεφάλαιο της εργασίας αναδεικνύεται ο ρόλος της Κίνας στην παγκόσμια αγορά ενέργειας και ναυτιλίας και η σημαντική επιρροή που θα έχει στην αγορά των LNG carriers πιθανή εμπλοκή της. Αναλύεται η ενεργειακή κατάσταση της χώρας και οι στόχοι που έχει θέσει για μελλοντική ανάπτυξη, που αν υπολογιστεί ότι είναι η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο, γίνεται αντιληπτή η σημασία που έχουν οι αποφάσεις της για το μέλλον της ανάπτυξής της. Αναφέρεται διεξοδικά επίσης, πως ακριβώς επηρεάζει η Κίνα τη διεθνή αγορά της ενέργειας και παρουσιάζεται, επίσης, η σχέση της με το φυσικό αέριο και η στροφή που έχει κάνει η κινέζικη κυβέρνηση προς αυτό. 9

Στο δεύτερο μέρος του τέταρτου κεφαλαίου αναδεικνύεται η τεράστια επιρροή της Κίνας στην παγκόσμια ναυτιλία και πως αυτή έχει αναπτυχθεί παρασυρόμενη από την ανάπτυξη της χώρας. Γίνεται κατανοητή η ανάγκη της Κίνας για το εμπόριο των πρώτων υλών και της ενέργειας και πως αυτό το γεγονός έχει τραβήξει τον κάθε τομέα της ναυτιλίας (bulkers, tankers, containers) προς τα μπροστά. Επίσης δείχνεται στο τελευταίο μέρος ακριβώς πως η Κίνα έχει επηρεάσει την αγορά του LNG και των πλοίων μεταφοράς του και πως θα συνεχιστεί αυτή η επιρροή στο μέλλον ανάλογα με τις κινήσεις της Κίνας. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναφέρονται τα συμπεράσματα που εξάγονται από το σύνολο της εργασίας και από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν στο κείμενο. Για τη συγγραφή της εργασίας χρησιμοποιήθηκαν έρευνες, βιβλία, επιστημονικά άρθρα και μελέτες δημοσιευμένα στο διαδίκτυο καθώς και προσωπική εμπειρία από την ετήσια εργασία σε ναυλομεσιτικό γραφείο. Έγιναν προσπάθειες για συνέντευξη με στελέχη ναυτιλιακών εταιριών με ειδίκευση στο LNG αλλά υπήρξαν προβλήματα αργής ανταπόκρισης και απροθυμίας. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΑ 2.1 ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ ΤΟ LNG 2.1.1 TI ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ / ΧΡΗΣΗ / ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ Το φυσικό αέριο είναι μείγμα υδρογονανθράκων σε αέρια κατάσταση - αποτελείται κυρίως από μεθάνιο και σε πολύ μικρότερη αναλογία από άλλα αέρια, όπως αιθάνιο, προπάνιο, βουτάνιο, πεντάνιο. Μπορεί να περιέχει και άλλες προσμίξεις καυσίμων αερίων (υδρογόνο, μονοξείδιο του άνθρακα, υδρόθειο ή και αμμωνία σε ίχνη) ενώ συνήθως περιέχει και αδρανείς προσμίξεις, όπως άζωτο, διοξείδιο του άνθρακα καθώς και ίχνη αδρανών αερίων. Οι αναλογίες των συστατικών διαφέρουν ανάλογα με την προέλευσή του. Καθοριστικός παράγοντας για τη σύστασή του είναι εάν προέρχεται από αμιγή κοιτάσματα φυσικού αερίου ή παράγεται ως ''συνοδό αέριο'' κοιτασμάτων πετρελαίου. Δεν πρέπει να συγχέεται με το υγραέριο (προπάνιο, βουτάνιο ή μείγμα) που είναι παράγωγο καύσιμο από τα διυλιστήρια. Η δημιουργία του μεθανίου (CH4) περιλαμβάνει την μετατροπή οργανικής ύλης από μικροοργανισμούς (βιογένεση), την θερμική αποσύνθεση θαμμένης οργανικής ύλης (θερμογένεση), και διεργασίες βαθιά μέσα στο φλοιό της γης (αβιογένεση). Το ελαφρύ μεθάνιο μεταναστεύει προς τα ανώτερα στρώματα μέσα από τους πόρους των πετρωμάτων και τις ρηγματώσεις και είτε συσσωρεύεται κάτω από αδιαπέραστα στρώματα ή φθάνει τελικά στην επιφάνεια και εκλύεται στην ατμόσφαιρα. Το φυσικό αέριο είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί στη βιομηχανία, για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας και χημικών προϊόντων, όπως αμμωνίας, μεθανόλης, αιθυλενίου και προπυλενίου. Η χρήση του στο βιομηχανικό τομέα έχει αρκετά πλεονεκτήματα, αφού εξασφαλίζεται η συνεχής παροχή αερίου από το δίκτυο, καταργούνται οι αποθηκευτικοί χώροι και το 11

καύσιμο είναι αρκετά φιλικό προς το περιβάλλον. Στον εμπορικό τομέα μπορεί να χρησιμοποιηθεί κυρίως για θέρμανση χώρων, κλιματισμό, φωτισμό, παραγωγή θερμού νερού, μαγείρεμα, σε ξενοδοχειακές μονάδες, εστιατόρια, εκπαιδευτικά ιδρύματα, αθλητικά κέντρα, εμπορικά καταστήματα, μικρές βιοτεχνικές μονάδες και αλλού. Στον οικιακό τομέα χρησιμοποιείται για παραγωγή ζεστού νερού, μαγείρεμα, θέρμανση. Στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής η τεχνολογία συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου στις επιχειρήσεις ηλεκτρισμού και η συμπαραγωγή θερμότητας-ηλεκτρισμού δίνουν υψηλό βαθμό ενεργειακής απόδοσης και μικρότερες εκπομπές ρύπων στην ατμόσφαιρα. Για την μεταφορά του χρησιμοποιούνται είτε αγωγοί, είτε δεξαμενόπλοια κατάλληλα κατασκευασμένα που μεταφέρουν το φυσικό αέριο σε υγροποιημένη μορφή. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (Liquefied Natural Gas- LNG) αποθηκεύεται σε θερμοκρασία -160 oc. Η υγροποίηση έχει ως αποτέλεσμα και τη μείωση του όγκου του, αφού το LNG καταλαμβάνει 600 φορές μικρότερο όγκο από ισοδύναμη ποσότητα αερίου σε θερμοκρασία και πίεση περιβάλλοντος. Η σχετική περιβαλλοντική φιλικότητα του καυσίμου αυτού, η εύκολη διαχείρισή του, οι υψηλοί βαθμοί απόδοσης, που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες κατά τη χρήση του, το καθιστούν εξαιρετικά ελκυστικό και ανταγωνιστικό. Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί ότι το φυσικό αέριο δεν είναι εντελώς ακίνδυνο, γιατί είναι εύφλεκτο αέριο και μπορεί να γίνει επικίνδυνο, ειδικά σε κλειστούς χώρους. Είναι ελαφρύτερο από τον αέρα και σε περίπτωση διαρροής διαφεύγει προς την ατμόσφαιρα, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται σύστημα εξαερισμού των χώρων. Το σύστημα μεταφοράς, διανομής, και οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να έχουν κατασκευαστεί με τις αυστηρότερες διεθνείς προδιαγραφές, αλλά και να συντηρούνται τακτικά, για να αποφεύγεται η περίπτωση ατυχήματος. Το φυσικό αέριο είναι μια από τις κύριες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σήμερα για τις καθημερινές ανάγκες και δραστηριότητες. Προέρχεται, φυσικά, από τη γη και είναι μια από τις καθαρότερες, 12

ασφαλέστερες και πιο χρήσιμες πηγές ενέργειας από όλες τις πηγές ενέργειας που υπάρχουν στον πλανήτη. Αντίθετα, όμως με τα υπόλοιπα καύσιμα που προέρχονται από τη γη, το φυσικό αέριο καίγεται καθαρά και απελευθερώνει πολύ χαμηλά επίπεδα πιθανών βλαβερών παραπροϊόντων στον αέρα, πράγμα που το καθιστά φιλικό προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Με τις τιμές του πετρελαίου να μεταβάλλονται συνεχώς, τα αποθέματα να εξαντλούνται με γοργούς ρυθμούς, αλλά και την ανάγκη για σταδιακή απεξαρτοποίηση από το πετρέλαιο, όπως και για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, το φυσικό αέριο καλείται να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στο μέλλον σαν την κυρίαρχη μορφή ενέργειας που θα χρησιμοποιείται στα επόμενα χρόνια. Συνεχείς επιτυχίες στην εξερεύνηση φυσικού αερίου στον πλανήτη, δείχνουν αναμφισβήτητα ότι υπάρχουν παγκοσμίως διαθέσιμα αποθέματα φυσικού αερίου στον πλανήτη σε μεγάλες ποσότητες. Πρόσφατες ανακαλύψεις φυσικού αερίου ανακοινώνονται σχεδόν παντού, επηρεάζοντας όλες τις ηπείρους και οι προοπτικές για μεγαλύτερες ανακαλύψεις αποθεμάτων δείχνουν ελπιδοφόρες. Αυτή η αφθονία των αποθεμάτων και των πηγών φυσικού αερίου, συνδυαζόμενη με την προφανή ανάγκη για καθαρότερες μορφές ενέργειας, έχουν πυροδοτήσει έναν αγώνα για το φυσικό αέριο. Πραγματικά, κερδίζοντας από συγκεκριμένα από τα αναμφισβήτητα εγγενή χαρακτηριστικά του, το φυσικό αέριο, που δεν είχε ποτέ μια συγκεκριμένη αγορά και που μέχρι πριν τρεις δεκαετίες ήταν περιορισμένο σε βιομηχανικές χρήσεις, έχει τώρα αποδειχτεί ιδιαιτέρως επιτυχημένο. Πολλοί παράγοντες, (τεχνολογικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί) έχουν καταστήσει το φυσικό αέριο σαν την σωστή επιλογή σε πολλές αγορές-κλειδιά. Ήδη καταλαμβάνοντας το 24% της παγκόσμιας ζήτησης σε ενέργεια, το φυσικό αέριο παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό ανάπτυξης και τις καλύτερες προοπτικές, ήδη καταλαμβάνοντας επιπρόσθετα κομμάτια στην ενεργειακή πίτα. Παρόλο που δεν εγείρονται αμφιβολίες στη συνολική παγκόσμια διαθεσιμότητα του φυσικού αερίου σε μεσομακροπρόθεσμο πλάνο, καινούργιες ανακαλύψεις και γεωπολιτικά χαρακτηριστικά είναι πολύ πιθανό 13

να επηρεάσουν το μέλλον του. Ο συνολικός διαμερισμός των αποθεμάτων πάνω στον πλανήτη δεν εναρμονίζεται με το μέγεθος και την ανάπτυξη των κατά τόπους αγορών. Αυτό το γεγονός, δηλαδή το που προσφέρεται σε μεγάλες ποσότητες και το που καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες, δημιουργεί ανισορροπίες μεταξύ παραγωγής και ζήτησης και σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και σε μικρότερο. Αυτό αναγκάζει τις βιομηχανοποιημένες χώρες να εξαρτώνται όλο και περισσότερο στο διεθνές εμπόριο φυσικού αερίου. Σήμερα, η βιομηχανία φυσικού αερίου πρέπει να εξελιχθεί σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία. Η γενική τάση της απελευθεροποίησης των ενεργειακών αγορών προκαλεί το σπάσιμο των παραδοσιακών ανταλλαγών και συμφωνιών ενέργειας. Η κάλυψη του κενού μεταξύ του που βρίσκεται το φυσικό αέριο και που χρειάζεται, η έρευνα για νέες οικονομίες μεταφοράς φυσικού αερίου και η ανάλογη μείωση των εξόδων παραμένουν κρίσιμοι παράγοντες για τη μελλοντική επέκταση του φυσικού αερίου. Τα παγκόσμια αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου στο τέλος του 2006 ανέρχονταν στα 181.5tcm (τρις κυβικά μέτρα), μια αύξηση 1.3tcm σε σχέση με το τέλος του 2005, τα οποία κατανέμονται όπως φαίνεται στους πίνακες που ακολουθούν: ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1 ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ Περιοχή Αποθέματα (tcm) Ποσοστό επί του συνόλου Βόρεια Αμερική 7.98 4.4% Κεντρική και Νότια Αμερική 6.88 3.8% Ευρώπη και Ευρασία 64.13 35.3% Μέση Ανατολή 73.47 40.5% Αφρική 14.18 7.8% Ασία Ειρηνικού 14.82 8.2% Σύνολο 181.46 100% 14

ΧΑΡΤΗΣ 2.1 ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 2.1.2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ LNG (LIQUEFIED NATURAL GAS) Το LNG (Liquefied Natural Gas) υπάρχει σε πρακτική χρήση για πάνω από 50 χρόνια και σήμερα αντιπροσωπεύει το 22% του παγκοσμίου εμπορίου φυσικού αερίου 1. To LNG είναι φυσικό αέριο που έχει μπει σε μια διαδικασία αφαίρεσης κάποιων συστατικών, όπως ήλιο, ή άλλες ακαθαρσίες που θα κατέστρεφαν τις εγκαταστάσεις ή θα πάγωναν στις χαμηλές θερμοκρασίες που χρειάζονται για να αποθηκευτεί το LNG, όπως νερό και κάποιους υδρογονάνθρακες και μετά συμπυκνώνεται σε υγρό σε σχεδόν ατμοσφαιρική πίεση μέσω ψύξης στους περίπου -163 βαθμούς Κελσίου, το σημείο βρασμού του μεθανίου. Μετά, το LNG μεταφέρεται με ειδικά σχεδιασμένα κρυογενικά πλοία ή κρυογενικά φορτηγά για το δρόμο και αποθηκεύεται σε ειδικά σχεδιασμένες δεξαμενές. Το LNG καταλαμβάνει περίπου το 1/614 του όγκου που καταλαμβάνει το φυσικό αέριο σε συνθήκες STP. Το LNG είναι απλό στην επαναεριοποίηση ώστε να παραδοθεί σχεδόν μόνο μεθάνιο στους τελικούς χρήστες. Σε αντίθεση με το φυσικό αέριο, που 1 BP Global Reports and Publications 15

περιέχει περίπου 90% μεθάνιο και αιθάνιο, προπάνιο και υδρογονάνθρακες, η διαδικασία υγροποίησης περιλαμβάνει προεργασία του αερίου για αφαιρεθούν το οξυγόνο, το διοξείδιο του άνθρακα, ενώσεις του θείου, νερό και άλλα. Το ποσοστό του αζώτου είναι περίπου 1%. Η υγροποίηση σημαίνει μια μείωση του όγκου του αερίου περίπου 600 φορές. Αυτό αντιστοιχεί σε μια ενεργειακή πυκνότητα περίπου 600 φορές μεγαλύτερη από αυτή του φυσικού αερίου σε ατμοσφαιρικές συνθήκες. Το LNG είναι άχρωμο, μη τοξικό και μη καρκινογενές. Αφού το LNG είναι και άοσμο, η ανίχνευση της διαρροής απαιτεί ειδική οργάνωση. Το συγκεκριμένο βάρος του LNG είναι περίπου το 45% του νερού. Στην ατμοποιημένη φάση, αναμειγμένο με αέρα, το LNG αναφλέγεται μόνο αν η συγκέντρωση του μεθανίου στον αέρα είναι στο 5% με 15%. Ούτε το LNG, ούτε οι ατμοί του μπορούν να αναφλεχθούν σε απελευθερωμένο περιβάλλον. 2.1.3 ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Η χερσαία μεταφορά φυσικού αερίου είναι μια μάλλον απλή διαδικασία. Το φυσικό αέριο ανευρίσκεται σε υπόγειους σχηματισμούς όπως στρώματα άμμου, κάρβουνου, και σε ταμιευτήρες με αλμυρό νερό, είτε μόνο του, είτε σε συνδυασμό με το πετρέλαιο, οπότε ανέρχεται στην επιφάνεια μαζί με αυτό. Στην έναρξη λειτουργίας μιας γεώτρησης ανέρχεται με φυσική κυκλοφορία (λόγω της πίεσης) στην επιφάνεια, αλλά στο τέλος πάντοτε θα απαιτηθεί κάποια μορφής άντληση για να το παραλάβουμε. Η ροή του φυσικού αερίου από τον ταμιευτήρα μπορεί να βελτιωθεί με την δημιουργία μικροσκοπικών ρηγματώσεων μέσα στο πέτρωμα που επιτρέπουν στο αέριο να διαφύγει. Για την πρόκληση αυτών των ρηγματώσεων χρησιμοποιείται ένα ρευστό σε υψηλή πίεση (συνήθως νερό). Μαζί με το ρευστό προστίθενται και ουσίες, όπως άμμος, σφαιρίδια γυαλιού κλπ., για να διατηρηθούν τα ανοίγματα των ρηγματώσεων όταν αρχίσει να μειώνεται η πίεση με την έναρξη διαφυγής του αερίου. 16

Μετά την άντληση, το φυσικό αέριο μεταφέρεται στους αγωγούς για μεταφορά. Ο αγωγός κατασκευάζεται από υψηλής αντοχής χάλυβα από άνθρακα, με πολύ υψηλές μηχανικές και μεταλλουργικές προδιαγραφές. Το φυσικό αέριο προωθείται μέσω των αγωγών προς το μέρος που θα καταναλωθεί με τη βοήθεια των σταθμών συμπίεσης. Ο σταθμός συμπίεσης, είναι η μηχανή που δίνει ενέργεια σε ένα αγωγό φυσικού αερίου. Όπως συμπεραίνεται από το όνομα, ο σταθμός συμπίεσης συμπιέζει το φυσικό αέριο (αυξάνοντας την πίεση) παράγοντας την ενέργεια που χρειάζεται για να μεταφερθεί το φυσικό αέριο μέσα στο σωλήνα και τοποθετείται ένας κάθε 60 με 160 χιλιόμετρα. Μόλις φτάσει στο σημείο κατανάλωσης, το φυσικό αέριο είτε μοιράζεται σε μικρότερα δίκτυα για να φτάσει στον τελικό καταναλωτή είτε πάει σε αποθηκευτικούς χώρους ώστε να χρησιμοποιηθεί όταν η ζήτηση θα είναι μεγαλύτερη. Η ζήτηση για φυσικό αέριο συνήθως είναι στο ανώτατο όριο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, κυρίως λόγω της ζήτησης των νοικοκυριών για θέρμανση. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις αποθήκευσης του φυσικού αερίου είναι μειωμένες δεξαμενές φυσικού αερίου, αλλά κάποιες εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν μετατρέποντας υπόγεια σπήλαια σε αποθηκευτικούς χώρους. Σε κάθε περίπτωση, όταν η ζήτηση είναι χαμηλή, η εταιρία βάζει το φυσικό αέριο στο χώρο αποθήκευσης και το παίρνει από εκεί όταν η ζήτηση αυξάνεται, όπως το χειμώνα. Αυτό το σύστημα αποθήκευσης επιτρέπει στην εταιρία να κάνει εποχιακή χρήση της χωρητικότητας του αγωγού και να μεταφέρει φυσικό αέριο γρήγορα στους καταναλωτές κατά τη διάρκεια μεγάλης ζήτησης. 2.1.4 ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ LNG Η πιο σημαντική εγκατάσταση που χρειάζεται για την παραγωγή και τη μεταφορά LNG είναι το εργοστάσιο υγροποίησης που αποτελείται από μια ή και παραπάνω αυτόνομες μονάδες υγροποίησης. Συνήθως, λαμβάνει το φυσικό αέριο από την πηγή ή έναν αγωγό και παραδίδει το LNG σε μεγάλες δεξαμενές, συνήθως σε πλοία. Αυτές οι εγκαταστάσεις είναι σε μόνιμη λειτουργία όλο το χρόνο. Για τη διατήρηση υψηλής αποδοτικότητας των 17

μεγάλων εγκαταστάσεων, έχουν εφαρμοστεί σύνθετες ψυκτικές διαδικασίες με εξειδικευμένο εξοπλισμό. Τα τυπικά μέρη μιας τέτοιας εγκατάστασης είναι: λήψη του φυσικού αερίου, αφαίρεση του υδράργυρου, καθαρισμός από το διοξείδιο του άνθρακα, αφαίρεση του νερού, υγροποίηση, αποθήκευση, φόρτωση στα μεταφορικά μέσα. Τα LNG carriers για θαλάσσια μεταφορά είναι κατασκευασμένα είτε με σφαιρικές δεξαμενές είτε με δεξαμενές με μεμβράνη. Οι σφαιρικές δεξαμενές είναι κατασκευασμένες από αλουμίνιο και παρουσιάζουν τα πλεονεκτήματα της απλότητας στην κατασκευή που σημαίνει υψηλή ακρίβεια στη πρόβλεψη κινδύνων και μεγάλη ζωή για τα τμήματα του πλοίου. Επίσης, δεν επηρεάζονται από τυχόν ατυχήματα στο κέλυφος του πλοίου. Ο δεύτερος τύπος δεξαμενών είναι με μεμβράνη και είναι ο τύπος που θα κυριαρχήσει τα επόμενα χρόνια στην αγορά. Η δεξαμενή έχει γύρω της μια μεμβράνη από νίκελ που διατηρεί τη θερμοκρασία σταθερή και παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα της επιλογής της βέλτιστης χωρητικότητας, μεγαλύτερη χωρητικότητα που προσφέρει και σε ανταγωνιστικότητα του κόστους, υψηλότερη ασφάλεια λόγω της double-hull κατασκευής, καλύτερη οπτική από τη γέφυρα λόγω της διαρρύθμισης του καταστρώματος και πιο ευέλικτη κίνηση λόγω καλύτερης κατασκευής. Μετά τη μεταφορά με τα LNG carriers, το LNG παραδίδεται στους σταθμούς επαναεριοποίησης, όπου θερμαίνεται και ξαναγίνεται αέριο. Οι σταθμοί επαναεριοποίησης συνήθως συνδέονται με ένα δίκτυο αγωγών αποθήκευσης και διανομής ώστε να φτάσει το φυσικό αέριο στον τελικό καταναλωτή. 2.2 ΤΑ LNG CARRIERS 2.2.1 ΤΥΠΟΙ LNG CARRIERS Ένα από τα πιο διακριτικά και μοναδικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός LNG carrier είναι και η double-hull κατασκευή του, δηλαδή κατασκευή με δυο στρώσεις αμπαριού, μέσα στο οποίο τοποθετείται το σύστημα ελέγχου του φορτίου. Αυτό το σύστημα υπολογίζεται σε πάνω από 25% του συνολικού 18

κόστους όλου του πλοίου και κατασκευάζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να προστατεύεται η δομή των αμπαριών του πλοίου από την επικίνδυνη καταστροφή που θα συνέβαινε αν ερχόταν σε επαφή με το LNG στους -60C. Ο πρώτος τύπος συστήματος μεταφοράς LNG πάνω σε ένα LNG carrier είναι το σφαιρικό σύστημα Moss Rosenberg, που ήταν και ο πιο διαδεδομένος μέχρι και πριν λίγα χρόνια 2. Η δεξαμενή αποτελείται από μια σφαίρα από αλουμίνιο ή από 9% νίκελ, συγκολλημένη σε μια κάθετη, κυλινδρική θέση, που είναι και το μόνο σημείο επαφής με το πλοίο. Η μόνωση αποτελείται από έναν αφρό πολυουραιθανίου που τοποθετείται σε ολόκληρη την εξωτερική επιφάνεια της σφαίρας και σε μέρος της θέσης, με αποτέλεσμα κορυφαίο έλεγχο στις θερμικές πιέσεις και περιορισμένη διαρροή θερμότητας. Τα πλεονεκτήματα αυτής της μεταφοράς είναι ότι αν παρουσιαστεί κάποιο ρήγμα στη δεξαμενή, η διαρροή εντοπίζεται αμέσως από αισθητήρες πολύ πριν φτάσει σε κρίσιμες δόσεις, άρα επιτρέποντας τις επισκευές να γίνουν έγκαιρα. Η απλότητα στην κατασκευή, επίσης προσφέρει υψηλή ακρίβεια στην πρόβλεψη κινδύνων και μεγάλη ζωή για τα τμήματα του πλοίου. Τέλος, οι σφαίρες δεν επηρεάζονται σε περίπτωση ατυχήματος στο κέλυφος του πλοίου. Ο δεύτερος τύπος μεταφοράς είναι ο τύπος δεξαμενών με μεμβράνη, με κύριο εκπρόσωπο τον τύπο Gaz Transport, που αναμένεται να κυριαρχήσει στην αγορά τα επόμενα χρόνια. Σε αυτόν τον τύπο η δεξαμενή έχει γύρω της μια μεμβράνη από νίκελ που διατηρεί τη θερμοκρασία σταθερή. Σε αυτόν τον τύπο, δεν υπάρχουν προσκολλημένα βοηθητικά συστήματα πάνω στη μεμβράνη και έχουν εφευρεθεί άλλοι τρόποι υποστήριξης των αντλιών και των αγωγών πάνω στο πλοίο 3. Παρόλο που αυτός ο τύπος είναι προσαρμόσιμος ανάλογα με το πλοίο, παρουσιάζεται επιρρεπής σε ατυχήματα αφού είναι πολύ δύσκολη η επιθεώρηση του. Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει είναι αυτά της επιλογής της βέλτιστης χωρητικότητας, μεγαλύτερη χωρητικότητα που προσφέρει και σε ανταγωνιστικότητα του κόστους, καλύτερη οπτική από 2 Drewry Report 1999. LNG Shipping, Entering a Period of Uncertainty 3 McGuire and White 1996. Liquefied Gas Handling Principles On Ships and in Terminals 19

τη γέφυρα λόγω της διαρρύθμισης του καταστρώματος και πιο ευέλικτη κίνηση λόγω καλύτερης κατασκευής. 2.2.2 Εισαγωγείς / Εξαγωγείς LNG Το φυσικό αέριο, στην υγροποιημένη μορφή (ή αλλιώς LNG) έχει την ικανότητα να εξάγεται από χώρες με μεγάλα αποδεδειγμένα αποθέματα και με σχετικά μεγάλο πηλίκο των αποθεμάτων προς την κατανάλωση. Κάποιες χώρες που πληρούν αυτά τα κριτήρια είναι το Περού, η Βενεζουέλα, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Ιράν, το Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Υεμένη, η Νιγηρία και η Νέα Γουϊνέα. Παρόλα αυτά, δεν είναι όλες οι παραπάνω χώρες εξαγωγείς LNG λόγω της εγχώριας κατανάλωσης, της μη προσβασιμότητας στο διεθνές εμπόριο φυσικού αερίου, των κακών ή ανύπαρκτων υποδομών, των γεωπολιτικών συγκυριών και λόγω έλλειψης επένδυσης κεφαλαίων ή τεχνολογίας. Όταν, όμως, παρατηρείται η είσοδος στην αγορά του LNG κρατών με μεγάλο πληθυσμό όπως η Κίνα και η Ινδία, η ανάγκη για υπερπήδηση αυτών των εμποδίων, σε συνδυασμό με περαιτέρω ανακάλυψη νέων και προσβάσιμων αποθεμάτων, είναι άμεση. Οι χώρες που εξάγουν LNG είναι οι ακόλουθες, στην παρένθεση αναφέρεται η χρονιά της λειτουργίας του πρώτου σταθμού υγροποίησης στο εκάστοτε έθνος: 1. Αμερική (1969) 9. Κατάρ (1997) 2. Λιβύη ( 1970) 10. Νιγηρία (1999) 3. Αλγερία (1971) 11. Τρινιντάντ (1999) 4. Μπρούνεϊ (1972) 12. Ομάν (2000) 5. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (1977) 13. Αίγυπτος (2004) 6. Ινδονησία (1977) 14. Μεξικό (2006) 7. Μαλαισία (1983) 15. Γουϊνέα (2007) 8. Αυστραλία (1989) Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 20

Οι χώρες που εισάγουν LNG είναι οι ακόλουθες, στην παρένθεση αναφέρεται η χρονιά της λειτουργίας του πρώτου σταθμού επαναεριοποίησης στο εκάστοτε έθνος: 1. Ιαπωνία (1969) 10. Τουρκία (1992) 2. Ισπανία (1969) 11. Ελλάδα (2000) 3. Αμερική (1971) 12. Πουέρτο Ρίκο (2000) 4. Ιταλία (1971) 13. Δομινικανή Δημοκρατία (2003) 5. Γαλλία (1972) 14. Πορτογαλία (2003) 6. Μαλαισία (1983) 15. Ινδία (2004) 7. Νότια Κορέα (1986) 16. Αγγλία (2005) 8. Βέλγιο (1987) 17. Μεξικό (2006) 9. Ταϊβάν (1990) 18. Κίνα (2006) Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 2.2.3 Η αγορά των LNG στο παρελθόν Ιστορικά στοιχεία Ιστορικά, η πρώτη απόδειξη ύπαρξης LNG παρουσιάστηκε στην Αμερική το 1914 όταν ο Godfrey Cabot κατέθεσε μια πατέντα για να μεταφέρει LNG. Παρόλο που δεν υπάρχουν στοιχεία ότι αυτό ποτέ συνέβη τελικά, αποδεικνύει ότι η σκέψη τότε ήταν τεχνολογικά πραγματοποιήσιμη 4. Η δραστηριότητα κατασκευής πλοίων μεταφοράς αερίου ξεκίνησε το 1954 με τους Άγγλους, τους Γάλλους και τους Αμερικάνους να εργάζονται πάνω στην κατασκευή. Το 1961, η Αγγλία υπέγραψε συμβόλαιο 15 χρόνων με την Αλγερία για μεταφορά περίπου ενός εκατομμυρίου τόνων το χρόνο, από το 1965 και μετά. Η πρώτη εγκατάσταση υγροποίησης κατασκευάστηκε στην Αλγερία για αυτό το συμβόλαιο με το φυσικό αέριο να προέρχεται από τα τεράστια αποθέματα που είχαν βρεθεί στη Σαχάρα. Τον επόμενο χρόνο, ανάλογο συμβόλαιο υπέγραψε και η Γαλλία. Μετά από αυτήν την αρχή, πολλά projects ξεκίνησαν ανά τον κόσμο, όπως η μεταφορά LNG από την Αλάσκα στο Τόκιο το 1969, 4 BP Global Reports and Publications 21

από το Μπρούνεϊ στην Κορέα και στην Ιαπωνία το 1972 και άλλα. Οι εισαγωγές στην Αμερική ξεκίνησαν το 1972 με συμφωνία διάρκειας είκοσι χρόνων για μεταφορά φυσικού αερίου από την Αλγερία. Το 1979, υπήρξε μια αναταραχή στην αγορά από τις διαφωνίες για την τιμολόγηση μεταξύ των αγοραστών της Αμερικής και των προμηθευτών με αποτέλεσμα να τερματιστούν συμβόλαια, να πάνε για scrap τρία LNG carriers και να παροπλιστούν δυο από τους τέσσερις τερματικούς σταθμούς LNG στην Αμερική 5. Παρόλα αυτά, η ζήτηση για LNG στην Ασία συνέχισε να ανεβαίνει και έτσι η Μαλαισία το 1983 και η Αυστραλία το 1989 μπήκαν στην αγορά. Το Κατάρ έγινε ο δεύτερος παραγωγός LNG στη Μέση Ανατολή με την παράδοση του πρώτου φορτίου LNG τον Ιανουάριο του 1997. Πιο πρόσφατα ακόμα περισσότερες εγκαταστάσεις υγροποίησης έχουν μπει σε λειτουργία, όπως στον Τρινιντάντ, στο Ρας Λαφάν και στη Νιγηρία. Τον Απρίλιο του 2000 μπήκε και το Ομάν στην παραγωγή, παραδίδοντας το πρώτο του φορτίο στην Κορέα. Η εικόνα της αγοράς στο παρελθόν Τη δεκαετία του 90 η αγορά των LNG carriers ήταν ένα ιδιαίτερο κομμάτι της παγκόσμιας ναυτιλίας. Οι παραγγελίες για καινούργια πλοία ήταν αμετάβλητα δεμένες σε ένα συγκεκριμένο project για μεταφορά φυσικού αερίου μέσω θαλάσσης που με αυτόν τον τρόπο οι operators θέλανε να εξασφαλίσουν την ασφαλή και σίγουρη μεταφορική υπηρεσία για το φορτίο τους και την ίδια στιγμή να είναι σίγουροι για την απόδοση της επένδυσής τους. Τα πλοία αυτού του τομέα της ναυτιλίας θα σταματούσαν να δουλεύουν μόλις τελείωναν τα συμβόλαια για ναύλωση για την οποία είχαν κατασκευαστεί, αλλά με αυτήν τη ναύλωση να έχει διάρκεια 20 ή και 25 χρόνια και ο παροπλισμός τους θα συνέβαινε μόλις σταματούσε να λειτουργεί και η μονάδα φυσικού αερίου. Η σχεδόν απόλυτα εσωτερικοποιημένη μεταφορά του LNG σήμαινε επίσης ότι οι επιχειρήσεις ενέργειας και ανάμεσα σε αυτές και επιχειρήσεις πετρελαίου που διαφοροποιήθηκαν προς το φυσικό αέριο θα ήταν αυτές κυρίως που θα ήταν αναμειγμένες στην ιδιοκτησία ενός στόλου LNG είτε δικού τους είτε με 5 BP Global Reports and Publications 22

κοινοπραξίες. Στις αρχές της δεκαετίας του 90 ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης / operator ήταν μια μεγάλη πετρελαϊκή εταιρία 6 ενώ υπήρχαν μόνο κάποιες κρατικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις και μόνο 2 εξαιρετικά ειδικευμένοι ναυτιλιακοί operators. Επίσης, η μεταφορά LNG ήταν ένας τομέας που θα έπρεπε να αποκλειστούν τα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια. Τα συγκεκριμένα assets του τομέα και η μικρή γνώση για την ιδιοσυγκρασία ενός τεχνικά πολύπλοκου χειρισμού έκανε τα LNG carriers να μην είναι η κατάλληλη ιδέα για χρηματοδότηση μέσω δανείου. Ο στόλος μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 90 ήταν ακόμα κάτω από τα 100 πλοία αλλά μετά σε μια σταθερή ανάπτυξη, η μεταφορική ικανότητα των LNG carriers απογειώθηκε. Επίσης, δεν υπήρχε αγορά για μεταχειρισμένα πλοία εκείνη την εποχή, ούτε μια σίγουρη τιμή για scrap και η τιμή ενός νεότευκτου LNG carrier έπεφτε σταθερά μετά τη μεγάλη άνοδο του 1992. Η αγορά των LNG carriers άρχισε να αλλάζει προς το τέλος της δεκαετίας του 90 και σίγουρα περισσότερο στις αρχές της δεκαετίας που διανύουμε. Η αυξανόμενη ανάγκη για πιο φιλικά προς το περιβάλλον καύσιμα με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από το πετρέλαιο ήταν εγγύηση για ανάπτυξη της αγοράς. Στις αρχές του αιώνα το reserves to production ratio υπολογιζόταν πάνω από 60 χρόνια, χρονικό διάστημα που εγγυούτανε ότι θα υπήρχε σίγουρα μια ακόμα γενιά LNG carriers που θα κατασκευαζότανε και διαλυόταν. Η δυναμική ανάπτυξη του φυσικού αερίου και η επιτυχία και οι ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες των LNG carriers σαν ένας τρόπος να μεταφέρεται το φυσικό αέριο φαίνονταν ιδιαίτερα ελπιδοφόρα. Πολύ μεγάλη εξέλιξη ήταν επίσης και η παρουσία κάποιων οριακών spot φορτίων πολύ κοντά στην αρχή του αιώνα. Επίσης, έγινε η πρώτη θεωρητική παραγγελία LNG carrier χωρίς την κάλυψη ενός εγγυημένου μακρόχρονου συμβολαίου. Όπως εμφανίζεται από τα παραπάνω, αυτή η ανάπτυξη του LNG στην αρχή του αιώνα προσέλκυσε νέους επενδυτές στον τομέα. Έτσι, οι παραγγελίες για νέα πλοία μαζί με τις μεγάλες προσδοκίες για το μέλλον του LNG σαν μια πηγή ενέργειας πήγαν το ρυθμό ανάπτυξης σε διψήφια νούμερα με το 6 Thanopoulou Helen manuscript 2003, chapter partially edited 2007 23

orderbook να είναι στο υψηλότερο σημείο μετά το 1973 7. Η μεγαλύτερη αλλαγή στην αγορά όμως, ήταν η εμφάνιση παρούσας τιμής φορτίου για πλοία LNG. Πλέον, δεν ήταν όλα τα πλοία ναυλωμένα απευθείας σε projects στη βάση των μακρόχρονων συμβολαίων παρόλο που ήταν πάρα πολύ λίγα αυτά τα πλοία. Βέβαια, αυτή η αύξηση της μεταφορικής ικανότητας και του αριθμού των πλοίων στην αρχή του αιώνα ήταν και ο λόγος που οι ιδιοκτήτες LNG δεν μπορούσαν να βρουν μακρόχρονη απασχόληση για τα πλοία τους. Πολύ σημαντική εξέλιξη ήταν και η είσοδος της Κίνας στον κλειστό κύκλο των κατασκευαστών LNG carriers, κίνηση που έδειχνε και σε μεγαλύτερη μείωση της τιμής ενός νεότευκτου πλοίου λόγω των πολύ μικρότερων εξόδων της Κίνας για την κατασκευή. Αυτό που δεν είχε αλλάξει ήταν ότι ενώ είχε μεγαλώσει πολύ η μεταφορική ικανότητα και ο αριθμός των πλοίων, δεν είχε μεγαλώσει δραματικά ο αριθμός των συμμετεχόντων σε αυτή την αγορά, με αποτέλεσμα ο βαθμός συγκέντρωσης να είναι αρκετά μεγάλος. Γενικά, η εικόνα της αγοράς στην αρχή του αιώνα ήταν μια ασφαλής αγορά για highcost operators και φαινόταν σαν μια αγορά με τεράστιες δυνατότητες κέρδους για αυτούς που θα αναλάμβαναν το ρίσκο της επένδυσης. 7 Thanopoulou Helen manuscript 2003, chapter partially edited 2007 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ LNG 3.1 ΖΗΤΗΣΗ LNG 3.1.1 Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση Η τιμή του φυσικού αερίου διαμορφώνεται βάσει του σημείου ισορροπίας μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης. Παρόλα αυτά η αγορά του φυσικού αερίου δεν εμφανίζει μεγάλο βαθμό ελαστικότητας, δηλαδή είναι ανελαστική, φαινόμενο που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μοναδικότητα του φυσικού αερίου σαν αγαθό και στη δυσκολία αντικατάστασής του με κάποιο άλλο. Επίσης, από τη στιγμή που τα κράτη και οι καταναλωτές δεσμεύονται στη χρήση φυσικού αερίου είναι δύσκολη η στροφή μακριά από αυτό λόγω της μεγάλης δέσμευσης κεφαλαίων και εξοπλισμού που χρειάζονται για να λειτουργήσει πρωταρχικά το δίκτυο. Άρα συμπεραίνεται ότι ενδεχόμενες αυξομειώσεις της τιμής του φυσικού αερίου είναι δύσκολο να ακολουθηθούν από ανάλογες αυξομειώσεις στη ζήτησή του από τους καταναλωτές, λόγω αυτής της δέσμευσης σε κεφάλαια. Η ζήτηση για LNG παρουσιάζεται σε περιπτώσεις που δεν καλύπτεται η αγορά του φυσικού αερίου από δίκτυο αγωγών ή η πιθανότητα κατασκευής τέτοιου δικτύου είναι ασύμφορη οικονομικά. Για ένα δεδομένο δρομολόγιο τροφοδοσίας με φυσικό αέριο, η απόσταση και η ποσότητα που μεταφέρεται είναι οι δυο κύριοι παράγοντες που καθορίζουν τη ζήτηση για LNG 8. Η μεταφορά LNG παρουσιάζει πλεονέκτημα σε μεγαλύτερες αποστάσεις και σε μικρότερα projects, αφού όσο μεγαλύτερη η απόσταση τόσο περισσότερο πέφτει το γενικό κόστος μεταφοράς και στα μικρότερα projects η κατασκευή αγωγών κρίνεται ασύμφορη και άρα σε αυτές τις περιπτώσεις παρουσιάζεται ζήτηση για LNG. Τα τελευταία χρόνια, το σημείο ισορροπίας στο κόστος μεταξύ της μεταφοράς με αγωγούς και της μεταφοράς με LNG carriers τείνει να πέφτει καθώς τα κόστη για μεταφορά LNG έχουν πέσει περισσότερο από τα κόστη για μεταφορά με αγωγούς, κάνοντας τη ζήτηση για LNG μεγαλύτερη 8 World Gas Conference 2003 25

από τα προηγούμενα χρόνια. Επίσης, η ζήτηση για LNG πολλές φορές λειτουργεί συμπληρωματικά στη ζήτηση φυσικού αερίου μέσω αγωγών 9. 3.1.2 Κατανάλωση φυσικού αερίου / LNG Η παγκόσμια κατανάλωση / ζήτηση φυσικού αερίου κατά περιοχή την προηγούμενη χρονιά κυμάνθηκε στα επίπεδα που φαίνονται στον πίνακα παρακάτω. Οι ποσότητες εκφράζονται σε δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 2007 Περιοχή Κατανάλωση 2006(bcm) Μεταβολή από 2005 Ποσοστό επί του συνόλου Βόρεια Αμερική 770.3 0.1% 27.3% Κεντρική / Νότια Αμερική 130.6 3.9% 4.6% Ευρώπη και Ευρασία 1146.3 1.9% 40.1% Μέση Ανατολή 289.3 4.5% 10.1% Αφρική 75.8 5.5% 2.6% Ασία Ειρηνικού 438.5 6.5% 15.3% Σύνολο 2850.8 2.5% 100% Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 Στον παραπάνω πίνακα φαίνεται ότι το σύνολο της κατανάλωσης ανήλθε το προηγούμενο έτος στα 2850.8bcm, αυξημένη κατά 2.5% από την προηγούμενη χρονιά, το 2005, στο οποίο η κατανάλωση ανήλθε στα 2780.3bcm. Το σημαντικότερο κομμάτι της κατανάλωσης φυσικού αερίου απορροφάται από την περιοχή της Ευρώπης και της Ευρασίας, λίγο πάνω από το 40%, με τη Ρωσία να απορροφά σχεδόν 432bcm και την Ευρώπη των 25 να απορροφά 467.4bcm 10, ενώ η μικρότερη κατανάλωση εμφανίζεται στην Αφρική, με ποσοστό που δεν ξεπερνά το 2.6%, ένας αριθμός λογικός αφού για τη χρήση του φυσικού αερίου απαιτούνται υψηλής τεχνολογίας εγκαταστάσεις και μεγάλη δέσμευση κεφαλαίου. Επίσης, σημαντική είναι η μεταβολή από την περσινή χρονιά που εμφανίζεται στη Μέση Ανατολή και στα κράτη της Ασίας στον Ειρηνικό από το προηγούμενο έτος, που δείχνει τη 9 World Gas Conference 2003 10 BP Statistical Review of World Energy 2007 26

δυναμική και την ανάπτυξη της αγοράς σε αυτές τις περιοχές. Στην κεντρική και νότια Αμερική ισχύουν ανάλογες προϋποθέσεις με αυτές της Αφρικής, λόγω της μικρής δυνατότητας για επενδύσεις σε εγκαταστάσεις για χρήση φυσικού αερίου. Στη Βόρεια Αμερική κυριαρχούν οι Η.Π.Α. με κατανάλωση που φτάνει τα 619.7bcm, ποσότητα που φτάνει το 22% της παγκόσμιας κατανάλωσης. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται και οι 10 χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση φυσικού αερίου. ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2 10 ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Χώρα Κατανάλωση 2006(bcm) Μεταβολή από το 2005 Ποσοστό επί του συνόλου Η.Π.Α. 619.7-1,70% 22% Ρωσία 432.1 6,70% 15.1% Ιράν 105.1 2,70% 3.7% Καναδάς 96.6 5,70% 3.4% Αγγλία 90.8-4,50% 3.2% Γερμανία 87.2 1,10% 3% Ιαπωνία 84.6 7% 3% Ιταλία 77.1-2,10% 2.7% Σαουδική Αραβία 73.7 3,50% 2.6% Ουκρανία 66.4-8,80% 2.3% Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 Από τον παραπάνω πίνακα φαίνεται ο σημαντικός ρόλος των Η.Π.Α και της Ρωσίας στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου αφού και οι δυο μαζί καταναλώνουν πάνω από το 37% του συνόλου κατανάλωσης. Παρατηρείται, όμως, μια σημαντική μείωση στη χρήση φυσικού αερίου και από τις Η.Π.Α. και από την Αγγλία και Ιταλία αλλά και από την Ουκρανία. Παρόλα αυτά, οι υπόλοιπες χώρες δείχνουν να αυξάνουν τη χρήση του φυσικού αερίου και να εμφανίζουν από μικρή έως μεσαία αύξηση στη χρήση του. Παρατηρείται επίσης, η απουσία έστω και ενός κράτους από την Αφρική ή από την κεντρική και νότια Αμερική από την πρώτη δεκάδα, που δείχνει την έλλειψη υποδομής για εκτενή χρήση του φυσικού αερίου σε αυτές τις περιοχές. 27

Εδώ αξίζει να σημειωθεί η θέση της Κίνας, η οποία είναι η ενδέκατη χώρα στην κατανάλωση φυσικού αερίου με 55.6tcm κατανάλωση ετησίως αλλά και με ένα τρομακτικό ποσοστό μεταβολής από την προηγούμενη χρονιά που φτάνει το 21.6% και με μερίδιο επί του συνόλου που αντιστοιχεί στο 1.9% 11. Αν συνεχιστεί αυτός ο ρυθμός ανάπτυξης στη χρήση φυσικού αερίου, πράγμα λογικό αφού η Κίνα είναι μια χώρα με μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης και ανάγκη για περισσότερη ενέργεια, θα είναι σύντομα σε μια από τις πιο υψηλές θέσεις στη ζήτηση και άρα κατανάλωση φυσικού αερίου. Στους παρακάτω πίνακες εμφανίζονται η παγκόσμια κατανάλωση LNG κατά περιοχή και τα πρώτα πέντε κράτη σε κατανάλωση LNG. Οι ποσότητες εκφράζονται σε δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. ΠΙΝΑΚΑΣ 3.3 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ LNG ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΗ Περιοχή Κατανάλωση 2006(bcm) Ποσοστό επί του συνόλου Βόρεια Αμερική 17.5 8,30% Κεντρική / Νότια Αμερική 0.97 0,45% Ευρώπη 57.42 27,20% Ασία Ειρηνικού 135.19 64,05% Σύνολο 211.08 100% ΠΙΝΑΚΑΣ 3.4 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ LNG ΚΑΤΑ ΧΩΡΑ Χώρα Κατανάλωση 2006(bcm) Ποσοστό επί του συνόλου Ιαπωνία 81.86 38,78% Ν. Κορέα 34.14 16,17% Ισπανία 24.42 11,57% Η.Π.Α. 16.56 7,85% Γαλλία 13.88 6,58% Σύνολο 170.86 80,95% Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 11 BP Statistical Review of World Energy 2007 28

Εδώ φαίνεται ότι η μεγαλύτερη κατανάλωση LNG γίνεται μακράν στα κράτη της Ασίας στον Ειρηνικό ωκεανό, αφού αυτή η περιοχή συγκεντρώνει το 64.05% της παγκόσμιας κατανάλωσης με τις Ιαπωνία και Ν. Κορέα να είναι τα πρώτα δυο κράτη στην κατανάλωση LNG. Η Ιαπωνία καταναλώνει ετησίως 81.86bcm, σχεδόν το 40% της παγκόσμιας κατανάλωσης με τις εισαγωγές της να είναι κυρίως από κράτη εντός του Ειρηνικού όπως η Μαλαισία, η Ινδονησία και η Αυστραλία. Η μεγάλη ζήτηση της Ιαπωνίας για LNG προκύπτει από το γεγονός ότι, λόγω της θέσης της, η εισαγωγή φυσικού αερίου μέσω αγωγών από άλλες χώρες είναι ασύμφορη οικονομικά. Το ίδιο ισχύει και για τη Ν. Κορέα, η οποία λόγω της μικρής αγοράς δεν μπορεί να επενδύσει σε αγωγούς και έχει στραφεί προς το LNG. Επίσης, παρατηρείται ότι τα 5 πρώτα κράτη συγκεντρώνουν το 81% της παγκόσμιας κατανάλωσης LNG. Στον παρακάτω πίνακα σημειώνονται όλες οι σημαντικές εμπορικές διαδρομές φυσικού αερίου, είτε μέσω αγωγών είτε μέσω LNG, παγκοσμίως. ΧΑΡΤΗΣ 3.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 29

Επίσης, αναφέρονται ενδεικτικά στον παρακάτω πίνακα οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ιαπωνία, με τη μορφή LNG, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις Η.Π.Α. τα τελευταία πέντε χρόνια, καθώς και η ανάλογη τιμή του αργού πετρελαίου για συγκρίσεις. Η τιμή εκφράζεται σε δολάρια ανά εκατομμύριο Btu (British thermal units). Ένα Btu είναι η ποσότητα της θερμότητας που χρειάζεται για να ανέβει ένα βαθμό στην κλίμακα Fahrenheit, ένα pound νερού. ΠΙΝΑΚΑΣ 3.5 ΤΙΜΕΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΡΓΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ Pricing Ιαπωνία (LNG) Ευρωπαϊκή Ένωση Η.Π.Α. Αργό πετρέλαιο 2002 4.27 3.46 3.34 4.17 2003 4.77 4.40 5.62 4.89 2004 5.18 4.56 5.85 6.27 2005 6.05 6.28 8.80 8.74 2006 7.14 8.77 6.76 10.66 Πηγή: BP Statistical Review of World Energy 2007 Στον πίνακα με τις τιμές του φυσικού αερίου είναι εμφανές ότι η Ιαπωνία με την εισαγωγή LNG κάνει τη σωστή επιλογή αφού το κόστος δεν είναι πολύ διαφορετικό από το κόστος φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις Η.Π.Α. Επίσης γίνεται φανερό ότι σε κανένα σημείο, τα τελευταία 5 χρόνια, η τιμή του φυσικού αερίου δεν υπερβαίνει την τιμή του αργού πετρελαίου, πράγμα που σημαίνει ότι είναι πιο οικονομική μορφή ενέργειας και τα κράτη που χρησιμοποιούν το φυσικό αέριο σε μεγάλο βαθμό πετυχαίνουν πέρα από τη θεμιτή απεξαρτοποίηση από το πετρέλαιο και μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη. Παρατηρείται επίσης και η μεγάλη αύξηση στις τιμές και του αργού πετρελαίου και του φυσικού αερίου τα τελευταία 5 χρόνια, αύξηση που αγγίζει το 100% κατά μέσο όρο. 3.1.3 Προβλέψεις για τη ζήτηση LNG στο μέλλον Η παγκόσμια ζήτηση σε φυσικό αέριο έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και πλέον καταλαμβάνει το ένα τέταρτο της 30

παγκόσμιας κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας 12. Το φυσικό αέριο είναι η μορφή ενέργειας με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη σε αυτήν την περίοδο. Σε αυτό έχουν συμβάλει διάφοροι παράγοντες, όπως η προτίμηση λόγω των περιβαλλοντικών πλεονεκτημάτων σε σχέση με το κάρβουνο και το πετρέλαιο, η διασφάλιση ενεργειακών πόρων και οι πολιτικές ενεργειακής διαφοροποίησης. Επίσης, η μεγάλη ποσότητα παγκοσμίων αποθεμάτων φυσικού αερίου, η ανταγωνιστική τιμολόγηση και η ταχύτατη ανάπτυξη σε νέες τεχνολογίες έχουν συμβάλει στην εξάπλωση του φυσικού αερίου. Για αυτούς τους λόγους αναμένεται το φυσικό αέριο να συνεχίσει να εξαπλώνεται στο μέλλον. Παρόλο που η κατανάλωση φυσικού αερίου έχει μεγαλώσει αρκετά, η ενδογενής παραγωγή φυσικού αερίου σε πολλές χώρες δεν έχει αυξηθεί σε ανάλογα μεγέθη. Με πολλά από τα αποθέματα φυσικού αερίου να βρίσκονται μακριά από τα κέντρα ζήτησης, το εμπόριο φυσικού αερίου έχει γίνει ιδιαίτερα σημαντικό 13. Πιο συγκεκριμένα, το εμπόριο LNG έχει πενταπλασιαστεί τις τελευταίες δυο δεκαετίες και πλέον αναλογεί πάνω από το 6% της παγκόσμιας κατανάλωσης φυσικού αερίου. Η ζήτηση για LNG έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή της Ασίας του Ειρηνικού, όπου το LNG είναι η πρωταρχική πηγή φυσικού αερίου για κάποιες χώρες. Οι προβλέψεις για τη ζήτηση LNG στο μέλλον κάνουν επίσης λόγο για αύξηση 14, με τη ζήτηση στην περιοχή να αναμένεται σχεδόν να διπλασιαστεί μέχρι το 2015 και να φτάσει τους 150 εκατομμύρια τόνους, αν αναγάγουμε το φυσικό αέριο σε μονάδες μέτρησης του πετρελαίου. Η πλειονότητα της κατανάλωσης LNG θα συνεχίσει να βρίσκεται στην Ιαπωνία, στη Ν. Κορέα και στην Κίνα. Παρόλο που ο ρυθμός ανάπτυξης στις εισαγωγές LNG στην Ιαπωνία αναμένεται να πέσει, θα παραμείνει η μεγαλύτερη και μια από τις πιο σημαντικές αγορές στην περιοχή. Οι εισαγωγές στη Ν. Κορέα αναμένεται να 12 BP Statistical Review of World Energy 2007 13 Pickering Energy Partners LNG: A Global Natural Gas Market On the Horizon 14 ABARE RESEARCH REPORT The Asia Pacific LNG Market 2004 31

διπλασιαστούν, υποστηριζόμενες από την σταθερή οικονομική ανάπτυξη και την έμφαση στην παραγωγή ενέργειας από την καύση φυσικού αερίου. Μεγάλη ανάπτυξη επίσης αναμένεται στις αγορές που εμφανίζουν ιδιαίτερη δυναμική, της Ινδίας και της Κίνας, αφού και οι δυο αναζητούν εισαγωγές LNG για να συμπληρώσουν τα ήδη υπάρχοντα κρατικά αποθέματα φυσικού αερίου και για να τροφοδοτήσουν τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και να αυξήσουν τη χρήση καθαρότερων μορφών ενέργειας. Και οι δυο χώρες είναι καινούργιες στην εισαγωγή LNG, αφού η Ινδία ξεκίνησε το 2004 και η Κίνα το 2006, αλλά και στις δυο χώρες η προοπτική για εισαγωγές LNG μεσοπρόθεσμα θα επηρεαστεί από την επιτυχία των πρώτων projects. Πιθανές νέες αγορές LNG επίσης δημιουργούνται στις Φιλιππίνες και στη Νέα Ζηλανδία, όπως και στη Σιγκαπούρη και στην Ταϊλάνδη. Παρόλο που η ζήτηση σε αυτές τις χώρες θα είναι μικρή για τα πρώτα χρόνια, η ανάπτυξη νέων αγορών LNG προσφέρει την ευκαιρία στους προμηθευτές για συμβόλαια με μεγαλύτερο εύρος χωρών 15. Μεγάλη αβεβαιότητα παρατηρείται στο πιθανό εύρος εισαγωγών LNG κατά μήκος της δυτικής ακτής της βόρειας Αμερικής. Η αυξανόμενη ανταγωνιστικότητα του LNG στις Η.Π.Α., το αναμενόμενο στέρεμα των αποθεμάτων των προμηθευτών, συμπεριλαμβανομένου του Καναδά, οι υψηλές τιμές του φυσικού αερίου και η ζήτηση για παραγωγή ενέργειας μέσω του φυσικού αερίου δημιουργεί περαιτέρω ζήτηση για εισαγωγή LNG. Έτσι, μέχρι το τέλος της δεκαετίας το LNG αναμένεται να είναι πηγή ενέργειας για τις Η.Π.Α., αφού ξεπεράσθηκαν και τα εμπόδια για τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων επαναεριοποίησης του LNG που είχαν τεθεί από τις τοπικές κοινωνίες. Επίσης στην Ευρώπη, οι εισαγωγές LNG αναμένεται να αυξηθούν την επόμενη δεκαετία, λόγω των μειωμένων ενδογενών αποθεμάτων φυσικού αερίου και παρόλο που θα συνεχίσει να εισάγει φυσικό αέριο μέσω αγωγών, 15 ABARE RESEARCH REPORT The Asia Pacific LNG Market 2004 32

το LNG θα συνεχίσει να κερδίζει έδαφος στην αγορά λόγω της μεγαλύτερης ελαστικότητας στην παροχή. Σημαντικό ρόλο αναμένεται να παίξει και η Μέση Ανατολή στην αύξηση της ζήτησης LNG καθώς έχει την ικανότητα να κάνει εμπόριο και με τον Ατλαντικό και με τον Ειρηνικό και να δώσει νέα διάσταση στο εμπόριο LNG, με τα μεγάλα αποθέματα που διαθέτει. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται πως αναμένεται να αυξηθεί η ζήτηση για LNG σε κάθε περιοχή, εκφράζεται σε billion cubic feet / day. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3.1 ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ LNG ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2010 ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΑΣΙΑ Πηγή: Pickering Energy Partners Καταλήγοντας, η μεταφορά LNG θα παρουσιάσει μεγάλη ανάπτυξη στο μέλλον σε πολλές περιοχές της γης αφού πολλά από τα αποθέματα φυσικού αερίου είναι μακριά από τις περιοχές ζήτησης, πράγμα που κάνει τις χώρες που τα έχουν να στραφούν στο LNG. Έτσι, χρησιμοποιώντας τα πλεονεκτήματα της μεγαλύτερης ελαστικότητας μεταξύ προμηθευτών και καταναλωτών έναντι της μεταφοράς με αγωγούς και του μικρότερου ρίσκου 33