My personal story Greece 90 Female Primary Topic: CHILDHOOD / FAMILY LIFE / RELATIONSHIPS Topics: EDUCATION IDENTITY LEISURE PROFESSIONAL CAREER SOCIETAL CONTEXT VIOLENCE Key actors: father, self Year: 1930 1940 conflict family life love marriage/co-habitation motherhood power relationship roles/role pattern upbringing choice degree/diploma different treatment orientation prejudice health sexuality (in-) dependence appearance/physical beauty character ethnicity masculinity resistance strength/strong going out ambition competences family business occupation/job salary/income/allowance migration patriarchy/matriarchy poverty rural context urban context war Read this story in English 1
R: I believed, since I was a child, that I would become a painter. I could not imagine I wouldn t. (...) (...) R: I was painting since I was a child. ( ) I was dedicated. How can I say? Some people have it in them, as we say. And I had it in me, very clearly. Without other things interfering. But, in any case. when we came here to Athens I nished school, ( ) and I wanted to study at the School for Fine Arts. My parents couldn t accept this at all. I: Why? R: (...) Because then girls [of a certain social standing] had to have their piano, their French. And my parents gave me all these things with all their heart, with generosity. But I was not interested in these things. In essence, bourgeois families decorated their daughters like a bull you prepare for sacri ce dressed with ribbons. You understand? They wanted me to make, until the end this is what they wanted, for me to make a good bourgeois wedding, to nd a good husband, at that time a good husband would have been many years older that I. He would have had to be a nancially made man. Preferably a doctor, or something, and then I would have been a lady, a lady in society, I would have had my servants, my nannies, these things. So. This was the idea. When I decided I wanted to do the School of Fine Arts it was still 1938. The War hadn t yet happened. My father was completely against the idea. So, we made a deal. He forced me to go to his o ce a commercial o ce for half the day. I learned the typewriter, to write letters in German. You never know when such things can come in handy. Nothing is lost. So. So. I had to learn how to type, something I considered absolutely needless of course, and I made 500 drachmas and could with this money pay for my studies at the School of Fine Arts. I: Your father knew about this? R: My father demanded it. (...) 2
R: It was, yes, the agreement. You will do this for me, and I will do that for you. Nothing, he didn t really do anything for me, he just gave me his permission to study. But the typewriter saved me later on. (...) (...) Read this story in Greek R: Γιατί εγώ πίστεψα, από παιδί είχα την αίσθηση ότι θα γίνω ζωγράφος. Δε φαντάστηκα ποτέ ότι μπορεί να μη γίνω ζωγράφος. Λοιπόν. I: Δηλαδή ήδη από παιδί ζωγραφίζατε. Μόνη σας. R: Ζωγράφιζα από τότε, αλλά δεν έχω τίποτα απ' τα πολίτικα. Αλλά εδώ πέρα βέβαια... Λοιπόν. Αλ... αλλά δεν είναι το ότι ζωγράφιζα, γιατί έκανα κι άλλα πράγματα. Έπαιζα και πιάνο ας πούμε... Αλλά είχα την πεποίθηση ότι θα γίνω ζωγράφος. Ήμουνα δηλαδή βεβαία. Ήμουνα ταγμένη. Πως το λένε; Μερικοί άνθρωποι το 'χουνε μέσα τους που λένε. Κι εγώ το είχα μέσα μου πολύ σαφώς. Και πολύ ξεκάθαρα και χω... χωρίς να μπαίνουν άλλα πράγματα. ΑΛλά εν πάσει περιπτώσει, όταν ήρθαμε εδώ πέρα, τελείωσα το σχολείο - έβγαλα δύο χρόνια εδώ στο Αρσάκειο, που ξέχασα, ξέμαθα ότι είχα μάθει στην πόλη...άσε αυτό ήτανε ένα δράμα. Εν πάσει περιπτώσει και μετά λοιπόν εγώ θέλησα να πάω στη Σχολή Καλών Τεχνών. Οι γονείς μου με τίποτα. I: Γιατί; R: Γιατί; Εγώ νομίζω ότι αυτοί οι άνθρωποι ερχόντουσαν εδώ πέρα... ίσως να μη συνειδητοποίησαν από την αρχή τόσο πολύ το τι κάνανε, που με κάνανε τόσο κουλτουριάρα. Διότι τότε τς! τα κορίτσια έπρεπε να είναι με το πιάνο τους και τα με γαλλικά τους. Επομένως οι άνθρωποι μου δώσανε με όλη τους την καρδιά και μ' όλη τους την τσέπη, μου δώσανε τα εφόδια. Εγώ όμως δάγκωσα τη λαμαρίνα. Τα πίστεψα αλλιώς αυτά τα πράγματα. Στην ουσία οι αστικές οικογένειες διακοσμούσανε τις κόρες τους...όπως τον ταύρο που τον πας στη θυσία... με κάποια κορδελάκια. Κατάλαβες; Αυτοί θέλανε να κάνω, αυτό το θέλαν μέχρι τέλους δηλαδή - η επιθυμία τους ήταν να κάνω έναν αστικό γάμο, δηλαδή να βρω έναν καλό γαμπρό, ο καλός 3
γαμπρός τον καιρό εκείνο θα ήταν και πολ... αρκετά χρόνια μεγαλύτερή... μεγαλύτερός σου. Θα ήταν ένας φτιαγμένος οικονομικά άνθρωπος. Κατά προτίμηση κάνας γιατρός, κάνας δεν ξέρω τι και εεε θα... έκανες κι εσύ, θα ήσουνα μια κυρία, μια κυρά στην κοινωνία, θα είχες τις υπηρεσίες σου, θα είχες νταντάδες, θα είχες αυτά. Λοιπόν. Αυτή ήταν η ιδέα. Όταν εγώ θέλησα να πάω στη Σχολή Καλών Τεχνών ακόμη ήταν το '38. Δεν είχε γίνει ο πόλεμος, ο... ο πατέρας μου δεν ήθελε με τίποτε. Και...και κάναμε μία συμφωνία. Με ανάγκασε να πηγαίνω στο γραφείο του - εμπορικό γραφείο τη μισή μέρα. Έμαθα να γράφω μηχανή. Γερμανικές επιστολές. Να δεις πως σου χρησιμεύουν. Τίποτα δεν πάει χαμένο! Λοιπόν. Λοιπόν. Αναγκάστηκα να μάθω γραφομηχανή, την οποία θεωρούσα απόλυτα περιττή βεβαίως, και με τα λεφτά που έβγαζα - 500 δραχμές - πλήρωνα εγώ τις σπουδές μου...στο Πολυτεχνείο. Στη Σχολή Καλών Τεχνών. I: Μμμ. Εν γνώσει του πατέρα; R: Ο πατέρας το απαίτησε αυτό. I:, εντάξει. Αυτό ήτανε η συμφωνία. R: Ήτανε ναι, ήταν η συμφωνία. Θα μου κάνεις αυτό, θα σου κάνω αυτό. Δηλαδή μου 'κανε, τίποτα δεν μου 'κανε, μου 'δωσε την άδεια να... Αλλά [μικρή παύση] Μ' έσωσε μετά η γραφομηχανή. Εν πάσει περιπτώσει. Λοιπόν. Εεε αυτή η δουλειά πήγε. Και μετά έγινε ο πόλεμος. Μετά έγινε ο πόλεμος. Το '40. Εγώ ήμουνα 19 χρονώ. Ξεκίνησε ο πόλεμος - τώρα εκεί πέρα μέσα πέφτανε και οι έρωτες βεβαίως. Διότι σ' εμένα πέφταν όλα μαζί κι όλοι οι έρωτες ταυτοχρόνως. Λοιπόν. Ο ένας έρως ήτανε απ' τη Σχολή Καλών Τεχνών [μικρή παύση]... Ονόματα δεν θέλω να πω τώρα. Ας τον πούμε [όνομα]. Λέω εγώ ένα όνομα. Ναι. Ο οποίος ήτανε γλύπτης. Και εεε είχε πολύ ταλέντο - είχε μια τρομερή ιδίως αίσθηση της πλαστικότητας. Και αυτά όλα παρθενικά να συνεννοούμαστε τον καιρό εκείνο, ούτε κατά διάννοιαν. Αλλά πηγαίναμε κάθε μέρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο που ήταν κοντά στην αααα... και βλέπαμε τα αρχαϊκά αγάλματα...και μου εξηγούσε και αυτά. Εγώ ποτέ δε ζήτησα, δεν μ' ενδιέφερε η καλλονή των ανδρών. Ούτε η γ... Δεν μ' ενδιαφέρει καθόλου. Για χρήμα ήταν αδύνατο να ενδιαφερθώ. Άκουγα λεφτά και αμάν! έφευγα γιατί όλο για λεφτά μιλάγαν σπίτι μου. 4
Λοιπόν. Εγώ ήθελα να διευρύνω τον ορίζοντά μου, τις γνώσεις μου, τα αυτά. Λοιπόν. Και με εντυπωσιάσανε και με κερδίσανε μόνον άνθρωποι οι οποίοι είχανε ταλέντα και [με έμφαση] μυαλό. Λοιπόν. Αυτός ήτανε ο ένας με τον οποίο έγινε ένα ειδύλλιο τέτοιο, όπως είπαμεεε παρθενικό, στο πνεύμα εκείνο. I: Εν γνώσει της οικογένειας αυτό; Τότε γινόταν δεν ξέρω. R: Όχι βέβαια. Τελικά η μαμά το ανακάλυψε...και πήγε και τον είδε αυτόν - εγώ ήμουνα μια μέρα άρρωστη [γέλια] - και εεε πήγε η μάνα μου να δει "μας ποιός είναι αυτός με τον οποίο η κόρη μου τρέχει κάθε μέρα στο Μουσείο;" και πάει και βλέπει έναν τύπο με κόκκινες κάλτσες, που του είχε πλέξει η αδερφή του απ' το [όνομα χωριού] και τρελαίνεται η Κωνσταντινουπολίτισσα η κοκέτα και σου λέει "αυτό προς Θεού και μηδέ!". Δηλαδή είδε την κόλαση με τα μάτια της! Αυτό ήταν το ένα. Αυτό. Και ταυτόχρονα εμφανίζεται άλλος αστήρ. Ο οποίος ήταν από Κωνσταντινοπουλίτικη οικογένεια, που ζούσε στη Δρέσδη...γνωστοί των δικών μου...και εεε ο γιός είχε σπουδάσει κοινωνιολογία και μας έρχεται ένας νέος 28 χρονώ, ο οποίος ήτανε Ο [με έμφαση] Ευρωπαίος. Ο Ευρωπαίος με την πλήρη μόρφωση, γιατί ο πατέρας του ήταν καπνοβιομήχανος στη Δρέσδη, τα γαλλικά του, τ' αγγλικά του... την κοινωνιολογία του, το μου-σου-του του, τη φιλοσοφία του, το εεεε, τα πάντα. Λοιπόν. Εεγώ εντυπωσιάζομαι βεβαίως κι απ' αυτόν και γίνεται μία κατάσταση, η οποία θεατρικά θα ήταν πάρα πολύ ωραία κάπως. Ίσως σαν ένα μυθιστόρημα να περιγραφεί. Ότι αυτός είχε μια οικογένεια... Είχε πεθάνει ο πατέρας του στη Δρέσδη. Και είχε καταστραφεί οικονομικά. Αυτός λοιπόν ήρθε εδώ πέρα και έφερε τη μάνα και τον αδερφό του, τους οποίους έπρεπε να φροντίσει αυτός [με έμφαση]. Ο οποίος όμως... τα ελληνικά του ήτανε τέτοια και τέτοια και δεν είχε εδώ καμμία etage, δεν ήξερε κανένανε. Τέλος πάντων. Μπόρεσε και έγινε βοηθός [μικρή παύση] του γερμανού καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μια πολύ ωραία θέση, αξιοπρεπής, τέλος πάντως εξασφάλισε μιααα... ένα αυτό. Λοιπόν. Εεεεμ! [μεγάλη παύση] I: Αυτός ήταν πιο αποδεκτός νομίζετε; R: Αυτός; Ναιιι. Αυτόν, βεβαίως, αυτόν τον ήθελε η μάνα μου ως αντίβαρο και για να με ξεσκαλώσει. Για να με ξεσκαλώσει. Εγώ δεν ξεσκάλωνα όμως όλως διόλου. Κι έτσι 5
ήταν δύο παρθενικά ειδύλλια - τρομαχτικά όμως. Δηλαδή για να καταλάβεις ότι με τούτον εδώ, το δεύτερο, εεε συναντιόμασταν κάθε μέρα και την άλλη μέρα που ξανασυναντιόμασταν ανταλλάσαμε επιστολές. Δηλαδή έχω ένα αρχείο κοντά 2000 σελίδες επιστολές τις οποίες έχει πάρει ο γιός του τώρα, ο οποίος κάνει φιλμ και με κάνει κι εμένα τώρα και δεν μπορείς να φανταστείς μια ιστορία ατελείωτη. Λοιπόν. Είναι... ο γιός του είναι παιδί μου ας πούμε. Ε! Λοιπόν. Αυτό με τον έναν. Ο άλλος βέβαια, επειδή ήταν και φτωχός, κομπλεξαριζότανε. Και τώρα ξαφνικά... Α! Γίνεται ααα [γέλια] τρομερή σκηνή εεε παραμονές του πολέμου - ήδη εδώ πέρα ο κόσμος το 'χε πάρει χαμπάρι ότι μπορεί κάτι να γίνει, και γίνεται μια εκδρομή στους Δελφούς. Οπότε η μάνα μου πάντα με την προσπάθεια να με προσδέσει στο number two...με παίρνει σ' αυτή την εκδρομή - δεν είχαμε πάει ποτέ στους Δελφούς εμείς εδώ πέρα. I: Μια αθωότητα βέβαια. R: Μια αθωότητα. Δεν μπορεί κανείς να το φανταστεί σήμερα ας πούμε. Δεν είχες ιδέα τι είναι η κοινωνία ας πούμε - ακόμα εγώ μέσα στην οικογένεια και νόμιζα... Τέλος πάντων. Αλλά δεν έμεινε σε μένα να λύσω το πρόβλημα διότι γυρίσαμε το βράδυ και την άλλη μέρα μας ξυπνήσαν οι σειρήνες και ξεκίνησε ο πόλεμοοος. Ξεκινάει λοιπόν ο πόλεμος. Όταν άκουσα εγώ [μικρή παύση] πόλεμος με... Καλά! Πόλεμος με τους Ιταλούς έγινε το εξής. Να το ξέρεις αυτό, άμα ξεκινάν οι πόλεμοι πάντα νομίζεις ότι θα τελειώσουν σε δύο μέρες. Καλή ώρα αυτό που γίνεται τώρα στη Λιβύη. Οι πόλεμοι δεν [με έμφαση] τελειώνουνε. Δεν [με έμφαση] τελειώνουνε. Δεν τελειώνουνε. Λοιπόν. Εμείς όταν έγινε ο πόλεμος όλη η Αθήνα εδώ πέρα, το [όνομα γειτονιάς], όλοι λέγανε "σε μια βδομάδα θα 'ναι εδώ οι Ιταλοί". Ε, αυτό ήταν φυσική assumption. Πόση ήταν η Ελλάδα; Πόση ήταν η Ιταλία; Τι όπλα είχαν αυτοί; Τι είχαμε εμείς; [Χτύπημα του χεριού] Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι εμείς θα αντισταθούμε στους Ιταλούς. [Χτύπημα του χεριού] Έγινε το αντίθετο. Κρατήσαμε έξι μήνες. Απάνω στον ενθουσιασμ... Με τι θυσίες μη συζητάς δηλαδή... Τι, τι, τι παιδάκια χάσαν τα χέρια τους, τα πόδια τους, τα κρυοπαγήματα, πήγα γω στα νοσοκομεία τότε, τα έβλεπα και τα λοιπά [χτύπημα του χεριού] και το συμπέρασμα ήτανε ότιιι εεε εμείς κερδίζαμε, κερδίζαμε... Κάποιαν ώρα έγινε στοπ, αυτά... Και τελικά ήρθαν οι Γερμανοί. Όταν, όταν άκουσα ότι οι Γερμανοί κερδί... [Χτύπημα του χεριού] Εμένα ήταν σα να με σκίζεις στα 6
δύο. Έτσι. Σα σαρδέλα. Διότι εγώ ήμουν και Ελληνίδα και Γερμανίδα. Διότι...δεν μπορούσα το γερμανικό να το βγάλω από μέσα μου με τίποτα...ούτε βέβαια και το ελληνικό. Αλλά η δυσκολία η τρομερή από την πρώτη ήδη με το ιταλικό παραμύθι που ξεκίνησε, ήτανε του [όνομα]. Ο οποίος όντας βοηθός του Γερμανού καθηγητή... 7