Θεωρία του νου σε παιδιά προσχολικής ηλικίας

Θεωρία του νου σε παιδιά προσχολικής ηλικίας Παπαλεοντίου Λουκά Ελεονώρα Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου & Κύρου Θωμά Νίκη Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Περίληψη Προηγούμενες έρευνες στη Θεωρία του Νου Παιδιών Προσχολικής Ηλικίας (Astington 1998) έδειξαν ότι η θεωρία του Νου (όπως μετριέται με το false belief task - τεστ λανθασμένης πεποίθησης) έχει θετική συσχέτιση με τη σχολική επίδοση και τη γλωσσική ανάπτυξη. Η παρούσα έρευνα διερευνά τη συσχέτιση που μπορεί να έχει η θεωρία του Νου σε παιδιά 3-5 χρόνων (όπως μετριέται με το false belief task ) με παράγοντες όπως: α) η γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών (μετρημένη με το Mean Length of Utterance και το λεξιλόγιο μέσα από εικόνες ( picture- vocabulary τεστ από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), β) τη μη-λεκτική ανάπτυξη των παιδιών, βασισμένη σε μέρος του WPPSI τεστ νοημοσύνης, γ ) τη σύνθεση των επιδόσεων των παιδιών στις λεκτικές και μη-λεκτικές δοκιμασίες και δ) την επίδοσή τους αργότερα στο δημοτικό σχολείο (όπως θα υπολογιστεί από τους βαθμούς που θα τους δοθούν από τους δασκάλους τους στη Α και Β δημοτικού, στα ελληνικά και στα μαθηματικά). Έχουν επίσης γίνει μετρήσεις σύγκρισης μεταξύ της λεκτικής ικανότητας των παιδιών και των κοινωνικών τους επαφών (αριθμός ατόμων με τα οποία έρχονται σε καθημερινή επαφή, πέρα από τα άτομα της οικογένειας και του σχολείου τους), καθώς και σύγκριση αυτών των δύο μεταβλητών με τις επιδόσεις τους στη θεωρία του Νου. Περίπου 130 παιδιά 3-4 χρονών έχουν περάσει από προσωπική συνέντευξη και τα αποτελέσματα συζητιούνται σε σχέση και με ευρήματα άλλων σχετικών ερευνών. Σημασία της Μελέτης Η Θεωρία του Νου από τα παιδιά είναι η βάση της κοινωνικής τους κατανόησης. Η κοινωνική μας ζωή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρωπίνων μυαλών δηλαδή, αλληλεπίδραση των σκέψεων, αναγκών, συναισθημάτων, κτλ. Για να εξηγήσουμε τι κάναμε ή τι πρόκειται να κάνουμε, λέμε ο ένας στον άλλο τι θέλουμε, τι πιστεύουμε, για τι πράγματα ελπίζουμε, τι προτιθέμεθα να κάνουμε κτλ. Επίσης, προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τις πράξεις των άλλων λαμβάνοντας υπόψη τις σκέψεις και τις επιθυμίες τους (Astington, 1998). Η μελέτη αυτή φιλοδοξούμε να βοηθήσει όχι μόνο στο να μας βοηθήσει να ξεκαθαρίσουμε κάποιες μεταβλητές που πιθανόν να συσχετίζονται και να επηρεάζουν τη θεωρία του Νου των μικρών παιδιών, αλλά επίσης να διερευνήσει πιθανή σχέση μεταξύ θεωρίας του Νου και σχολικής επίδοσης. Παρόλο που αυτή είναι μια σχέση συνάφειας, μπορεί να χρησιμεύσει ώστε μελλοντικά να μπορούμε να βελτιώσουμε την ακαδημαϊκή επίδοση των παιδιών με το να τους προσφέρουμε εξάσκηση σε φαινόμενα που σχετίζονται με τη θεωρία του Νου μέσα από σχετικά παρεμβατικά προγράμματα στην προσχολική εκπαίδευση. Σκοπός Συγκεκριμένα, η έρευνα αυτή στοχεύει να εξετάσει: 1) Κατά πόσο η ικανότητα των μικρών παιδιών να κατανοούν τον τρόπο σκέψης του ανθρώπινου μυαλού (Θεωρία του Νου) είναι παράγοντας προβλεπτικός της μετέπειτα επιτυχίας τους στο σχολείο. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 720

2) Διερεύνηση των παραγόντων που συσχετίζονται με τη Θεωρία του Νου στα μικρά παιδιά: π.χ. αριθμός αδελφών, γλωσσική και μη γλωσσική νοημοσύνη, κτλ. Η έρευνα συμπεριλαμβάνει 100 παιδιά προσχολικής ηλικίας από διαφορετικό κοινωνικοοικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον τα οποία θα παρακολουθήσει και αργότερα στο δημοτικό σχολείο. Η ικανότητα ανάπτυξης της Θεωρίας του Νου θα εξεταστεί με 3 4 χαρακτηριστικές εναλλαγές του False- Belief και η επίδοση των παιδιών στο σχολείο θα εξαχθεί από τους γραμματικούς χαρακτηρισμούς (Α, Β, Γ, κτλ.) που αναγράφονται στο σχολικό μητρώο. Μεθοδολογία Διάγνωση λεκτικής νοημοσύνης: α) Τεστ αναγνώρισης και Ονομασίας Αντικειμένων σε εικόνες (Επιλογή από τη συλλογή Μ Μάνιου- Βακαλάκη, φ/δι Γ. Πήττα, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.. β) Μέσο μήκος πρότασης (Mean Length of Utterance) που χρησιμοποιεί το παιδί, με την μαγνητοφωνημένη ομιλία του που καταμετρείται στη συνέχεια. γ) Γίνονται επίσης συσχετίσεις της γλωσσικής ικανότητας των παιδιών και του αριθμού των κοινωνικών τους επαφών, τόσο μέσα στην οικογένεια όσο και ευρύτερα. Για τη διάγνωση μη λεκτικής νοημοσύνης χρησιμοποιήθηκαν: Από το τεστ νοημοσύνης W.P.P.S.I. χρησιμοποιείται η υποκλίμακα «Συμπλήρωση εικόνων» και «Γεωμετρικά σχήματα». Για τη καταμέτρηση της ικανότητας της Θεωρίας του Νου χρησιμοποιήθηκαν: α) Τέσσερεις εναλλακτικές μορφές του Γνωστού False Belief Test: i) 1+2) The unexpected Transfer Test (με εικόνα και με αντικείμενα) ii) The Deceptive Content test iii) The Αppearance- Reality Test β) Ερώτηση εγωκεντρισμού Αποτελέσματα Τα πρωταρχικά ευρήματα της έρευνας έδειξαν: α) στην πρώτη φάση μια ελαφριά συσχέτιση (r=.279 at p.070) και μια συγκλίνουσα τάση μεταξύ της θεωρίας του Νου και της γλωσσικής Νοημοσύνης (με το Picture Vocabulary test). Το εύρημα αυτό συμφωνεί με ευρήματα παρόμοιων ερευνών, όπως τις ακόλουθες: i) η Μακροπρόθεσμα έρευνα LOGIC (από τους Weinert & Schneider, 1999) και 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 721

ii) η έρευνα των Jenkins & Astington (1996) που βρήκε ελαφριά συσχέτιση μεταξύ των παιδιών που παρουσίαζαν περισσότερο ανεπτυγμένη γλώσσα.(r.20) β) στη δεύτερη φάση βρέθηκε μια ελαφριά συσχέτιση (r=0.108) μεταξύ της Θεωρίας του Νου και της μη-λεκτικής Νοημοσύνης (με το τεστ Geometric design), η οποία, όπως αναμενόταν, είχε μια θετική κατεύθυνση. Επίσης η Θεωρία του Νου είχε μια σχεδόν στατιστικά σημαντική συσχέτιση (r=0.15) με το γλωσσικό τεστ Picture completion. Συνοπτικά, τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής έδειξαν μια θετική συσχέτιση, όχι μόνο μεταξύ Θεωρίας του Νου και γλωσσικής ικανότητας, αλλά και μεταξύ Θεωρίας του Νου και μη-γλωσσικής Νοημοσύνης. Καθώς η έρευνά μας είναι και μακροπρόθεσμη, η Τρίτη φάση της συσχέτισης των ευρημάτων με τη μελλοντική ακαδημαϊκή επίδοση αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 3-4 περίπου χρόνια, όταν τα παιδιά του δείγματός μας θα πάνε στο δημοτικό. Βιβλιογραφία Abbeduto, L. & Rosenberg (1985). Children s knowledge of the presuppositions of know and other cognitive verbs in Child Language 12, 621-641. Astington, J. W. (1991). Intention in the child's theory of mind. In D. Frye & C. Moore (eds.), Children's theories of mind: Mental states and social understanding, 157-172, Hillsdale, N J: Erlbaum.. (1993, 1994). The Child s Discovery of the Mind, London: Fontana Press.. (1998) Theory of Mind, Humpty Dumpty, and the Icebox in Human Development, Volume 41, 30-39.. (1998). Theory of Mind Goes to School in Educational Leadership, November, 1998, pp. 46-48.. (1999). The Language of Intention: Three ways of Doing It in Zelazo P.D., Astington, J. & Olson, D. Developing Theories of Intention. Lawrence Erlbaum Associates.. (1998). Theory of Mind Goes to School in Educational Leadership, November, 1998, 46-48.. (ed.) (2000). Language and Metalanguage in Children s Understanding of Mind in Minds in the Making, Essays in Honour of David R. Olson: Blackwell.. (2003). Sometimes necessary, never sufficient: False-belief understanding and social competence. In B. Repacholi & V. Slaughter (Eds.), Individual differences in theory of mind (pp. 13-38). New York: Psychology Press. Astington, J., Harris, P. & Olson, D. (eds.) (1988). Developing Theories of Mind, Cambridge: Cambridge University Press. Astington, J. W & Olson, D. R. (1995) The Cognitive Revolution in Children s Understanding of Mind in Human Development, 38, pp. 179-189. Astington, J. W. & Jenkins, J. (1999). A Longitudinal Study of the Relation Between Language and Theory-of-Mind Development in Developmental Psychology, Vol. 35, No.5, 1311-1320. Astington, J. W. & Olson, D. (1990). Metacognitive and Metalinguistic Language: Learning to Talk about Thought in Applied Psychology: An International Review, Vol.39, No.1, 77-87. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 722

Astington, J. W. & Pelletier, J. (1996). The Language of Mind. Its Role in Teaching and Learning in Olson, D. & Torrance, N. (eds.) The Handbook of Education and Human Development. New Models of Learning, Teaching and Schooling. Blackwell. Astington, J. W. and Gopnik, A. (1988). Knowing you ve changed your mind: Children s understanding of representational change in Astington, J., Harris, P. & Olson, D. (eds.). Developing Theories of Mind, Cambridge: Cambridge University Press. Astington, J. W. & Pelletier, J. (1997). The language of mind: Its role in teaching and learning. In D. R. Olson and N. Torrance (Eds.), Handbook of education and human development (pp. 593-619). London: Blackwell. Astington, J. W. and Pelletier, J. (1997). Young children s theory of mind and its relation to their success in school. In. Gopnik, A. (Chair), Theory of mind ten years after. Symposium conducted at the biennial meetings of the Society for Research in Child Development, Washington, DC. Avis, J., & Harris, P. L. (1991). Belief-desire reasoning among Baka children: Evidence for a universal conception of mind in Child Development, 62, 460-467. Barlow et al (1990). Images and Understating: Thoughts about images: Ideas about Understanding, Cambridge: Cambridge University Press. Baron - Cohen, S. (1999). Mindblindness. An Essay on Autism and Theory of Mind. Cambridge, London: MIT Press. Bartsch, K., & Wellman, H. M. (1989). Young children's attribution of action to beliefs and desires in Child Development, 60, 946-964. Bartsch, K., & Wellman, H. M. (1995). Children talk about the mind. New York: Oxford University Press. Bretherton I. & Beeghly, M. (1982) Talking About Internal States: The Acquisition of an Explicit Theory of Mind in Developmental Psychology 1982, Vol.18, 6, 906-921. Brown, A. I. (1978). Knowing when, where, and how to remember: A problem of metacognition. In R. Glaser (Ed.), Advances in Instructional Psychology. New York: Halstead Press. Brown, S., Race P. & Smith B.(1996). 500 Tips on Assessment, Kogan Page, London. Call J. & Tomasello, M (1999). A Nonverbal theory of mind test. The Performance of children and apes. Child Development, 70, 381-395. Calfee, R. (1981). Applying cognitive psychology to educational practice: The mind of the reading teacher. Annals of Dyslexia. Vol. 34, 1 January, 217-240. Carr, M., Alexander, J., Folds-Bennett, J. (1994). Metacognition and mathematics strategy use in Applied cognitive psychology 8:66, 583-595, Wiley. Carruthers, P. & Smith, P. (1998). Theories of Theory of Mind. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. Cavanaugh, J. C., & Perlmutter, M. (1982). Metamemory: A critical examination in Child Development, 53, 11-28. Chandler, M. J. (1988). Doubt and developing theories of mind in J. W. Astington, P. L. Harris, & D. R. Olson (Eds.), Developing theories of mind (pp. 387 413). Cambridge, England: Cambridge University Press. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 723

Charman, T., & Shmueli-Goetz, Y. (1998). The relationship between theory of mind, language, and narrative discourse: An experimental study in Current Psychology of Cognition, 17, 245 271. Cutting. A., & Dunn, J. (1999). Theory of mind, emotion understanding, language and family background: Individual differences and inter-relations in Child Development, 70, 853-865. Davis, H. & Pratt, C. (1995). The Development of Children s Theory of Mind: The Working Memory Explanation in Australian Journal of Psychology, 47, 1, 25-31. de Villiers, J.G. (1995). Steps in the mastery of sentence complements. Paper presented at the Biennial Meeting of the Society for Research in Child Development. Indianapolis, IN. de Villiers, J. G., & Pyers, J. E. (2002). Complements to cognition: A longitudinal study of the relationship between complex syntax and false-belief-understanding in Cognitive Development, 17, 1037-1060. Demetriou, D. (2006). Interrelationships in Children s Cognitive Development: Theory of Mind, Executive Functioning, Verbal Ability, Representational Processes and Source Memory. Paper presented at the Earli Conference, SIG Metacognition, Cambridge. Estes, D., Wellman, H. & Wolley, J. (1989). Children s Understanding of Mental Phenomena in Advances in Child Development and Behavior, 22, 41-87. Estes, W. K. (1994).Classification and cognition. Oxford: Oxford University Press. Feldman, C. F. (1988). Early forms of thought about thoughts: Some simple linguistic expressions of mental state in Astington, J. Harris, P. & Olson, D. (eds.) Developing Theories of Mind, Cambridge University Press. Flavell, J. H. (1988). The development of children s knowledge about the mind: From cognitive connections to mental representations. In J. W. Astington, P. L. Harris, & D. R. Olson (eds.). Developing Theories of Mind, Cambridge: Cambridge University Press.. (1993). Young Children s Understanding of Thinking and Consciousness in Current Directions in Psychological Science, 2, No.2.. (1997). Recent convergences between metacognitive and theory-of-mind research in children. Paper presented at the symposium entitled Constructing Metacognitive Knowledge at the biennial meetings of the Society for Research in Child Development, Washington, DC. April 6, 1997.. (1999). Cognitive Development: Children s Knowledge about the Mind in Annual Review of Psychology, p.21.. (1999). Cognitive Development: Children s Knowledge about the Mind in Annual Review of Psychology, p.21.. (2000). Development of children s knowledge about the mental world in International Journal of Behavioral Development, 24, 15-23. Flavell, J. H., Flavell, E. R., Green, F. L., & Moses, L. J. (1990). Young children's understanding of fact beliefs versus value beliefs in Child Development, 61, 915-928. Flavell, J. H., Green, F. L. & Flavell, E. (1993). Children s Understanding of the Stream of Consciousness in Child Development, 64, 387-398. Flavell, J. Green, F. & Flavell, E. (1995). Young Children s knowledge about Thinking. Monographs of the Society for Research in Child Development Serial No.243, Vol.60, No.1. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 724

Flavell, J. Green, F. & Flavell, E. (2000). Development of children's awareness of their own thoughts in Journal of Cognition and Development 2000, 1, No. 1, 97-112.Forguson, L., & Gopni Κ, A. (1988). The ontogeny of common sense. In J. W. Astington, P. L. Harris, & D. R. Olson (eds.). Developing theories of mind (pp. 226-243). New York: Cambridge University Press. Forrest, D.L. et al (1985). Metacognition, Cognition and Human Performance, Orlando, Florida :Academic Press Inc. Freeman, N.H. Lewis, C.N. & Doherty, M. ( 1991). Preschoolers grasp of a desire for knowledge in false belief prediction: Practical Intelligence and verbal report. British Journal of Developmental Psychology, 9, 139-158. Frye, D. and Moore, C. (eds.) (1991). Children s Theories of mind. Mental States and Social Understanding. Hillsdale. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc. Gale, E., de Villiers, P., de Villiers, J., & Pyers, J. (1996). Language and theory of mind in oral deaf children. In A. Stringfellow, D. Cahana-Amitay, E. Hughes, & A. Gavelek, J. R. & Raphael, T. E. (1985). Metacognition, Instruction and the role of Questioning Activities.In D. L. Forrest, G. E. MacKinnon, & T. G. Waller (eds.). Metacognition, cognition, and human performance (pp. 103-136). New York: Academic Press. Gopnik, A. & Astington, J. (1988). Children s Understanding of Representational Change and its Relation to the Understanding of False Belief and the Appearance Reality Distinction in Child Development, 59, 26-37. Gopnik, A. & Slaughter, V. (1991). Young Children s Understanding of Changes in their Mental States in Child Development, 62, 98-110. Gopnik, A. & Wellman, H. (1992). Why the Child s Theory of Mind Really Is a Theory in Mind & Language, 7, No. 1 & 2, 145-171. Gordon, J. (1996). Tracks for learning: Metacognition and learning technologies in Australian Journal of Educational Technology, 12 (1), 46-55. Retrieved 9/10/2001 from The World Wide Web: http://cleo.edu.au/gen/aset/ajet12/wi96p46.html Hacker, D.J. (1997). Evaluation of the Young Memphis Scholars Programme. The University of Tennessee. Memphis. Hale, C.M. and H. Tager-Flusberg (2003). The influence of language on theory of mind: A training study, Developmental Science, 6, 346-359. Harris, P.L. (1992). From simulation to folk psychology: The case for development. Mind and Language, 7, 120-144.. (1993) Young children's understanding of pretense. University of Chicago Press.. (1995). The rise of introspection. Society for Research in Child Development Monographs, 60, Serial No. 243, 97-103.. (2000). The Work of the Imagination. Oxford: Blackwell. Hogrefe, J., Wimmer, H., & Perner, J. (1986). Ignorance versus false belief: A developmental lag in attribution of epistemic states in Child Development, 57, 567-582. Howe, N. (1991). Sibling internal state language, perspective-taking and affective behavior in Child Development, 62, 1503-1512. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 725

Hughes, C., & Dunn, J. (1997). Pretend you didn t know: Young children s talk about mental states in the context of pretend play in Cognitive Development, 12, 477-499. Hurlburt, R. (1990). Sampling normal and schizophrenic inner experience. New York: Plenum Press. Johnson, C. N. (1982). Acquisition of mental verbs and the concept of mind. In S. Kuczaj (ed.). Language development: Vol. 1. Syntax and semantics (pp. 455-478). Johnson, C. N. & Maratsos, M. P. (1977). Early Comprehension of Mental Verbs: Think and Know in Child Development, 48, 1743-1747. Johnson, C. N. & Wellman, H. (1980). Children s Developing Understanding of Mental Verbs: Remember, know and Guess in Child Development, 51, 1095-1102. Johnson, C. N. & Wellman, H. M. (1982). Children s developing conceptions of the mind and brain in Child Development, 53, 222-234. Johnson, C. N. (1988). Theory of mind and the structure of conscious experience in Astington, J., Harris, P. & Olson, D. (eds.). Developing Theories of Mind. Cambridge: Cambridge University Press. Kreutzer, M. A., Leonard, C., & Flavell, J. H. (1975). An interview study of children's knowledge about memory. Monographs of the Society for Research in Child Development, 40 (1, Serial No. 159). Lewis Ch. & Mitchell, P. (1994). Children s Early Understanding of Mind. Origins and Development. East Sussex, U.K.: Lawrence Erlbaum Associates Ltd. Lewis, M., & Saarni, C. (1985). Culture and emotions. In M. Lewis & C. Saarni (Eds.), The Socialization of Emotions (pp. 1-17). New York: Plenum. Lockl, K. & Schneider, W. (2007). Knowledge About the Mind: Links Between Theory of Mind and Later Metamemory in Child Development, 78, 1, 148-167. Logic: Weinert & Schneider (1999): Longitudinal Study on the Genesis of Individual Competencies. Louca - Papaleontiou, E. (2003). Young Children s Theory of Mind. Metacognitive Language and Metacognitive Thinking. PhD thesis, University of Wales, Cardiff. Louca - Papaleontiou, E. & Thoma, N. (2006). Theory of Mind and Correlates. Paper presented at the Earli Conference, SIG Metacognition, Cambridge. Lyons, E. W. (1986). The Disappearance of Introspection. The Massachusettes Institute of Technology: MIT Press. Mackinnon, G. E. & Waller T. G. (eds.) Metacognition, Cognition and Human Performance, Vol.1, Theoretical Perspectives, Orlando, Florida: Academic Press. Macnamara, J., Baker, E. & Olson, C. L. (1976). Four-Year-Olds Understanding of Pretend, Forget and Know: Evidence for Propositional Operations in Child Development, 47, 62-70. Markman, E.M. (1992). Constraints on word learning: Speculations about their nature, origins, and domain specificity in M.R. Gunnar & M. P. Maratsos (ed.) Modularity and constraints in language and cognition. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Mayes, L. & Cohen, D. (1996). Children s Developing Theory of Mind in Journal of the American Psychoanalytic Association, 44, 1,117-142. Meadows S. (1994). The Child as Thinker. The Development and Acquisition of Cognition in Childhood. London and New York: Routledge. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 726

Metacognition Science Project. School Improvement in Maryland.Best practices for school improvement: what they have learned about good instruction, benchmarking successful schools, what strategies support success, ensuring success for all students, and good staff development.. Retrieved 25/6/2000 from the World. Miller, A. (1984). Imagery in Scientific Thought. Boston: Birkhauser. Mitchell, P. & Lewis Ch. (1994). Critical Issues in Children s Early Understanding of Mind in Lewis Ch. & Mitchell, P.(eds.) Children s Early Understanding of Mind. Origins and Development. East Sussex, U.K. : Lawrence Erlbaum Associates Ltd. Miscione, J. L., Marvin, R. S., O Brien, R. G. & Greenberg, M. (1978). A Developmental Study of Preschool Children s Understanding of the Words Know and Guess in Child Development.49, 1107-1113. Moore, C., Bryant, D. & Furrow, D. (1989). Mental Terms and the Development of the Certainty in Child Development, 60, 167-171. Moore, C., Pure, K., & Furrow, D. (1990). Children's understanding of the modal expression of speaker certainty and uncertainty and its relation to the development of a representational theory of mind in Child Development, 61, 722-730. M.N.S MSN Encarta: Online Encyclopedia, Dictionary, Atlas, and Homework. Olson, D. R. (1988). On the origins of beliefs and other intentional states in children. In J. W. Astington, P. L. Harris, & D. R. Olson (eds.) Developing theories of mind (pp.414-426). Cambridge: Cambridge University Press. Olson, D. & Astington, J. W. (1986). Children s Acquisition of Metalinguistic and Metacognitive Verbs in Demopoulos, W. & Marras, A. (eds.) Language learning and concept acquisition, Norwood, N J: Ablex. Olson, D., Astington, J. & Harris, P. (1998, 1990). Introduction in Astington, J., Harris, P. & Olson, D. (eds.) Developing Theories of Mind. Cambridge: Cambridge University Press. Olson, D. & Torrance, N. (1987). Language, Literacy and Mental States in Discourse Processes, April-June, 10, No.2. Perner, J. (1988). Developing semantics for theories of mind: From propositional attitudes to mental representation in Astington, J., Harris, P. & Olson, D. (eds.) Developing Theories of Mind. Cambridge: Cambridge University Press.. (1991). Understanding the representational mind. Cambridge, MA: Bradford Books/MIT-Press. Perner, J., Leekam,, S. R., & Wimmer, H. (1987). Three-years olds difficulty with false beliefs. The case for a conceptual deficit in British journal of Developmental Psychology, 5, 125-137. Peterson C, & Siegal M. (1995). Deafness, conversation and theory of mind in Journal of Child Psychology and Psychiatry, 36:459 474. Piaget (1929). The child s conception of the world. London: Routledge & Kegan Paul. Piaget, J. (1976/1978). Behaviour and Evolution. New York: Pantheon Books. Plaut D.C. & Karmiloff-Smith A. (1993). Representational development and theoryof-mind computations. Behavioral and Brain Sciences, 16, 70-71. Premack, D. G. & Woodruff, G. (1978). Does the chimpanzee have a theory of mind? in Behavioral and Brain Sciences, 1, 515-526. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 727

Repacholi, B., & Slaughter, V. (eds.) (2003). Individual differences in theory of mind: Implications for typical and atypical development. Hove, UK: Psychology Press. Richard s Text The Actual Freedom Trust 1997-2001 Schneider, W. & Lockl, K. (2005). Knowledge about the mind: Predicting metamemory from earlier theory-of-mind. Paper presented at the 11th Biennial Conference EARLI, Nicosia, Cyprus. Schneider, W., & Sodian, B. (1988). Metamemory-memory behavior relationships in young children: Evidence from a memory-for-location task. Journal of Experimental Child Psychology, 45, 209-233. Schoenfeld, A. (1987). Cognitive Science and Mathematics Education. Hillsdale, NJ: Erlbaum Assoc. Segal, G. (1998). Representing representations. In: Carruthers P, Boucher J., (eds). Language and Thought. Cambridge University press; Cambridge. Shatz, M. (1994). Theory of mind and the development of social-linguistic intelligence in early childhood. In C., Lewis, & P., Mitchell (Eds.), Children's early understanding of mind: origins and development, (pp. 311-329), Hillsdale, NJ: LEA. Shatz, M., Wellman, H. & Silber, S. (1983). The acquisition of mental verbs: A systematic investigation of the first reference to mental state, in Cognition, 14, 301-321. Shatz, M. & Yaniv, I. (1988). Children s understanding of perceptibility (pp. 146 161) in Astington, J., Harris, P. and Olson, D. (eds.) Developing Theories of Mind. Cambridge: Cambridge University Press. Shultz, T. R. (1980). Development of the concept of intention. In Minnesota Symposia on Child Psychology, Vol. 13: Development of Cognition, Affect, and Social Relations, ed. WA Collins, 131.64. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Shultz, T., & Wells, D. (1985). Judging the intentionality of action outcomes. In Developmental Psychology, 21, 83-89. Slade, L., & Ruffman, T. (2005). How language does (and does not) relate to theory of mind: A longitudinal study of syntax, semantics, working memory and false belief in British Journal of Developmental Psychology, 23, 1-26. Smith, P. (1996). Language and the evolution of mind-reading. In Carruthers, P. & Smith, P. (1996, 1998). Theories of Theory of Mind. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. Sodian, B. (2005). Theory of mind the case for conceptual development. In. W. Schneider, R. Schumann-Hengsteler, & B. Sodian (eds.). Young children s cognitive development: Interrelationships among executive functioning, working memory, verbal ability, and theory of mind (pp. 95-130). Mahwah NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Watson, A. C., Nixon, C. L., Wilson, A., & Capage, L. (1999). Social interaction skills and theory of mind in young children in Developmental Psychology, 35, 386 391. Watson, A.C., Painter, K. M., & Bornstein M. H. (2001). Longitudinal relations between 2-year-olds' language and 4-year-olds' theory of mind in Journal of Cognition and Development, 2, 449-457. Weinert, F. E. & Schneider, W. (1999). Individual development from 3 to 12: Findings from the Munich longitudinal study. Cambridge: Cambridge Univ. Press. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 728

Wellman, H. M. (1990, 1992). The Child s Theory of Mind. Cambridge: The MIT Press. Wellman, H. M., & Bartsch, K. (1988). Young children s reasoning about beliefs in Cognition, 30, 239-277. Wellman, H. & Estes, D. (1986). Early Understanding of Mental Entities: A Reexamination of Childhood Realism in Child Development, 57, No. 4, 910-923. Wellman, H. & Estes, D. (1987). Children s Early Use of Mental Verbs and What They Mean in Discourse Processes, 10, 2, April-June. Wellman, H. M. & Woolley, J. D. (1990). From simple desires to ordinary beliefs: The early development of everyday psychology in Cognition, 35, 245-275. Wellman, H., & Woolley, J. (1993) Origins and truth:young children s understanding of imaginary mental representation in Child Development, 64, 1-17. Wikepedia (2008):On-line free encyclopedia (http:en.wikepedia.org/wiki/) Wimmer, H. & Perner, J. (1983). Beliefs About Beliefs: Representation and Constraining Function of Wrong Beliefs in Young Children's Understanding of Deception, Cognition 13, 103-128. White, R. & Mitchell, I. (1994). Metacognition and the Quality of Learning in Jenkins E. Studies in Science Education, 23, 21-37, Leeds: Studies in Education Ltd. Wimmer, H. & Perner, J. (1988). Children s Understanding of informational access as source of knowledge in Child Development, 59, 2, 386-396. Wimmer, H., & Hartl, M. (1991). Against the Cartesian view on mind: Young children's difficulty with own false belief in British Journal of Developmental Psychology, 9, 125-138. Wimmer, H., Hogrefe, J. & Sodian, B. (1990), A second stage in children s conception of mental life: Understanding informational accesses of origins of knowledge and belief in Astington, J., Harris, P. & Olson, D. (eds.), Developing Theories of Mind. Cambridge: Cambridge University Press. Wood, D., Bruner, J.., & Ross, G.(1976). The role of tutoring in problem solving in Journal of Child Psychology and Psychiatry 17, 89-100. Wood, D. & Wood, H. (1996). Vygotsky, Tutoring and Learning. Oxford Review of Education, 22, 1, 5-16. Woolley, J. D. (1995). The fictional mind: Young children's understanding of imagination, pretense and dreams in Developmental Review, 15, 172-211. Woolley, J. D. & Wellman, H. M. (1992). Children's conceptions of dreams in Cognitive Development 7, 3, 365-380. Woolley, J. & Wellman, H. (1993). Origin and Truth: Young Children s Understanding of Imaginary Mental Representations in Child Development, 64, 1-17. Woodward, A.L. (1998). Infants selectively encode the goal object of an actor s reach in Cognition, 69, 1-34. Yuill, N. (1984). Young children's coordination of motive and outcome in judgments of satisfaction and morality in British Journal of Developmental Psychology, 2, 73-81. Zelazo, P.D., & Jacques, S. (1997). Children's rule use: Representation, reflection and cognitive control. In R. Vasta (ed.) Annals of Child Development, Vol. 12 (pp.119-176). London: Jessica Kingsley Press. 10 o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 729