ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 9 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 11 ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 13 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ... 23 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η έννοια του τοπίου I. Η προέλευση και η ιστορία της έννοιας του τοπίου... 26 1.1. Η ετυμολογία του όρου «τοπίο»... 26 1.2. Η εξέλιξη της έννοιας του τοπίου και οι σύγχρονες τάσεις... 31 2. Η διεπιστημονική διάσταση του τοπίου... 36 2.1. Η ιστορική εξέλιξη της επιστημονικής θεώρησης της έννοιας του τοπίου... 37 2.1.1. Η έννοια του τοπίου στην επιστήμη της γεωγραφίας... 42 2.1.1.1. Γενικά... 42 2.1.1.2. Η γεωγραφική ανάγνωση και ερμηνεία του τοπίου... 44 2.1.1.3. Συμπεράσματα... 51 2.1.2. Η έννοια του τοπίου στην επιστήμη της οικολογίας τοπίου και στην επιστήμη της βιολογίας... 52 2.1.2.1. Γενικά... 52 2.1.2.2. Η θεώρηση του τοπίου στην οικολογία τοπίου... 53 2.1.2.3. Η θεώρηση του τοπίου στη βιολογία... 58 2.1.2.4. Συμπεράσματα... 60 2.1.3. Η έννοια του τοπίου στην επιστήμη της δασολογίας... 61 2.1.3.1. Γενικά... 61 2.1.3.2. Η θεώρηση του τοπίου στη Δασολογία... 63 2.1.3.3. Συμπεράσματα... 70 2.1.4 Η έννοια του τοπίου στην επιστήμη της αρχιτεκτονικής τοπίου... 71

564 Η νομική προστασία του τοπίου στο διεθνές, κοινοτικό και εθνικό δίκαιο 2.1.4.1. Γενικά... 71 2.1.4.2. Η θεώρηση του τοπίου στην Αρχιτεκτονική Τοπίου.... 73 2.1.4.3. Το πεδίο εφαρμογών της Αρχιτεκτονικής Τοπίου... 75 2.1.4.4. Συμπεράσματα... 82 2.1.5. Η έννοια του τοπίου σε άλλες επιστήμες... 83 2.2. Η έννοια του τοπίου στην επιστήμη του δικαίου... 87 2.2.1. Η έννοια του τοπίου στο διεθνές δίκαιο... 92 2.2.1.1. Διεθνής Σύμβαση για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς (Παρίσι 1972)... 92 2.2.1.2. Διακρατική Σύμβαση για τη διατήρηση της φύσης και την προστασία του τοπίου (BENELUX Convention on Nature and Landscape Protection)... 93 2.2.1.3. Μεσογειακός Χάρτης για το Τοπίο, 1994... 94 2.2.1.4. Κείμενο της Διανυβερνητικής Επιτροπής για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς (Intergovernmental Committee for the Protection of the World Cultural and Natural Heritage) για την εφαρμογή της Σύμβασης, 1999... 94 2.2.1.5 Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το τοπίο, Φλωρεντία 2000 (έναρξη ισχύος 1η Μαρτίου 2004)... 95 2.2.2. Η έννοια του τοπίου στο ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο... 100 2.2.3. Η έννοια του τοπίου στο εθνικό δίκαιο... 101 3. Συμπερασματικές σκέψεις πρώτου μέρους... 107 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Τo καθεστώς της Νομικής Προστασίας του Τοπίου 1. Η προστασία του τοπίου στο διεθνές δίκαιο... 111 1.1.Η προστασία του τοπίου πριν τη Διεθνή Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το τοπίο... 111 1.1.1 Το τοπίο στο πλαίσιο της προστασίας της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς... 112 1.1.1.1. Η Σύμβαση της UNESCO της 16ης Νοεμβρίου 1972 για την προστασία της παγκόσμιας κληρονομιάς, πολιτιστικής και φυσικής... 112 1.1.1.2 Η Διεθνής Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, που υπεγράφη στη Γρανάδα το 1985.... 112 1.1.1.3 Η Σύμβαση του Φάρο για την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κοινωνία (2005)... 114

Aναλυτικός Πίνακας Περιεχομένων 565 1.1.2. Το τοπίο στο πλαίσιο της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος ή της φυσικής κληρονομιάς... 115 1.1.2.1. Δεσμευτικές Διεθνείς Συμβάσεις... 115 1.1.2.2. Δεσμευτικές διεθνείς συμβάσεις με έμμεση αναφορά στο τοπίο... 118 1.1.2.3. Μη δεσμευτικά διεθνή κείμενα με άμεση ή έμμεση αναφορά στο τοπίο.... 121 1.1.3. To τοπίο στο πλαίσιο της χωροταξίας... 123 1.1.3.1. Η Σύμβαση της Βαρκελώνης της 16ης Νοεμβρίου 1976 για την προστασία της Μεσογείου από τη ρύπανση... 124 1.1.3.2. Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης για τις παράκτιες περιοχές.... 124 1.1.3.3. Ευρωπαϊκός Χάρτης Χωροταξίας (Torremolinos, 20 Μαϊου 1983)... 125 1.1.3.4. Μεσογειακός Χάρτης για το τοπίο (Charter της Σεβίλλης, 1994)... 125 1.1.3.5. Σύσταση (2002) 1 για τις κατευθυντήριες γραμμές αειφόρου χωρικής ανάπτυξης της ευρωπαϊκής Ηπείρου... 125 1.2. Η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για το τοπίο ή Σύμβαση της Φλωρεντίας (European Landscape Convention E.C.L.)... 126 1.2.1. Το ιστορικό της Σύμβασης... 127 1.2.1.1. Η προέλευση της Σύμβασης... 127 1.2.1.2. Η ιστορική διαδρομή... 127 1.2.2. Η δομή της Σύμβασης... 130 1.2.3. Σκοπός της Σύμβασης... 130 1.2.4. Το προοίμιο της Σύμβασης... 131 1.2.5. Το περιεχόμενο της Σύμβασης... 132 1.2.5.1. Ο ορισμός του τοπίου... 132 1.2.5.2. Οι λοιποί ορισμοί... 133 1.2.6. Το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης... 135 1.2.7. Οι νομικές υποχρεώσεις των κρατών τα εθνικά μέτρα... 136 1.2.7.1. Τα γενικά μέτρα... 137 1.2.7.2. Τα ειδικά μέτρα... 139 1.2.8. Νομικές υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση σε διεθνές επίπεδο - Ευρωπαϊκή Συνεργασία... 140 1.2.9. Η παρακολούθηση εφαρμογής της Σύμβασης... 141 1.2.10. Το βραβείο τοπίου... 142 1.2.11. Τελικές διατάξεις - Η σχέση της Σύμβασης με άλλα νομοθετήματα... 142 1.2.12. Έναρξη ισχύος-επικύρωση... 143

566 Η νομική προστασία του τοπίου στο διεθνές, κοινοτικό και εθνικό δίκαιο 1.2.13. Προσχώρηση στη Σύμβαση... 144 1.2.14. Εδαφική εφαρμογή της Σύμβασης... 144 1.2.15. Καταγγελία-Τροποποιήσεις... 144 1.2.16. Συμπερασματικές παρατηρήσεις... 145 1.3. Συμπερασματικές κρίσεις για την προστασία του τοπίου στο διεθνές δίκαιο... 150 2. Η προστασία του τοπίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο... 151 2.1. Στο πρωτογενές κοινοτικό δίκαιο... 151 2.2. Στο δευτερογενές κοινοτικό δίκαιο... 155 2.2.1. Στην κοινή αγροτική πολιτική... 157 2.2.1.1. Σε δεσμευτικά νομοθετικά κείμενα... 157 2.2.1.2. Σε μη δεσμευτικά κοινοτικά κείμενα... 163 2.2.2. Στην πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος... 172 2.2.2.1 Σε δεσμευτικά νομοθετικά κείμενα... 172 2.2.2.2. Σε μη δεσμευτικά νομικά κείμενα... 178 2.3. Συμπερασματικές κρίσεις για την προστασία του τοπίου στο κοινοτικό δίκαιο... 182 3. Η προστασία του τοπίου στο εθνικό δίκαιο... 183 3.1. Η προστασία του τοπίου στο Σύνταγμα 1975/1986/2001... 183 3.1.1. Το τοπίο ως συνθετική έννοια αποτέλεσμα της ενότητας φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και η συνταγματική του θέση.... 184 3.1.1.1. Η προστασία του τοπίου στο πλαίσιο της παρ. 1 του άρθρου 24 Σ... 184 3.1.1.2. Η προστασία του τοπίου στο πλαίσιο συνδυαστικής ερμηνείας των παραγράφων 1, 2 και 6 του άρθρου 24 Σ... 203 3.1.1.3. Συμπεράσματα για τη συνταγματική κατοχύρωση της προστασίας του τοπίου στο πλαίσιο του άρθρου 24... 209 3.1.1.4. Η προστασία του τοπίου στο πλαίσιο συνδυαστικής ερμηνείας των άρθρων 24 παρ. 1, 2 και 6 και 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1... 210 3.1.2. Το δικαίωμα στο τοπίο ως έκφανση του δικαιώματος στο περιβάλλον... 210 3.1.3. Το περιεχόμενο του δικαιώματος στο τοπίο... 211 3.2. Η προστασία του τοπίου στην κοινή νομοθεσία... 214 3.2.1. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος... 215 3.2.1.1. Η προστασία του τοπίου στη δασική νομοθεσία... 217 3.2.1.2. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για τα μεταλλεία και λατομεία... 229

Aναλυτικός Πίνακας Περιεχομένων 567 3.2.2. Η προστασία του τοπίου στο Ν. 1650/1986... 243 3.2.2.1. Οι γενικές προβλέψεις του νόμου... 243 3.2.2.2. Οι διατάξεις του Δ κεφαλαίου για την προστασία της φύσης και του τοπίου... 244 3.2.2.3. Η θέση του τοπίου στο Ν. 1650/1986... 248 3.2.2.4. Τοπίο και διοικητική πρακτική... 252 3.2.3. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για την προστασία των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς... 255 3.2.3.1. Η προστασία του τοπίου στην παλαιότερη νομοθεσία... 255 3.2.3.2. Η προστασία του τοπίου στο νόμο 3028/2002 για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γενει της πολιτιστικής κληρονομιάς.... 261 3.2.4. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για την προστασία της αρχιτεκτονικής και φυσικής κληρονομιάς κατά τον Γ.Ο.Κ.... 265 3.2.4.1. Λεπτομέρειες για τη διαδικασία χαρακτηρισμού κατά τον Γ.Ο.Κ.... 269 3.2.4.2. Η παράλληλη ισχύς των διατάξεων του Γ.Ο.Κ. με τη νομοθεσία για την προστασία των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς (Ν. 1469/1950 και 3208/2002) και τον Ν. 1650/1986.... 271 3.2.4.3. Η προστασία του τοπίου στο Ν. 3201/2003 για την αποκατάσταση, προστασία και ανάδειξη του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος των νησιών που υπάγονται στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Αγαίου... 273 3.2.5. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για το σχεδιασμό... 277 3.2.5.1. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για τον χωροταξικό σχεδιασμό... 278 3.2.5.2. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό... 324 3.2.6. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για την περιβαλλοντική και τη στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση... 349 3.2.6.1. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για την περιβαλλοντική εκτίμηση... 3.2.6.2. Η προστασία του τοπίου στη νομοθεσία για τη στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση... 352 3.2.7. Η προστασία του τοπίου σε άλλες διατάξεις... 354 3.2.7.1. Η προστασία του τοπίου στο Ν. 3422/2005... 354 3.2.7.2. Η προστασία του τοπίου στο Ν. 3409/2005 για τις καταδύσεις αναψυχής (αρ. 13 παρ. 1 Τ.Ι.Φ.Κ.)... 355

568 Η νομική προστασία του τοπίου στο διεθνές, κοινοτικό και εθνικό δίκαιο 3.3. Συμπερασματικές σκέψεις για το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο (διεθνές, κοινοτικό και εθνικό) προστασίας του τοπίου... 357 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η Συμβολή της Νομολογίας στην Προστασία του Τοπίου 1. Η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου... 364 2. Η νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων... 367 3. Η εθνική νομολογία... 370 3.1. Η νομολογία των πολιτικών δικαστηρίων... 371 3.1.1. Η ιδιωτικού δικαίου έκφανση της συνταγματικής προστασίας του τοπίου... 371 3.1.2. Η προστασία των κοινών σε όλους και των κοινοχρήστων πραγμάτων ως περιβαλλοντικών αγαθών... 373 3.1.3. Η νομολογία για την αστική προστασία του τοπίου... 375 3.1.3.1. Η αστική προστασία του φυσικού τοπίου Η 60/2002 ΜΠρ Ρόδου.... 375 3.1.3.2. Η αστική προστασία της αισθητικής του τοπίου... 378 3.2. Η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας... 385 3.2.1. Η νομολογία στο πλαίσιο εκδίκασης αιτήσεων ακυρώσεως... 387 3.2.1.1. Η συνταγματική προστασία του τοπίου στο πλαίσιο του άρθρου 24 ως ενιαίου συνόλου και αυτοτελούς συστήματος φυσικού και πολιτιστικού (ανθρωπογενούς) χαρακτήρα.... 387 3.2.1.2. Η προστασία του τοπίου ως συνιστώσας του πολιτιστικού περιβάλλοντος... 388 3.2.1.3. Η προστασία του τοπίου ως συνιστώσας του φυσικού περιβάλλοντος και μάλιστα των ευπαθών οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας... 400 3.2.1.4. Η προστασία του τοπίου ως συνιστώσας του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού... 424 3.2.1.5. Η νομολογία για τις ειδικές διατάξεις του Ν. 1650/1986 - Κεφάλαιο Δ : Προστασία της φύσης και του τοπίου... 425 3.2.1.6 Η νομολογία για τα τοπία/τόπους ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους... 452 3.2.2. Η νομολογία στο πλαίσιο εκδίκασης αιτήσεων αναστολών... 525 3.2.2.1. Περιπτώσεις αποδοχής της αίτησης αναστολής - Όταν η προσβολή του τοπίου συνιστά ανεπανόρθωτη ή δυσεπανόρθωτη βλάβη... 526 3.2.2.2. Περιπτώσεις απόρριψης της αίτησης αναστολής... 527

Aναλυτικός Πίνακας Περιεχομένων 569 4. Συμπερασματικές σκέψεις για τη συμβολή της νομολογίας στην προστασία του τοπίου... 530 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 535 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 539 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 563