Διαχείριση υγρών αποβλήτων και διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ελευθέριος Ν. Παπαβασιλόπουλος Δρ Πολιτικός Μηχανικός Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Τμήμα Ρύπανσης και Ανθρωπογενούς Περιβάλλοντος Ρύπανση Υδάτων και Διαχείριση Υγρών Αποβλήτων
Γενική διαπίστωση Με βάση το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο (ΥΑ 5308/5512/1990), η εμπλοκή του κοινού εντοπίζεται κατά το στάδιο υποβολής της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων προκειμένουνα εγκριθούν οι περιβαλλοντικοί όροι ενός έργου (π.χ. βιολογικός καθαρισμός). Το σύστημα παρουσιάζει κάποιες αδυναμίες με αποτέλεσμα τις αντιδράσεις ομάδων πολιτών και την σημαντική καθυστέρηση στην υλοποίηση έργων άμεσης περιβαλλοντικής σημασίας.
Διαχείριση υγρών αποβλήτων και διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης Δηλαδή διαχείριση υγρών αποβλήτων και συμμετοχή του κοινού στις αποφάσεις που αφορούν στα απαραίτητα έργα καθώς και στα έργα/τρόπους διάθεσης των εκροών. Στόχοι: - ηαποδοχή της θέσης του έργου - ηαποδοχή της περιβαλλοντικής σημασίας του έργου - ηαποδοχή των έργων διάθεσης (π.χ. αποδοχή χρήσης εκροών για άρδευση)
Διαδικασίες δημοσιοποίησης - Ι Η ΥΑ 75308/5512/26.10.1990 καθορίζει την διαδικασία δημοσιοποίησης της ΜΠΕ και της απόφασης για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων στην Ελλάδα. Χρόνος εμπλοκής του κοινού Ηενημέρωση και ησυμμετοχή του κοινού λαμβάνει χώρα στα ακόλουθα δύο στάδια: - Κατά το στάδιο υποβολής της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων προκειμένου να εγκριθούν οι περιβαλλοντικοί όροι ενός συγκεκριμένου έργου ήδραστηριότητας - Κατά το στάδιο της έκδοσης της απόφασης με την οποία εγκρίνονται οι περιβαλλοντικοί όροι από τις αρμόδιες αρχές. Το πρώτο στάδιο αφορά ενεργή συμμετοχή του κοινού, ενώ κατά το δεύτερο οι ενδιαφερόμενοι ιδιώτες και φορείς απλά ενημερώνονται για την εκδοθείσα απόφαση και για τους περιβαλλοντικούς όρους που θα πρέπει να τηρήσει ο κύριος του έργου κατά τα στάδια κατασκευής και λειτουργίαςτου έργου ήτης δραστηριότητας.
Διαδικασίες δημοσιοποίησης - ΙΙ Κάθε φυσικό ήνομικό πρόσωπο έχει το δικαίωμα, σύμφωνα με το άρθρο 3 της σχετικής ΥΑ: - Ναζητήσει και να λάβει γνώση όλου του περιεχομένου της υποβληθείσας ΜΠΕ (ή και να πάρει αντίγραφο όλου του φακέλου), καθώς επίσης και όλων των συνοπτικών και τομεακών χαρτών που υπάρχουν στις Νομαρχίες. Οι αρμόδιες Νομαρχιακές Υπηρεσίες είναι επίσης υποχρεωμένες να διευκολύνουν το κοινό και να θέτουν στην διάθεσή του όλες τις απαραίτητες σχετικές πληροφορίες. - Να υποβάλλουν γραπτώς τις γνώμες και τις προτάσεις τους σχετικά με το περιεχόμενο της υποβληθείσας ΜΠΕ. Οι γνώμες και οι προτάσεις θα πρέπει να είναι, κατά το δυνατόν, πλήρεις και τεκμηριωμένες.
Διαδικασίες δημοσιοποίησης - ΙΙΙ Επί τη βάσει των διατυπωθέντων προτάσεων και απόψεων, και επί τη βάσει των δικών του απόψεων, το οικείο Νομαρχιακό Συμβούλιο συντάσσει σχετική γνωμοδότηση και ακολουθείται ηδιαδικασία που δίδεται σχηματικά ως εξής: Γνωμοδότηση Νομαρχιακού Συμβουλίου Αρμόδια Δνση ΥΠΕΧΩΔΕ Νομαρχιακό Συμβούλιο Δημοσίευση Απόφασης στον τοπικό τύπο και ανάρτηση στον Πίνακα Ανακοινώσεων της Νομαρχίας Διαβίβαση απόψεων Απόφαση Δημοσιοποίηση
Αδυναμίες του συστήματος Ηόλη αυτή διαδικασία δεν περιλαμβάνει κανενός είδους δημόσιες ακροάσεις ήσυνεδριάσεις. Ηακολουθούμενη διοικητική διαδικασία συνεπάγεται κάποιους περιορισμούς σε σχέση μετην συμμετοχή του κοινού: Πρώτα απ' όλα, ένας περιορισμένος αριθμός πολιτών αγοράζουν τον τοπικό τύπο, σε ορισμένες δε περιοχές της χώρας και οπανελλαδικός τύπος έχει περιορισμένη κυκλοφορία. Για το λόγο αυτό, ένα μέρος μόνο του κοινού πληροφορείται και συμμετέχει στην όλη διαδικασία. Περαιτέρω, η καθημερινή πρακτική καταδεικνύει ότι ένας αριθμός πολιτών που ζητά πληροφορίες από τις Νομαρχίες αντιμετωπίζει αρκετά, γραφειοκρατικής φύσεως προβλήματα.
Αποτελέσματα της συμμετοχής - πληροφόρησης Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, το αρμόδιο Υπουργείο είναι υποχρεωμένο "να λάβει υπόψη" την γνώμη του κοινού, έτσι όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τις γραπτές προτάσεις των πολιτών και μέσα από την σχετική γνωμοδότηση του οικείου Νομαρχιακού Συμβουλίου. Ηφράση "να λάβει υπόψη", αποτελεί ουσιαστικά πιστή μετάφραση της σχετικής διάταξης της Κοινοτικής Οδηγίας, και δεν επιβάλλει πρακτικά κανενός είδους νομικό περιορισμό στην διαμόρφωση της απόφασης από τις αρμόδιες αρχές. Οι Αρχές συνεπώς δεν δεσμεύονται από την γνώμη του κοινού, η οποία έχει καθαρά συμβουλευτικό χαρακτήρα. Είναι γεγονός ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ητελική διοικητική πράξη για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων έχει επηρεαστεί ήμεταβληθεί σημαντικά, σύμφωνα με την εκφρασθείσα γνώμη του κοινού, όπως είναι επίσης γεγονός ότι σε πλήθος περιπτώσεων ηαπόφαση παρουσιάζεται σημαντικά διαφοροποιημένη και αποκομμένη από την κοινή γνώμη.
Ηαντανακλαστική αντίδραση του κοινού Αίτηση ακύρωσης Περιβαλλοντικών Όρων στο ΣτΕ από: Δήμους Πολιτιστικούς Συλλόγους Εξωραϊστικούς Συλλόγους Συντονιστικές Ομάδες Πολιτών Συνήθεις λόγοι αίτησης ακύρωσης: Παράβαση άρθρου 24 του Συντάγματος (αρχή Βιωσιμότητας) Ανάγκη απολύτου προστασίας οικοσυστημάτων Ανάγκη βιώσιμου συστήματος διαχείρισης των συστημάτων διάθεσης των υγρών και στερεών αποβλήτων και διαχείριση των υδάτων Διάθεση παραγόμενης λυματολάσπης Κίνδυνος Καταστροφής Αλλοίωσηςαποδεκτών κ.ά.
Το παράδειγμα του ΚΕΛ Βορείων Μεσογείων Θέση «Πλατύ Χωράφι», εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Σπάτων, έχει εγκριθεί με την από 10-9-1999 απόφαση Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε/Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού (αρ. πρωτ. 22416/7477). Προμελέτη Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων Βορείων Μεσογείων», Εγκριτική απόφαση υπ αριθμ. 14511 Δ.Σ Ε.ΥΔ.Α.Π/5-11-2003 3 Δήμοι (Αρτέμιδας, Ραφήνας και Νέας Μάκρης) ως περιοχές προτεραιότητας Β (υποχρέωση αποχέτευσης μέχρι 31-12-2000), ενώ 7 Δήμοι (Παλλήνης, Σπάτων, Γέρακα, Παιανίας, Ανθούσας, Γλυκών Νερών και Πεντέλης) έχουν χαρακτηρισθεί ως περιοχές προτεραιότητας Γ(υποχρέωση αποχέτευσης μέχρι 31-12-05) Εγκεκριμένοι Περιβαλλοντικοί όροι με την ΚΥΑ 136125/10-9-2003. Η ΚΥΑ έλαβε υπόψη της τις εγκριτικές απόψεις, για το Έργο, των: α) ΕφορείαςΠροϊστορικών και Κλασικών μνημείων, β) ΕφορείαςΒυζαντινών Αρχαιοτήτων και γ) ΕφορείαςΕνάλιων Αρχαιοτήτων. ΤοΚΕΛ Βορείων Μεσογείων έχει σχεδιασθεί στα πλαίσια ενός συνολικού σχεδιασμού για την Ανατολική Αττική που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία 15 χρόνια. Αφετηρία του αποτέλεσε το γενικό σχέδιο αποχέτευσης (Master Plan) για την Α. Αττική.
Τα δύο στρατόπεδα της περιοχής Στις 16 Νοεμβρίου 2005 συζητήθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, Ε Τμήμα, αίτηση ακυρώσεως των: Δήμου Αρτέμιδος Συλλόγων «Άγιος Νικόλαος» και «Ερασίνος» κατά της υπ αριθμόν 136125/10-09-03 Κ.Υ.Α για το ΚΕΛ (Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων) Βορείων Μεσογείων Ανατολικής Αττικής (ΚΕΛ Ραφήνας). Στις 20/04/2005, συγκέντρωση στο Αθλητικό Κέντρο Παλλήνης που διοργανώθηκε από τους φορείς των περιοχών Γέρακα-Παλλήνης-Γλυκών Νερών και Ανθούσας με θέμα "ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ ΤΩΡΑ". Στις 27/06/2005, πολυπληθής ήταν η συγκέντρωση που έγινε στην Πλατεία του Γέρακα και διοργανώθηκε από τουςφορείς των περιοχών Γέρακα- Παλλήνης-Γλυκών Νερών και Ανθούσας με θέμα "ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΑΛΛΟ - ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ".
Το κακό παράδειγμα της Ψυτάλλειας Το έργο του ΚΕΛ Ψυτάλλειας αποτελεί ένα σημαντικότατο τεχνικό έργο που έσωσε το Σαρωνικό από βέβαιο οικολογικό θάνατο και το οποίο αποτέλεσε αντικείμενο διεκδίκησης της κοινωνίας στο παρελθόν. Το έργο αυτό, που άρχισε να λειτουργεί το 1994, με την τροπή που πήραν πρόσφατα τα πράγματα με την κακοδιαχείριση της λάσπης, δυσφημείται ασυστόλως, ενώ διασύρεται και αυτή ηίδια ηδιαδικασία της επεξεργασίας των λυμάτων. Κάθε νέο έργο βιολογικού καθαρισμού αντιμετωπίζεται σαν μία μικρή Ψυτάλλεια άσχετα εάν δέχεται 200-300 φορές μικρότερη παροχή λυμάτων. Το ευρύτερο κοινό γνωρίζει περισσότερο τον όρο «λυματολάσπη» παρά θέματα υποβάθμισης της ποιότητας των υδάτων.
Γενικευμένη διαβούλευση στα πλαίσια της Οδηγίας 2000/60 Άρθρο 14 «Τα κράτη μέλη ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην υλοποίηση της παρούσας οδηγίας, ιδίως δε στην εκπόνηση, την αναθεώρηση και την ενημέρωση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού.». Τίθενται στη διάθεση του κοινού: χρονοδιάγραμμα και πρόγραμμα εργασιών για την εκπόνηση του σχεδίου, συμπεριλαμβανομένης κατάστασης των ληπτέων μέτρων διαβουλεύσεων, τουλάχιστον τρία έτη πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται τοσχέδιο, ενδιάμεση επισκόπηση των σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης των υδάτων που εντοπίστηκαν στη Λεκάνη Απορροής Ποταμού, τουλάχιστον δυο έτη πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται το Σχέδιο, αντίγραφο του Προσχεδίου Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού, τουλάχιστον ένα έτος πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται τοσχέδιο.
Σύμφωνα με το Άρθρο 6: Ο Νόμος 3199/2003 «Συνιστάται σε κάθε Περιφέρεια Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτωντο οποίο αποτελεί όργανο κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για θέματα προστασίαςκαι διαχείρισης τωνυδάτων. Στο Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτωνσυμμετέχουν: ογενικός Γραμματέας της Περιφέρειας (Πρόεδρος), οπροϊστάμενος της Διεύθυνσης Υδάτωντης Περιφέρειας, ένας εκπρόσωπος κάθε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης που υπάγεται στα διοικητικά όριατης Περιφέρειας, ένας εκπρόσωπος κάθε Τοπικής Ένωσης Δήμωνκαι Κοινοτήτων (Τ.Ε.Δ.Κ.) των Νομώντης Περιφέρειας, ένας εκπρόσωπος όλωντωνδημοτικώνεπιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης της Περιφέρειας, ανά ένας εκπρόσωπος του Τεχνικού, Γεωτεχνικού, Εμπορικού, Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, ένας εκπρόσωπος κάθε Ένωσης ΓεωργικώνΣυνεταιρισμώντης Περιφέρειας, ένας εκπρόσωπος τωνπεριβαλλοντικώνμη κυβερνητικώνοργανώσεων, ένας εκπρόσωπος από κάθε Γενικό Οργανισμό ΕγγείωνΒελτιώσεων (Γ.Ο.Ε.Β.), ένας εκπρόσωπος από κάθε φορέα διαχείρισης προστατευόμενης περιοχής κατά τις διατάξεις του άρθρου 21 του ν. 1650/1986 και του άρθρου 13 του ν. 3044/2002.» Αναμένεται ηκοινή απόφαση τωνυπουργώνπεριβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης με τηνοποία θα καθορίζεται οτρόπος λειτουργίας και ηγραμματειακή υποστήριξη τωνπεριφερειακώνσυμβουλίωνυδάτων, ο τρόπος δημοσιοποίησης του Σχεδίου Διαχείρισης και συμμετοχής του κοινού στη δημόσια διαβούλευση, καθώς και κάθε άλλο θέμα για τηνεφαρμογή του άρθρου αυτού.
Προτάσεις για το πλαίσιο δημόσιας διαβούλευσης -1 Απαιτείται υπευθυνότητα εκ μέρους των συμβαλλόμενων πλευρών. Ηπληροφόρηση του κοινού πρέπει να προέρχεται από Υπεύθυνες πηγές. Οι αντιδράσεις πρέπει να τεκμηριώνονται και να γίνονται γραπτώς προς τους υπεύθυνους Φορείς στα προβλεπόμενα χρονικά διαστήματα. Ηέμφαση στην υπευθυνότητα και την τεκμηρίωση δίδεται λόγω της δυσμενούς θέσης στην οποία βρίσκεται ηχώρα μας σεσχε ση με την εφαρμογή της Οδηγίας 91/271 για τα υγρά απόβλητα (255 - σε σύνολο 335 - οικισμοί Γπροτεραιότητας παραμένουν χωρίς υποδομές αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού).
Προτάσεις για το πλαίσιο δημόσιας διαβούλευσης -2 Ηανάγκη χωροθέτησης και κατασκευής μίας μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων δεν απορρέει μόνο από την ύπαρξη σχετικών Ευρωπαϊκών Οδηγιών (π.χ. 91/271). Θα κατασκευάσουμε μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων επειδή το περιβάλλον πλήττεται και όχι επειδή μας το επιβάλλουν οι ΕυρωπαϊκέςΟδηγίες. Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες μας βοηθούν να συντονίσουμε τις ενέργειές μας σε ένα σφικτό χρονοδιάγραμμα (το οποίο έχει ήδη παρέλθει σε ότι αφορά στην Οδηγία 91/271) και βέβαια ηχώρα μας θα κληθεί να αντιμετωπίσει αυξημένα πρόστιμα.
Και κάτι τελευταίο Προτάσεις για το πλαίσιο δημόσιας διαβούλευσης -3 Μία προτεινόμενη μονάδα επεξεργασίας αποβλήτων δεν μπορεί συνέχειανα είναι στο στόχαστρο επειδή: Οι εγκατεστημένες Βιομηχανίες δεν ακολουθούν ενδεχομένως τους περιβαλλοντικούς όρους αδειοδότησής τους. Οι έλεγχοι βιομηχανικών εκροών που μπαίνουν στο αστικό δίκτυο είναι πλημμελείς. Κάποιοι αποδέκτες έχουν επισήμως χαρακτηρισθεί ως μη ευαίσθητοι ενώ κατά την άποψη κάποιων μπορεί να είναι. Το τελευταίο ιδίως είναι σημαντικό όταν ζητάμε την Ευρωπαϊκή Οικονομική συνδρομή για την κατασκευή των έργων.
Σας ευχαριστώ