Αφιερωμένο στην κόρη μου Μαρία

Αφιερωμένο στην κόρη μου Μαρία

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΣΙΩΤΗΣ Η πρώτη μου Γραμματική Με 250 γλωσσικές και ορθογραφικές ασκήσεις Με όλα τα γραμματικά φαινόμενα Με πολλά παραδείγματα

Εικόνα εξωφύλλου: Άκης Μελάχρης Εικονογράφηση: Έφη Ξένου Τυπογραφική διόρθωση: Νέστορας Χούνος Σελιδοποίηση - Μακέτα εξωφύλλου: Eυθύμης Δημουλάς 2016 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΣΙΩΤΗΣ & ΕΚ ΟΣΕΙΣ «ΑΓΚΥΡΑ». Α. ΠΑΠΑ ΗΜΗΤΡΙΟΥ Α.Β.Ε.Ε. Λ. Κατσώνη 271 & Γ. Παπανδρέου, Άγιοι Ανάργυροι, Τ.Κ. 135 62 Τηλ.: 210 2693800-4, Fax: 210 2693806 Κεντρικό κατάστηµα: ΑΓΚΥΡΑ-ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ, Σόλωνος 124 - Αθήνα, Τ.Κ. 106 81 Τηλ.: 210 3837667, Fax: 210 3837066 e-mail: info@e-agyra.gr www.e-agyra.gr ISBN: 978-960-547-314-3 Χώρα προέλευσης: Ελλάδα Απαγορεύεται η αναπαραγωγή µέρους ή όλης της έκδοσης, η µεταφορά σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό αποθηκευτικό σύστηµα ή αναµετάδοση µε οιασδήποτε µορφής ηλεκτρονικά, µηχανικά, φωτοτυπικά ή άλλα µέσα, χωρίς την προηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Ν. 2121/1993, καθώς και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν και στην Ελλάδα.

Πρόλογος Η μεγάλη μου αγάπη για τα παιδιά, η διδακτική μου εμπειρία και η έλλειψη ενός τέτοιου βοηθήματος για το μάθημα της γραμματικής, με ώθησαν να γράψω αυτό το βιβλίο. Όλοι γνωρίζουμε, ότι η γνώση της γραμματικής μάς οδηγεί στην ορθότερη χρήση του γραπτού και προφορικού λόγου. Το βιβλίο «Η πρώτη μου Γραμματική» έχει γραφτεί και εικονογραφηθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνονται κατανοητά από τον μαθητή όλα τα γραμματικά φαινόμενα εύκολα, ευχάριστα και δημιουργικά. Περιέχει πολλά παραδείγματα και πάρα πολλές πρωτότυπες γλωσσικές, ορθογραφικές, γραμματικές και συντακτικές ασκήσεις, μεθοδικά προετοιμασμένες και δοκιμασμένες στην πράξη. Πιστεύω ότι είναι ένα ολοκληρωμένο βιβλίο, που ταξι δεύει τους μαθητές στον πλούσιο κόσμο της ελληνικής γλώσσας. Τους βοηθάει να κατακτήσουν τις βασικές γνώσεις της γραμματικής, αναπτύσσοντας δημιουργικά τη φαντασία και την κριτική τους σκέψη. Ο συγγραφέας

Λίγα λόγια για τα παιδιά Αγαπητά μου παιδιά, έχω έναν φίλο που θέλω να σας συστήσω. Το όνομά του είναι: Προσεκτικούλης Με βοηθάει να είμαι προσεκτικός και ό,τι μαθαίνω, να μην το ξεχνάω. Έτσι σκέφτηκα να τον αφήσουμε να μας ταξιδέψει στον όμορφο κόσμο της ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ, με τον χαρούμενο τρόπο που εκείνος ξέρει. Να μας βοηθήσει να μάθουμε πολλά πράγματα, εύκολα και ξεκούραστα. Ελπίζω να γίνει και δικός σας φίλος. Ο συγγραφέας

Οι φθόγγοι και τα γράμματα κ σ δ α τσ μ ρ ν λ β ντ π ε θ ο φ γκ ι ου τζ χ μπ ζ γ τ Φθόγγοι είναι οι απλές φωνές από τις οποίες γίνονται οι λέξεις. π.χ. έλα ε, λ, α πουλί π, ου, λ, ι Η γλώσσα μας έχει 25 φθόγγους που πετάνε με το αερόστατο στον καταγάλανο ουρανό. Γράμματα είναι τα γραπτά σημάδια με τα οποία παριστάνουμε τους φθόγγους. π.χ. Ο φθόγγος δ παριστάνεται με το δ. Ο φθόγγος μπ παριστάνεται με τα γράμματα μ και π. Η γλώσσα μας έχει 24 γράμματα που αποτελούν το ελληνικό αλφάβητο και ταξιδεύουν με το καραβάκι στην απέραντη θάλασσα. ζ κ σ β α ρ ν λ ξ υ π ε θ γ ο μ φ ι ω η χ τ ψ δ ΠΡΟΣΟΧΗ! Οι φθόγγοι είναι φωνές, τα γράμματα είναι σχήματα που παριστάνουν τους φθόγγους. 7

Μαθαίνω: Το ελληνικό αλφάβητο δεν έχει για κάθε φθόγγο κι ένα ξεχωριστό γράμμα. Για τους φθόγγους ου, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ χρησιμοποιούνται δύο γράμματα. Για τον φθόγγο ο έχουμε δύο γράμματα: το ο και το ω Για τον φθόγγο ι έχουμε τρία γράμματα: το η, το ι και το υ Εφαρμόζω: 1. Γράφω δίπλα σε κάθε λέξη τους φθόγγους της: Λέξη γάλα ουρανός μπαλόνι αγγούρι τζάμι ψωμί χαίρομαι Φθόγγοι 2. Γράφω τις λέξεις που γίνονται από τους παρακάτω φθόγγους: π, ε, χ, ν, ι, δ, ι γ, ρ, α, φ, ο π, σ, α, λ, ι, δ, ι π, ο, τ, ι, ρ, ι 8

Τα φωνήεντα και τα σύμφωνα α υ ο ε ω η ι Φωνήεντα είναι τα γράμματα που μπορούν να σχηματίσουν μόνα τους συλλαβή. Είναι επτά (7) και φωνάζουν «δυνατά». α, ε, ο, ω, ι, η, υ κ σ ζ λ β ξ φ χ ρ μ ν π τ γ θ δ ψ Σύμφωνα είναι τα γράμματα που δεν μπορούν να σχηματίσουν από μόνα τους συλλαβή και πηγαίνουν πάντοτε μαζί με τα φωνήεντα. Είναι δεκαεπτά (17) και ακούγονται «σιγά». β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ, μ, ν, ξ, π, ρ, σ, τ, φ, χ, ψ Εφαρμόζω: 1. Βάζω τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου στο σπιτάκι τους: (α, β, γ, δ, ε, ζ, η, θ, ι, κ, λ, μ, ν, ξ, ο, π, ρ, σ, τ, υ, φ, χ, ψ, ω Φωνήεντα Σύμφωνα 9

Τα γράμματα ξ και ψ λέγονται διπλά, γιατί το καθένα παριστάνει δύο φθόγγους. Διπλά γράμματα κ + σ ξ π + σ ψ Αρχικό και τελικό γράμμα Το πρώτο γράμμα κάθε λέξης λέγεται αρχικό. Το τελευταίο γράμμα κάθε λέξης λέγεται τελικό. π.χ. Στη λέξη ήλιος αρχικό είναι το η και τελικό το ς. Τελικά σύμφωνα Τελικά σύμφωνα στη γλώσσα μας είναι το ς και το ν. π.χ. λύκος, κάποιον ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Υπάρχουν και κάποιες λέξεις που έχουν άλλο γράμμα για τελικό σύμφωνο. Αυτές δεν είναι συνήθως ελληνικές λέξεις, αλλά προέρχονται από ξένες γλώσσες. π.χ. μπάσκετ, ασανσέρ, μίξερ, αμορτισέρ, γκαράζ, φάουλ, κόρνερ. Μερικά επιφωνήματα τελειώνουν επίσης σε άλλα σύμφωνα. π.χ. ουφ!, αχ!, χμ! 10

1. Κυκλώνω τα διπλά γράμματα: Εφαρμόζω: ψαλίδι ποτήρι ψωμί ξένος ψάξιμο ποτιστήρι ξυράφι κάψιμο ξυλουργός μάζεψε έξω εργαστήρι απόψε ξύλο ψιψίνα ψύξη 2. Γράφω το αρχικό και το τελικό γράμμα της κάθε λέξης: Λέξη αρχικό γράμμα τελικό γράμμα λύκος βιβλίο ξύλο τύχη βράχος αστέρι 3. Συμπληρώνω τις παρακάτω λέξεις με σ ή ς: ήμερα μά τορα Κώ τα α τυφύλακα ταυρό χολείο βρύ η παλιάτ ο 11

Δίψηφα φωνήεντα Δίψηφα φωνήεντα είναι δύο φωνήεντα μαζί που παριστάνουν έναν φθόγγο. Είναι τα εξής: αι = (ε), ει = (ι), οι = (ι), υι = (ι), ου = (ου) αι οι ου ει υι Δίψηφα σύμφωνα μπ γκ τζ ντ τσ Δίψηφα σύμφωνα είναι δύο σύμφωνα μαζί που παριστάνουν έναν φθόγγο: Είναι τα εξής: μπ, ντ, γκ, τσ, τζ Εφαρμόζω: 1. Γράφω τα δίψηφα φωνήεντα και τα δίψηφα σύμφωνα: 12

2. Κυκλώνω τα δίψηφα φωνήεντα: σχολείο αίθουσα οικόπεδο όλοι υιός οικογένεια ουρά παιδί κουρείο είπα υιοθετώ βουνό 3. Κυκλώνω τα δίψηφα σύμφωνα: μπακάλης αγκινάρα οδοντίατρος αγκάθι άγγελος μπανάνα τσαλακώνω τσίρκο τζαμαρία τσουλήθρα μπαλόνι τζάμι 4. Συμπληρώνω τις παρακάτω λέξεις με τα σωστά δίψηφα φωνήεντα ή δίψηφα σύμφωνα: π χνίδι ανεβ νω ρήνη άμι κόπεδο κογένεια ρανός ίρκο αίνω ύνομαι άκι ακίζω 13

Οι δίφθογγοι Δίφθογγοι είναι δυο φωνήεντα μαζί που διαβάζονται στην ίδια συλλαβή. π.χ. αηδόνι, βόηθα, νεράιδα Είναι οι εξής: αη άι αϊ οη όι οϊ Κάθε συνδυασμός του ι, υ, ει, οι με το φωνήεν που ακολουθεί, ονομάζεται καταχρηστικός δίφθογγος. π.χ. διαβάζω, γυαλί, θείος, ποιες Καταχρηστικοί δίφθογγοι: ια ιο ειο οιε υα εια Εφαρμόζω: 1. Γράφω λέξεις που να έχουν τους διφθόγγους: αη α) β) άι α) β) 14 οη α) β) όι α) β)

2. Συμπληρώνω τις λέξεις με τον κατάλληλο δίφθογγο: αη, οη, άι, όι, αϊ δόνι αν τος κορ δο ρολ β ν γ κελ θώ μα δούρι δημα 3. Κυκλώνω τους καταχρηστικούς διφθόγγους: Αύριο με τη μητέρα θα πάμε για ψώνια στα μαγαζιά. Τα παιδιά αγόρασαν από το βιβλιοπωλείο τετράδια, μολύβια κι ένα σωρό άλλα πράγματα. Το σχολείο μου έχει μια αίθουσα άδεια. Το καλοκαίρι είναι η πιο όμορφη εποχή του χρόνου. 4. Γράφω όσους διφθόγγους θυμάμαι: 15

Οι συνδυασμοί Τα φωνήεντα α και ε, όταν ενώνονται με το υ σχηματίζουν τους συνδυασμούς αυ και ευ. Οι συνδυασμοί άλλοτε προφέρονται αβ και εβ και άλλοτε αφ και εφ. π.χ. αυγό (αβ) εύγε (εβ) αυτοκίνητο (αφ) ευχή (εφ) Εφαρμόζω: 1. Βάζω τις λέξεις στο σπιτάκι τους: αυτοκίνητο, αυλή, ευχή, Παύλος, Ευτυχία, Ευδοξία, αυλάκι, ψαρεύω, καυσαέριο, πεύκο, χορεύω, αυτί, αύξηση, παύω, ευλογία, εύκολο. = (αβ) = (αφ) = (εβ) = (εφ) 16