Άλλα Ονόματα Tychikos. Τόπος και Χρόνος Γέννησης second half of the 8th century in Annia in Galatia. Τόπος και Χρόνος Θανάτου

Περίληψη : Sergios was born in the second half of the 8th century in a little town called Annia in Galatia. When he was young, he was introduced to the doctrines of the Paulicians. In 800-801 he was appointed the 7th master of the Paulicians. In the years of Nikephoros I (802-811) he carried out several campaigns to convert people in Asia Minor. Between 811 and 820, following extensive persecutions of the Byzantine state against the Paulicians, he and several of his followers escaped to the Arabs. He settled in Argaoun of Melitene, where he was murdered in 834-835. Άλλα Ονόματα Tychikos Τόπος και Χρόνος Γέννησης second half of the 8th century in Annia in Galatia Τόπος και Χρόνος Θανάτου September 834 and August 835, Argaoun of Melitene Κύρια Ιδιότητα Master of the Paulicians 1. Birth Family Sergios was born in the second half of the 8th century in a little town called Annia, near the city of Tabia in Galatia of the Theme of Armeniakon. Neither his father, Dryinos, nor any other member of his family must have been connected with the heresy of the Paulicians. There is no information about the marital status of Sergios. Probably he was not married or, in case he was, he did not have any children as there is no information about offspring. 2. Education Upbringing Although Sergios must have been sufficiently educated, according to some sources, the level of his general education is not exactly known. At an early age he had an affair with a woman who belonged to the religious community of the Paulicians and she introduced him to their doctrines. 3. Activity 3.1. First Period. The activity of Sergios Tychikos in the Byzantine Territory After he was introduced to the Paulician sect, Sergios was appointed the 7th master in 800/801 and was given the apostolic name Tychikos. During the reign of Nikephoros I (802-811), Sergios Tychikos took advantage of the political tolerance the emperor showed towards the Paulicians and launched a large number of missions all over Asia Minor spreading their doctrines. Thanks to his missionary work, a great many Byzantines were converted to the community, while the church of Laodicea, that is, the community of the Paulicians in Kynochorion or Koinochorion (ancient Kainochorion, now Mahala Kalesi), a small town of the Pontos near Neocaesarea, was founded in the same period. Possibly in Kynochorion Sergios Tychikos met Baanes, the so-called Filthy, 1 6th master of the Paulicians, who had succeeded Josephus, Epaphroditus, shortly after 778. 2 The two masters came into conflict. Baanes accused Sergios Tychikos calling him an upstart who had recently entered the community without having been taught the doctrines by established masters, while Sergios claimed that he had the right to preach thanks to his several successful missions all over Asia Minor, where he had spread their doctrine. At the same time he accused Baanes in public of his immoral life. The conflict grew and, as a result, there was a split in the Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 1/9

community of the Paulicians, with Sergios being mainly considered responsible for this development. In the meanwhile, the tolerance of the imperial administration towards the Paulicians came to an end after the death of Nikephoros I and the ascension of Michael I (811-813) to the throne. He and his successor, Leo V (813-820), proceeded to systematic persecutions against the Paulicians in Asia Minor. The students of Sergios Tychikos reacted violently and the inhabitants of Kynochorion, in cooperation with an armed group of Sergios students, the so-called Astatoi, killed their main persecutors in the region of Neocaesarea and Kynochorion, that is, Thomas, the bishop of Neocaesarea, and Parakondakes, a local official, at Kynochorion. 3.2. Second Period. Sergios Tychikos Escapes to the Arabs After Thomas and Parakondakis were killed, probably between 813 and 820, Sergios and the Astatoi abandoned Kynochorion and escaped to Arab lands and, in particular, to Melitene, where they asked and were given help by the Emir of Melitene, Amr al-aqta. The latter ceded the small town of Argaoun to the Paulicians to settle there, almost 30 km to the north of Melitene. In Argaoun Sergios Tychikos organised a new Paulician community, which he called Church of Colossians, while his missionary work also spread to Mopsuestia of Cilicia, where he founded the so-called Church of the Ephesians. At the same time, in cooperation with the Arabs, the Paulician refugees launched a large number of raids against the Byzantine territories of Asia Minor, which caused extensive damages and heavy losses to the Byzantines. 4. Death Sergios Tychikos must have died between September 834 and August 835. Sergios had been in the mountain above Argaoun in order to chop wood, for he also worked as a carpenter. He bumped into a Byzantine called Tzanion and, after they scuffled for a while, the Byzantine took the cutter from Sergios and killed him with the tool. After Sergios Tychikos was killed, the leadership of the Paulicians was taken over by Michael Kanakares and Ioannes Aoratos, close collaborators of Sergios in his missionary campaigns, as well as Theodotos, Basileios and Zosimos. The 6th master of the Paulicians, Baanes the Filthy, had already died at Kynochorion. His followers, called Baniotes or Banites, remained in the area until Sergios Tychikos was killed. It was then that a large-scale persecution was launched against them by the followers of Sergios, who committed numerous murders. The blood bath ended when Theodotos intervened and averted further persecutions of the Banites. 5. Evaluation and Opinions The opinion of the Paulicians about Sergios Tychikos was undoubtedly good and this is evidenced by the fact that most of them took his side in his conflict against Baanes, although some remained loyal to the latter. On the other hand, the important role Sergios played in spreading the Paulician sect was indirectly recognised by the Byzantines, judging by the shower of abuse hurled by Byzantine sources, 3 which considered him responsible for converting a large number of believers and for establishing the state of the Paulicians at Argaoun, whose repeated raids against the Byzantine territories were extremely destructive. Contemporary scholars consider Sergios Tychikos one of the most important Paulician masters. They recognise his spirit and abilities and believe that he was responsible for the spread of the Paulician sect in the 9th century. Some attribute his conflicts with Baanes partly to the ethnical diferences between the two opponents, the conservative and uncultured Armenian and the educated and dynamic Greek-speaking Byzantine. Thus, they consider that the cause of the conflict was the conservative personality of Baanes, who had been brought up with the traditional principles of his predecessors and reacted to the enterprising spirit of Sergios reforms, thus opposing to any development and remaining attached to the old doctrines. Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 2/9

1. Lemerle, P., L'histoire des Pauliciens d'asie Mineure d'après les sources grecques, Travaux et Mémoires 5 (1973), p. 69, note 51, says that the epithet Filthy may have some connection with the mzlneuthin, the heretic Armenians of the 5th century. 2. Nina Garsoïan, The Paulician Heresy (The Hague Paris 1967), p. 121, note 34, believes that the Joseph Epaphroditus died and was succeeded to the throne by Baanes in 783. 3. The main sources of Sergios Tychikos are Peter of Sicily and Patriarch Photios. According to Grégoire, H., Sur l histoire des Pauliciens, Académie royale de Belgique. Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences morales et politiques 22 (1936), pp. 224-226, and Loos, M., Deux contributions à l histoire des Pauliciens, I, A propos des sources grecques reflétant des Pauliciens, Byzantinoslavica 17 (1956), pp. 19-57, Peter of Sicily is identified with Peter the Abbot, the writer of a text on the Paulicians, very similar to the text of Peter of Sicily. According to Grégoire, the historical text of Peter the Abbot on the Paulicians is a concise version of the History of the Manichaeans and the Paulicians of Peter of Sicily, which is not accepted by Loos, who believes that the historical text of Peter the Abbot was written before the History of the Manichaeans and the Paulicians. Βιβλιογραφία : Αναστασίου Ι.Ε., Οι Παυλικιανοί. Η ιστορία και η διδασκαλία των από της εμφανίσεως μέχρι των νεωτέρων χρόνων, Αθήνα 1959 Χριστοφιλοπούλου Α., Βυζαντινή Ιστορία 2:1, Θεσσαλονίκη 1993 Garsoïan N., The Paulician Heresy. A Study of the Origin and Development of Paulicianism in Armenia and the Eastern Provinces of the Byzantine Empire, The Hague Paris 1967 Ostrogorsky G., Iστορία του βυζαντινού κράτους 2, Aθήνα 1979, Παναγόπουλος, I. (μτφρ.) Runciman S., The Medieval Manichee. A Study of the Christian Dualist Heresy, Cambridge 1947 Grégoire H., "Sur l histoire des Pauliciens", Académie royale de Belgique. Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences morales et politiques, 22, 1936, 224-226 Lemerle P., "L histoire des Pauliciens d Asie Mineure d après les sources grecques", Travaux et Mémoires, 5, 1973, 1-144 Loos M., "Deux contributions à l histoire des Pauliciens I: À propos des sources grecques reflétant des Pauliciens", Byzantinoslavica, 17, 1956, 19-57 Ludwig C., "Wer hat was in welcher Absicht wie beschrieben? Bemerkungen zur Historia des Petros Sikeliotes über die Paulikianer", Berger, Α. et al. (eds), Varia II, Bonn 1987, ΠΟΙΚΙΛΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ 6, 149-227 Δικτυογραφία : Byzantine Ideas on Reincarnation and Final Restoration http://www.doaks.org/dop55/dp55ch08.pdf Πηγές Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), σελ. 3 183. Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 3/9

Πέτρος Ηγούμενος, Περί Παυλικιάνων των και Μανιχαίων, Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), σελ. 3 183. Φώτιος Πατριάρχης, Διήγησις της νεοφανούς των Μανιχαίων αναβλαστήσεως, ed. Ch. Astruc et al., Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970) 3 183. Θεοφάνης, Χρονογραφία, ed. C. de Boor, Theophanis Chronographia 1 (Leipzig 1883). Παραθέματα Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 51, 28 53, 13: Μετ ου πολύ δε χρόνον και έτερός τις αναδείκνυται της αληθείας αντίπαλος, εκ των μερών Ταβίας της πόλεως. Έστι γαρ εκείσε πλησιάζουσα κώμη, Αννία καλουμένη, εν η κατώκει ανήρ τις, Δρύϊνος ονομαζόμενος. Ούτος έσχεν υιόν, Σέργιον καλούμενον, τον του διαβόλου υπέρμαχον, Σέργιον τον πολλούς εκ προβάτων λύκους ποιήσαντα και δι αυτών σκορπίσαντα τας του Χριστού αγέλας, Σέργιον τον δεινόν προβατόσχημον λύκον τας αρετάς δολίως υποκριθέντα καντεύθεν πολλούς εξαπατήσαντα, Σέργιον τον εχθρόν του σταυρού του Χριστού, το της αθεότητος στόμα, τον της θεομήτορος και πάντων των αγίων υβριστήν, Σέργιον τον αντίμαχον των του Χριστού αποστόλων, τον τους προφήτας μισήσαντα και τας θείας γραφάς αποστραφέντα και προς μύθους και ψεύδη εκτραπέντα, Σέργιον τον του Χριστού μισητήν, τον της εκκλησίας πολέμιον τον «τον υιόν του θεού καταπατήσαντα και το αίμα της διαθήκης κοινόν ηγησάμενον και το πνεύμα της χάριτος ενυβρίσαντα» Σέργιον τον εαυτόν παράκλητον λέγοντα Τυχικόν τε εαυτόν καλέσαντα και υπό των ιδίων μαθητών ως πνεύμα άγιον προσκυνούμενον, Σέργιον τον του σκότους προσφιλή τον εαυτόν λυχνοφανή αστέρα λέγοντα. Και τι έτι λέγω και ου συμπεραίνω ταχέως; Οίμαι γαρ ότι ουδ ο πας αιών την αυτού κακίαν επαξίως τω λέγοντι επαρκέσοι. Ούτος τοίνυν ο Σέργιος έτι νέαν άγων την ηλικίαν προσομιλεί τινι γυναικί ούση εκ Μανιχαίων, και εξ αυτής απατηθείς γίνεται πρόδρομος του Αντιχρίστου. Έδει γαρ τους της εχθίστου αιρέσεως διδασκάλους, τους μεν εκ Σαρακηνών κατάγεσθαι, τους δε εξ οικετών υπάρχειν, τους άλλους εκ πορνείας γεγεννήσθαι, και ετέρους εκ γυναικών παρειληφέναι την πλάνην. Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, in Astruc, Ch. κ.ά. (επιμ.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 55, 34 61, 4: Και ούτως τα εν ευαγγελίοις γεγραμμένα διεξερχομένη, εκάστης λέξεως νόημα, ως εγίνωσκεν αυτόν χωρείν, διαστρεβλούσα, κατά μικρόν απετέλεσεν αυτόν εργαλείον του διαβόλου, και ώξυνε δεινόν κατά της ανθρωπότητος και αύτη βέλος, οίον ου γέγονε πάσι τοις έμπροσθεν αυτού. Οι γαρ προ αυτού αναφανέντες, ει και διά τον δυσώδη βόρβορον της ακολασίας και την αισχρουργίαν των μιασμάτων και τας εις θεόν βλασφημίας εξαίρετοι τη κακία υπήρχον, αλλ όμως φευκτέοι τοις ανθρώποις και βδελυκτοί πάσιν εφαίνοντο όθεν και ολίγοι οι εξ αυτών απατώμενοι. Ούτος δε τους μεν μιασμούς και τας πολλάς ακολασίας αυτών αποβαλόμενος, τας δυσφημίας δε πάσας ως σωτήρια περιπτυξάμενος δόγματα, αρετάς τινάς δολίως υπεκρίνετο και ευσεβείας μόρφωσιν, περικαλύψας τον λύκον ως εν κωδίω προβάτου. Την δε δύναμιν της ευσεβείας αρνησάμενος, εδόκει τοις αγνοούσιν άριστος οδηγός σωτηρίας καταφαίνεσθαι μιμείται γαρ την αρετήν η κακία, και το ζιζάνιον βιάζεται σίτος νομισθήναι. Εν τοιαύταις τοίνυν μεθοδείαις μέχρις της δεύρο τους αστηρίκτους εξαπατώσιν. Αλλά ρυσθείημεν της κακοτέχνου αυτών μηχανουργίας άπαντες ευχαίς και πρεσβείαις της πανάγνου και υπεραγίας δεσποίνης ημών κυρίως και αληθώς θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας και πάντων των αγίων. Και γαρ έως αν εις τελείαν απώλειαν τους αθλίους άξωσιν, ουκ εξαγορεύουσιν αυτοίς το μέγα αυτών μυστήριον, όπερ εστίν άρνησις θεού. Ο δε υπέρμαχος του διαβόλου Σέργιος διδαχθείς παρά της ολεθρίου γυναικός την αίρεσιν και νομίσας πάντας ανθρώπους, τους την ειλικρινή και αμώμητον ημών των όντως χριστιανών κατέχοντας και ευσεβή πίστιν, εν απωλεία κείσθαι, διεγείρεται ζήλω σατανικώ και γίνεται νέος κήρυξ της πλάνης. εαυτόν τε επονομάσας Τυχικόν, τον εν ταις επιστολαίς εμφερόμενον του αποστόλου Παύλου, τοις πάσιν έλεγεν είναι μαθητής του αποστόλου και παρ αυτού απεστάλθαι κηρύσσειν ου λόγον θεού, αλλά πλάνην ολεθρίαν. Ούτος περιελθών τας πόλεις πάσας και τας χώρας αόκνως, εν αις ο απόστολος προ οκτακοσίων ετών τον λόγον της αληθείας εκήρυξεν, πολλούς απέστησεν της ορθοδόξου πίστεως και τω διαβόλω προσήγαγεν, ως αυτός εν μιά των επιστολών αυτού λέγει. Από ανατολών και μέχρι δυσμών και βορρά και νότου έδραμον κηρύσσων το ευαγγέλιον του Χριστού τοις εμοίς γόνασι βαρήσας. Εν όλοις γαρ τριάκοντα τέσσαρσι χρόνοις επικρατήσας, από Ειρήνης της αυγούστης μέχρι Θεοφίλου του βασιλέως, συνεστήσατο την νυν περιούσαν Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 4/9

αποστασίαν, ην προέφη Θεσσαλονικεύσι Παύλος ο απόστολος, δι ης ελυμήνατο πλείστον μέρος της του Χριστού εκκλησίας. Τους μεν γαρ ηλλοτρίωσε της προσκαίρου ζωής των ιδίων στερήσας και προ καιρού θανατώσας, τους δε και της αιωνίου εξακολουθήσαντας αυτού ταις βδελυρίαις απεξένωσεν πολλούς ομοζύγους διαζεύξας τας κοίτας αυτών διά των μαθητών αυτού εμίανεν πολλά βρέφη των μητρικών αποσπάσας μαζών διά των μαθητών αυτού, τα μεν εθανάτωσεν, τα δε των γονέων στερήσας, και θεού του ζώντος αλλοτριώσας του τω ιδίω αίματι πάντας ελευθερώσαντος, Αγαρηνοίς απεμπόλησεν πολλούς ευειδείς νεανίσκους και νεάνιδας μονογενείς γονέων αποχωρίσας εις δουλείαν βαρβάροις παρέδωκεν πολλούς αδελφούς και αδελφάς συγγενείς τε και φίλους αλλήλων διέστησεν, και των ιδίων ξενώσας αλλοδαπή γη παρέπεμψεν, ων ο οδυρμός και ο θρήνος μέχρις ουρανίων αψίδων ανήκται πολλούς μονάζοντας και μοναζούσας Χριστώ την παρθενίαν αναθεμένους διά των οικείων μαθητών διέφθειρεν, και του μονήρους απαλλοτριώσας βίου του θεού απεξένωσεν πολλούς ιερείς και λευΐτας της ορθοδόξου πίστεως αποσπάσας και εκ προβάτων θήρας αποτελέσας ανθρωποβόρους ειργάσατο πολλούς εν δεσμοίς και φυλακαίς θανατωθήναι πεποίηκεν και άλλους εκ πλουσίων ειργάσατο πένητας. Και ο τοσούτων κακών παραίτιος προσκυνείσθαι άρα οφείλει ως παράκλητος; Οι γαρ μαθηταί αυτού εν τω ονόματι αυτού ευχόμενοι λέγουσιν «Η ευχή του αγίου πνεύματος ελεήσει ημάς». Ο δε φησιν «Εγώ των κακών τούτων αναίτιός ειμι πολλά γαρ παρήγγελλον αυτοίς εκ του αιχμαλωτίζειν τους Ρωμαίους αποστήναι, και ουχ υπήκουσάν μοι». Και πώς αναίτιον σαυτόν ποιείς; Ει γαρ ουχ υπήκουόν σοι, ίνα τι απειθεί συνηυδόκεις λαώ, ον κυβερνήσαι ουκ ίσχυες; Τι δε και μέχρι θανάτου μετ αυτών συνδιέτριβες; Ει δε και την Χριστού οδόν οδεύειν αυτούς εδίδασκες, ίνα τι και τούτο ουκ εδίδασκες αυτούς, όπερ έφη ο κύριος «Όταν διώκωσιν υμάς εκ της πόλεως ταύτης, φεύγετε εις την άλλην»; Ελέγξω σε δ ουν όμως και εκ των σων οικείων ρημάτων. Τοις γαρ εν Κολωνεία έγραφες τάδε Το δοκίμιον υμών της πίστεως προεγνωκότες υπόμνησιν προς υμάς ποιούμεθα ότι, ώσπερ αι παρελθούσαι εκκλησίαι ποιμένας και διδασκάλους εδέξαντο λέγει δε Κωνσταντίνον και τους λοιπούς, ούτως και υμείς λαμπάδα φαεινήν και λυχνοφανή αστέρα και οδηγόν σωτηρίας εδέξασθε κατά το γεγραμμένον ότι «Εάν ο οφθαλμός σου απλούς η, όλο το σώμά σου φωτεινόν έσται». Ω τρισάθλιε και πάσης ανομίας πεπληρωμένε, ει μαθητής Παύλου, ως λέγεις, υπάρχεις, ίνα τι ου μιμή τον διδάσκαλον; Αυτός γαρ εαυτόν πάντων «περίψημα» έλεγεν, «έκτρωμα» και «ελάχιστον των αποστόλων», συ δε τοσαύτα δράσας κακά και μηδέν αγαθόν κατορθώσας υπέρ τον φαρισαίον μεγαλαυχείς. Ουκ ανέγνως το φάσκον λόγιον ότι Ο εαυτόν συνιστών ουδέν εστιν, ει και αληθή λέγει; Αυτός δε εσκοτισμένος τον νουν και τας φρένας υπάρχων δι όλου, πώς ψευδώς λυχνοφανή αστέρα σεαυτόν και λαμπάδα φαεινήν και οδηγόν σωτηρίας έλεγες, ο τοσαύτας ψυχάς απωλέσας, και οφθαλμόν του σώματος της του Χριστού εκκλησίας, έκφρων και εμβρόντητε; Συν ουν τυφλός υπάρχων, άθλιε, πώς άλλοις οδηγός γέγονας σωτηρίας; Ουκ ανέγνως ότι «Τυφλός τυφλόν εάν οδηγή, αμφότεροι εις βόθρον εμπεσούνται»; Ποίαν δέ σου ζηλώσουσιν αρετήν; ότι κράζεις Μιμηταί μου γίνεσθε και κρατείτε τας παραδόσεις, ας παρελάβετε παρ εμού; Ιδού τοίνυν της πίστεώς σου και διδασκαλίας ο καρπός εβλάστησε μεγάλην ασέβειαν. Οι γαρ μαθηταί σου προ του σε γνωρίσαι πρόβατα υπήρχον, νυν δε γνόντες σε, μάλλον δε γνωσθέντες υπό σου, εις θήρας μετεβλήθησαν ανθρωποβόρους. Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 63, 28 65, 12: Ηνίκα δε ήρξατο διδάσκειν ούτος ο Σέργιος, θέλων επισυνάξαι πολλούς μαθητάς και αποσπάσαι της εκκλησίας Χριστού ουκ ολίγους οπίσω αυτού πορεύεσθαι, δισσώς και τρισσώς αντέστη κατά πρόσωπον Βαάνη τω ρυπαρώ συμμαθητή και συμμύστη αυτού και ευλάβειαν υποκρινόμενος ήρξατο ελέγχειν αυτόν εις υπήκοον πάντων, ου διά πίστιν, αλλά διά την ατοπίαν των αθεμίτων αυτού πράξεων. Ο δε Βαάνης φησί προς αυτόν «συ νεωστί κατεφάνης και ουδένα των διδασκάλων ημών εόρακας ή συμπαρέμεινας, εγώ δε του κυρού Επαφροδίτου μαθητής υπάρχω και, καθώς παρέδωκέν μοι απαρχής, ούτως και διδάσκω.» Ο δε Σέργιος διά τον δυσώδη βόρβορον, ον εδίδασκεν, βδελυξάμενος και εις πρόσωπον καταισχύνας αυτόν, έσχισε την αίρεσιν εις δύο τους δε συμπαραμείναντας αυτώ εκάλεσε Βανιώτας, κακείνος Σεργιώτας τους μαθητάς ωνόμασε Σεργίου. Μετά δε τον θάνατον Σεργίου, μη φέροντες οι αυτού μαθηταί εαυτών την αισχύνην και τον ονειδισμόν ον παρά πάντων ωνειδίζοντο, ήρξαντο αποκτέννειν τους Βανιώτας, όπως εξαλείψωσιν εξ αυτών τον ονειδισμόν αυτών. Εις δε τις Θεόδοτος ονόματι, ο συνέκδημος Σεργίου, λέγει. «Μηδέν υμίν και τοις ανθρώποις τούτοις πάντες γαρ μέχρις αναδείξεως του διδασκάλου ημών μίαν πίστιν είχομεν.» Και ούτως του φονεύειν επαύσαντο. Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 65, 13 25: Ιδών δε ο Μιχαήλ ο ευσεβής βασιλεύς ο Αββάς, και Λέων ο μετ αυτόν βασιλεύσας, ότι πολύ μέρος των χριστιανών η τοιαύτη αίρεσις ελυμήνατο, εκπέμψαντες κατά παντός τόπου της ρωμαϊκής αρχής τους ευρισκομένους εν ταύτη τη μυσαρά αιρέσει απέκτεννον. Ήλθεν ουν το πρόσταγμα του βασιλέως και εις Αρμενιάκους προς Θωμάν τον επίσκοπον Νεοκαισαρείας, και τον Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 5/9

Παρακονδάκην έξαρχον όντα. Κατά ουν την του βασιλέως κέλευσιν, τους ευρισκομένους ως αξίους θανάτου και οδηγούς απωλείας απέκτεννον. Ύστερον δέ τινες των του Σεργίου μαθητών, οι λεγόμενοι Άστατοι, διά προδοσίας και δόλου τον έξαρχον κατέσφαξαν, και οι Κυνοχωρίται ομοίως Θωμάν τον μητροπολίτην και ούτως προσέφυγον οι Άστατοι εν Μελιτηνή. Αμηράς δε τότε των εκείσε όντων Σαρακηνών υπήρχεν ο Μονοχεράρης. Λαβόντες δε τότε παρ αυτού οι Άστατοι τον Αργαούν κατώκησαν εκείσε, και ούτως επισυναχθέντες εκ πάντων των μερών ήρξαντο πραιδεύειν την Ρωμανίαν. Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 65, 26 67, 9: Ο δε Σέργιος συνοικήσας μετά των μαθητών αυτού εις τον Αργαούν επί χρόνους τινάς, ύστερον εκ δικαιοκρισίας θεού αξίνη εκκοπείς, ως την εκκλησίαν του θεού διχοτομήσας, εις πυρ αιώνιον βάλλεται. Ο γαρ Τζανίων, ο από Κάστελλον της Νικοπόλεως ων, εις όρος αυτόν ευρηκώς άνωθεν του Αργαού σανίδας εργαζόμενον, την αξίνην εκ των χειρών αυτού λαβών, πατάξας τούτον απέκτεινεν. Και ούτως απερράγη το έσχατον και μείζον πάντων των θηρών του τήδε βίου, έτει τω από κτίσεως κόσμου εξακισχιλιοστώ τριακοσιοστώ τεσσαρακοστώ τρίτω. Μαθηταί δε αυτού υπήρχον μυστικώτατοι Μιχαήλ και ο Κανακάρις και Ιωάννης ο Αόρατος, οι τρεις μιερείς, και ο μνημονευθείς Θεόδοτος Βασίλειός τε και Ζώσιμος και έτεροι πολλοί. Ούτοι τοίνυν οι μαθηταί αυτού, οι και συνέκδημοι παρ αυτοίς λεγόμενοι, ως μιερείς τινες, τον άπαντα λαόν τον συναθροισθέντα εν τω Αργαού μετά τον του διδασκάλου αυτών Σεργίου θάνατον ταις διδασκαλίαις αυτού τε και των προηγησαμένων λυμαινόμενοι, ισότιμοι πάντες υπήρχον, μηκέτι ένα διδάσκαλον ανακηρύξαντες, καθάπερ οι πρώην, αλλά πάντες ίσοι όντες. Έχουσι δε και υποβεβηκότας μιερείς, νοταρίους παρ αυτοίς ονομαζομένους. Πέτρος Ηγούμενος, Περί Παυλικιάνων των και Μανιχαίων, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 82, 6 7: Και έβδομον έσχον τον Σέργιον τον και Τυχικόν εαυτόν μετονομάσαντα. Πέτρος Ηγούμενος, Περί Παυλικιάνων των και Μανιχαίων, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 83, 1 5: Μάνεντα τοίνυν και Παύλον και Ιωάννην, και άλλους ους εάν τις είπη αυτοίς, προθύμως αναθεματίζουσιν. Κωνσταντίνον δε τον Σιλουανόν επικληθέντα, και Συμεών τον και Τίτον, και Γεγνέσιον τον και Τιμόθεον, και Ιωσήφ τον και Επαφρόδιτον, και Βαάνην τον ρυπαρόν, και Σέργιον τον και Τυχικόν, ως διδασκάλους αυτών ουδαμώς αναθεματίζουσιν, αλλʹ έχουσιν αυτούς ώσπερ αποστόλους Χριστού. Φώτιος Πατριάρχης, Διήγησις της νεοφανούς των Μανιχαίων αναβλαστήσεως, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 153, 27 155, 25: Υπό δε τους αυτούς χρόνους συναναφύεται τω πολυμόρφω τούτω και βδελυρώ θηρίω έτερόν τι παραπλήσιον δρακοντείου γέμον ιού. Κώμη δε ην αυτώ πατρίς η Ανία τη Ταβία πλησιάζουσα πόλει, και Δρύϊνος ην τω δειλαίω το όνομα, της κλήσεως θριαμβευούσης τον ιοβόλον και φθοροποιόν όφιν κρυπτόμενον εν ανθρωπείω σκηνώματι. Τούτω τω θηρίω τίκτεται παις, εξ αυτών, οίμαι, των ιοβόλων μάλλον σπερμάτων του αρχεκάκου όφεος ή εκ του προσεχώς φύντος έλκων τας απαρχάς της γενέσεως. Τίθεται δ ουν ο πατήρ τω γεννηθέντι κλήσιν τον Σέργιον, σκεύος ύστερον αναδειχθέντα πάσαν του διαβόλου την κακίαν χωρήσαι δυνάμενον, πιθανόν μεν κηρύξαι την ασέβειαν, δραστήριον δε καιρού κελεύοντος κρύψαι το φρόνημα και δεινόν μεν την αρετήν σχηματίσασθαι, οξύν δε δόλους ράψαι και ψυχάς ανθρώπων συνελκύσαι προς απώλειαν, και συντόμως φάναι των εν τη αποστασία πώποτε γεγονότων προς πάσαν δραματουργίαν δεινότατόν τε και πιθανώτατον. Ούτος ο επάρατος άλλα τε έκθεσμα τους ηπατημένους μυσταγωγών, και την περί αυτού δόξαν κατά μικρόν εις το εξηρημένον τούτοις παρατιθείς και καταπιστεύων, ουδέ παράκλητον ουδέ πνεύμα άγιον ω γλώσσης και ψυχής και νου και στομάτων θεομάχων καλείν εαυτόν κακείνους ονομάζειν τε και νομίζειν ου μεν ουν ούτε φρικτόν ήγεν ούτε αθεώτατον. Παρεδίδου δε ταύτα μυστικώς και φρονείν και λέγειν προς αλλήλους, τους έξωθεν ακροατάς αναξίους είναι τελετής τοιαύτης και μυστηρίων ο θεομάχος διατιθέμενος. Και οίγε τρισάθλιοι, και της εκείνου μυσταγωγίας ως αληθώς άξιοι, την τοσαύτην του άγους υπερβολήν ούτε διέπτυον ούτε εμυσάττοντο, αλλ απεδέχοντό τε την μηδεμιά αθεότητι υπερβολήν λιπούσαν ασέβειαν και τοις παρ εαυτών επεκύρουν ψηφίσμασιν. Ούτως το άθλιον, οίμοι, ζώον ο άνθρωπος, επειδάν αποστή του πλάστου και της εκείθεν αυτόν προνοίας διατέμη, όλως γίνεται θήραμα του πονηρού και προς πάσαν κακίαν υποβρύχιος φέρεται. Έλεγεν δ ουν εαυτόν ο εξάγιστος Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 6/9

εκείνος και λυχνοφανή αστέρα και πολλά άλλα, σιγάσθαι μάλλον ή θριαμβεύεσθαι άξιον. Αλλά γαρ ούτος ο θεοβλαβής Σέργιος πατρός γεγονώς δυσσεβεστάτου, ως μοι είρηται, ουκ εκ του φύντος τα της αποστασίας τελείται μυστήρια έτι δε την ηλικίαν νέαν άγων προσφθείρεται γυναικί τινι πρεσβευούση τε και κηρυττούση τα Μανιχαίων ολέθρια δόγματα, και συχνόν χρόνον τελεσθείς υπ αυτής και συντελεσθείς την ασέβειαν γίνεται του Αντιχρίστου πρόδρομος. Έδει γαρ έδει τους της βδελυράς ταύτης και θεομάχου αποστασίας διδασκάλους και κήρυκας τους μεν Αγαρηνών είναι γεννήματα, τους δε τοις της δουλείας κατεστιγμένους οράσθαι και ύβρεσι και παθήμασιν, άλλους μοιχείας προελθείν βλαστήματα, ετέρους δε παραφροσύνης γυναικείας και εμμανούς γνώμης μαθητάς επιγινώσκεσθαι. Φώτιος Πατριάρχης, Διήγησις της νεοφανούς των Μανιχαίων αναβλαστήσεως, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 163, 31 167, 10: Ηνίκα δε Σέργιος του διδασκαλικού της αποστασίας επέβη θρόνου, θέλων πολλούς αποπλανήσαι της καθολικής του Χριστού εκκλησίας, σχίζεται μεν περιφανώς, μέχρι τότε καιρού συναγελαζομένων αλλήλοις, του ρυπαρού Βαάνους, αναδέχεται δε κατενώπιον των μαθητών και την κατά πρόσωπον αυτού φιλονεικίαν και μάχην, και η στάσις αυτού δραματουργείται δημοσίω θεάτρω, δι ης ετέχναζεν δελεάζειν και της οικείας πλάνης έλκειν οπίσω άλλους τε όσους ηδύνατο και οίτινες ηταιρίζοντο τον Βαάνην. Ην δε αυτώ και σκηνή αρετών προβεβλημένη μέγα δέλεαρ των προσιόντων, και ταπεινόν ήθος, και δεξιώσεως κατεσχηματισμένος τρόπος, και ημερότης ου τους οικείους υποσαίνουσα μόνον, αλλά και τους τραχύτερον διακειμένους υπολεαίνουσά τε και συλαγωγούσα. Αλλά γαρ το μεν ρυπαρόν των μιαρών πράξεων του αντιστασιώτου Βαάνους στηλιτεύειν τε και αποπέμπεσθαι, μάλιστά γε κατά το εμφανές, μελέτην είχεν, προς δε τα δυσσεβή των δογμάτων κατ ουδέν αντιπίπτων ουδέ διαφερόμενος ώφθη. Ο μεν ουν Βαάνης ασυνηγόρητον έχων την των εκθέσμων έργων επίδειξιν, επί τους προ αυτού μόνον κατέφευγεν και διά της των προσώπων ποιότητος, ως ενόμιζεν, το κίβδηλον αυτού και κατεστυγημένον του φρονήματος συνεκρότει τε και απεσέμνυνεν, μαθητήν εαυτόν του Επαφροδίτου είναι μεγαλαυχών, και την εκείνου τιμώντα παράδοσιν προς τας αποτροπαίους των πράξεων και βδελυράς ουδένα δισταγμόν ή ερύθημα φέρειν, ως ου χρη πράττεσθαι. Νεοφανή δε τον Σέργιον ελοιδορείτο και μηδένα των επισήμων διδασκάλων μήτε ιδείν μήτε ακροατήν χρηματίσαι, και διά τούτο μηδέν εκείθεν σπάσαντα φωτός εν πλάνη και απάτη διαπορεύεσθαι. Ο μεν ουν εξάγιστος Βαάνης τούτοις τε τον ομότεχνον και αντιστασιώτην έβαλεν και εαυτόν εμεγάλυνεν, το δε ποικίλον θηρίον ο Σέργιος, τω μη βεβυθίσθαι περιφανώς ούτως των πράξεων τω βορβόρω, μηδʹ ούτως απόζειν ώσπερ ο Βαάνης την ακαθαρσίαν, αλλά πολλοίς ταύτην και ρημάτων και φασμάτων παρακαλύμμασι περιστέλλειν, έλαβεν ισχύν εις δύο την αποστασίαν σχίσαι και τους μεν όσοι της μερίδος ώφθησαν του Βαάνους αυτός διαπτύων Βανίτας εκάλει, εκείνος δʹ αμειβόμενος την ύβριν αποτροπαίους τε ους η μοίρα είχεν του Σεργίου εποιείτο και Σεργιώτας ωνόμαζεν ομοίως. Και ην μεν αυτοίς η έρις και η στάσις καθʹ ημέραν αυξομένη τε και κραταιουμένη και τας μιαράς μερίδας εις άσπονδον έχθραν καθιστώσα. Χρόνω δε ύστερον θανάτω τον βίον καταστρέψαντος Σεργίου, επί τοσούτον οι τούτου μαθηταί εις την προς τους Βανίτας ανερράγησαν μάχην, ως ουκέτι λόγοις και λοιδορίαις, αλλά και χερσίν και ξίφεσιν κρίνεσθαι την έριν και πολύν φόνον των Βανιτών ρυήναι. Επεκράτει γαρ η μερίς Σεργίου τω τε πλήθει και ότι της εν αυτοίς οπλιτικής δυνάμεως ο άρχων τη δόξη προσαπέκλινεν Σεργίου, και αν εις τέλος, ώσπερ ην άξιον, οι Βανίται υπό των ομοδόξων και ομοφύλων χειρών ωλοθρεύθησαν, ει μη τις Θεόδοτος όνομα, δυσσεβής ει και τις άλλος την θρησκείαν, συνέκδημος Σεργίου λεγόμενος, τον φόνον οξέως ρέοντα ανέσχεν τε και ανέκοψεν άλλοις τε πολλοίς αιμυλίοις λόγοις και το κοινή συνοίσον εισηγούμενος, φάμενός τε και διατεινόμενος και πολλοίς κατασκευάζων έργοις και λόγοις το προτεινόμενον ως εκατέρα μερίς της αυτής εισιν βλαστήματα σποράς και τοις αυτοίς έθεσι συνηυξήθησαν, και κοινή την δίαιταν είχον και ομονοία περιετειχίζοντο ουδέν μέγα περί των αμφιβαλλομένων στασιάζοντες, και τούτο εκράτει χρόνοις πολλοίς μέχρι της του διδασκάλου Σεργίου αναδείξεως, και ως ου χρη ου μεν ουν την εν τοσούτοις χρόνοις σύμπνοιάν τε και συνάφειαν εις αίματα και σφαγάς διαλύσαι, ουδέ τους εις αυτά τα καίρια και νυν συνημμένους τε και ομοφρονούντας διά τινας προσφάτως αναρριπισθείσας διαφοράς ως ετεροπίστους παντελώς και αθέους εις τον διά ξίφους όλεθρον αφειδώς παραπέμπειν. Αλλ ο μεν τοιούτοις τισί ρήμασι τον κατ αλλήλων ως είθε μη ώφελεν ου γαρ αν ο ψυχόλεθρος πλείους επενεμήθη ψυχάς έστησε φόνον. Φώτιος Πατριάρχης, Διήγησις της νεοφανούς των Μανιχαίων αναβλαστήσεως, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 167, 11 169, 12: Μιχαήλ μέντοιγε του βασιλέως τα ρωμαϊκά σκήπτρα διέποντος, ος εκ της βασιλείου στολής εις το των μοναχών ημείφθη σχήμα, και του μετ αυτόν βασιλεύσαντος Λέοντος, ουκ εν τω ραθύμω την αναζήτησιν και έρευναν της αποστασίας τιθεμένων, αλλά και σπουδήν την πρέπουσαν αναδεξαμένων, στέλλονταί τινες των ουκ ασήμων ανά πάσαν την ρωμαϊκήν αρχήν τους, εί τινες αν φωραθείεν της τοιαύτης κάτοχοι θεομαχίας, επείπερ πολλάκις αυτούς αι των αρχιερέων και ιερέων νουθεσίαι και παραινέσεις ουδέν ούτε ώνησαν ούτε μεταβαλείν έπεισαν την ασέβειαν, τούτους ούτως αμεταθέτως έχοντας ως κοινήν λύμην και φθοράν του Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 7/9

γένους προς τον διά ξίφους θάνατον υπάγειν. Ήκεν ουν τα προστάγματα και εις την καλουμένην χώραν των Αρμενιάκων. Θωμάς δε ην τηνικαύτα Νεοκαισαρείας επίσκοπος, καί τις έτερος Παρακονδάκης επώνυμος εξάρχων κατ εκείνο καιρού των όσοι της κατά τον βίον σεμνότητος είχοντο και της υψηλοτέρας πολιτείας εποιούντο επάγγελμα συντηρείν τα θέσμια. Τούτων τοίνυν των ανδρών εκάτερος άμα συνεδριάζειν μετά και ετέρων τινών λογίων βασιλικόν δεξάμενοι θέσπισμα, ους αν των αποστατών η πολιτική χειρ ερευνώσα εύρισκέν τε και συνελάμβανεν και προς αυτούς διεπέμπετο, εξήταζόν τε και ελογοθέτουν λεπτομερέστερον, και τους υπαιτίους των αναιτίων φυλοκρινούντες τους μεν απέλυον έστιν δ ους και επιτιμίοις εκκλησιαστικοίς καθυπέβαλλον, τους δε παντελώς ανιάτους οι πολιτικοί νόμοι και των εν αυτοίς αρχόντων παρελάμβανεν το δικαιωτήριον. Ούτω δη της ερεύνης τε και κρίσεως και του λογοθεσίου και της πράξεως προϊούσης, μερίζονται των ειρημένων κριτών την σφαγήν οί τε λεγόμενοι Κυνοχωρίται και ους επωνόμαζον Αστάτους ήσαν δε ούτοι των του Σεργίου μαθητών οι λογάδες. Οι μεν ουν Άστατοι μηδενός ετέρου δεηθέντες αυτοί καθ εαυτούς δόλω και προδοσία κατασφάζουσι τον ειρημένον έξαρχον, τοις δε Κυνοχωρίταις, επείπερ ενέδει στρατηγός του μιάσματος, είς των ειρημένων Αστάτων εφίσταται, και κατασφάζουσι και ούτοι τον αρχιερέα του θεού Θωμάν. Ανέδην δε τούτων ούτω παρανομηθέντων, οι προειρημένοι Άστατοι αυτοί γαρ ήσαν, ως έφην, εκατέρας μιαιφονίας αρχιτέκτονες φεύγουσι μεν συν τοις επομένοις σπουδή από πάσης γης ην ο Χριστιανών εκόσμει θεσμός, παραγίνονται δε εν Μελιτινή, πόλει της δευτέρας Αρμενίας, πολιτείαν ούσαν τότε των μισοχρίστων Σαρακηνών ης και αμηράς ήρχεν, ον επεκάλουν Μονοχεράρην. Και ούτος ο μισόχριστος τους μισοχρίστους φυγάδας τά τε άλλα φιλοφρονησάμενος δεξιώς και παντός ελευθερώσας ανθρωπίνου δέους, το Αργαούν πολίχνιον ούτω καλούμενον επιχωρίω γλώττη οικείν επιτρέπει. Αθροίσματος δε εν ου πολλώ χρόνω των την αποστασίαν φρονούντων συνερρυηκότος, ως και εις ληστρικήν εξαρκείν επιδρομήν τε και χείρα, πολλή και πολλάκις των πλησιοχώρων Χριστιανών αιχμαλωσία τοις αθέοις επετηδεύετο, κακείθεν κραταιούμενον το κακόν ου μόνον τους απ αρχής θεραπευτάς αδεώς εδίδου την ασέβειαν θρησκεύειν, αλλά καί τινας των αιχμαλωτιζομένων πολλήν παρείχεν την εξουσίαν συναναγκάζειν εις την αυτήν αυτοίς καταπίπτειν αθεότητα. Φώτιος Πατριάρχης, Διήγησις της νεοφανούς των Μανιχαίων αναβλαστήσεως, in Astruc, Ch. et al. (eds.), Les sources grecques pour l histoire des Pauliciens d Asie Mineure, Travaux et Mémoires 4 (1970), 169, 13 171, 13: Γίνεται δη και Σέργιος, ού πολλάκις έσχεν μνήμην ο λόγος, εκείσε, και χρόνον τινά τοις φυγάσι διατρίψας και βαθύνας αυτοίς επί πλέον της ασεβείας τα δόγματα, την άνωθεν όμως δίκην ου διαδιδράσκει. Ξυλουργίας ην ο καιρός, και τεκτονικής ο Σέργιος ουκ αμελέτητος ην, και δη και συνήθης ην κεχρήσθαι τη τέχνη και εις σανίδας αποξέειν των πρέμνων τα επιτήδεια. Ούτος κατά το σύνηθες εις το παρακείμενον όρος του Αργαού παραγεγονώς έπραττεν τα αυτού και εις σανίδας τα ξύλα απέξεεν. Προς ταύτη δε όντα τη εργασία Τζανίων όνομα, γένος εκ Νικοπόλεως, ευσεβής την θρησκείαν, την γνώμην ανδρείος και τας χείρας παραπλήσιος, ως είδεν ούτω τον θεομάχον ταις μαγγανείαις αυτού τεθαρρηκότα και ταις γοητείαις την ζωήν καταπεπιστευκότα και καταμόνας ξυλουργείν επηρμένον, μέγα τι και διάτορον κατά του απατεώνος εμβοήσας και τη φωνή φόβου τε και εκπλήξεως πληρώσας, αφαιρείται μεν αυτός άνοπλος ων την αξίνην των χειρών, παίει δε τον πλάνον καιρίαν, και αυταίς ταις πληγαίς ο πικρός επηκολούθησε του αλιτηρίου θάνατος. Ούτω μεν δη ούτω το της απάτης ως αληθώς πνεύμα, ο των ανθρωπίνων ψυχών ολετήρ, η πικρά και βαθεία της αποστασίας ρίζα, το έσχατον και χείρον των έμπροσθεν αυτού πάντων κακών, της οικείας αυτού χειρός και τέχνης τω όπλω κατακοπείς, τών τε θεομάχων και υπερηφάνων λόγων και των βδελυκτών και ανοσίων έργων και των αμηχάνων υποσχέσεων και ελπίδων και αυτής της ζωής εξεκόπη, και εις το άσβεστον πυρ και αιώνιον αυτώ τω θεομάχω φρονήματι παρεπέμφθη. Τρίτον και τεσσαρακοστόν και τριακοσιοστόν προς τοις εξακισχιλίοις απ αρχής της κοσμογενείας ηνύετο έτος, ότε τον βίαιον ο θεομάχος ούτος απέτισε θάνατον. Λείπει δε μαθητάς της αυτού μυσαρότητος και αποστασίας, οί το πρωτείον εν ταις μυστικαίς μαγγανείαις τε και γοητείαις έφερον, τρεις, ων ο μεν Μιχαήλ, τον δε Κανακάρην, ο δε τρίτος Ιωάννης ωνομάζετο, οις και ο μνημονευθείς άνωθεν Θεόδοτος συνητάζετο οι δε μετ εκείνους Βασίλειός τε και Ζώσιμος και έτεροι πλείους ήσαν. Αλλ ούτοί γε οι του τρισαλιτηρίου εκείνου τρισκατάρατοι μαθηταί, ους και συνεκδήμους το ηπατημένον πλήθος επονομάζουσιν, τον αθροισθέντα λαόν εν τω Αργαού, καίτοι τον πικρόν και θεήλατον του διδασκάλου θάνατον όψει λαβόντες και ουδέν ων εθεομάχει και ετερατεύετο προελθόν, όμως τοις ομοίοις κακοίς της θεομαχίας αναφέροντες αξίωμα, ομοτίμως δε αλλήλοις αυτοί κατά πλήθος της πλάνης τω πλήθει καθηγούμενοι όμως δε και υποβεβηκότας αυτών τινας ετέρους έταττον, ους και νοταρίους ωνόμαζον, καί τινα των απορρήτων και βδελυκτών οργίων εις εποψίαν και τελεστικήν αφώριζον επιμέλειαν. Θεοφάνης, Χρονογραφία, in De Boor, C. (ed.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 488, 22 33: των δε Μανιχαίων, των νυν Παυλικιάνων καλουμένων, και Αθιγγάνων των κατά Φρυγίαν και Λυκαονίαν, αγχιγειτόνων αυτού, φίλος ήν διάπυρος, χρησμοίς και τελεταίς αυτών επιχαίρων, εν οις και, όταν Βαρδάνιος ο πατρίκιος επανέστη αυτώ, τούτους Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 8/9

προσκαλεσάμενος ταις αυτών μαγγανείαις τούτον υπέταξεν. ταύρον γαρ έν τινι λάκκω εν σιδηρώ πάλω εκ των κεράτων προσδήσας εις γην νενευκότα, ούτω μυκώμενον και ελυσπώμενον αποκτανθήναι πεποίηκεν, την δε τούτου εσθήτα εν μύλωνι αλήσας αντιστρόφως και επαοιδίαις χρησάμενος νίκην ήρατο, παραχωρήσαντος του θεού διά πλήθος αμαρτιών ημών. ούτοι χώραν έλαβον επί της βασιλείας αυτού αφόβως πολιτεύεσθαι και πολλοί των κουφοτέρων τοις αθεμίτοις αυτών διεφθάρησαν δόξαις. Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 9/9