Εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην: πξνώζεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ καζεηώλ ζηε δηακόξθσζε θαη εθαξκνγή ησλ θαλόλσλ ηεο ζρνιηθήο ηάμεο

Εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην: πξνώζεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ καζεηώλ ζηε δηακόξθσζε θαη εθαξκνγή ησλ θαλόλσλ ηεο ζρνιηθήο ηάμεο Καξάθηδα Τζακπίθα tsakarak@otenet.gr 1, Κνινθνηξώλεο Δεκήηξεο 2 kolokotr@sch.gr, Θενθαλέιιεο Τηκνιέσλ 3 timtheo@sch.gr Πεξίιεςε ε πνιιέο πεξηπηώζεηο ππάξρνπλ πξνβιήκαηα ηήξεζεο ηεο ηάμεο κέζα ζηελ ζρνιηθή αίζνπζα. Σν απηαξρηθό κνληέιν έρεη μεπεξαζηεί θαη νη ζύγρξνλνη εθπαηδεπηηθνί ζεσξνύλ ηνπο καζεηέο άμηνπο λα κεηέρνπλ ζηε δηακόξθσζε θαη ηελ ηήξεζε ησλ θαλόλσλ ιεηηνπξγίαο ηεο ηάμεο πνπ δηακνξθώλνληαη από θνηλνύ. Ζ ηερληθή ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπκβνιαίνπ ρξεζηκνπνηείηαη εθηελώο ζηελ εθπαίδεπζε ελειίθσλ, ζην λεπηαγσγείν θαη ηηο πξώηεο ηάμεηο ηνπ δεκνηηθνύ ζρνιείνπ. Ζ εξγαζία απηή έξρεηαη λα πξνηείλεη ηελ εθαξκνγή ηνπ θαη ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Κάπνηα δείγκαηα εθαξκνγήο θαίλεηαη λα έρνπλ επεξγεηηθή επίδξαζε ηόζν ζηνπο εθπαηδεπηηθνύο όζν θαη ζηνπο καζεηέο, ελώ ηα πξνβιήκαηα ηήξεζεο ηεο ηάμεο ιύλνληαη από ηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο, ζπρλά πξηλ αθόκε ηα αληηιεθζεί ν εθπαηδεπηηθόο. Abstract It is common to have discipline problems in a class. Contemporary teachers think students are able to take active part in the forming and observance of the class rules. Educational contract is a tool used in adult education, but also in kindergarten and first primary classes in a simpler form. This work suggests its use in secondary education. Educational contracts were formed during the previous academic year in some schools with very good results for both teachers and students. Disciplinary problems were solved by students, even before the teacher had the time to pursuit them. Λέμεηο θιεηδηά: εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην, θαλόλεο ιεηηνπξγίαο, ζύγρξνλε εθπαίδεπζε, νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία Εηζαγσγή Δίλαη δηαπηζησκέλν (π.ρ. Pajares 1992) όηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνύ θαη ηνπ καζεηή κέζα ζην ζρνιηθό πεξηβάιινλ θαη θπξίσο κέζα ζηελ ηάμε επεξεάδνληαη από θνηλσληθά θαη άιια ζηεξεόηππα. Με ηε ζεηξά ηεο, ε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηώλ επεξεάδεη θαη ηειηθά δηακνξθώλεη ζε απνθαζηζηηθό βαζκό ην καζεζηαθό θιίκα ηεο ηάμεο θαη ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα κηαο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο. Παξάιιεια, ε ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνύ επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηώλ ηνπ θαη αληηζηξόθσο. Απηή ε αιιειεπίδξαζε δεκηνπξγεί ηελ αλαγθαηόηεηα ηνπ θαζνξηζκνύ ξόισλ θαη θαλόλσλ ζπκπεξηθνξάο γηα καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνύο ζε κηα θαηεύζπλζε πξναγσγήο θαη εμππεξέηεζεο ηεο κάζεζεο ησλ δηαθόξσλ γλσζηηθώλ αληηθεηκέλσλ. Ζ πξνζθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπκβνιαίνπ (όπσο ζπλήζσο απνθαιείηαη ην ζύλνιν απηώλ ησλ θαλόλσλ) ζηε βειηίσζε ηεο πνηόηεηαο ηνπ παξαγόκελνπ εθπαηδεπηηθνύ έξγνπ, ελώ ζαθώο αλαγλσξίδεηαη από ηα βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα σο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο (π.ρ. Laplante 1997), πνιιέο θνξέο δελ ηπγράλεη ηεο αξκόδνπζαο πξνζνρήο από ηελ εθπαηδεπηηθή θνηλόηεηα. Αληηζέησο ν ξόινο ηνπ ζπρλά αγλνείηαη ή αθόκα θαη απηνί πνπ ην γλσξίδνπλ ππνηηκνύλ ηε ζεκαζία θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ. Σν μεθίλεκα κηαο λέαο ζρνιηθήο ρξνληάο θαη εηδηθά ε πξώηε επαθή ελόο εθπαηδεπηηθνύ κε κηα ηάμε, ζπκπεξηιακβάλεη ηνλ θαζνξηζκό ησλ θαλόλσλ ιεηηνπξγίαο ηεο ηάμεο. Οη θαλόλεο απηνί ζα απνηειέζνπλ ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο απηήο ηεο νκάδαο-θνηλόηεηαο θαη θπζηθά ζα ηεξνύληαη θαζ όιε ηε δηάξθεηα ηνπ ζρνιηθνύ έηνπο. Ζ ύπαξμε ηέηνησλ θαλόλσλ (ινγηθνί θαλνληζκνί ιεηηνπξγίαο) είλαη ζεηηθό ζηνηρείν κηαο ζρνιηθήο ηάμεο (Μαηζαγγνύξαο 2001). Οη θαλόλεο απηνί δελ πξέπεη λα είλαη ζαθώο θαζνξηζκέλνη από κεξηάο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ εθ ησλ πξνηέξσλ, αιιά λα ζπλδηακνξθώλνληαη κέζα ζηελ ηάμε, κε άκεζε θαη νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή θαη ησλ δύν κεξώλ, δειαδή ηόζν ησλ εθπαηδεπηηθώλ όζν θαη ησλ καζεηώλ. Με ηνλ 1 Διδάσκουσα (407/80) ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Αιγαίου,Σχολική Σύμβουλος Πληροφορικής Νοτίου Αιγαίου 2 Σχολικός Σύμβουλος Πληροφορικής Θεσσαλίας 3 Σχολικός Σύμβουλος Πληροφορικής Βορείου Αιγαίου

ηξόπν απηό, ην εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην σο ηερληθή ζπληζηά έλα ππνζηεξηθηηθό κέξνο ηεο επνηθνδνκεηηθήο αληίιεςεο γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε. Σν ζπκβόιαην απηό ξπζκίδεη ηελ πξνζδνθώκελε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαζεγεηή από ηνπο καζεηέο αιιά θαη αληίζηξνθα, θαζώο θαη ηηο ζρέζεηο ησλ δύν κεξώλ κε ην πξνο κάζεζε γλσζηηθό αληηθείκελν. Με άιια ιόγηα, ην εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην απνηειεί ην ζύλνιν ησλ ζπκπεξηθνξώλ, κεζόδσλ θαη ζπλεζεηώλ ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πνπ αλακέλνληαη από ην καζεηή θαη ησλ ζπκπεξηθνξώλ ηνπ καζεηή πνπ αλακέλνληαη από ηνλ εθπαηδεπηηθό (Brousseau 1980). Σν ζπκβόιαην ελζαξξύλεη αιιά θαη νξηνζεηεί ειεπζεξίεο, δξάζεηο θαη πξσηνβνπιίεο, πξνζδηνξίδεη αηνκηθέο δξαζηεξηόηεηεο θαη ζπκπεξηθνξέο κέζα ζε ζπλαπνθαζηζκέλα πιαίζηα θαη πξνδηαγξάθεη ακνηβαίεο πξνζδνθίεο ηόζν ζην πιαίζην ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο όζν θαη ηεο δηδαζθόκελεο γλώζεο. Σα δηθαηώκαηα θαη νη ππνρξεώζεηο ηνπ καζεηή θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνύ πνπ θαζνξίδνληαη από ην ζπκβόιαην πξέπεη λα αλαθέξνληαη ζε όηη εθηπιίζζεηαη κέζα ζηελ ηάμε, αιιά θαη εληόο ηνπ επξύηεξνπ ζρνιηθνύ ρώξνπ (εδηθά όπνπ ν ζρνιηθόο θαλνληζκόο δελ θαιύπηεη ηέηνηεο πεξηπηώζεηο). ηελ νπζία, ινηπόλ, ην εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην είλαη νη ακνηβαίεο δεζκεύζεηο θαη ηα δηθαηώκαηα, πνπ πξνζδηνξίδνπλ απηό πνπ ηόζν νη καζεηέο όζνη θαη νη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα δηαρεηξηζηνύλ θαη γηα ην νπνίν θαζίζηαληαη εθεμήο ππεύζπλνη ν έλαο απέλαληη ζηνλ άιιν. Οη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα εκπιέθνπλ ηνπο καζεηέο ζηνλ θαζνξηζκό απηώλ ησλ θαλόλσλ δηόηη όηαλ ηα απνδεθηά όξηα ζπκπεξηθνξάο θαη νη ζπλέπεηεο πνπ ζα πξνθύςνπλ αλ θάπνηνο ηα ππεξβεί έρνπλ πξνζδηνξηζηεί κε ζπκκεηνρή ησλ καζεηώλ, ππάξρεη κεγαιύηεξνο βαζκόο απνδνρήο ησλ θαλόλσλ θαη εζσηεξηθή απηνξξύζκηζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ καζεηώλ (Edwards 1997). Μειέηεο έδεημαλ όηη όηαλ ππάξρεη εκπινθή ησλ καζεηώλ ζηε δηαηύπσζε ησλ θαλόλσλ, έρνπκε ζεακαηηθή βειηίσζε ηεο καζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο (π.ρ. Jones & Jones 1998). Άιισζηε, από ηε ζεσξία πεξί δπλακηθήο ησλ νκάδσλ, είλαη γλσζηό όηη όηαλ ηα κέιε κηαο νκάδαο ζπκκεηέρνπλ ζηε δηακόξθσζε ησλ θαλόλσλ, απμάλεηαη ν βαζκόο απηνδέζκεπζήο ηνπο (Sergiovanni 1994). ύκθσλα κε ηνλ Cheung (2002), ην εθπιεθηηθό είλαη όηη νη θαλόλεο πνπ δεκηνπξγνύλ νη καζεηέο είλαη ζπρλά πην απζηεξνί από απηνύο πνπ δεκηνπξγνύλ νη εθπαηδεπηηθνί. Απηό ζπκβαίλεη γηαηί νη καζεηέο ζέινπλ λα βξίζθνληαη ζε έλα αζθαιέο ζρνιηθό πεξηβάιινλ θαη επηζπκνύλ λα γλσξίδνπλ ηα όξηα ζρεηηθά κε ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπο ζηελ ηάμε. Σπλέπεηεο από ηε κε ηήξεζε ηνπ ζπκβνιαίνπ Οη θαλόλεο πξέπεη λα είλαη ιίγνη, ζαθείο θαη απινί. Δπίζεο είλαη ζεκαληηθό λα είλαη γλσζηέο θαη μεθάζαξεο νη ζπλέπεηεο πνπ ζα ππάξμνπλ κε ηελ παξάβαζε ηνπο. Οη ζπλέπεηεο γηα ηελ παξάβαζε ησλ θαλόλσλ ηεο ηάμεο είλαη ηνπιάρηζηνλ ηόζν ζεκαληηθέο όζν νη ίδηνη θαλόλεο. Δλδεηθηηθά, αλαθέξεηαη κηα ιίζηα κε πηζαλέο ζπλέπεηεο παξάβαζεο ησλ θαλόλσλ από ηνπο καζεηέο πνπ νξίζηεθαλ θαη εθαξκόζηεθαλ ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο καζεηέο: 1: πξνθνξηθή πξνεηδνπνίεζε. 2: ν καζεηήο ζπκπιεξώλεη κηα θόξκα, κε ηελ νπνία ηνπ δεηάκε λα αλαγλσξίζεη ηνλ θαλόλα πνπ έρεη παξαβεί θαη ηη πξνηείλεη λα γίλεη γηα λα δηνξζσζεί ε θαηάζηαζε (ν θαζεγεηήο θξαηάεη ζην αξρείν ηε θόξκα). Ζ θίλεζε απηή αλ θαη είλαη γξαθεηνθξαηηθή δεζκεύεη ην καζεηή θαη απνηειεί απόδεημε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπκβνιαίνπ. 3: απνκόλσζε (όρη απαξαηηήησο θπζηθή) από ηηο δξαζηεξηόηεηεο ηεο ηάμεο. 4: ελεκέξσζε ησλ γνλέσλ κε ηειεθώλεκα. 5: εκπινθή δηεπζπληή ζπιιόγνπ δηδαζθόλησλ. Ζ παξάβαζε ησλ θαλόλσλ ηνπ ζπκβνιαίνπ από ηνλ εθπαηδεπηηθό νδεγεί ζε απώιεηα ηνπ θύξνπο ηνπ θαη ζε απνηπρία σο πξνο ηνπο δηδαθηηθνύο θαη εθπαηδεπηηθνύο ζηόρνπο. Ωζηόζν ζα πξέπεη λα πξνβιέπνληαη ζπλέπεηεο θαη γηα ηελ παξαβίαζε ησλ θαλόλσλ θαη από ηνλ εθπαηδεπηηθό, αθνύ σο κέινο ηεο νκάδαο ηάμεο, κε θαζνδεγεηηθό βέβαηα ξόιν, πθίζηαηαη θαη απηόο αληίζηνηρεο δεζκεύζεηο. Σέηνηεο ζπλέπεηεο ζα κπνξνύζαλ λα είλαη ε αλάιεςε πξνζσπηθήο επζύλεο γηα ιάζνο ζπκπεξηθνξά κπξνζηά ζηνλ/νπο ελδερνκέλσο εκπιεθόκελν/νπο- καζεηή/έο, ή ζηελ ηάμε ζπλνιηθά ή ζηνλ δηεπζπληή θαη ην ζύιινγν δηδαζθόλησλ. Ζ αλάιεςε ηεο πξνζσπηθήο επζύλεο πξέπεη λα πεξηιακβάλεη αλαθνξά ζηνλ θαλόλα πνπ παξαβηάζηεθε, δηαηύπσζε ζπγλώκεο, δέζκεπζε γηα κε επαλάιεςε θαη αλαθνξά ζε ζνβαξόηεξεο ζπλέπεηεο ζε αληίζεηε πεξίπησζε. Μηα ηέηνηα ζηάζε απνηειεί βησκαηηθό θαη δηαπαηδαγσγεηηθό πξόηππν δηδαζθαιίαο ηεο αλάιεςεο επζύλεο θαη δξα παξαδεηγκαηηθά γηα ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη εθηηκνύλ ηδηαίηεξα ηνπο εθπαηδεπηηθνύο πνπ όρη απιώο δελ δηζηάδνπλ λα αλαγλσξίζνπλ ηα ιάζε ηνπο, γλσζηηθά θαη κε, αιιά θάλνπλ δεκόζηα αλαθνξά ζε απηά, δεηνύλ ζπγλώκε θαη θπξίσο ηα δηνξζώλνπλ. Ζ έγθαηξε αληίιεςε ηεο παξαβίαζεο από ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθό, ε απηνξξύζκηζε θαη δηόξζσζε εθηηκάηαη ζεηηθά από ηνπο καζεηέο, νη νπνίνη σζηόζν, δηαζέηνληαο κεγάιε επαηζζεζία θαη εγξήγνξζε, ζπλήζσο πξνιαβαίλνπλ ηνλ εθπαηδεπηηθό ζε θάζε «παξαζηξάηεκα». Δίλαη ινηπόλ απαξαίηεην, ν εθπαηδεπηηθόο πνπ ζα κπεη ζε απηή ηε

δηαδηθαζία λα ηελ αληηιακβάλεηαη θαη λα ηελ απνδέρεηαη σο ακθίδξνκε, λα είλαη ζε κηα δηαξθή θαη δεκηνπξγηθή πνξεία απηνειέγρνπ θαη ηέινο λα είλαη δηαηεζεηκέλνο λα εθηίζεηαη, απνδερόκελνο ηνλ ξόιν ηνπ σο έλα από ηα δύν απαξαίηεηα κέξε ζηελ πνξεία ηεο κάζεζεο θαη όρη σο αιάλζαζηε απζεληία. Δίλαη γεγνλόο πσο ε πξόηαζή γηα ηηο ζπλέπεηεο από ηε κε ηήξεζε ηνπ ζπκβνιαίνπ από ην δάζθαιν, πξνϋπνζέηεη λα ζπκβαίλνπλ απηά ζε κηα ζρνιηθή κνλάδα όπνπ ην θιίκα θαη ε γεληθόηεξε θνπιηνύξα ηεο όρη απιά αλέρνληαη ή επηηξέπνπλ ηέηνηεο δηαδηθαζίεο (απηναμηνιόγεζεο), αιιά ηηο έρνπλ εληάμεη ζηελ θαζεκεξηλόηεηα ηνπ ζρνιείνπ θαη ηηο ζεσξνύλ απνδνηηθέο θαη πξνο όθεινο ηεο πνηόηεηαο ζηελ εθπαίδεπζε. Αλ απηό δε ζπκβαίλεη, ηόηε είλαη πξαγκαηηθά δύζθνιν λα ππάξμνπλ γηα πνιύ, ηέηνηεο θαηλνηόκεο δξάζεηο. Σόηε, είλαη πξνθαλέο πσο αλ ν εθπαηδεπηηθόο δελ ζεβαζηεί ην ζπκβόιαην, απηό ζα ράζεη ηε βαξύηεηα ηνπ θαη ζα αηξνθήζεη, θαζηζηώληαο αλαμηόπηζην ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθό θαη αθόκα δπζθνιόηεξε θάζε ζρεηηθή επόκελε πξνζπάζεηα. Η δηακόξθσζε ηνπ ζπκβνιαίνπ ηηο πξώηεο ώξεο κεηά ηελ γλσξηκία κε ηνπο καζεηέο (όπνπ ν εθπαηδεπηηθόο, πέξα από ην όλνκα ηνπο, δεηά λα κάζεη ηα ελδηαθέξνληα ηνπο, ηα αγαπεκέλα ηνπο καζήκαηα, ηηο πξνζδνθίεο ηνπο από ην ζρνιείν, από ην ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθό αληηθείκελν θαη από εθείλνλ θ.ά.), ν εθπαηδεπηηθόο εκπιέθεη ηνπο καζεηέο ζηε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο ησλ θαλόλσλ ηεο ηάμεο. Ζ δηαδηθαζία κπνξεί λα ρσξηζηεί ζηα αθόινπζα βήκαηα: 1 ο βήμα: ν εθπαηδεπηηθόο ζέηεη ζηνπο καζεηέο ηεο ηάμεο νξηζκέλεο εξσηήζεηο, όπσο Πώο ζέιεηε λα ζαο θέξνκαη; Πώο ζέιεηε λα ζπκπεξηθέξεζηε ν έλαο ζηνλ άιιν; Πώο πηζηεύεηε όηη ζέισ λα κνπ θέξεζηε; Πώο πξέπεη λα ζπκπεξηθεξόκαζηε ν έλαο ζηνλ άιιν, όηαλ ππάξρεη αληηδηθία; 2ο βήμα: Οη καζεηέο ρσξίδνληαη ζε νκάδεο ησλ 3-4 αηόκσλ (κε ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνύ θαη κε βάζε ην ρώξν πνπ θάζνληαη) θαη κνηξάδνληαη ηηο απόςεηο ηνπο ζρεηηθά κε απηέο ηηο εξσηήζεηο (ηνπο δίλεηαη γηα ην ζθνπό απηό ζπγθεθξηκέλνο ρξόλνο από ηνλ εθπαηδεπηηθό, π.ρ. 10 ιεπηά). 3ο βήμα: Κάζε νκάδα επηιέγεη θάπνηνλ εθπξόζσπν, ν νπνίνο παξαζέηεη ηηο απόςεηο ηεο νκάδαο ζε νιόθιεξε ηελ ηάμε. Σαπηόρξνλα νη εθθξαδόκελεο απόςεηο θαηαγξάθνληαη ζηνλ πίλαθα. Όηαλ κηα ηδέα επαλαιακβάλεηαη ζεκεηώλνπκε δίπια ηεο έλα αζηεξίζθν. Αλ θάπνηα πξόηαζε ρξεηάδεηαη επεμήγεζε ν εθπαηδεπηηθόο ηε δεηάεη από ηνλ καζεηή πνπ δηαηππώλεη ηελ πξόηαζε. 4ο βήμα: Οη καζεηέο ζπδεηνύλ απηέο ηηο απόςεηο όπσο θαηαγξάθεθαλ ζηνλ πίλαθα, εθθξάδνπλ ζπκθσλία ή δηαθσλία, ζπκπιεξώλνπλ, αλαηξνύλ θ.ι.π. ε πεξίπησζε δηαθνξεηηθώλ απόςεσλ γηα θάπνην ζέκα, γίλεηαη πξνζπάζεηα λα ζπληεζνύλ νη απόςεηο ζε κηα, όζν απηό είλαη δπλαηόλ. Ζ δηαθσλία ζπρλόηαηα έρεη λα θάλεη κε ηνλ βαζκό απζηεξόηεηαο κηαο «πνηλήο» ζε κηα ελδερόκελε παξαβίαζε. ηελ πεξίπησζε απηή είλαη δπλαηόλ λα εληάμνπκε όιεο ηηο ηδέεο, ζε κηα δηαβαζκηζκέλε πξόηαζε (πρ ηελ ιηγόηεξν απζηεξή γηα ηελ πξώηε παξαβίαζε θ.ν.θ). 5ο βήμα: ηε ζπλέρεηα, ν εθπαηδεπηηθόο παξαζέηεη θαη ηηο δηθέο ηνπ απόςεηο όζνλ αθνξά ηόζν ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηώλ όζν θαη ηε δηθή ηνπ ζηάζε. Καη απηέο νη απόςεηο θαηαγξάθνληαη, αθνύ ζπδεηεζνύλ ζηελ ηάμε θαη ζπκπιεξώλνπλ ην εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην. 6ο βήμα: Ο εθπαηδεπηηθόο ηππώλεη ηνπο θαλόλεο θαη από ηε ιίζηα νη καζεηέο απνθαζίδνπλ, αλ θάπνηνη πξέπεη λα δηαγξαθνύλ ή λα πξνζηεζνύλ. Δπίζεο, γίλνληαη ζπλδπαζκνί ή νη θαλόλεο γξάθνληαη ιίγν θαιύηεξα. Ο εθπαηδεπηηθόο νθείιεη λα πξνζέμεη ώζηε νη θαλόλεο πνπ ζα δηαηππσζνύλ λα κελ είλαη ηειηθά αλεθάξκνζηνη θαη πνιύ απζηεξνί ή πεξηνξηζηηθνί. ηελ ηειηθή ιίζηα όινη νη καζεηέο θαη νη ζπκκεηέρνληεο εθπαηδεπηηθνί γξάθνπλ ηα νλόκαηα ηνπο, σο κηα δέζκεπζε όηη ζα ηεξήζνπλ ηνπο θαλόλεο. Σν ζπκβόιαην κνηξάδεηαη ζε όινπο ηνπο καζεηέο, πνπ πξέπεη λα ην θξαηήζνπλ ζε θάπνην βαζηθό ηνπο ηεηξάδην, ελώ κία κεγέζπλζή ηνπ κπνξεί λα κπεη ζηελ αίζνπζα. Όηαλ ππάξμεη ε αίζζεζε όηη μεθεύγνπλ απ' ηνπο θαλόλεο πνπ έρνπλ ηεζεί, ν εθπαηδεπηηθόο ηνπο ην ζπκίδεη δείρλνληάο ηνπο ην ζπκβόιαην. Ζ εληειώο γεληθή δηαηύπσζε θάπνησλ θαλόλσλ δελ πξνζθέξεηαη. Αληίζεηα, είλαη ρξήζηκν λα γίλεηαη όζν πην πεξηγξαθηθή δηαηύπσζε ησλ θαλόλσλ γίλεηαη. εκαληηθό είλαη λα απνηειείηαη ην ζπκβόιαην από ζεηηθέο πξνηάζεηο (ζηελ πξαγκαηηθόηεηα πεξηγξάθεη ηελ ηδαληθή ηάμε, ηελ νπνία όινη καδί, εθπαηδεπηηθνί θαη καζεηέο, πξνζπαζνύκε λα πξνζεγγίζνπκε) θαη όρη αξλεηηθέο. Γηα παξάδεηγκα, είλαη θαιύηεξν λα πνύκε «Πεξηκέλσ ηνλ ζπκκαζεηή κνπ ή ηνλ θαζεγεηή κνπ λα ηειεηώζεη θαη κεηά δεηώ ηνλ ιόγν γηα λα κηιήζσ» αληί γηα «Γελ δηαθόπησ ηνλ ζπκκαζεηή ή ηνλ θαζεγεηή κνπ ελώ κηιάεη». Καιό ζα είλαη ην ζπκβόιαην λα είλαη κηα πξόηαζε ζεηηθώλ ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξώλ γηα ηνλ έθεβν θαη όρη έλαο αθόκε θαηάινγνο απαγνξεύζεσλ θαη πεξηνξηζκώλ από «δελ»! Δπίζεο, πνιινί από ηνπο θαλόλεο έρνπλ ζρέζε κε ην ζεβαζκό, ν νπνίνο εκθαλίδεηαη κε δηαθνξεηηθέο κνξθέο θαη δελ έρεη απνδέθηε κόλν ην πξόζσπν ηνπ εθπαηδεπηηθνύ. Σέηνηεο είλαη ε παξαθνινύζεζε, ε παξάδνζε εξγαζηώλ, ην λα έξρνληαη καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθόο ζηελ ηάμε

πξνεηνηκαζκέλνη θιπ. Πξνθεηκέλνπ λα βνεζεζεί ν εθπαηδεπηηθόο ζηελ πξνζπάζεηα απηή, θαιό είλαη πξηλ μεθηλήζεη ηε ζπδήηεζε ζηελ ηάμε, λα έρεη ζέζεη ζηνλ εαπηό ηνπ εξσηήκαηα, όπσο ην πσο ζα πεηύρεη κηα ζεηηθή αιιειεπίδξαζε κε ηνπο καζεηέο ηνπ, πνηεο ηερληθέο-κεζόδνπο ζα ρξεζηκνπνηήζεη ζηε δηδαζθαιία ηνπ, ηη ζα βειηηώζεη ηε γεληθόηεξε εηθόλα θαη ζπκπεξηθνξά ηνπ θ.ά. Ζ δξαζηεξηόηεηα ηεο ζπδήηεζεο ζηελ ηάμε δηαξθεί ζπλήζσο κηα ώξα, αιιά κπνξεί λα επαλαιεθζεί ώζηε λα βειηησζνύλ νη θαλόλεο. Τπάξρνπλ επίζεο πεξηπηώζεηο ζπκβαίλεη ζε πεξηπηώζεηο απεηξίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ή ζε πεξηπηώζεηο δηακόξθσζεο εηδηθώλ θαηαζηάζεσλ ή ξηδηθήο αιιαγήο ζπλζεθώλ πνπ ην ζπκβόιαην είλαη αλαγθαίν λα αλαπξνζαξκνζζεί ζηε δηάξθεηα ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο, κε ζπλαίλεζε θαζεγεηώλ θαη καζεηώλ, ζην πιαίζην κηαο επειημίαο πνπ είλαη απαξαίηεηε όηαλ έρνπκε λα θάλνπκε κε εθπαηδεπηηθό πεξηβάιινλ. Πνιινί εθπαηδεπηηθνί, πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη απηή ηε δξαζηεξηόηεηα γηα ρξόληα, δειώλνπλ όηη έρνπλ ειάρηζηα πξνβιήκαηα πεηζαξρίαο ζηηο ηάμεηο ηνπο (Kagan 1992). Θεσξνύλ δε όηη ε ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηόηεηα είλαη απνηειεζκαηηθή επεηδή ε επζύλε γηα ηε δεκηνπξγία θαη ηελ ηήξεζε ησλ θαλόλσλ πεξλάεη από ηνλ εθπαηδεπηηθό ζηνπο ίδηνπο ηνπο καζεηέο. Οη ηειεπηαίνη αηζζάλνληαη όηη ηνπο αλαηίζεηαη κηα ζνβαξή επζύλε, έλαο ππνινγίζηκνο ξόινο, δειαδή όηη νη εθπαηδεπηηθνί ηνπο ππνινγίδνπλ, κε ηελ έλλνηα όηη εθρσξνύλ ζε απηνύο ηε ξύζκηζε ηνπ ηξόπνπ κε ηνλ νπνίν ζα δηαρεηξηζηνύλ ηελ εμνπζία πνπ ζεζκηθά δηαζέηνπλ σο εθπαηδεπηηθνί κέζα ζηελ ηάμε. Οη καζεηέο δειαδή αληηιακβάλνληαη όηη νη εθπαηδεπηηθνί δελ ελδηαθέξνληαη απιώο γηα ηελ άζθεζε ηνπ εγεηηθνύ ηνπο ξόινπ, αιιά ηνπο δίλνπλ ρώξν θαη ηξόπν λα παίμνπλ έλαλ δεκηνπξγηθό θαη ππεύζπλν ξόιν ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Απαξαίηεηε πξνϋπόζεζε είλαη νη εθπαηδεπηηθνί λα έρνπλ πεηζζεί γηα ηελ αλαγθαηόηεηα θαη ηε ρξεζηκόηεηα ηνπ εγρεηξήκαηνο. ε αληίζεηε πεξίπησζε «απνθαιύπηεηαη» ζηνπο καζεηέο όηη νη δηδάζθνληεο δελ πηζηεύνπλ ζηελ όιε δηαδηθαζία θαη αλεμάξηεηα από ηηο ιεθηηθέο δεζκεύζεηο ηνπο δελ ζα κπνξέζνπλ λα εθαξκόζνπλ κε ζπλέπεηα ην ζπκβόιαην γηα νιόθιεξε ηε ζρνιηθή ρξνληά. Έρνληαο ηα πξνεγνύκελα σο δεδνκέλα, πξνηείλεηαη ην εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην λα πινπνηεζεί ζε επίπεδν ηκήκαηνο κε παξόληεο όινπο ηνπο δηδάζθνληεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηκήκαηνο. Ζ δηαδηθαζία απηή είλαη επηζπκεηή θαη αλαγθαία, αιιά πξαθηηθά δύζθνιε, γλσξίδνληαο όηη νη απόςεηο ησλ εθπαηδεπηηθώλ ελόο ηκήκαηνο αξθεηέο θνξέο είλαη δηαθνξεηηθέο ή θαη ζπγθξνπόκελεο. Ωζηόζν, απηόο ζα πξέπεη λα είλαη ν ζηόρνο θαη όρη ε πινπνίεζε αλεμάξηεησλ ζπκβνιαίσλ θαηά δηδάζθνληα. Με απηό ηνλ ηξόπν νη ίδηνη καζεηέο δελ ζα έρνπλ δηακνξθώζεη πνιιά θαη δηαθνξεηηθά κεηαμύ ηνπο ζπκβόιαηα, γεγνλόο πνπ ζα δπζρεξαίλεη ηειηθά ηελ ηήξεζή ηνπο, αθνύ ζα ηνπο κπεξδεύεη ελώ νη καζεηέο ρξεηάδνληαη ζηαζεξόηεηα θαη αζθάιεηα ζην ρώξν ηνπ ζρνιείνπ αιιά θαη ηεο δσήο ηνπο γεληθόηεξα. Δίλαη απνδεθηό βέβαηα, ν ίδηνο εθπαηδεπηηθόο λα έρεη δηαθνξεηηθά εθπαηδεπηηθά ζπκβόιαηα κε δπν δηαθνξεηηθά ηκήκαηα, αλ νη δηαδηθαζίεο ζηα ηκήκαηα νδεγήζνπλ ζε δηαθνξεηηθέο δηαηππώζεηο (πξάγκα όρη θαη ηόζν ζπρλό) πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ ειαζηηθόηεηα ησλ νξίσλ, ηνπο βαζκνύο ειεπζεξίαο θαη ηελ απζηεξόηεηα ησλ ζπλεπεηώλ. Μηα παξόκνηα δξαζηεξηόηεηα πνπ ζηνρεύεη ζηε δηακόξθσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπκβνιαίνπ, είλαη λα δεηεζεί από ηνπο καζεηέο λα πεξηγξάςνπλ ηελ ηέιεηα ηάμε (πεξηγξαθή ηεο αηκόζθαηξαο θαη ησλ ζρέζεσλ καζεηώλ εθπαηδεπηηθώλ πνπ ζέινπλ λα επηθξαηεί ζε κηα ηδαληθή πξαγκαηηθή ηάμε). Ο θάζε καζεηήο ζε νκάδεο ησλ 3-4 αηόκσλ θαηαγξάθεη ηηο απόςεηο ηνπ ζε κηα παξάγξαθν. ηε ζπλέρεηα, νη καζεηέο ηεο νκάδαο αληαιιάζζνπλ θπθιηθά ηα γξαπηά ηνπο θαη ππνγξακκίδνπλ ηηο πην ζεκαληηθέο ιέμεηο ή θξάζεηο. Ζ θάζε νκάδα αλαδεηθλύεη ηα πην ζεκαληηθά θαη θάπνηνο (πνπ νξίδεηαη από ηελ ίδηα ηελ νκάδα) ηα παξνπζηάδεη ζηελ νινκέιεηα. Ο εθπαηδεπηηθόο αλαιακβάλεη λα θαηαγξάςεη ηηο πην ζεκαληηθέο από ηηο αλαθνξέο ησλ καζεηώλ ζε κηα πξνζπάζεηα δηακόξθσζεο κηαο «δήισζεο ηεο ηάμεο», κε ζεηηθό πάληα ηξόπν. Σν δηαθνξεηηθό εδώ είλαη όηη δίλεηαη ζηνπο καζεηέο ε επθαηξία λα ζπγθεθξηκελνπνηήζνπλ έλα ζηόρν, λα πεξηγξάςνπλ ή θαη λα αλαδεηήζνπλ έλα «όξακα» γηα ην ηδαληθό καζεζηαθό πεξηβάιινλ, πξάγκα πνπ απνηειεί κηα δηαδηθαζία ζεηηθήο αθύπληζεο θαη ελεξγνπνίεζεο ησλ καζεηώλ. Ωζηόζν ε κε δηαηύπσζε ζπγθεθξηκέλσλ θαλόλσλ θαη ζπλεπεηώλ γηα ηελ θαηάθηεζε απηνύ ηνπ πεξηβάιινληνο, κπνξεί αξρηθά λα παξέρεη αίζζεκα ειεπζεξίαο αιιά ζηελ πνξεία δεκηνπξγεί εξσηεκαηηθά θαη απνγνεηεύζεηο γηα ην αλέθηθην ηνπ ζηόρνπ, από ηε ζηηγκή πνπ δελ νξηνζεηείηαη ν ηξόπνο θαηάθηεζεο ηνπ ζηόρνπ. ε θάζε πεξίπησζε, νη δηαδηθαζίεο πνπ πξνηείλνληαη είλαη ελδεηθηηθέο θαη ζηόρνο ηνπο είλαη ε βνήζεηα ζηελ αξρηθή πξνζπάζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνύ. Με ηελ απόθηεζε εκπεηξίαο, ν εθπαηδεπηηθόο ζα ηξνπνπνηήζεη απηέο ηηο δηαδηθαζίεο θαη νπσζδήπνηε ζα ηηο πξνζαξκόζεη ζην πξνζσπηθό ηνπ ζηπι θαη ζηηο ηδηαηηεξόηεηεο ηεο ηάμεο ηνπ. Τν εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην ζηε ζύγρξνλε ηάμε Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη ζε θάπνηα καζήκαηα, ησλ νπνίσλ ε θύζε είλαη εξγαζηεξηαθή (π.ρ. καζήκαηα πιεξνθνξηθήο, αιιά θαη θάπνηα άιια πνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηνύληαη κε ηε ρξήζε ππνινγηζηώλ, βι. Κνξδάθε & Κόκεο 2000) ππεηζέξρεηαη θαη έλα επηπιένλ κέξνο ζην ζπκβόιαην: ην πιηθό (π.ρ. ππνινγηζηέο,

δηαδξαζηηθνί πίλαθεο θιπ.) θαη ην ηπρόλ ινγηζκηθό πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλν ζ απηό. ηελ πεξίπησζε απηή, αιιά θαη ζηηο πεξηπηώζεηο επηδηώθεηαη λα είλαη νη πεξηζζόηεξεο - όπνπ εθαξκόδνληαη ζύγρξνλεο δηδαθηηθέο ηερληθέο, ζε πεξηβάιινληα όπνπ ε κάζεζε ζπληειείηαη κε δηεξεπλεηηθό θαη ζπλεξγαηηθό ηξόπν κέζσ ηεο ελεξγεηηθήο ζπκκεηνρήο ησλ καζεηώλ θαη κε ηνλ εθπαηδεπηηθό λα έρεη ζπληνληζηηθό θπξίσο ξόιν, νη όξνη ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπκβνιαίνπ πξέπεη λα ιακβάλνπλ ππόςε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά κηαο ηέηνηαο ηάμεο, ηεο δηδαζθαιίαο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζ απηή θαζώο θαη ησλ ζρέζεσλ πνπ πξνθύπηνπλ. Γηα παξάδεηγκα, δελ είλαη δπλαηόλ λα ππάξρεη ν όξνο πνπ ελδερνκέλσο ζπλαληηόληαλ ζπρλά ζε παιηόηεξα ζπκβόιαηα «Όζν ν εθπαηδεπηηθόο παξαδίδεη ην κάζεκα, αλαβάιισ απηά πνπ έρσ λα ζπδεηήζσ κε ηνλ δηπιαλό κνπ», δηόηη ζηελ πεξίπησζε νκαδνζπλεξγαηηθήο δηδαζθαιίαο, όρη απιώο δελ απνηξέπεηαη ε ζπδήηεζε κε ηνλ δηπιαλό, αιιά ελζαξξύλεηαη θαη εληζρύεηαη αθνύ απνηειεί νδό κάζεζεο. ε ηέηνηεο πεξηπηώζεηο ην ζπκβόιαην δηαθηλεί ζηελ ηάμε άιιεο αμίεο, όπσο ηε ζπλεξγαηηθόηεηα, ηελ νκαδηθόηεηα, ηελ αιιειεγγύε ζηε ζέζε ηνπ αληαγσληζκνύ, ηελ ζπκκεηνρή ζηε ζέζε ηεο παζεηηθόηεηαο, ηελ θξίζε, ηελ αλαδήηεζε θαη ηε ζαξξαιέα δηαηύπσζε ηεο άπνςεο ζηε ζέζε ηεο ζπλερνύο απνδνρήο, ηελ ακθηζβήηεζε θαη ηελ ακθηβνιία γηα ηε κηα θαη κνλαδηθή αιήζεηα, ηελ ηζόηηκε κεηαρείξηζε θαη ην δεκνθξαηηθό θιίκα ζηε ζέζε ηεο επηβνιήο θαη ηνπ απηαξρηζκνύ. Οη θαλόλεο ζηε ζύγρξνλε, ζπλεξγαηηθή, ηερλνινγηθά αλαβαζκηζκέλε ηάμε ακβιύλνπλ ηηο αληηζέζεηο, πξνζθέξνληαο ελαιιαθηηθνύο ηξόπνπο κάζεζεο, άιινπο από ηνπο ζπκβαηηθνύο, πνπ δίλνπλ λέεο επθαηξίεο ζηνπο καζεηέο ησλ ρακειώλ θπξίσο επηδόζεσλ θαη ηνπο απαιιάζζνπλ από ην ζηίγκα ηνπ «θαθνύ» καζεηή (Καξάθηδα 2007). Σέηνηνη θαλόλεο ζα κπνξνύζαλ αλ είλαη: 1. Λέσ πάληα ηε γλώκε κνπ ζηελ νκάδα κνπ, όηαλ έξζεη ε ζεηξά κνπ. Αλ ζέισ λα μαλαπάξσ ην ιόγν, πεξηκέλσ λα ηειεηώζνπλ νη πξνεγνύκελνη. 2. έβνκαη ηηο απόςεηο πνπ εθθξάδνπλ νη ζπκκαζεηέο κνπ ζηελ νκάδα θαη ηαπηόρξνλα θάλσ ειεύζεξα ηελ θξηηηθή κνπ ζ απηέο, ρσξίο θαθόβνπια ζρόιηα. 3. έβνκαη ηελ άπνςε ηεο πιεηνςεθίαο ηεο νκάδαο, όπνπ απηό ρξεηάδεηαη. 4. Φξνληίδσ όζν κπνξώ λα θάλσ κε ζπλέπεηα ην θνκκάηη ηεο δνπιεηάο πνπ κνπ αλαινγεί, ώζηε λα κελ «ξίρλσ» ηελ νκάδα. Παξάιιεια, πνηθίιεο θαη ζπγθξνπόκελεο ηδενινγίεο θηάλνπλ κέζσ ησλ ΣΠΔ (Σερλνινγίεο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ησλ Δπηθνηλσληώλ) ζηε ζρνιηθή ηάμε, πνπ έρεη πηα ηα παξάζπξά ηεο αλνηθηά ζηνλ έμσ θόζκν (πξαγκαηηθό θαη δηαδηθηπαθό). Πέξα από ην δήηεκα ηεο νξηνζέηεζεο ζηε βάζε ηνπ ζεβαζκνύ πξνο ηνλ άλζξσπν θαη ηα δηθαηώκαηά ηνπ, ην ίδην ην λέν εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην νθείιεη λα θαζνξίζεη θαη όξηα αιιά θαη ηξόπνπο λα δηαρεηξίδεηαη απηή ηελ πνηθηιόηεηα θαη ηελ αληηθαηηθόηεηα (Καξάθηδα 2007) κέζα από ηα θίιηξα ηεο ελζαξξπλόκελεο θξηηηθήο. Γηα παξάδεηγκα: 1. πδεηώ ηηο πεγέο άληιεζεο ησλ πιεξνθνξηώλ κνπ ζηελ νκάδα, ηεξώληαο ηνπο πεξηνξηζκνύο ηνπ Παλειιήληνπ ρνιηθνύ Γηθηύνπ θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνύ (αλ ππάξρνπλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα). 2. Αλ ππάξρνπλ αληηθξνπόκελα δεδνκέλα, κπαίλνπλ ζε δηαδηθαζία δηαζηαύξσζεο θαη επαλεμέηαζεο ζην πιαίζην ηεο νκάδαο ή/θαη νιόθιεξεο ηεο ηάμεο. Έλα άιιν ζεκαληηθό δήηεκα είλαη όηη ε εμνπζία ηνπ δαζθάινπ ζηελ παξαδνζηαθή ηάμε δελ είλαη κόλν γλσζηηθή, αιιά αμηνινγηθή θαη ειεγθηηθή. ηε ζύγρξνλε ηάμε, παξόιν πνπ ζεσξείηαη δύζθνιν (Κπξίδεο θ.ά. 2003) λα πάςεη ν εθπαηδεπηηθόο λα ελζαξθώλεη έλα από ηα όξγαλα ειέγρνπ, εληνύηνηο δελ ζα είλαη ζε ζέζε λα ειέγρεη πάληα θάζε έθθξαζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο. Με απηήλ ηελ έλλνηα, ην εθπαηδεπηηθό ζπκβόιαην, πξέπεη λα πξνβιέπεη θαλόλεο απηνδηαρείξηζεο ζε κηθξό ή κεγάιν βαζκό - ησλ νκάδσλ, θαζώο θαη θαλόλεο γηα ην πώο ν δάζθαινο ζα παίμεη απνηειεζκαηηθά ηνλ ζπληνληζηηθό ηνπ ξόιν, γηα παξάδεηγκα: 1. Μεηά ηελ νινθιήξσζε θάζε επηκέξνπο έξγνπ, θαινύκε ηνλ εθπαηδεπηηθό λα ζπκκεηέρεη ζηελ αμηνιόγεζή ηνπ. 2. ε θάζε πεξίπησζε πνπ δελ κπνξνύκε λα θαηαιήμνπκε ζε ζπκθσλία, θαη αθνύ εμαληιήζνπκε ηα ρξνληθά πεξηζώξηα ζπδήηεζεο πνπ καο δίλνληαη, απεπζπλόκαζηε ζηνλ εθπαηδεπηηθό γηα βνεζεηηθή παξέκβαζε. 3. Ο εθπαηδεπηηθόο, κνηξάδνληαο θπθιηθά ην ρξόλν, επηβιέπεη δηαδνρηθά ηε δνπιεηά ησλ νκάδσλ ή/θαη ησλ καζεηώλ. 4. Ο εθπαηδεπηηθόο έρεη πξόζβαζε ζηα εκεξνιόγηα θαηαγξαθήο έξγνπ ησλ νκάδσλ θαη κπνξεί θαηά δηαζηήκαηα λα ζπδεηά καδί ηνπο ζέκαηα πνπ ηνπο απαζρνινύλ. Όπσο πξνθύπηεη από ην παξαπάλσ πιαίζην, απαηηείηαη ν ζρεδηαζκόο θαηάιιεισλ ελεξγεηηθώλ δηδαθηηθώλ παξεκβάζεσλ, όπσο ε αλάζεζε θαη εθπόλεζε ζπλζεηηθώλ εξγαζηώλ από ηνπο καζεηέο (Σδηκνγηάλλεο θ.ά. 1999, Πνιίηεο θ.ά. 2001), αιιά θαη ε ρξήζε ελαιιαθηηθώλ θαη πνηθίισλ δηδαθηηθώλ ηερληθώλ πνπ επεξεάδνπλ ηηο ζρέζεηο κεηαμύ καζεηώλ θαζώο θαη καζεηώλ εθπαηδεπηηθώλ αιιά θαη αλαδνκνύλ ζπλνιηθά ην ζρνιηθό ρξόλν. Σν πιαίζην ηεο ζρνιηθήο ηάμεο είλαη ηειηθά θαζνξηζηηθό γηα ην πώο θαη πνηεο ζρέζεηο ζα

δηακνξθσζνύλ, γηα ην πώο ζα αλαπηπρζεί θαη ην ηη ξόιν ζα παίμεη ζηελ επηθνηλσλία θαη θαη επέθηαζε ζηε κάζεζε. Ζ ζπλ-δηακόξθσζε θαλόλσλ πνπ εκπεξηέρνπλ θαη ηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσληαθή δηάζηαζε αιιά θαη ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε ζην πιαίζην ηεο δπλακηθήο ηεο νκάδαο, είλαη έλα δεκηνπξγηθό εξγαιείν ζηα ρέξηα ηνπ εθπαηδεπηηθνύ αιιά θαη επξύηεξα ηεο νκάδαο-ηάμεο. Οη θαλόλεο απηνί νη νπνίνη κπνξνύλ λα δηέπνπλ θάζε πιεπξά ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο, όπσο ην πεξηερόκελν θαη ηα όξηα ησλ ξόισλ θαη ηεο ηεξαξρίαο, ηνλ ηξόπν πξαγκαηνπνίεζεο ηνπ έξγνπ, ηε ξύζκηζε ηεο αιιειεπίδξαζεο, θ.α., πξνζδηνξίδνπλ έλα κεγάιν κέξνο ησλ ζρέζεσλ κέζα ζην ζρνιηθό πεξηβάιινλ, κε ηέηνην ηξόπν πνπ λα δηακνξθώλεηαη έλα ζεηηθό ςπρνινγηθό θιίκα θαη λα ππνζηεξίδεηαη ε κάζεζε. Βηβιηνγξαθία Brousseau, G. (1980). L' échec et le contract, Recherches, 41, 177-182 Catsambis, S. (2001). Expanding Knowledge of parental involvement in children s secondary education: Connection s with high school senior s academic success, Social Psychology of Education, 5, 149-177. Cooper, H. (1989). Synthesis of research on homework, Educational Leadership, 2001 (47),(85-91) Cooper, H., Robinson, J.C., & Patall, E.A. (2006). Does homework improve academic achievement? A synthesis of research 1987-2003, Review of Educational Research, 1989 (76), (1-62) Cheung T.E.Y. (2002). The voice of teachers in a changing Hong Kong society: The study of the effectiveness of a school guidance programme for teacher development. Ph.D. Thesis, School of Education, Faculty of education, Australian Catholic University Edwards, C.H. (1997). Classroom Discipline and Management, Colombus: Merril Epstein, J.L. (1992). School and family partnerships. In M. Alkin (Ed.), Encyclopedia of educational research (pp.1139-1151), New York: MacMillan Epstein, J.L. (1995). School- family- community partnerships: Caring for the children we share. Phi Delta Kappan, 1995 (76), (701-712) Jones, F.I. & Jones, L.S. (1998). Comprehensive Classroom Management, London: Allyn and Bacon Fan, X. (2001). Parental involvement and student s academic achievement: A growth modeling analysis, Journal of Experimental Education, 1998 (70), (27-61) Fan, X. & Chen, M. (2001). Parental involvement and student s academic achievement: A meta-analysis, Educational Psychology Review, 2001 (13), (1-22) Fantuzzo, J., Tighe, E., &Childs, S. (2000). Family involvement questionnaire: A multivariate assessment of family participation in early childhood education, Journal of Educational Psychology, 2000 (92), (367-376) Farrow, S., Tymms, P. & Henderson, B. (1999). Homework and attainment in primary schools, British Educational Research Journal, 1999 (25), (323-241) Fehrmann, P., Keith, T. & Reiners, T. (1987). Home influence on school learning: Direct and indirect effects on parental involvement on high school grades, Journal of Educational Research, 1987 (806), (330-337) Hill, N. & Taylor, L. (2004). Parental school involvement and children s academic achievement: Pragmatics and issues, Current Directions in Psychological Science, 2004 (13), (161-164) Ho, S., & Willms, D. (1996). Effects of parental involvement eighth grade achievement, Sociology of Education, 1996 (69), (126 141) Grolnick, W., & Slowiaczek, M. (1994). Parent s involvement in children s schooling: A multidimensional conceptualization and motivational model, Child Development, 1994 (65), (237-252) Kagan, D. M. (1992). Implications of research on teacher belief, Educational Psychologist, 1992 (27), (65-90) Keith, T., Keith, P., Troutman, G., Bickley, P., Trivette, P., &Singh, K. (1993). Does parental involvement affect eighth-grade student achievement?: Structural analysis of national data, School Psychology Review, 1993 (22), (474-496) Laplante, B. (1997). Teachers beliefs and instructional strategies in Science: Pushing analysis further, Science Education, 1997 (81), (277-294) Mannam, G. & Blackwell, J. (1992). Parental involvement: Barriers and opportunities, The Urban Review, 1992 (24), (219-226) Marcon, R. (1999). Positive relationships between parent s school involvement and public school inner- city preschooler s development and academic performance, The School Psychology Review, 1999 (28), (395-412) Muller, C. (1995). Maternal employment, parent involvement, and mathematics achievement among adolescents, Journal of Marriage and Family, 1995 (57), (85-100) Muller, C. (1998). Gender differences in parental involvement and adolescent s mathematics achievement, Sociology of Education, 1998 (71), (336-356)

Pajares, M. F. (1992). Teacher beliefs and educational research: Cleaning up a messy construct, Review of Educational Research, 1992 (62), (307-332) Pezdek, K., Berry, T. & Renno, P. (2002). Children s mathematics achievement: The role of parents perceptions and their involvement in homework, Journal of Educational Psychology, 2002 (94), (771-777) Reynolds, A.J. (1992). Comparing measures of parental involvement and their effects on academic achievement, Early Childhood Research Quarterly, 1992 (7), (441-462) Ritblatt, S.N., Beatty, J.R., Cronan, T.A. & Ochoa, A.M. (2002). Relationships among perceptions of parent involvement, time allocation and demographic characteristics: Implication for policy formation, Journal for Community Psychology, 2002 (30), (519-549) Sergiovanni, T. (1994). Building community in schools, San Francisco: Jossey-Bass. Trautwein, U. & Koller, O. (2003). The relationship between homework and achievement: Still much of a mystery, Educational Psychology Review, 2003 (15), (112-145) Γεσξγίνπ,. (2000). ρέζε ζρνιείνπ-νηθνγέλεηαο θαη αλάπηπμε ηνπ παηδηνύ, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. Γεκεξηδή, Κ., Μπαγάθεο, Γ., ηακάηεο, Θ., Καίζαξε,., (2008). Πξνεηνηκάδνληαο ηηο εζηίεο αλάπηπμεο ηνπ ζρνιείνπ, ζην Μπαγάθεο, Γ. MacBeath, J., (επηκ.). Ζ Ζγεζία πνπ Γηεπθνιύλεη ηε Μάζεζε, Αζήλα: Ληβάλεο Καξάθηδα, Σ. (2007). Παλεπηζηεκηαθέο ζεκεηώζεηο γηα ην κάζεκα «Ζ Παηδαγσγηθή ρέζε ζηε Γηδαζθαιία κε ηα Νέα Μέζα», ζην Παηδαγσγηθό Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ, Ρόδνο Κνξδάθε, Μ. & Κόκεο, Β. (2000). Αληηιήςεηο θαζεγεηώλ Πιεξνθνξηθήο ζρεηηθά κε ηε θύζε ηνπ αληηθεηκέλνπ θαη ηνλ ηξόπν εηζαγσγήο ηνπ ζηελ εθπαίδεπζε, ζην Β. Κόκεο (επηκ.), Πξαθηηθά 2νπ Παλειιήληνπ πλεδξίνπ «Οη Σερλνινγίεο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηελ Δθπαίδεπζε», 572-582, Πάηξα Κπξίδεο, Α, Γξόζνο, Β, Νηίλαο, Κ, (2003). Ζ Πιεξνθνξηαθή - Δπηθνηλσληαθή Σερλνινγία ζηελ Πξνζρνιηθή θαη Πξσηνζρνιηθή Δθπαίδεπζε: Σν Παξάδεηγκα ηεο Γιώζζαο, Αζήλα: Σππσζήησ - Γηώξγνο Γαξδαλόο Μαηζαγγνύξαο, Ζ. (2001). Ζ ρνιηθή Σάμε, Αζήλα: Δθδ.Γξεγόξε Μνθό, Ε., (1997).Ψπραλάιπζε θαη Δθπαίδεπζε, Αζήλα: Δθδ. Καζηαληώηε Πνιίηεο, Π., Καξακάλεο, Μ. & Κόκεο, Β. (2001). πλζεηηθέο εξγαζίεο: Μνληέιν δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ζηελ πεξίπησζε καζεκάησλ Πιεξνθνξηθήο, Πξαθηηθά 1νπ Παλειιήληνπ πλεδξίνπ γηα ηελ Αμηνπνίεζε ησλ Σερλνινγηώλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε Γηδαθηηθή Πξάμε, 405-413, ύξνο Σδηκνγηάλλεο, Α., Μηθξόπνπινο, Σ. Α. & Λαδηάο, Σ. (1999). Ζ δηδαζθαιία ησλ Πνιπκέζσλ ζην Δληαίν Λύθεην. Μία πξνζέγγηζε ζηα πιαίζηα ηνπ Μαζήκαηνο «Πνιπκέζα-Γίθηπα», ζην Α. Σδηκνγηάλλεο (επηκ.), Πξαθηηθά Παλειιήληνπ πλεδξίνπ «Πιεξνθνξηθή θαη Δθπαίδεπζε», 169-182, Ησάλληλα