ΔΗΑΓΩΓΖ ΣΖ ΓΗΑΜΟΡΦΩΖ ΣΟΤ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ & ΣΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ

Θ. ΠΑΠΑΖΛΗΑ ΠΑΡΑΓΟΔΗ ΜΑΚΡΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΔΗΑΓΩΓΖ ΣΖ ΓΗΑΜΟΡΦΩΖ ΣΟΤ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ & ΣΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΑΘΖΝΑ 1999

Εηζαγσγή Δ Πνιηηηθή Οηθνλνκία θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 16νπ 17νπ αηψλα είρε κνξθνπνηεζεί σο κηα ηερληθή ηεο δηαρείξηζεο ησλ νηθνλνκηθψλ ησλ εγεκφλσλ ηεο επνρήο αξρηθψο θαη ηνπ θξάηνπο αθνινχζσο. Μεηά ηα κέζα ηνπ 17 νπ θαη ηδηαίηεξα ζηνλ 18 ν νη δηάθνξεο ζθέςεηο άξρηζαλ λα ζπζηεκαηνπνηνχληαη απνηειψληαο ην πξφπιαζκα κηαο λέαο επηζηήκεο. Χζηφζν, ελψ θαηά ηνλ Αηψλα ησλ Φψησλ ε αλάιπζε πξνζέγγηδε ηα νηθνλνκηθά ηεο Πνιηηείαο, ζηνλ 19 ν εκθαλίζζεθε ζηξνθή πξνο πην εηδηθφηεξα ζέκαηα θαη ζπγθεθξηκέλα πξνο ηελ εξκελεία ηνπ ζρεκαηηζκνχ ησλ ηηκψλ. Πξνο ην ηέινο ηνπ αηψλα ε ηάζε γεληθεχζεθε. Μέρξη ην 1940 νη πιείζηνη ησλ νηθνλνκνιφγσλ αζρνινχληαλ κε ηε δηακφξθσζε ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. Δ δεκνζίεπζε ηνπ έξγνπ ηνπ J. M. Keynes (1936) έδσζε ηζρπξή ψζεζε ζηε δηεξεχλεζε ησλ ζπλνιηθψλ κεγεζψλ ηεο νηθνλνκίαο, δειαδή ζηελ αλάιπζε ησλ παξαγφλησλ, πνπ επεξεάδνπλ ην χςνο ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Καηά έλα κεγάιν κέξνο ε καθξννηθνλνκηθή δεκηνπξγήζεθε σο ζπλέρηζε ησλ ηδεψλ ηνπ Keynes. Μάξηηνο 1999 Μνινλφηη κεζνιάβεζε δηάζηεκα πιένλ ηεο δεθαεηίαο δελ θαηέζηε δπλαηφλ λα δεκνζηεπζεί ην ζχγγξακκα Παξαδφζεηο Πνιηηηθήο Οηθνλνκίαο, Μέξνο Β (Μαθξννηθνλνκηθή). Σν Μέξνο Ώ (Μηθξννηθνλνκηθή) θπθινθφξεζε ην 2006 απφ ηηο εθδφζεηο ηακνχιε. Δ θαζπζηέξεζε ζηελ έθδνζε ησλ Παξαδφζεσλ ππφ κνξθή βηβιίνπ, πιένλ ησλ 1100 ζειίδσλ, έθαλε απαξαίηεηε, πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζνχλ νη αλάγθεο δηδαζθαιίαο, ηελ παξνπζίαζε ησλ ζεκεηψζεσλ ζην δηαδίθηπν, νη νπνίεο ζε πνιιά ζεκεία πξαγκαηεχνληαη ζέκαηα κε ηελ νπηηθή ηεο δεθαεηίαο 1990 θαη δελ έρνπλ ιάβεη ππ φςηλ ηηο ηξέρνπζεο εμειίμεηο. Μάηνο 2011 2

Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ Βηζαγσγή 2 ειίδα Κεθάιαην Πξψην: Δζληθνί Λνγαξηαζκνί 1.1 Βηζνδεκαηηθφ Κχθισκα 7 1.1.1 Βηζνδεκαηηθφ θχθισκα ζηάζηκεο νηθνλνκίαο 7 1.1.2 Βηζνδεκαηηθφ θχθισκα κε ηξαπεδηθφ ζχζηεκα 8 1.1.3 Βηζνδεκαηηθφ θχθισκα κε ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη δεκφζην ηνκέα 9 1.1.4 Βηζνδεκαηηθφ θχθισκα κε εμσηεξηθφ εκπφξην 10 1.2 Μαθξννηθνλνκηθά Μεγέζε: Οξηζκνί 11 1.2.1. Ώθαζάξηζην Βηζφδεκα Ώθαζάξηζην Βγρψξην Πξντφλ 11 1.2.2. Ώθαζάξηζηε Ααπάλε 13 1.2.3. Βζληθφ Βηζφδεκα 14 1.3. Οη εμειίμεηο γηα ηε κέηξεζε ηνπ ΏΒΠ: Εζηνξηθή Ώλαδξνκή 15 1.3.1. Οηθνλνκηθφο πίλαθαο (Tableau Economique) 15 1.3.2. Πίλαθεο Βηζξνψλ Βθξνψλ 16 1.4 Βπίκεηξν: Μεζνδνινγία Τπνινγηζκνχ πκκεηξηθψλ Πηλάθσλ Βηζξνψλ- 23 Βθξνψλ 1.4.1 Δ απνηίκεζε ησλ ξνψλ 23 1.5. Θεσξεηηθά Πξνβιήκαηα ζηελ Βθηίκεζε Πηλάθσλ Βηζξνψλ-Βθξνψλ 27 1.5.1. ηαηηζηηθέο Μνλάδεο, ηαμηλνκήζεηο θαη ρεηξηζκφο ησλ δεπηεξεπφλησλ 28 πξντφλησλ 1.5.1.1. ηαηηζηηθέο Μνλάδεο, ηαμηλνκήζεηο 28 1.5.1.2. Πίλαθεο Πξνζθνξάο θαη Βλδηάκεζσλ Υξήζεσλ 30 1.6. Μέζνδνη Τπνινγηζκνχ ζπκκεηξηθψλ πηλάθσλ Βηζξνψλ-Βθξνψλ-Υεηξηζκφο 35 Αεπηεξεπφλησλ Πξντφλησλ 1.6.1. Σερλνινγία Πξντφληνο (Product Technology Assumption) 38 1.6.2. Σερλνινγία Κιάδνπ (Indudtry Technology Assumption) 39 Κεθάιαην Γεχηεξν: Καηαλάισζε, Απνηακίεπζε, Δπέλδπζε 2.1. Καηαλάισζε 42 2.2. Ώπνηακίεπζε 43 2.3. Αηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ηεο ζπλαξηήζεσο θαηαλαιψζεσο θαη απνηακηεχζεσο 44 2.4. Θεσξίεο γηα ηελ θαηαλάισζε θαη ηελ απνηακίεπζε 47 2.5. Μνξθέο απνηακίεπζεο 49 2.5.1. Βζεινχζηα απνηακίεπζε 49 2.5.2. Ώλαγθαζηηθή απνηακίεπζε 50 2.6. Βπελδχζεηο: Πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο επέλδπζεο 51 2.6.1. Γεληθά 51 2.7. Βπίκεηξν: ρεκαηηζκφο παγίνπ θεθαιαίνπ ζηε Γεσξγία 55 Κεθάιαην Σξίην: Σν Σξαπεδηθφ χζηεκα 3.1. Λεηηνπξγίεο ρξήκαηνο 62 3

3.2. Λνγηζηηθφ Υξήκα: Αεκηνπξγία λένπ ρξήκαηνο απφ ηηο Βκπνξηθέο Σξάπεδεο 62 3.3. Δ Βθδνηηθή Σξάπεδα 63 3.4. Ώγνξά Υξήκαηνο 64 3.4.1. Πξνζθνξά Υξήκαηνο 64 3.4.2. Πνζνηηθή Θεσξία: ε παξαιιαγή ηνπ L.Fisher 65 3.4.3. Πνζνηηθή Θεσξία θαηά ηε ζρνιή Cambridge 66 3.5. Δ Γήηεζε Υξήκαηνο 67 3.5.1. Γεληθά 67 3.5.2. Δ Γήηεζε Υξήκαηνο θαηά ηνπ Keynes 68 3.6. Εζνξξνπία ζηελ Ώγνξά Υξήκαηνο: ε θακπχιε LM 71 3.7. Εζνξξνπία ζηελ Ώγνξά Πξντφλησλ 76 3.7.1. Δ θακπχιε IS 76 3.7.2.Δ θακπχιε IS κε δεκφζην ηνκέα 79 3.7.3. Παξάγνληεο πνπ κεηαηνπίδνπλ ηελ θακπχιε IS 81 3.8. Εζνξξνπία ζηηο Ώγνξέο Πξντφληνο θαη Υξήκαηνο 85 3.8.1. Σν ππφδεηγκα IS-LM 85 3.8.2. Μεηαηνπίζεηο ηεο θακπχιεο IS κε ζηαζεξή ηελ θακπχιε LM 86 3.9. Βπίκεηξν 89 3.9.1. Πηζησηηθέο Ώγνξέο 89 3.9.2. Swaps (πκθσλίεο ακνηβαίαο αληαιιαγήο πιεξσκψλ) 91 3.9.3. Options 94 3.9.4. Ώλψλπκεο Βηαηξείεο Αηαρείξηζεο Ώκνηβαίσλ Κεθαιαίσλ (ΏΒΑΏΚ) 94 3.9.5. Factoring (Πξαθηνξεία Βπηρεηξεκαηηθψλ Ώπαηηήζεσλ) 95 3.9.6. Leasing (Υξεκαηνδνηηθή Μίζζσζε) 96 3.9.7. Forfaiting 96 3.9.8. Franchising 97 3.9.9. Venture Capital (παξνρή επηρεηξεκαηηθνχ θεθαιαίνπ πςεινχ θηλδχλνπ) 97 Κεθάιαην Σέηαξην: Ο δεκφζηνο ηνκέαο θαη ε νηθνλνκηθή πνιηηηθή 4.1. Έζνδα θαη έμνδα ηνπ δεκνζίνπ 98 4.2. Ο ξφινο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα ζε πεξηφδνπο πιεζσξηζκνχ θαη χθεζεο 98 4.2.1. Αεκνζηνλνκηθά Μέηξα θαηαπνιέκεζεο ηεο χθεζεο θαη ηνπ 99 πιεζσξηζκνχ δήηεζεο 4.2.2. Ννκηζκαηηθά Μέηξα θαηαπνιέκεζεο ηεο χθεζεο θαη ηνπ πιεζσξηζκνχ 99 δήηεζεο 4.2.3. Μέηξα Καηαπνιέκεζεο ηνπ πιεζσξηζκνχ θφζηνπο 100 4.3. Θεψξεκα Εζνζθειηζκέλνπ Πξνυπνινγηζκνχ 101 4.4. Φφξνη 101 4.4.1. Γεληθά 101 4.4.2. Αηαθξίζεηο Φφξσλ 103 4.4.2.1. Οη δηαθξίζεηο ησλ θφξσλ σο πξνο ηελ θνξνινγηθή βάζε 103 4.4.2.2. Αηαθξίζεηο θφξσλ ζε άκεζνπο θαη έκκεζνπο 104 4.4.2.3. Φφξνη επί ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο 106 4.5. Αεκφζηνο Ααλεηζκφο 106 4.5.1. Γεληθά 106 4.5.2. Αηαθξίζεηο Ααλεηζκνχ 106 4.6. Πνιιαπιαζηαζηηθέο επηδξάζεηο ησλ θφξσλ θαη ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ 107 4.6.1. Ο πνιιαπιαζηαζηήο ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ 107 4.6.2. Ο πνιιαπιαζηαζηήο θνξνινγίαο 108 4

4.6.3. Ο πνιιαπιαζηαζηήο ησλ κεηαβηβαζηηθψλ πιεξσκψλ 109 4.7. Κξάηνο Πξφλνηαο θαη Κνηλσληθή Ώζθάιηζε 109 4.7.1. Εζηνξηθή Βμέιημε ηνπ Κξάηνπο Πξφλνηαο 109 4.7.2. Δ Κνηλσληθή Ώζθάιηζε 113 4.7.3. Ώλαθεθαιαίσζε σο πξνο ηα αζθαιηζηηθά ζπζηήκαηα 117 Κεθάιαην Πέκπην: Δμσηεξηθφ Δκπφξην-Γηεζλείο Οηθνλνκηθέο ρέζεηο 5.1. Οξηζκνί 118 5.2. Εζνδχγην πιεξσκψλ 118 5.3. Αηεζλέο Βκπφξην 119 5.4. Ώπφιπην θαη πγθξηηηθφ Πιενλέθηεκα 119 5.5. Σν ζεψξεκα ηνπ Hecksher-Ohlin 122 5.6. ξνη Βκπνξίνπ 122 5.7. Πνιιαπιαζηαζηήο Αηεζλνχο Βκπνξίνπ 123 5.8. Ώλαθεθαιαίσζε: πλζήθεο Εζνξξνπίαο 123 5.8.1. Πεξίπησζε θιεηζηήο νηθνλνκίαο ρσξίο δεκφζην ηνκέα 123 5.8.2. Πεξίπησζε θιεηζηήο νηθνλνκίαο κε δεκφζην ηνκέα 124 5.8.3. Πεξίπησζε αλνηθηήο νηθνλνκίαο κε δεκφζην ηνκέα 125 Κεθάιαην Έθην: Οηθνλνκηθή ηεο αλάπηπμεο 6.1. Γεληθά 126 6.2. Δ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζχκθσλα κε ηηο θιαζηθέο απφςεηο 128 6.3. Δ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζχκθσλα κε ηηο καξμηθέο απφςεηο 130 6.4. Δ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζχκθσλα κε ηνλ νπκπέηεξ 131 6.5. Κευλζηαλέο απφςεηο πεξί αλάπηπμεο 134 6.6. Βπίκεηξν: Δ πξσηαξρηθή ζπζζψξεπζε 136 Κεθάιαην Έβδνκν: Ηζηνξία νηθνλνκηθήο ζθέςεο: Σέζζεξεηο κεγάινη νηθνλνκνιφγνη 7.1. Adam Smith (Άληακ κηζ) (17231790) 144 7.2. Karl Marx (Καξι Μαξμ) (1818-1883) 145 7.3. Joseph Alois Schumpeter (Γηφδεθ νπκπέηεξ) (1883-1950) 150 7.4. John Maynard Keynes (Σδνλ Κέπλο) 153 Κεθάιαην Όγδνν: Οηθνλνκηθέο δηαηαξαρέο 8.1. Όθεζε 156 8.2. Πιεζσξηζκφο 157 8.3. ρέζε πιεζσξηζκνχ θαη χθεζεο 158 8.4. Οηθνλνκηθνί (Βπηρεηξεκαηηθνί) θχθινη 159 8.4.1. Βμσγελείο ζεσξίεο 160 8.4.2. Βλδνγελείο ζεσξίεο 161 Βηβιηνγξαθία 163 Δλδεηθηηθή Βηβιηνγξαθηα 166 Καηάινγνο ρεκάησλ 167 Καηάινγνο Πηλάθσλ 169 5

6

Κεθάιαην Πξώην Εζληθνί Λνγαξηαζκνί 1.1 Δηζνδεκαηηθφ θχθισκα 1.1.1. Δηζνδεκαηηθφ θχθισκα ζηάζηκεο νηθνλνκίαο ην ζχζηεκα παξαγσγήο ηεο ειεχζεξεο νηθνλνκίαο (θεθαιαηνθξαηία) θπξηαξρνχλ θαη νπζίαλ δπν κεγάιεο νκάδεο: Εκπνξεύκαηα Παξνρή εξγαζίαο Οηθνθπξηά Επηρεηξήζεηο Εηζόδεκα Δαπάλεο θαηαλαιώζεωο ρήκα 1.1 Απιφ εηζνδεκαηηθφ θχθισκα ζηάζηκεο νηθνλνκίαο 1) Οη ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο νη νπνίεο ειέγρνπλ ηα κέζα παξαγσγήο 1, δειαδή ηα εξγνζηάζηα, κεραλήκαηα, θιπ (ην θεθάιαην) γη απηφ θαη ην ζχζηεκα παξαγσγήο νλνκάδεηαη θεθαιαηνθξαηία θαη 2) Σα νηθνθπξηά, ηα νπνία παξέρνπλ εμεξηεκέλε εξγαζία ζηηο επηρεηξήζεηο. ην ρήκα 1 πεξηγξάθεηαη ε απιή εκπνξεπκαηηθή παξαγσγή, ζηελ νπνία δελ ππάξρεη νχηε δεκφζην, νχηε εμσηεξηθφο ηνκέαο. Σα νηθνθπξηά (εξγαδφκελνη) παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο ησλ ζηηο επηρεηξήζεηο (εξγάδνληαη γηα ινγαξηαζκφ ηνπ ηδησηηθνχ θεθαιαίνπ) θαη γηα ην ιφγν απηφ ακείβνληαη απφ απηέο (εηζφδεκα). Σν εηζφδεκα απηφ ηα νηθνθπξηά ην επηζηξέθνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο, αγνξάδνληαο ηα δηάθνξα αγαζά πνπ απηέο παξάγνπλ (θαηαλάισζε). Άξα ηα εκπνξεχκαηα πνπ δηαζέηνπλ νη επηρεηξήζεηο ζηα νηθνθπξηά ηζνχληαη κε ηηο αγνξέο ηνπο, ελψ ην χςνο ησλ αγνξψλ ησλ ηζνχηαη κε ην χςνο ηνπ κηζζνχ (εηζνδήκαηνο) ηνπο. Δ θπθιηθή απηή ξνή απνηειεί ην Δηζνδεκαηηθφ Κχθισκα. Σν ζχλνιν ησλ ρξεκαηηθψλ 1 Βμππαθνχεηαη φηη γηα ράξηλ απιφηεηνο δελ έρεη ιεθζεί ππ φςηλ ε απηναπαζρφιεζε, ε νπνία φκσο ηείλεη λα ζπξξηθλσζεί ζην ζχγρξνλν θφζκν. 7

εηζνδεκάησλ πνπ απνθηνχλ ηα νηθνθπξηά εληφο κηαο ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπ ζπληζηά ην Δζληθφ Δηζφδεκα. Δ αμία ησλ εκπνξεπκάησλ πνπ παξάγνπλ νη επηρεηξήζεηο απνηειεί ην Δζληθφ Πξντφλ. πλεπψο ην Βζληθφ Βηζφδεκα κηαο πεξηφδνπ ηζνχηαη κε ην Βζληθφ Πξντφλ. Σν απιφ απηφ εηζνδεκαηηθφ θχθισκα απνηππψλεη ηελ θαηάζηαζε κηαο ζηάζηκεο (κε αλαπηπζζφκελεο) νηθνλνκίαο. ηελ πεξίπησζε απηή φιν ην εηζφδεκα ησλ νηθνθπξηψλ δηνρεηεχεηαη σο αγνξά αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζηηο επηρεηξήζεηο. Οη αγνξέο απηέο, δειαδή ε θαηαλάισζε απνηειεί ηελ Δζληθή Γαπάλε. πλεπψο ην Βζληθφ Βηζφδεκα ηζνχηαη κε ην Βζληθφ Πξντφλ θαη ηελ Βζληθή Ααπάλε, δειαδή: Y=C (1). 1.1.2. Δηζνδεκαηηθφ θχθισκα κε ηξαπεδηθφ ζχζηεκα Δ θαηάζηαζε απηή (Y=C), επεθξάηεζε grosso modo ζε κεγάιεο ρξνληθέο πεξηφδνπο. ε χζηεξν ζηάδην απφ ηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνλ ρσξηζκφ ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο απφ ην θεθάιαην, δειαδή ηε ζπξξίθλσζε ηεο νηθνγελεηαθήο βηνηερλίαο, άξρηζε λα πξνβάιιεη θαη ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα, ελψ παξάιιεια δεκηνπξγνχληαλ θαη θάπνηα πεξηζζεχκαηα ζηα νηθνθπξηά θαη θπζηθά ζηηο επηρεηξήζεηο. Έζησ φηη ηα νηθνθπξηά δηαζέζνπλ ζην ρξφλν t 1 κφλν έλα ηκήκα ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο γηα θαηαλάισζε θαη ην ππφινηπν ην παξαθξαηήζνπλ. Ώπηφ ζεκαίλεη φηη ζηηο επηρεηξήζεηο ζα ππάξμεη εηζξνή ηφζε φζν θαη ην ηκήκα ηεο δαπάλεο. πλεπψο ζην ρξφλν t 2 νη επηρεηξήζεηο ζα είλαη ζε ζέζε λα ακείςνπλ κηθξφηεξν πνζφ εξγαζίαο, δειαδή λα πιεξψζνπλ κηθξφηεξν εηζφδεκα, ην νπνίν ζα είλαη ίζν κε ην πξντφλ πνπ ζα παξαρζεί. Ώλ δειαδή ζην ρξφλν t 0 ε θαηαλάισζε ήηαλ 100 κνλάδεο φζε θαη ην εηζφδεκα, ηφηε ην θχθισκα ζα επξίζθεην ζε ηζνξξνπία. Ώλ ζην ρξφλν t 1 ηα νηθνθπξηά απνηακηεχζνπλ 10 κνλάδεο θαη θαηαλαιψζνπλ 90, ζεκαίλεη φηη νη επηρεηξήζεηο ιακβάλνληαο 90 κνλάδεο, ζα κπνξέζνπλ λα απαζρνιήζνπλ (κε ζηαζεξνχο ηνπο κηζζνχο) ζηνλ επφκελν ρξφλν t 2 ιηγφηεξνπο εξγάηεο, άξα ζα δεκηνπξγεζεί αλεξγία, ην εηζφδεκα ζα είλαη 90 κνλάδσλ θαη ζα παξαρζεί πξντφλ αμίαο 90 κνλάδσλ. Δ απνηακίεπζε ινηπφλ ή ε απνρή απφ ηελ θαηαλάισζε ζπληζηά θαη νπζίαλ εθξνή απφ ην εηζνδεκαηηθφ θχθισκα. ηελ πεξίπησζε πνπ πθίζηαηαη ρξεκαηνδνηηθφο ηνκέαο, ηφηε ην ζχλνιν, ζρεδφλ, ησλ απνηακηεχζεσλ δηνρεηεχεηαη κέζσ ηξαπεδψλ ζε θαηαζέζεηο ή κέζσ ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ ζε κεηνρέο ή ζε νκνινγηαθά δάλεηα ζηα νπνία πξνρσξνχλ νη επηρεηξήζεηο. ην ρήκα 2 παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ ηνκέσο ζην εηζνδεκαηηθφ θχθισκα. Σηο απνηακηεχζεηο ησλ νηθνθπξηψλ ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα ηηο δηνρεηεχεη ππφ κνξθή δαλείνπ ζηηο επηρεηξήζεηο. Έηζη φηη εθξέεη απφ ην εηζνδεκαηηθφ θχθισκα (απνηακίεπζε) εηζξέεη (επέλδπζε) 2. Οη επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξήζνπλ ηνπιάρηζηνλ ζηαζεξφ ην επίπεδν παξαγσγήο δαλείδνληαη απφ ηηο ηξάπεδεο (ή απεπζείαο απφ ην απνηακηεπηηθφ θνηλφ κέζσ ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ). 2 Τπνηίζεηαη, ζηελ απινπνηεκέλε απηή πεξίπησζε, φηη νη επηρεηξήζεηο δελ απνηακηεχνπλ νη ίδηεο, θάηη πνπ θπζηθά δελ είλαη πξαγκαηηθφ. 8

Καηαλάιωζε (C) Οηθνθπξηά Επηρεηξήζεηο Εηζόδεκα (Υ) Απνηακίεπζε (S) Φξεκαηνδνηηθόο ηνκέαο (ηξάπεδεο) Επέλδπζε (Ι) ρήκα 1.2 Δηζνδεκαηηθφ θχθισκα αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίαο. Με βάζε ηα αλσηέξσ πξνθχπηεη φηη νη ζπλνιηθέο εθξνέο (απνηακηεχζεηο) ζα πξέπεη λα ηζνχληαη κε ηηο ζπλνιηθέο εηζξνέο (επελδχζεηο), ζα πξέπεη δειαδή λα ηζρχεη ε ζρέζε: S=I (2) ή Y=C+S (3) πξνζθνξά, θαη Y=C+I (4) δήηεζε. Δ εμίζσζε (4), δειαδή ε Βζληθή Ααπάλε, νλνκάδεηαη θαη ελεξγφο δήηεζε. 1.1.3 Δηζνδεκαηηθφ Κχθισκα κε ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη δεκφζην ηνκέα Ο ξφινο ηνπ θξάηνπο ζεκείσζε ζεκαληηθέο κεηαβνιέο κεηαμχ ηνπ 15 νπ θαη 19 νπ αηψλα. Ο θξαηηθφο παξεκβαηηζκφο εκθαληδφηαλ εληνλφηεξνο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ εκπνξηθνχ θαπηηαιηζκνχ θαη ηεο ηδενινγίαο ηνπ (εκπνξνθξαηία). Δ πίεζε γηα νιηγφηεξεο παξεκβάζεηο εθ κέξνπο ηνπ θξάηνπο (laisser faire, laisser passer) μεθίλεζε κε ηνπο Φπζηνθξάηεο θαη εληάζεθε κε ηνλ A.Smith. Ο θηιειεπζεξηζκφο επηθξάηεζε αξρηθά ζηε ΐξεηαλία. χκθσλα κε ην δφγκα ηεο Κιαζηθήο θαη Νενθιαζηθήο ρνιήο ε αγνξά (ε πξνζθνξά θαη ε δήηεζε) δηαζέηεη απηφκαηνπο ζηαζεξνπνηεηηθνχο κεραληζκνχο θαη ε ηζνξξνπία κεηαμχ απνηακίεπζεο θαη επέλδπζεο ζα απνθαζίζηαηαη πάληα. Σν θξάηνο ζα έπξεπε θαη νπζίαλ λα παξέρεη κφλν ηελ αζθάιεηα απφ εζσηεξηθνχο θαη εμσηεξηθνχο ερζξνχο. Σν νμχ θνηλσληθφ πξφβιεκα, πνπ πξνέθπςε ιφγσ ηεο δηεπξπλφκελεο αληζφηεηαο, είρε σο απνηέιεζκα ην μέζπαζκα επαλαζηάζεσλ ζηε Απηηθή θαη Κεληξηθή θπξίσο Βπξψπε (1848, 1849). Δ Κνκκνχλα ηνπ Παξηζηνχ (1871), ε ίδξπζε ηεο Ώ Αηεζλνχο εθ κέξνο ησλ ξηδνζπαζηψλ θαη ε νξγάλσζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζε ζπλδηθάηα, απνηέιεζαλ ηζρπξά θίλεηξα πξνθεηκέλνπ λα αξρίζνπλ ζηαδηαθά λα αιιάδνπλ νη αληηιήςεηο. Ώξρηθά, ε παξέκβαζε ηνπ δεκνζίνπ έιαβε ηε κνξθή ηεο ζχζηαζεο ησλ ζπζηεκάησλ Τγείαο, Πξφλνηαο, ηνπ θαζνξηζκνχ ησλ αλσηάησλ νξίσλ εξγαζίαο (νθηάσξν), ηεο απαγφξεπζεο ηεο εξγαζίαο ησλ αλειίθσλ, θιπ. Μεηά ηνλ Πξψην Παγθφζκην Πφιεκν δηεπξχλζεθε ν ξφινο ηνπ δεκνζίνπ ζηελ νηθνλνκία. 9

ην ρήκα 3 παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα ζηελ νηθνλνκία. Σν δεκφζην ειαηηψλεη ην εηζφδεκα απνζπψληαο πφξνπο απφ ηελ παξαγσγή (θαη απφ ηα νηθνθπξηά θαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο). Οη θφξνη (T) κεηψλνπλ αξρηθά ην χςνο ηνπ εηζνδήκαηνο. Ώθνινχζσο ην δεκφζην επηζηξέθεη ηα εηζνδήκαηα απηά κέζσ ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ (G), δειαδή κε ηε κνξθή ησλ κεηαβηβαζηηθψλ πιεξσκψλ (εληζρχζεσλ ησλ πιένλ αδπλάησλ κειψλ κηαο θνηλσλίαο) θαη επηδνηήζεσλ (εληζρχζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ), θιπ. Χο δηαζέζηκν εηζφδεκα θαιείηαη ην εηζφδεκα πνπ βξίζθεηαη ζηα ρέξηα ησλ νηθνθπξηψλ κεηά ηε δξαζηεξηνπνίεζε ηνπ δεκνζίνπ. Y d =Y-T d +F (5) φπνπ Y= εηζφδεκα, T d = άκεζνη θφξνη θαη F= κεηαβηβαζηηθέο πιεξσκέο θαη Y d = δηαζέζηκν εηζφδεκα Μεηαβηβαζηηθέο πιεξωκέο (G 1 ) Φόξνη (Τ) Δεκόζην Επηδνηήζεηο (G 2 ) Φόξνη (Τ) Καηαλάιωζε (C) G Οηθνθπξηά Επηρεηξήζεηο Εηζόδεκα ( Υ) Απνηακίεπζε (S) Τξάπεδεο Επέλδπζε (Ι) ρήκα 1.3 Δηζνδεκαηηθφ θχθισκα κε Σξάπεδεο θαη δεκφζην ηνκέα Λακβάλνληαο ππφςε ηε δξάζε ηνπ δεκνζίνπ, ηεθκαίξεηαη φηη ε ελεξγφο δήηεζε είλαη δπλαηφλ λα εθηηκεζεί σο: Y=C+I+G (6), ελψ ε πξνζθνξά Y=C+S+T (7). Ώπφ ηηο εμηζψζεηο (6) θαη (7) ζπκπεξαίλεηαη φηη I+G=S+T. Γηα λα ππάξρεη ηζνξξνπία ζην θχθισκα ζα πξέπεη ην άζξνηζκα ησλ επελδχζεσλ θαη ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ λα ηζνχηαη κε απηφ ησλ απνηακηεχζεσλ θαη ηεο θνξνινγίαο. 1.1.4 Δηζνδεκαηηθφ Κχθισκα κε εμσηεξηθφ εκπφξην ηα πξνεγνχκελα ππεηέζε φηη ε νηθνλνκία ήηαλ "θιεηζηή", δειαδή δελ ππήξραλ 10

εμσηεξηθέο ζρέζεηο. ην ζρήκα 4 παξνπζηάδεηαη ε πεξίπησζε "αλνηθηήο" νηθνλνκίαο 3. Σα νηθνθπξηά εηζάγνπλ αγαζά απφ ηελ αιινδαπή (εθξνή), ελψ νη επηρεηξήζεηο εμάγνπλ ζην εμσηεξηθφ (εηζξνή). πλεπψο ε ζπλνιηθή δήηεζε ηεο νηθνλνκίαο είλαη ε Y=C+I+G+X (8), φπνπ X=εμαγσγέο, ελψ ε ζπλνιηθή πξνζθνξά Y=C+S+T+M (9), φπνπ Μ = εηζαγσγέο. Γηα λα ππάξρεη ηζνξξνπία ζα πξέπεη νη εθξνέο (απνηακηεχζεηο, θφξνη θαη εηζαγσγέο) λα ηζνχληαη κε ηηο εηζξνέο (επελδχζεηο, δεκφζηεο δαπάλεο θαη εμαγσγέο). T Δεκόζην G C Οηθνθπξηά Επηρεηξήζεηο Y S Τξάπεδεο I Εηζαγωγέο (Μ) Εμωηεξηθόο ηνκέαο ρήκα 1.4 Πιήξεο εηζνδεκαηηθφ θχθισκα Εμαγωγέο (Φ) πλεπψο I+G+X=S+T+M ή I+X=S+M (9) (αλ δελ ιεθζεί ππ φςηλ ν δεκφζηνο ηνκέαο). Ώπφ ηε (9) πξνθχπηεη φηη S-I=X-M (9) δειαδή ην θελφλ απνηακίεπζεο (απνηακηεχζεηο κείνλ επελδχζεηο) ηζνχληαη κε ην εκπνξηθφ ηζνδχγην. πλεπψο ην εμσηεξηθφ εκπφξην απνηειεί ζεκαληηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο. 1.2. Μαθξννηθνλνκηθά Μεγέζε: Οξηζκνί 1.2.1. Αθαζάξηζην Δηζφδεκα -Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Γεληθεχνληαο απηά ηα νπνία ειέρζεζαλ θαηά ηελ πεξηγξαθή ηνπ εηζνδεκαηηθνχ 3 Γηα ράξηλ απιφηεηνο ππνηίζεηαη φηη ηνπο θφξνπο πιεξψλνπλ κφλν ηα νηθνθπξηά, φπσο επίζεο φηη εηζαγσγέο θάλνπλ κφλν ηα νηθνθπξηά. 11

θπθιψκαηνο (ηκήκα 1.1.1) ην αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο είλαη ην ζχλνιν ησλ ακνηβψλ ησλ κνλίκσλ θαηνίθσλ ηεο ρψξαο απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ παξαγσγηθή ιεηηνπξγία γηα ηελ παξαγσγή πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ εληφο ζπγθεθξηκέλνπ δηαζηήκαηνο (ζπλήζσο έηνο). Σν θαζαξφ εζληθφ εηζφδεκα ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο είλαη ην κέγεζνο εθείλν ην νπνίν απνκέλεη κεηά ηελ αθαίξεζε ησλ απνζβέζεσλ απφ ην αθαζάξηζην εηζφδεκα. Χο απφζβεζε λνείηαη ε θζνξά ηνπ παγίνπ θεθαιαίνπ ιφγσ ηεο ζπκβνιήο ηνπ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ είλαη ε ζπλνιηθή αμία ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, πνπ παξήρζεζαλ εληφο κηαο ρψξαο ζε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν (ζπλήζσο έηνο). πλεπψο ην αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα ηζνχηαη κε ην αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ, εάλ ην ηειεπηαίν πξνζαπμεζεί κε ην εηζφδεκα πνπ απνθηνχλ νη κφληκνη θάηνηθνη ηεο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ θαη ειαηησζεί κε ην εηζφδεκα πνπ απνθηνχλ νη αιινδαπνί εληφο ηεο ρψξαο, (βιέπε πίλαθα Ώ.1). Ο φξνο αμία ηειηθψλ πξντφλησλ πνπ αλαθέξζεθε ζρεηίδεηαη κε ην γεγνλφο φηη γηα λα παξαρζνχλ ηα πεξηζζφηεξα αγαζά απαηηνχληαη ελδηάκεζα, αθνχ κεηαμχ ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο θαη ηεο πξψηεο χιεο κεζνιαβνχλ δηάθνξα ζηάδηα. Σν γξαθείν πνπ πσιεί ν έκπνξνο ζηελ έθζεζε δηάλπζε δηάθνξα ζηάδηα. Ώξρηθά, ν πινηφκνο πξνζέζεζε θάπνηα αμία θφβνληαο ην δέληξν γηα ηελ νπνία θαη ακείθζε έζησ κε 50 κνλάδεο. Ώθνινχζσο, ν βηνκήραλνο επεμεξγάζηεθε ην μχιν, θαηαζθεπάδνληαο ην γξαθείν πνπιψληαο ην ζηνλ έκπνξν, έζησ 150 κνλάδεο. Με ηε ζεηξά ηνπ ν έκπνξνο ζα πξνρσξήζεη ζηε δηαθήκηζε θαη γεληθφηεξα ζα έξζεη ζε επαθή κε ηνλ θαηαλαισηή, ηνλ νπνίν ζα πείζεη λα αγνξάζεη ην γξαθείν ζηελ ηηκή ησλ 300 κνλάδσλ. Σν αθαζάξηζην πξντφλ ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ 300 κνλάδεο, αθνχ απηή είλαη ε ηειηθή ηηκή. Πιένλ αληηιεπηά θαζίζηαληαη ηα παξαπάλσ, εθ φζνλ ρξεζηκνπνηεζεί ε κέζνδνο ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο, δειαδή κεηξεζεί ην κέγεζνο ηεο αμίαο, πνπ πξνζηίζεηαη θάζε θνξά ζηελ παξαγσγή. ην πξψην ζηάδην ηεο παξαγσγήο ε αμία ήηαλ 50 κνλάδεο, φζν απνηηκήζεθε απφ ην βηνκήραλν φηη έθαλε ε εξγαζία ηνπ πινηφκνπ, ε κεηαθνξά ηεο μπιείαο, θιπ. Ο βηνκήραλνο κεηαζρεκαηίδνληαο ην μχιν ζε γξαθείν ην πψιεζε ζηνλ έκπνξν 150 κνλάδεο, απφ ηηο νπνίεο απηφο πξνζέζεζε 100 (νη 50 είραλ ήδε πιεξσζεί ζηνλ μπινθφπν). Ο έκπνξνο πσιψληαο ην εκπφξεπκα ζην νηθνθπξηφ έιαβε 300 κνλάδεο, θαη νπζίαλ εηζέπξαμε 150 κνλάδεο, αθνχ ηηο ππφινηπεο ηηο είρε πιεξψζεη ζηνλ βηνκήραλν. πλεπψο ε αμία ηνπ πξντφληνο ήηαλ 50 (πξσηνγελήο παξαγσγή) + 100 (δεπηεξνγελήο) + 150 (ηξηηνγελήο) = 300 κνλάδεο. Γηα λα ππνινγηζζεί ην πξντφλ κηαο πεξηνρήο πνιιαπιαζηάδεηαη ν φγθνο παξαγσγήο θάζε πξντφληνο κε ηε κέζε ηηκή ηνπ πξντφληνο θαη αζξνίδνληαη νη αμίεο 4. 4 Πξντφλ Πνζφηεηα Σηκή Ώθαζάξηζηε Ώμία Παξαγσγήο 1 Q 1 P 1 Q 1 *P 1 =A 1 2 Q 2 P 2 Q 2 *P 2 =A 2 3 Q 3 P 3 Q 3 *P 3 =A 3 n Q n πλνιηθφ Πξντφλ = A 1 +A 2 + Ώ n P n Q n *P n =A n 12

Με ηνλ ηξφπν απηφ, δειαδή ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ησλ ηηκψλ θαη εχξεζεο ησλ αμηψλ, ιχλεηαη έλα πξφβιεκα (ηεο αδπλακίαο πξφζζεζεο φγθσλ δηαθφξσλ εκπνξεπκάησλ), 5 αιιά γελληέηαη έλα άιιν (ηνπ πιεζσξηζκνχ). Οη ηηκέο είλαη πηζαλφλ απφ πεξίνδν ζε πεξίνδν λα κεηαβάιινληαη, κε ζπλέπεηα λα αιινηψλνπλ ην κέγεζνο ηνπ πξντφληνο. Πξνθεηκέλνπ λα απνθεχγνληαη νη παξελέξγεηεο απφ ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ ηηκψλ, εθηηκψληαη φια ηα εζληθνινγηζηηθά κεγέζε ζε ζηαζεξέο ηηκέο, δειαδή παξαθνινπζνχληαη νη κεηαβνιέο ησλ ηηκψλ σο πξνο θάπνην επηιεγκέλν έηνο βάζεο. Αεκηνπξγείηαη έηζη έλαο δείθηεο, πνπ νλνκάδεηαη απνπιεζσξηζηήο ηνπ ΏΒΠ σο πξνο ην έηνο απηφ. Σν εγρψξην πξντφλ ζε ζηαζεξέο ηηκέο επξίζθεηαη σο πειίθν ηνπ εγρψξηνπ πξντφληνο ζε ηξέρνπζεο ηηκέο (δειαδή ηηκέο ζηηο νπνίεο πεξηιακβάλνληαη νη απμνκεηψζεηο ησλ ηηκψλ) θαη ηνπ απνπιεζσξηζηή 6. ηνλ πξσηνγελή ηνκέα πεξηιακβάλνληαη νη θιάδνη: γεσξγία, θηελνηξνθία, δάζε, αιηεία, ζηνλ δεπηεξνγελή ε κεηαπνίεζε, ηα νξπρεία, νη θαηαζθεπέο θαη νη επηρεηξήζεηο ειεθηξηθνχ θσηφο θαη χδαηνο θαη ζηνλ ηξηηνγελή νη κεηαθνξέο, νη επηθνηλσλίεο, ην εκπφξην, νη ηξάπεδεο, θαη ελ γέλεη νη ππεξεζίεο. 1.2.2. Αθαζάξηζηε Γαπάλε Αθαζάξηζηε Γαπάλε ηεο Οηθνλνκίαο είλαη ην ζχλνιν ησλ δαπαλψλ ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο, εληφο ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπ, γηα ηελ απφθηεζε ηειηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ απφ ην εζσηεξηθφ θαη ην εμσηεξηθφ γηα ηξέρνπζα θαη κειινληηθή ρξήζε. Μαζεκαηηθψο εθθξάδεηαη 5 Αελ κπνξεί θαλείο λα πξνζζέζεη φγθνπο δηαθνξεηηθψλ πξντφλησλ, π.ρ απηνθίλεηα κε αιεχξη, δχλαηαη φκσο λα πξνζζέζεη ηηο αμίεο ησλ. 6 Ώλ π.ρ εθιεγεί σο έηνο βάζεσο ην 1970 ηφηε ν δεκηνπξγνχκελνο δείθηεο (απνπιεζσξηζηήο) κεηαζρεκαηίδεη ηηο ηηκέο θάζε έηνπο ζε ηηκή ηνπ έηνπο απηνχ. Π.ρ. Ώθαζάξηζην Βγρψξην Πξντφλ ζε ηξέρνπζεο θαη ζηαζεξέο ηηκέο 1970 Έηνο Ώθαζ. Ώπνπιεζσξηζηήο Ώθαζ. Βγρψξην Παξαηεξήζεηο Βγρψξην Πξντφλ Πξντφλ ζε ζηαζεξέο ηηκέο 1970 1948 49,6 23,94 207,2 (Σξέρνπζεο Σηκέο / 1950 87,4 33,67 259,6 Ώπνπι.) * 100= 1960 28,1 67,3 41,7 ηαζεξέο ηηκέο 1970 66,2 100,0 66,2 έηνπο βάζεο 1980 357,8 447,89 79,9 1990 522,4 2212,56 23,6 1998 870,5 3890,70 22,4 Φαίλεηαη πφζν κεγάιε είλαη ε αιινίσζε ησλ δεδνκέλσλ ιφγσ πιεζσξηζκνχ, εάλ εμεηαζζεί ην ΏΒΠ ζε ζηαζεξέο ηηκέο. Ο απνπιεζσξηζηήο δείρλεη φηη 24 πεξίπνπ δξαρκέο ην 1948 αληηζηνηρνχζαλ ζε 100 δξαρκέο ην 1970 θαη 3891 ην 1998. 13

σο Y = C + I (10), φπνπ C = θαηαλάισζε ηδησηψλ θαη δεκνζίνπ θαη Ε = επελδχζεηο (παγίνπ θεθαιαίνπ θαη κεηαβνιέο απνζεκάησλ) ηδησηψλ θαη δεκνζίνπ, δειαδή ε αθαζάξηζηνο δαπάλε είλαη ην ζχλνιν ησλ δηαζεζίκσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, (βιέπε Πίλαθα Ώ.2). Αθαζάξηζηε Δζληθή Γαπάλε είλαη ε αθαζάξηζηε δαπάλε πξνζαπμεκέλε κε ηηο εμαγσγέο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θαη εηζξνψλ εηζνδεκάησλ απφ απαζρφιεζε ησλ εκεδαπψλ ζπληειεζηψλ ζην εμσηεξηθφ θαη ειαηησκέλε κε ηηο εηζαγσγέο θαη ησλ εθξνψλ εηζνδεκάησλ απφ απαζρφιεζε ζπληειεζηψλ κε κνλίκσλ θαηνίθσλ. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε ζπλάξηεζε (10) είλαη ε ίδηα κε ηε ζπλάξηεζε (6). ηε (6), δειαδή Y=C+I+G ε θαηαλάισζε θαη ε επέλδπζε αθνξά ηελ θαηαλάισζε θαη επέλδπζε ησλ ηδησηψλ αληίζηνηρα, ελψ σο G πεξηιακβάλεηαη ηφζν ε δεκφζηα θαηαλάισζε φζν θαη ε δεκφζηα επέλδπζε 7. Ζ Αθαζάξηζηε Δζληθή Γαπάλε ηζνχηαη κε ην αθαζάξηζην εζληθφ πξντφλ ζε αγνξαίεο ηηκέο, ην νπνίν είλαη ίζν κε ην αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα ζε αγνξαίεο ηηκέο. Σν αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα ζε αγνξαίεο ηηκέο δηαθέξεη ηνπ αληίζηνηρνπ ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαηά ην πνζφ ησλ εκκέζσλ θφξσλ κείνλ ησλ επηδνηήζεσλ. πγθεθξηκέλα: Ώλ ε αθαζάξηζηε δαπάλε ειαηησζεί θαηά ην πνζφ ησλ κεηαβηβάζεσλ θεθαιαίσλ θαη ηξερνπζψλ κεηαβηβάζεσλ απφ ηελ αιινδαπή πξνθχπηεη ην αθαζάξηζην εζληθφ πξντφλ ζε αγνξαίεο ηηκέο. Ώλ απφ απηφ αθαηξεζνχλ νη έκκεζνη θφξνη θαη πξνζηεζνχλ νη επηδνηήζεηο ιακβάλεηαη ην αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο. Σν αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα δηαθέξεη ηνπ θαζαξνχ φζν ην χςνο ησλ απνζβέζεσλ ηνπ πιηθνχ θεθαιαίνπ. Σν αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα δηαθέξεη ηνπ αθαζαξίζηνπ εγρσξίνπ πξντφληνο θαηά ην κέγεζνο ηνπ θαζαξνχ εηζνδήκαηνο απφ ηελ αιινδαπή (βιέπε Πίλαθα Ώ.3). 1.2.3. Δζληθφ Δηζφδεκα πσο ειέρζε θαηά ηελ πεξηγξαθή ηνπ εηζνδεκαηηθνχ θπθιψκαηνο, νη επηρεηξήζεηο γηα ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ πξνζθέξνπλ αλάινγε ακνηβή. Σν ζχλνιν ησλ ακνηβψλ απνηειεί ην εηζφδεκα. Οη κηζζνί θαη ηα εκεξνκίζζηα αθνξνχλ ζην κε αγξνηηθφ ηνκέα. Οη πξφζνδνη απφ ηελ επηρεηξεκαηηθή δξάζε ηνπ δεκνζίνπ θαη νη άκεζνη θφξνη επί ησλ αλσλχκσλ εηαηξεηψλ (Ώ.Β) δχλαηαη ράξηλ απιφηεηνο λα ζεσξεζνχλ φηη δελ αθνξνχλ θάπνηα θνηλσληθννηθνλνκηθή ηάμε. Με ηελ επέθηαζε ηνπ ζεζκνχ ησλ (Ώ.Β) έλα κέξνο ηεο ακνηβήο ησλ επηρεηξεκαηηψλ εκθαλίδεηαη ζηελ θαηεγνξία ησλ κηζζψλ. Ώληίζηνηρα, εηζνδήκαηα κηζζσηψλ απφ νκφινγα, ηφθνπο, ελνίθηα θιπ., εγγξάθνληαη ζηελ θαηεγνξία ησλ πξνζφδσλ. Γεληθά σο πξφζνδνη απφ επηρεηξεκαηηθή δξάζε ζεσξνχληαη ηα ελνίθηα (αθίλεηεο αμίεο), νη 7 Ώπηφ ζεκαίλεη φηη αλ ζηηο 100 δξαρκέο πνπ δαπαλψληαη ζηε ρψξα νη 80 δηνρεηεχνληαη ζηελ θαηαλάισζε, ηφηε νη 20 νδεγνχληαη ζηελ επέλδπζε (ζρεκαηηζκφο θεθαιαίνπ). Αεδνκέλνπ φηη ε ζπζζψξεπζε θεθαιαίνπ θαη ε νηθνλνκηθή άλνδνο επηηπγράλεηαη θαηά βάζε απφ ηελ επέλδπζε, θαζίζηαληαη ζαθείο νη επηπηψζεηο ηεο δηαηήξεζεο ησλ επελδχζεσλ ζε ρακειά επίπεδα (κηθξφ πνζνζηφ ζηε δαπάλε). 14

ηφθνη, ηα θέξδε θαη ε έγγεηνο πξφζνδνο, (βιέπε Πίλαθα Ώ.4). Με βάζε ηα ζθηαγξαθεζέληα πξνθχπηεη φηη ην Βζληθφ Βηζφδεκα κπνξεί θαλείο λα ην εθηηκήζεη είηε απφ ηελ πιεπξά ηεο δαπάλεο (Y=C+I+G+M-X) είηε απφ ηελ πιεπξά ηνπ εηζνδήκαηνο (Αγξνηηθφ Δηζφδεκα + Μηζζνί + πξφζνδνη πεξηνπζίαο ηδησηψλ θαη δεκνζίνπ - ηφθνη δεκνζίνπ ρξένπο - επηδνηήζεηο + έκκεζνη θφξνη + απνζβέζεηο). Σν θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα (εηζφδεκα πξνο αξηζκφ θαηνίθσλ) απνηειεί έλαλ απιντθφ κάιινλ δείθηε. Μνινηαχηα ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα απφ ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο ζεσξνχκελνο φηη ζπληζηά κηα πξψηε πξνζέγγηζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Ώλάινγεο ελζηάζεηο πθίζηαληαη γηα ην θαηά θεθαιήλ αγξνηηθφ εηζφδεκα (αγξνηηθφ εηζφδεκα πξνο αγξφηεο), γηα ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα απφ κηζζσηή εξγαζία θαη γηα ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα απφ πξνζφδνπο θεθαιαίνπ. 1.3. Οη εμειίμεηο γηα ηε κέηξεζε ηνπ ΑΔΠ: Ηζηνξηθή Αλαδξνκή 1.3.1. Οηθνλνκηθφο πίλαθαο (Tableau Economique) Ο Francois Quesnay 8 ζεσξείηαη ν ηδξπηήο ηεο θπζηνθξαηηθήο ζρνιήο θαη ππήξμε ν πξψηνο πνπ πξνζπάζεζε λα απνηππψζεη ηελ θπθιηθή ξνή ηνπ εηζνδήκαηνο. Ο θχξηνο ζθνπφο ηνπ ήηαλ λα εμεγήζεη ηφζν ηε δηαλνκή ηνπ πιενλάζκαηνο, ή θαζαξνχ πξντφληνο (produit net), ζηηο ηάμεηο ηεο θνηλσλίαο ηεο επνρήο ηνπ, φζν θαη ηνλ ηξφπν παξαγσγήο ηνπ. Θεσξψληαο φηη κφλν ε γε παξάγεη επηπξφζζεηεο αμίεο, ηαμηλφκεζε ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ θπθινθνξία ησλ εκπνξεπκάησλ ζε ηξεηο ηάμεηο. Σελ παξαγσγηθή (classe productive). Ολνκάζζεθε έηζη γηαηί κφλν απηή παξήγαγε πξντφλ πεξηζζφηεξν απφ απηφ πνπ ρξεηαδφηαλ γηα λα δήζεη. Σελ ηάμε ησλ ηδηνθηεηψλ ηεο γεο (classe propriétaire), ε νπνία ζπγθξνηείην απφ ηνπο γαηνθηήκνλεο (βαζηιηά, επγελείο, αλψηεξν θιήξν). Δ ηάμε απηή δελ εξγάδεηαη θαη θαηείρε εμαηξεηηθά κεγάιν ηκήκα ηεο γεο, ην νπνίν θαιιηεξγνχζαλ αγξφηεο (δειαδή ε παξαγσγηθή ηάμε) επί ελνηθίσ. Σε ζηείξα ηάμε (classe stérile) ε νπνία πεξηιάκβαλε ηνπο αζρνινχκελνπο κε ηε κεηαπνηήζε θαη ην εκπφξην 9. Ολνκάζζεθε έηζη δηφηη θαηά ηνπο Φπζηνθξάηεο δελ παξήγαγε πξφζζεηεο αμίεο (πιεφλαζκα), αιιά κεηακφξθσλε εθείλεο πνπ δεκηνπξγνχζε ε παξαγσγηθή ηάμε. 8 Ο F. Quesnay (Κελαί), πηφο γαηνθηεκφλσλ, "βαζηιηθφο" ηαηξφο ηνπ Λνπδνβίθνπ XV θαη ηεο πεξηβφεηεο βαζηιηθήο εξσκέλεο θπξίαο Πνκπαληνχξ (Pompadour), ππήξμε ν εγέηεο ηεο ζρνιήο ησλ Φπζηνθξαηψλ, επεξεάδνληαο βαζεηά ηελ νηθνλνκηθή ζθέςε ηεο επνρήο ηνπ. Δ έθδνζε ηνχ Οηθνλνκηθνχ Πίλαθα (1758) ζεσξήζεθε ζχκθσλα κε ηνλ Μηξακπψ ηνλ πξεζβχηεξν σο κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο αλαθαιχςεηο ηνπ αλζξσπίλνπ πλεχκαηνο. (Ο ίδηνο ν βαζηιηάο επηκειήζεθε ηεο έθδνζεο ηνπ βηβιίνπ). Δ πξνζέγγηζε ηεο νηθνλνκίαο ελ ζπλφισ επεξέαζε ηφζν ηνλ Μαξμ φζν θαη ηνλ Κέπλο, ελψ ην θχξην δφγκα γηα ηε θηιειεπζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο (Laisser faire, Laisser passer) έγηλε ε ζεκαία ηνπ Smith θαη ησλ Φηιειεπζέξσλ. 9 Τπελζπκίδεηαη φηη δελ είρε γίλεη αθφκα νξαηή ε βηνκεραληθή επαλάζηαζε θαη θπξηαξρνχζε ην παιαηφ θαζεζηψο (ancien régime) κε ηνπο θενπδαιηθνχο πεξηνξηζκνχο. 15

ην ρήκα 1.5 ζθηαγξαθείηαη ζε γεληθέο γξακκέο ν Οηθνλνκηθφο Πίλαθαο. ηε βάζε ηνπ ζρήκαηνο ε παξαγσγηθή ηάμε, ε νπνία απνηειεί θαη ην ζεκέιην ηεο θνηλσλίαο. Γαιοκηήμονερ 1 διζ. ηείπα Σάξη 1 διζ. 2 διζ. 1 διζ. 2 διζ. Παπαγωγική Σάξη 2 διζ. ρήκα 1.5 θηαγξάθεζε ηνπ Οηθνλνκηθνχ Πίλαθα Ο Κελαί ρξεζηκνπνηεί ηελ ππφζεζε, γηα ιφγνπο απιφηεηνο, φηη νη αληαιιαγέο δηελεξγνχληαη ζην ηέινο ηνπ έηνπο. Έζησ φηη ε παξαγσγηθή ηάμε ζην ζπγθεθξηκέλν έηνο δεκηνχξγεζε πξντφλ 5 δηζ. δξαρκψλ. Ώπφ απηά ηα 2 δηζ. αθαηξνχληαη γηα ηηο αλάγθεο αλαπαξαγσγήο ηεο (ζπφξνη, ηξνθή θαιιηεξγεηψλ). Οη αγξφηεο δίλνπλ ζηνπο γαηνθηήκνλεο σο κίζζσκα γηα ηελ θαιιηέξγεηα ησλ εδαθψλ (έγγεηνο πξφζνδνο) 2 δηζ. δξαρκέο. Σα ρξήκαηα απηά νη γαηνθηήκνλεο ηα δηαζέηνπλ γηα αγνξά ηξνθίκσλ απφ ηνπο αγξφηεο (αμίαο 1 δηζ.) θαη βηνηερληθψλ πξντφλησλ απφ ηε ζηείξα ηάμε (ην ππφινηπν 1 δηζ.). Δ ζηείξα ηάμε επηζηξέθεη 2 δηζ. ζηε παξαγσγηθή, ήηνη 1 δηζ. γηα αγνξά ηξνθίκσλ θαη 1 δηζ. γηα αγνξά πξψησλ πιψλ, ηηο νπνίεο ελ ζπλερεία απηή ζα κεηαηξέςεη ζε βηνηερληθά πξντφληα. Ώθνινχζσο, ε παξαγσγηθή ηάμε ζα ρξεζηκνπνηήζεη ην 1 δηζ. γηα αγνξά εκπνξεπκάησλ απφ ηε ζηείξα ηάμε. 1.3.2. Πίλαθεο Δηζξνψλ - Δθξνψλ Ο W. Leontief επέηπρε απηφ πνπ, γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο νηθνλνκνιφγνπο θαη πνιηηηθνχο, εθαίλεην αθαηφξζσην, ή ελ πάζε πεξηπηψζεη εμαηξεηηθά δπζρεξέο. Οη πίλαθεο εηζξνψλ - εθξνψλ απεηέιεζαλ επίηεπγκα πξψηνπ κεγέζνπο θαη ηε βάζε ππνινγηζκνχ ηνπ Βζληθνχ Βηζνδήκαηνο θάζε ρψξαο 10. 10 Ο Wassili Leondief (ΐαζίιη Λεφληηεθ), Ρψζνο νηθνλνκνιφγνο, πνπ θαηέθπγε ζηηο Δ.Π.Ώ., έγηλε γλσζηφο κε ην θιαζηθφ ηνπ βηβιίν "The Structure of American Economy 1919-39", 1941. Ώξγφηεξα εηηκήζε κε ην βξαβείν Νφκπει ζηα Οηθνλνκηθά. Σν ζχζηεκά ηνπ απνηειεί ζε κεγάιν βαζκφ ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο ζρνιήο γεληθήο ηζνξξνπίαο (Walras, Pareto). Ο Oscar Lange 16

Πίλαθαο 1.1 Πίλαθαο Δηζξνψλ - Δθξνψλ Πξσηνγελήο Γεπηεξνγε Σξηηνγελήο Εήηεζε χλνιν Δηζξνέο λήο Καηαλάισζε Δπελδχζεηο Δμαγσγέο Βθξνέο Γεκφζηα Ηδησηηθή Πάγηεο Απνζέκαηα Πξσηνγελήο - 80 30 20 65 10 5 20 230 Αεπηεξνγελήο 50-40 55 85 45 10 50 335 Σξηηνγελήο 30 60-40 60 10 20 20 240 Βηζαγσγέο 40 60 55 155 Ώκνηβέο (ηδησηηθφο ηνκέαο) 85 100 85 50 320 Φφξνη (Αεκφζηνο ηνκέαο) 25 35 30 20 30 140 χλνιν 230 335 240 135 290 65 35 90 1420 Με βάζε ηα φζα ειέρζεζαλ είλαη δπλαηφλ λα απεηθνληζζεί ν tableau économique ηνπ Quesnay ζε έλαλ απινπνηεκέλν πίλαθα εηζξνψλ-εθξνψλ. Πίλαθαο 1.2 Ο Tableau Economique ππφ κνξθή πίλαθνο εηζξνψλ εθξνψλ Βθξνέο Βηζξνέο Παξαγσγηθή Σάμε Σξφθηκα Πξψηεο Όιεο Παξαγσγηθή Σάμε (αγξφηεο) 1 1 Πξνζνδνχρνη (γαηνθηήκνλεο) ηείξα Σάμε (βηνηέρλεο, θιπ.) Πξνζνδνχρνη (γαηνθηήκνλεο) 2 - - (2) ηείξα Σάμε (βηνηέρλεο, θιπ.) 1 1-2 χλνιν 5 (2) 2 7 1-1 1 χλνιν 3 2 Παξαηήξεζε: Βληφο παξελζέζεσο ζεκεηψλεηαη ην πιεφλαζκα (surplus) πνπ απαιινηξηψλεη ε άξρνπζα ηάμε (επγελείο) απφ ηελ παξαγσγηθή (αγξφηεο). Έλεθα απηνχ ηνπ ιφγνπ ε πξνζέγγηζε ηνπ Quesnay θαηέζηε ζεκείν αλαθνξάο γηα θάζε ξηδνζπάζηε ή κεηαξξπζκηζηή. Βπί ηε βάζεη ηνπ Πίλαθνο 1 θαηαζηξψλεηαη ν ηππηθφο Πίλαθαο, φπσο ν επφκελνο, πνπ παξέρεη σο ηειηθή πιεξνθφξεζε ζην θνηλφ ε ηαηηζηηθή Τπεξεζία. είρε ππνζηεξίμεη κε πεηζηηθφηεηα φηη ην ζχζηεκα εηζξνψλ-εθξνψλ ηνπ Λεφληηεθ πξνέθπςε απφ ηα ζρήκαηα αλαπαξαγσγήο ηνπ Μαξμ, άπνςε ηελ νπνία δελ θάλεθε λα αξλείηαη ν Λεφληηεθ, ν νπνίνο είρε ζπνπδάζεη ζηελ πξψελ νβηεηηθή Έλσζε. Ο ίδηνο πάλησο ππνζηήξημε φηη πξνζπάζεζε λα θαηαζηξψζεη έλαλ Tableau Economique γηα ηελ νηθνλνκία ησλ Δ.Π.Ώ. 17

Πίλαθαο 3 Δζληθνί Λνγαξηαζκνί 1. Βηζνδήκαηα θαη θαηαλαισηηθέο δαπάλεο ηδησηψλ i. Βηζνδήκαηα 320 ii. Καηαλάισζε 290 iii. Ώπνηακίεπζε 30 2. Βηζνδήκαηα Ααπάλεο Αεκνζίνπ i. Φφξνη 140 ii. Καηαλάισζε 135 iii. Ώπνηακίεπζε 5 3. Βμσηεξηθφ εκπφξην i. Βηζαγσγέο 155 ii. Βμαγσγέο 90 iii. Βκπφξην ηζνδχγην -65 4. Βπέλδπζε i. Πάγηεο 65 ii. Ώπνζέκαηα 35 iii. χλνιν 100 5. Ώπνηακίεπζε i. Εδησηψλ 30 ii. Αεκνζίνπ 5 iii. χλνιν 35 6. Κελφ Ώπνηακίεπζεο -65 18

ΠΗΝΑΚΑ Α.1. Δηάξζξσζε ηνπ Αθαζαξίζηνπ Εγρσξίνπ Πξντόληνο θαηά ηνκείο (1950, 60, 70, 80, 90, 95) ζε εθαη. δξρ. ζε ζηαζεξέο ηηκέο 1970 Έηε 1950 1960 1970 1980 1990 1995* εθαη. % εθαη. % εθαη. % εθαη. % εθαη. % εθαη. % Αηάξζξσζε ΏΒΠ δξρ. δξρ. δξρ. δξρ. δξρ. δξρ. 1. Πξσηνγελήο 20.683 27,8 29.863 23,1 47.058 18,2 60.499 14,9 53.522 11,0 61.176 11,7 2. Αεπηεξνγελήο 14.966 20,1 33.406 25,9 80.976 31,4 135.486 32,4 148.234 30,4 145.453 27,8 (κεηαπνίεζε) (8.732) -- (18.430) -- (49.266) -- (89.125) -- (90.761) -- (87.048) -- 3. Σξηηνγελήο 38.706 52,1 65.932 51,0 129.966 50,4 221.525 53,1 286.540 58,6 317.113 60,5 4.. Ώθαζάξηζην Βγρψξην Πξντφλ 74.355 100,0 129.201 100,0 258.000 100,0 417.510 100,0 488.296 100,0 523.742 100,0 5. Καζαξφ εηζφδεκα απφ αιινδαπή 393 -- 2.071 -- 5.503 -- 11.598 -- -3.465 -- 2.926 -- 6. Ώθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα (1) 74.748 -- 131.272 -- 263.503 -- 429.108 -- 484.831 -- 526.668 -- 7. Μείνλ απφζβεζε 4.568 -- 7.527 -- 16.860 -- 33.761 -- 44.156 -- 48.846 -- 8. Καζ. εζληθφ εηζφδεκα 70.180 -- 123.745 -- 246.643 -- 395.347 -- 440.675 -- 477.822 -- * Δθηηκήζεηο (1) ε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο Πεγή: Παπαειίαο Θ.(1996) Διιεληθή Οηθνλνκία, ΑΣΔ, θαη ΔΤΔ, Δζληθνί Λνγαξηαζκνί 19

ΠΗΝΑΚΑ Α.2 Αθαζάξηζηε δαπάλε ηεο νηθνλνκίαο (1950, 60, 70, 80, 90, 95) ζε εθαη. δξρ. ζε ζηαζεξέο ηηκέο 1970 Έηε 1950 1960 1970 1980 1990 1995** εθαη. % εθαη. % εθαη. % εθαη. % εθαη. % εθαη. % Ααπάλε δξρ. δξρ. δξρ. δξρ. δξρ. δξρ. 1. Καηαλάισζε 82.077 90,6 123.313 81,3 244.555 75,5 388.281 80,5 495.142 80,7 529.738 82,0 α. Ηδησηηθή 69.736 102.811 206.813 319.341 403.194 433.723 β. Γεκφζηα 12.341 20.502 37.742 68.940 91.948 96.015 2. Ώθαζάξηζηεο επελδχζεηο 16.262 18,0 29.121 19,2 70.663 21,8 92.705 19,2 96.139 15,7 98.470 15,2 α. Ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ 9.699 19.264 50.737 70.465 73.412 67.324 β. Γεκνζίνπ 6.563 9.857 19.926 22.240 22.727 31.146 3. Ώπμνκείσζε απνζεκάησλ & ζηαηηζηηθέο δηαθνξέο * -7.771-8,6-814 -0,5 8.707 2,7 1.334 0,3 22.290 3,6 17.817 2,8 4. Ώθαζάξηζηε δαπάλε 90.568 100,0 151.620 100,0 323.925 100,0 482.230 100,0 613.571 100,0 646.025 100,0 * Οη απμνκεηψζεηο απνζεκάησλ εθηηκψληαη ζε ζρέζε κε ηνλ πξνεγνχκελν ρξφλν. Δπίζεο ζπκπεξηιακβάλνληαη νη ζηαηηζηηθέο δηαθνξέο. ** Δθηηκήζεηο. Πεγή: Παπαειίαο Θ.(1996) Διιεληθή Οηθνλνκία, ΑΣΔ, θαη ΔΤΔ, Δζληθνί Λνγαξηαζκνί 20

ΠΗΝΑΚΑ Α.3 Αθαζάξηζηε δαπάλε ηεο νηθνλνκίαο θαη αθαζάξηζην εγρώξην πξντόλ (1950, 55, 60, 65, 70, 75, 80, 85, 90, 95) ζε εθαη. δξρ. ζε ζηαζεξέο ηηκέο 1970 Ααπάλε, πξντφλ Έηε 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995* 1. Αηαζέζηκα αγαζά θαη ππεξεζίεο (Ώθαζάξηζηε δαπάλε) 90.568 114.033 151.620 232.524 323.925 406.436 482.320 537.214 613.571 646.025 2. Μεηαβηβάζεηο θεθαι. θαη ηξέρνπζεο απφ ηελ αιινδαπή (1) 10.880 3.515 6.162 17.602 19.505 16.436-2.788 34.991 68.728 57.334 3. Ώθαζάξηζην εζληθφ πξντφλ (2) 79.688 110.518 145.458 214.922 304.420 390.000 485.108 502.223 544.843 588.691 4. Καζαξνί έκκεζνη θφξνη 4.940 9.040 14.186 24.051 40.917 42.529 56.000 56.592 60.012 62.023 5. Ώθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα (3) 74.748 101.478 131.272 190.871 263.503 347.471 429.108 445.631 484.831 526.668 6. Ώπνζβέζεηο 4.568 5.609 7.527 10.940 16.860 25.195 33.761 39.850 44.156 48.846 7. Καζαξφ εζληθφ εηζφδεκα 70.180 95.869 123.745 179.931 246.643 322.276 395.347 405.781 440.675 477.822 8. Καζαξφ εηζφδεκα απφ ηελ αιινδαπή 393 945 2.071 3.862 5.503 7.638 11.598-3.753-3.465 2.926 9. Ώθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ 74.355 100.533 129.201 187.009 258.000 339.833 417.510 449.384 488.296 523.742 * Δθηηκήζεηο (1) ρσξίο πνληνπφξα πινία (2) ζε αγνξαίεο ηηκέο (3) ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο Πεγή: Παπαειίαο Θ.(1996) Διιεληθή Οηθνλνκία, ΑΣΔ, θαη ΔΤΔ, Δζληθνί Λνγαξηαζκνί 21

ζε εθαη. δξρ. Αηάξζξσζε Βζληθνχ Βηζνδήκαηνο Έηε ΠΗΝΑΚΑ Α.4 Σύλζεζε Εζληθνύ Εηζνδήκαηνο (1950, 55, 60, 65, 70, 75, 80, 85, 90, 95) ζε ηξέρνπζεο ηηκέο 1950 (α) 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995* 1. Ώγξνηηθφ Βηζφδεκα 9.075 19.845 20.692 37.661 45.355 106.568 257.332 677.655 1.373.145 2.375.711 2. Μηζζνί εκεξνκίζζηα 9.180 20.573 31.406 53.710 95.913 226.740 671.244 1.962.738 4.369.792 8.040.000 3. Πξφζνδνη πεξηνπζίαο ηδησηψλ (β) 9.946 21.605 35.914 58.252 100.958 217.992 490.324 1.161.731 3.387.295 7.401.737 4. Άκεζνη θφξνη επί ΏΒ 389 895 1.554 7.041 20.988 51.248 186.000 850.000 5. Πξφζνδνη πεξηνπζίαο δεκνζίνπ 105 294 1.738 3.174 5.678 15.851 39.620 93.681 145.367 778.119 6. Μείνλ: Σφθνη δεκνζίνπ. ρξένπο 286 1.235 2.815 9.261 41.247 247.030 1.248.500 3.310.000 7. Βζλ. εηζφδεκα 28.306 61.957 89.853 152.457 246.643 564.931 1.438.261 3.700.023 8.213.099 16.135.56 (α) Σν πνζφ πνπ αλαθέξεηαη ζηνπο κηζζνχο - εκεξνκίζζηα ην 1950 εθηηκήζεθε. (β) Πεξηιακβάλεη ηηο απνηακηεχζεηο δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ ΑΔ, ζπλεηαηξηζκψλ θ.ι.π. * Δθηηκήζεηο Πεγή: Παπαειίαο Θ.(1996) Διιεληθή Οηθνλνκία, ΑΣΔ, θαη ΔΤΔ, Δζληθνί Λνγαξηαζκνί 7 22

1.4. Δπίκεηξν 11 : κεζνδνινγία ππνινγηζκνχ ζπκκεηξηθψλ πηλάθσλ εηζξνψλεθξνψλ 1.4.1. Ζ Απνηίκεζε ησλ ξνψλ Ώπφ ην ζχλνιν ησλ δηαθφξσλ δπλαηψλ βάζεσλ απνηίκεζεο ησλ ξνψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, πξέπεη λα γίλεη δηάθξηζε αλάκεζα: ηηο ηηκέο πνπ κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ ζηελ αγνξά θαη ζπλεπψο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα εξκελεχζνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ. Καη ζηηο ηηκέο ή αμίεο, πνπ κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ έκκεζα θαη ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο γηα ζθνπνχο νηθνλνκηθήο αλάιπζεο. Βπεηδή νη νξηζκνί ησλ δηαθφξσλ εηδψλ θφξσλ θαη επηδνηήζεσλ, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξαγσγή θαη ηηο εηζαγσγέο, είλαη ζεκαληηθνί γηα ηε δηάθξηζε ησλ ηηκψλ, πνπ ρξεζηκνπνηεί ην ζχζηεκα, ζα ήηαλ ρξήζηκν λα παξαηεζνχλ ζε απηφ εδψ ην ζεκείν. Φφξνη πνπ ζπλδένληαη κε ηελ παξαγσγή θαη ηηο εηζαγσγέο (R20) Οη θφξνη πνπ ζπλδένληαη κε ηελ παξαγσγή θαη ηηο εηζαγσγέο ρσξίδνληαη ζε: ΦΠΏ επί πξντφλησλ. Φφξνη επί ησλ πξντφλησλ (R221), δειαδή θφξνη πνπ επηβάιινληαη αλαινγηθά πξνο ηελ πνζφηεηα θαη ηελ αμία ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ παξάγνληαη ή πσινχληαη απφ ηηο εγρψξηεο παξαγσγηθέο κνλάδεο (π.ρ. θφξνο θαπλνχ). Λνηπνί θφξνη ζπλδεφκελνη κε ηελ παξαγσγή (R222), δειαδή θφξνη πνπ επηβάιινληαη ζηελ ρξήζε ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (π.ρ. ηέιε γηα άδεηεο θπθινθνξίαο). Φφξνη ζπλδεφκελνη κε ηηο εηζαγσγέο εθηφο ΦΠΏ (R29), δειαδή ππνρξεσηηθέο πιεξσκέο πνπ επηβάιινληαη απφ ην δεκφζην ή απφ ηα ζεζκηθά φξγαλα ησλ επξσπατθψλ θνηλνηήησλ ζηα εηζαγψκελα αγαζά (Ααζκνί, Ννκηζκαηηθά Βμηζσηηθά Πνζά θ.ιπ.). Δπηδνηήζεηο παξαγσγήο θαη εηζαγσγψλ Βπηδνηήζεηο πξντφλησλ (R311). Βίλαη επηδνηήζεηο, πνπ ρνξεγνχληαη αλάινγα κε ηελ πνζφηεηα ή ηελ αμία ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, πνπ παξάγνληαη ή πσινχληαη ζηελ εγρψξηα αγνξά ή εμάγνληαη απφ εγρψξηεο κνλάδεο παξαγσγήο. Λνηπέο επηδνηήζεηο παξαγσγήο (R312). Πξφθεηηαη γηα επηδνηήζεηο, πνπ δελ ζρεηίδνληαη κε ηελ πνζφηεηα ή ηελ αμία ησλ αγαζψλ ή ππεξεζηψλ, πνπ παξάγνληαη ή πσινχληαη απφ εγρψξηεο παξαγσγηθέο κνλάδεο. Βπηδνηήζεηο εηζαγσγψλ (R39). Καιχπηνπλ επηδνηήζεηο, πνπ ρνξεγνχληαη ζε εηζαγφκελα πξντφληα - ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ λνκηζκαηηθψλ εμηζσηηθψλ πνζψλ πνπ επηβάιινληαη γηα ηηο εηζαγσγέο - πξηλ ηα πξντφληα απηά δνζνχλ ζηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ζηελ νηθνλνκηθή επηθξάηεηα ηεο ρψξαο. 11 Βπεηδή ε κεζνδνινγία ππνινγηζκνχ ηνπ εηζνδήκαηνο έρεη αιιάμεη (κεηά ην 1995 θπξίσο), παξαηίζεηαη ην παξφλ ηκήκα, ην νπνίν αληιήζεθε απφ ηελ κνλνγξαθία ησλ Θ. Παπαειία - Ν. ηξφκπινπ (2001): Λνγηζηηθή Ώπνηχπσζε Μαθξννηθνλνκηθψλ κεγεζψλ - Εζνινγηζκνί Βζληθνινγηζηηθψλ Μεγεζψλ (Κάζεηα Βλνπνηεκέλσλ Κιάδσλ ηεο Βιιεληθήο Οηθνλνκίαο). 23

Σηκέο πνπ κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ ζηελ αγνξά ηελ πεξίπησζε ησλ πξντφλησλ εγρψξηαο πξνέιεπζεο θαη εηζαγσκέλσλ πξντφλησλ, νη ηηκέο πνπ κπνξεί λα παξαηεξεζνχλ άκεζα είλαη: Πξντφληα εγρψξηαο πξνέιεπζεο ΐαζηθή ηηκή Σηκή Παξαγσγνχ Σηκή Ώγνξαζηή Βηζαγφκελα Πξντφληα Σηκή C.I.F. Σηκή εμφδνπ απφ ην ηεισλείν Σηκή Ώγνξαζηή Βαζηθή ηηκή Δ βαζηθή ηηκή ελφο πξντφληνο ηζνχηαη κε ην άζξνηζκα ηνπ θφζηνπο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη ηεο ακνηβήο ησλ ζπληειεζηψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή κηαο κνλάδαο ηνπ πξντφληνο απηνχ. Ώπφ ηνλ νξηζκφ απηφ ζπλεπάγεηαη φηη ε βαζηθή ηηκή ελφο πξντφληνο δελ πεξηιακβάλεη ηνπο θαζαξνχο θφξνπο επί ησλ πξντφλησλ (R221-R311), πνπ επηβάιινληαη ζην ίδην ην πξντφλ, αιιά πεξηιακβάλεη ηνπο θαζαξνχο θφξνπο επί ησλ πξντφλησλ (R221-R311+R29- R39), πνπ έρνπλ επηβιεζεί ζηηο εηζξνέο, νη νπνίεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ παξαγσγή ηνπ θαη ηνπο ινηπνχο θαζαξνχο θφξνπο, πνπ ζπλδένληαη κε ηελ Παξαγσγή (R222-R312). Δ βαζηθή ηηκή ελφο πξντφληνο είλαη ζηελ νπζία ην πνζφ πνπ κέλεη ζηνλ παξαγσγφ απφ ηελ πψιεζε κηαο κνλάδαο πξντφληνο θαη κε βάζε ην νπνίν παίξλεη ηηο απνθάζεηο ηνπ. Σηκή C.I.F. Δ ηηκή C.I.F. είλαη ηηκή κε ηελ νπνία εγγξάθνληαη ζηα ηεισλεία ηα εηζαγφκελα πξντφληα πξηλ ηελ επηβνιή θφξσλ θαη δαπαλψλ. Σηκή Παξαγσγνχ Δ Σηκή Παξαγσγνχ είλαη ε βαζηθή ηηκή ζπλ ηνπο θαζαξνχο θφξνπο επί ησλ πξντφλησλ (R221-R311), πνπ επηβάιινληαη ζε κία κνλάδα ελφο πξντφληνο. ηελ ηηκή παξαγσγνχ δελ πεξηιακβάλεηαη ν ηηκνινγνχκελνο ΦΠΏ. Σηκή εμφδνπ απφ ην ηεισλείν Δ ηηκή ηεισλείνπ είλαη ε ηηκή C.I.F. ζπλ ηνπο θαζαξνχο θφξνπο επί ησλ Βηζαγσγψλ R29-R39. Σηκή αγνξαζηή Δ ηηκή αγνξαζηή είλαη ε ζπλνιηθή ηηκή κε ηελ νπνία επηβαξχλεηαη ν αγνξαζηήο πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη κηα κνλάδα αγαζνχ ζε ζπγθεθξηκέλν ρξφλν θαη ηφπν. 24

πσο πξνθχπηεη απφ ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ ε ηηκή αγνξαζηνχ είλαη ίζε κε ηελ ηηκή παξασγνχ ζπλ: α) Σν εκπνξηθφ θέξδνο θαη ην κεηαθνξηθφ θφζηνο β) Σν πνζφ ηνπ κε εθπεζηένπ ΦΠΏ. Σηκέο πνπ δελ παξαηεξνχληαη ζηελ αγνξά Οη ηηκέο απηέο πνπ δελ κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ ζηελ αγνξά αιιά κπνξνχλ λα ρξεζηκεχζνπλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε, πξνθχπηνπλ θπξίσο κεηά ηελ εμάιεηςε απφ ηελ αμία ησλ πξντφλησλ ηεο επίδξαζεο ησλ θφξσλ, νη νπνίνη ελζσκαηψλνληαη ζηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ πξηλ απηά εγθαηαιείςνπλ ηε κνλάδα παξαγσγήο. Δ πην γλσζηή αμία πνπ εθθξάδεηαη κε ηηκέο ηεο θαηεγνξίαο απηήο είλαη: Ζ ηηκή ζε αμία ζπληειεζηψλ παξαγσγήο Δ ηηκή απηή πξνθχπηεη αλ απφ ηε βαζηθή ηηκή αθαηξέζνπκε: 1. Σνπο θαζαξνχο θφξνπο επί ησλ Πξντφλησλ πνπ επηβαξχλνπλ ηηο ελδηάκεζεο εηζξνέο (R221+R29-R311-R39). 2. Σν πνζφ ηνπ κε εθπεζηένπ ΦΠΏ πνπ επηβαξχλεη ηηο ελδηάκεζεο εηζξνέο. 3. Σνπο ινηπνχο θαζαξνχο θφξνπο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ παξαγσγή (R222-R312). ην παξαθάησ δηάγξακκα θαίλνληαη παξαζηαηηθά νη ζρέζεηο πνπ ζπλδένπλ ηα είδε ηηκψλ πνπ πεξηγξάςακε παξαπάλσ. Γηάγξακκα Απεηθφληζε ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ απνηίκεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ + = + = + Αμία ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο α) Καζαξνί θφξνη επί ησλ εηζξνψλ β) Με εθπεζηένο ΦΠΏ επί ησλ εηζξνψλ γ) Άιινη θφξνη ζπλδεφκελνη κε ηελ παξαγσγή ΐαζηθή ηηκή Καζαξνί θφξνη επί ηνπ πξντφληνο Σηκή Παξαγσγνχ α) Βκπνξηθά θαη κεηαθνξηθά πεξηζψξηα β) Με εθπεζηένο ΦΠΏ επί ηνπ πξντφληνο = Σηκή Ώγνξαζηνχ Λνγαξηαζκφο Παξαγσγήο Ο Λνγαξηαζκφο παξαγσγήο έρεη ζρεδηαζηεί έηζη, ψζηε λα δψζεη έκθαζε ζην θνλδχιην Πξνζηηζέκελε Ώμία, ην νπνίν είλαη έλα απφ ηα ζπνπδαηφηεξα εμηζσηηθά κεγέζε ηνπ 25

ζπζηήκαηνο. Ο ινγαξηαζκφο παξαγσγήο κπνξεί λα θαηαξηηζηεί γηα φιεο ηηο ζεζκηθέο κνλάδεο, ηα βηνκεραληθά θαηαζηήκαηα, ηνπο ζεζκηθνχο ηνκείο, ηνπο θιάδνπο παξαγσγήο θαη ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Δ κνξθή ηνπ ινγαξηαζκνχ παξαγσγήο είλαη ίδηα γηα φινπο ηνπο ζεζκηθνχο ηνκείο, ππφθεηηαη φκσο ζε νξηζκέλεο ηξνπνπνηήζεηο, φηαλ θαηαξηίδεηαη γηα ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο, πξνθεηκέλνπ λα έρεη σο εμηζσηηθφ κέγεζνο ην Ώθαζάξηζην Βγρψξην Πξντφλ ζε Ώγνξαίεο Σηκέο, ην νπνίν είλαη έλα απφ ηα ζπνπδαηφηεξα καθξνκεγέζε ηνπ ζπζηήκαηνο. Γηα ην ιφγν απηφ παξαζέηνπκε παξαθάησ δχν ινγαξηαζκνχο παξαγσγήο, έλα πνπ αλαθέξεηαη ζε φινπο ηνπο ζεζκηθνχο ηνκείο θαη έλα γηα ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο. Βλδηάκεζε Ώλάισζε Ώθαζάξηζηε Πξνζηηζέκελε Ώμία Ώπνζβέζεηο Παγίνπ Κεθαιαίνπ Καζαξή Πξνζηηζέκελε Ώμία Πξντφλ ρήκα 1.6 Λνγαξηαζκφο Παξαγσγήο Θεζκηθψλ Σνκέσλ Δ Πξνζηηζέκελε Ώμία είλαη έλα κέγεζνο πνπ παξάγεηαη εμ ππνινίπνπ σο ε δηαθνξά κεηαμχ ηνπ πξντφληνο θαη ηεο ελδηάκεζεο αλάισζεο. Σν πεξηερφκελν ηεο ζπλεπψο εμαξηάηαη απφ ηνλ ηξφπν απνηίκεζεο ηφζν ηνπ πξντφληνο φζν θαη ηεο ελδηάκεζεο αλάισζεο. ηνλ Πίλαθα 4 ζεκεηψλνληαη κε "Υ" ηα κεγέζε πνπ πεξηιακβάλεη ε Πξνζηηζέκελε Ώμία, αλ ρξεζηκνπνηεζνχλ ελαιιαθηηθνί ηξφπνη απνηίκεζεο ηνπ πξντφληνο θαη ηεο ελδηάκεζεο αλάισζεο. Πίλαθαο 1. 4 Κνλδχιηα πνπ απαξηίδνπλ ηελ Πξνζηηζέκελε Αμία ρξεζηκνπνηψληαο δηαθνξεηηθέο κεζφδνπο απνηίκεζεο ηνπ πξντφληνο θαη ησλ εηζξνψλ (1) Δλδηάκεζε αλάισζε απνηηκνχκελε ζε: ΐαζηθέο ηηκέο ΐαζηθέο ηηκέο (1.1) Σηκέο αγνξαζηνχ Υ Υ (1.2) ΐαζηθέο ηηκέο Υ (2) Αθαζάξηζηε πξνζηηζέκελε αμία Π1 Π2 Π3 (2.1) Καζαξνί θφξνη ελδηάκεζσλ εηζξνψλ Υ (2.2) Καζαξνί θφξνη επί ηνπ πξντφληνο Υ (2.3) Άιινη θφξνη ζπλδεφκελνη κε ηελ παξαγσγή Υ Υ Υ (2.4) Ώθαζάξηζηε πξνζηηζέκελε αμία ζε ηηκέο ζπληειεζηψλ παξαγσγήο (2.4.1) Ώπνζβέζεηο παγίνπ θεθαιαίνπ Υ Υ Υ (2.4.2) Βηζφδεκα εμαξηεκέλεο εξγαζίαο Υ Υ Υ Σηκέο παξαγσγνχ (2.4.3) Καζαξφ ιεηηνπξγηθφ πιεφλαζκα Υ Υ Υ πσο πξνθχπηεη απφ ηνλ πίλαθα ε πξνζηηζέκελε αμία εθηφο απφ ηηο ακνηβέο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο, κπνξεί αλάινγα κε ηε κέζνδν απνηίκεζεο ηνπ πξντφληνο θαη ησλ εηζξνψλ, λα πεξηιακβάλεη θαη δηάθνξα είδε θφξσλ. Οη ινηπνί θφξνη, πνπ ζπλδένληαη κε ηελ παξαγσγή (R222-R312), πεξηιακβάλνληαη πάληα ζηελ πξνζηηζέκελε αμία αλεμάξηεηα απφ ηε 26

κέζνδν απνηίκεζεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη. πλνιηθφο ινγαξηαζκφο παξαγσγήο Ο ινγαξηαζκφο παξαγσγήο γηα ην ζχλνιν ηεο νηθνλνκίαο πξνθχπηεη κε ελνπνίεζε ησλ ινγαξηαζκψλ παξαγσγήο φισλ ησλ ζεζκηθψλ ηνκέσλ. Δ κνξθή ηνπ ινγαξηαζκνχ πνπ πξνθχπηεη είλαη ίδηα κε ηε κνξθή ησλ ινγαξηαζκψλ παξαγσγήο ησλ ζεζκηθψλ ηνκέσλ, πνπ θαίλεηαη παξαπάλσ. Δ ζπλνιηθή φκσο πξνζηηζέκελε αμία ππνιείπεηαη απφ ην κέγεζνο πνπ έρεη νξηζηεί σο Ώθαζάξηζην Βγρψξην Πξντφλ (ΏΒΠ) ζε αγνξαίεο ηηκέο θαηά ηελ αμία ηνπ κε εθπεζηένπ ΦΠΏ ζηηο ηειηθέο ρξήζεηο θαη ην πνζφ ησλ θαζαξψλ θφξσλ, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εηζαγσγέο. Πξνθεηκέλνπ λα πάξνπκε ην ΏΒΠ σο εμηζσηηθφ κέγεζνο ηνπ ζπλνιηθνχ ινγαξηαζκνχ παξαγσγήο ηεο νηθνλνκίαο, ζα πξέπεη λα πξνζζέζνπκε θαη ζηηο δχν πιεπξέο ηνπ ινγαξηαζκνχ απηνχ ηνλ ΦΠΏ θαη ηνπο θαζαξνχο θφξνπο επί ησλ εηζαγσγψλ. Σν απνηέιεζκα θαίλεηαη ζηνλ παξαθάησ ινγαξηαζκφ. Βλδηάκεζε Ώλάισζε Ώθαζάξηζηε Βγρψξην Πξντφλ ζε αγνξαίεο ηηκέο Ώπνζβέζεηο Παγίνπ Κεθαιαίνπ πλνιηθή παξαγσγή ζε ηηκέο παξαγσγνχ ΦΠΏ επί πξντφλησλ Καζαξφ Βγρψξην Πξντφλ ζε αγνξαίεο ηηκέο Καζαξνί θφξνη ζπλδεφκελνη κε ηηο εηζαγσγέο ρήκα 1.7 Λνγαξηαζκφο Παξαγσγήο πλφινπ Οηθνλνκίαο 1.5 Θεσξεηηθά πξνβιήκαηα ζηελ εθηίκεζε πηλάθσλ Δηζξνψλ-Δθξνψλ ηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνςεθία φιεο νη εκπεηξηθέο κειέηεο πνπ αθνξνχλ ζέκαηα εηζξνψλ-εθξνψλ, έρνπλ σο αθεηεξία ην παξαθάησ ζρήκα, ην νπνίν παξηζηάλεη ηελ ηαπηφηεηα κεηαμχ πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ζηελ αγνξά ησλ αγαζψλ: ΔΝΓΗΑΜΔΔ ΥΡΖΔΗ ΣΔΛΗΚΔ ΥΡΖΔΗ ΤΝΟΛΗΚΖ ΑΞΗΑ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΠΡΟΗΟΝ 1... n P.Y PQ ΔΝΓΗΑΜΔΔ ΥΡΖΔΗ ΠΡΟΣΗΘΔΜΔΝΖ 1 P 1 Q 11 P 1 Q 1n P 1 Y 1 P 1 Q 1............ n P n Q n1 P n Q nn P n Y n P n Q n VA VA 1... VAn GDP Ώπνδεκηψζεηο Βξγαηψλ W 0 L 1... W 0 L 2 W 0 L ΑΞΗΑ W 1 S 11... W 1 S 1n W 1 S 1 Λεηηνπξγηθφ Πιεφλαζκα........ ΤΝΟΛΗΚΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ W n S n1... W n S nn W n S n ΑΞΗΑ PQ P 1 Q 1... P n Q n ρήκα 1.8 Πίλαθαο Δηζξνψλ-Δθξνψλ 27

Ο ζπκκεηξηθφο πίλαθαο εηζξνψλ-εθξνψλ ζπρλά ππνηίζεηαη φηη απνηειεί ηε γέθπξα κεηαμχ ησλ εζληθνινγηζηψλ, πνπ ππνινγίδνπλ ηαπηφηεηεο, θαη ησλ νηθνλνκνιφγσλ, πνπ αζρνινχληαη κε εμηζψζεηο ζπκπεξηθνξάο. Δ γέθπξα απηή επηλνήζεθε απφ ηνλ Leontief (1941), o νπνίνο θάλνληαο ηηο ππνζέζεηο α) ηεο ζηαζεξφηεηαο ησλ αλαινγηψλ ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο θαη β) φηη νη ηηκέο φισλ ησλ αγαζψλ ηζνχληαη κε ηε κνλάδα (P 1 = P 2...P n =1) * θαηέιεμε ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο κήηξαο ησλ ηερλνινγηθψλ ζπληειεζηψλ a ε νπνία πξνθχπηεη σο εμήο: a Q Q 11 1 Qn Q 1 1 Q Q Q Q 1n n nn n a a 11 1n n1 a nn a Δ παξαπάλσ κεηαρείξηζε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πξνυπνζέηεη φηη ηεξνχληαη δπν αθφκα πξνυπνζέζεηο, νη νπνίεο, αλ θαη δελ αλαθέξνληαη ξεηά, είλαη ζεκαληηθέο γηα ηα απνηειέζκαηα θάζε κειέηεο, ε νπνία ζα ζηεξίδεηαη ζηα ζηνηρεία πηλάθσλ εηζξνψλ-εθξνψλ. Δ πξψηε ππφζεζε είλαη φηη πξαθηηθά είλαη δπλαηφ λα νξίζνπκε ηα πξντφληα θαη ηνπο θιάδνπο, πνπ ηα παξάγνπλ, έηζη ψζηε έλαο θιάδνο λα παξάγεη έλα θαη κφλν έλα πξντφλ. Ώπνθιείεηαη δειαδή ε ζπκπαξαγσγή απφ έλα θιάδν δχν ε πεξηζζνηέξσλ αγαζψλ (No joint production). χκθσλα κε ηε δεχηεξε πξνυπφζεζε πξνθεηκέλνπ ην ζθέινο ηεο πλνιηθήο Γήηεζεο (Γήηεζε Βλδηάκεζσλ αγαζψλ + Γήηεζε Σειηθψλ αγαζψλ) ζηνλ πίλαθα λα ηζνχηαη κε ην ζθέινο ηεο πλνιηθήο Πξνζθνξάο, ζα πξέπεη φιεο νη γξακκέο ηνπ πίλαθα λα έρνπλ απνηηκεζεί κε ην ίδην ζχζηεκα ηηκψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα ε παξνπζία ησλ θφξσλ, ησλ επηδνηήζεσλ θαη ησλ εκπνξηθψλ πεξηζσξίσλ έρεη σο απνηέιεζκα ν πσιεηήο θαη ν αγνξαζηήο ηνπ ίδηνπ αγαζνχ λα αληηκεησπίδνπλ δηαθνξεηηθέο ηηκέο. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε ηίζεηαη ην εξψηεκα ζε πνηα απφ ηηο δχν ηηκέο ζα πξέπεη λα απνηηκεζεί ε θάζε γξακκή ηνπ πίλαθα. Δ πξαθηηθή ηνπ ππνινγηζκνχ ησλ πηλάθσλ εηζξνψλ-εθξνψλ ζε φιεο ηηο ρψξεο έρεη δείμεη πσο νη δχν ηειεπηαίεο πξνυπφζεζεηο δεκηνπξγνχλ εμαηξεηηθά δχζθνια πξνβιήκαηα ζηνλ άκεζν ππνινγηζκφ ηεο παξαπάλσ κνξθήο κε εκπεηξηθά ζηνηρεία. Ώληίζεηα ν ππνινγηζκφο ηνπ γίλεηαη έκκεζα κε ηελ παξαδνρή νξηζκέλσλ ππνζέζεσλ, νη νπνίεο δελ είλαη αλεμάξηεηεο απφ ηνλ ζθνπφ, πνπ ζέιεη θάπνηνο λα ηνλ ρξεζηκνπνηήζεη. Ώλάινγα κε ηηο πηνζεηνχκελεο ππνζέζεηο είλαη δπλαηφλ απφ ηα ίδηα πξσηνγελή ζηνηρεία λα πξνθχςνπλ δηαθνξεηηθνί πίλαθεο. Σν γεγνλφο απηφ έρεη σο απφξξνηα ην παξαπάλσ ζρήκα λα κελ απνηειεί ηελ αθεηεξία, αιιά έλα απφ ηα αληηθείκελα δηεξεχλεζεο ηεο θάζε κειέηεο. θνπφο απηήο ηεο ελφηεηαο είλαη ε αλάιπζε ησλ πξνβιεκάησλ, πνπ δεκηνπξγνχληαη θαηά ηελ εθηίκεζε ελφο πίλαθα εηζξνψλ-εθξνψλ θαη ε πξνηεηλφκελε αληηκεηψπηζε ηνπο κε ηξφπν πνπ λα ηθαλνπνηνχληαη νη επηδηψμεηο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. 1.5.1 ηαηηζηηθέο κνλάδεο, ηαμηλνκήζεηο θαη ρεηξηζκφο ησλ δεπηεξεπφλησλ πξντφλησλ. 1.5.1.1 ηαηηζηηθέο κνλάδεο, ηαμηλνκήζεηο. Ο αξηζκφο ησλ αγαζψλ πνπ παξάγνληαη ζε κηα ρψξα είλαη ηεξάζηηνο πξαθηηθά * Ώπηή ε ππφζεζε ζηελ νπζία ζπλεπάγεηαη κηα αιιαγή ζηε κνλάδα κέηξεζεο ηεο πνζφηεηαο ησλ δηαθφξσλ πξντφλησλ. Π.ρ. αλ έλα θηιφ θάπνηνπ αγαζνχ ζηνηρίδεη 1000 δξρ ηφηε ην έλα γξακκάξην ηνπ αγαζνχ απηνχ ζηνηρίδεη κία δξαρκή, νπφηε ζην ππφδεηγκα ππνηίζεηαη πσο ε κνλάδα κέηξεζεο ηνπ αγαζνχ απηνχ είλαη ην γξακκάξην. 28

νπνηνδήπνηε ζηαηηζηηθφ ζχζηεκα είλαη αδχλαην λα παξαθνινπζήζεη μερσξηζηά ην θάζε έλα απφ απηά. Αεκηνπξγείηαη έηζη κηα αλάγθε νκαδνπνίεζεο ηφζν ησλ πξντφλησλ φζν θαη ησλ θιάδσλ, πνπ ηα παξάγνπλ, πξνθεηκέλνπ λα είλαη δπλαηή ε ζπιινγή θαη ε επεμεξγαζία ζηνηρείσλ, πνπ αθνξνχλ ζηηο ζπλζήθεο παξαγσγήο. Οη παξαπάλσ νκαδνπνηήζεηο ζα πξέπεη λα ππαθνχνπλ ζε θαλφλεο, λα ηθαλνπνηνχλ θξηηήξηα θαη θαηά ην δπλαηφλ λα έρνπλ θαζνιηθή ηζρχ. ε παγθφζκην επίπεδν έρεη θαζηεξσζεί έλα ζχζηεκα θαλφλσλ, πνπ αθνξνχλ ζηελ θαηάξηηζε Βζληθψλ Λνγαξηαζκψλ θαη Πηλάθσλ Βηζξνψλ-Βθξνψλ, ην νπνίν νλνκάδεηαη SNA (System of National Accounts). Σν SNA (United Nations et al 1993) θαζψο θαη ε Βπξσπατθή εθδνρή ηνπ ην ESA (Europian System of Accounts, Eurostat 1995) παξέρνπλ θαλφλεο ρεηξηζκνχ ησλ θιάδσλ θαη ησλ πξντφλησλ. θνπφο ηνπ επφκελνπ θεηκέλνπ είλαη ε αλάιπζε ησλ γεληθψλ αξρψλ, πνπ ζα πξέπεη λα δηέπεη θαηά ην SNA ηνπο πξναλαθεξζέληεο ρεηξηζκνχο. Σα πξντφληα ζπλήζσο νκαδνπνηνχληαη θαηά δχν ηξφπνπο: Βίηε κε θξηηήξην ηηο πξψηεο χιεο θαη ηηο ηερληθέο δηαδηθαζίεο, κε βάζε ηηο νπνίεο παξάγνληαη (πρ πιαζηηθά πξντφληα), είηε αλάινγα κε ηε ρξήζε, γηα ηελ νπνία πξννξίδνληαη (πρ έπηπια αλεμάξηεηα αλ είλαη απφ μχιν ή απφ κέηαιιν).πξνθαλψο γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ πηλάθσλ εηζξνψλ-εθξνψλ ε νκνηνγέλεηα ζηηο ζπλζήθεο παξαγσγήο είλαη πεξηζζφηεξν επηζπκεηή, αλ θαη δελ είλαη πάληα εθηθηή. Δ πξναλαθεξζείζα νκνηνγέλεηα απνηειεί ην ζπνπδαηφηεξν νδεγφ γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζηαηηζηηθήο κνλάδαο, πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ θαη ηνλ ηξφπν πνπ απηέο νη ζηαηηζηηθέο κνλάδεο ζα νκαδνπνηεζνχλ, πξνθεηκέλνπ λα απνηειέζνπλ ηνπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο. ηελ ηδαληθή πεξίπησζε κηα ηέηνηα κνλάδα ζα ήηαλ εθείλε, ε νπνία ζα παξήγαγε έλα νκνηνγελέο πξντφλ θαη ζα ρξεζηκνπνηνχζε έλα ζχλνιν νκνηνγελψλ εηζξνψλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο φζν θαη αλ πξνρσξήζνπκε ζε κηθξφηεξεο κνλάδεο -απφ ηελ επηρείξεζε ζην εξγνζηάζην θαη απφ ην εξγνζηάζην ζην ζπγθεθξηκέλν βηνκεραληθφ θαηάζηεκα, πνπ είλαη ε κηθξφηεξε κνλάδα απφ ηελ νπνία κπνξνχλ λα ζπιιερζνχλ ζηνηρείαείλαη πνιιέο θνξέο αδχλαην, λα βξνχκε κηα ηέηνηα νληφηεηα, πνπ παξάγεη έλα νκνηνγελέο πξντφλ. Ώπηφ ζπκβαίλεη εμ αηηίαο ηεο χπαξμεο ησλ δεπηεξεπφλησλ πξντφλησλ, ησλ ππνπξντφλησλ θιπ πνπ ζπκπαξάγνληαη καδί κε ην θχξην πξντφλ. πλεπψο ζα πξέπεη λα γίλεη κηα ζχκβαζε, γηα ην πνία ζα είλαη ε ζηαηηζηηθή κνλάδα ζπιινγήο ζηνηρείσλ θαη πνίν ην θξηηήξην ζπλέλσζεο ηεο κε άιιεο παξφκνηεο κνλάδεο, πξνθεηκέλνπ λα ζπγθξνηήζνπλ έλα βηνκεραληθφ θιάδν. χκθσλα κε ην SNA σο ζηαηηζηηθή κνλάδα επηιέγεηαη ην βηνκεραληθφ θαηάζηεκα (Establishment), ην νπνίν νξίδεηαη σο: «έλαο ζπλδπαζκφο δξαζηεξηνηήησλ θαη πφξσλ, πνπ σο ζθνπφ έρεη ηελ παξαγσγή ηεο πην νκνηνγελνχο νκάδαο πξντφλησλ είλαη εγθαηεζηεκέλνο ζε κηα ηνπνζεζία ή θνληηλέο ηνπνζεζίεο θαη γηα ηνλ νπνίν ππάξρνπλ δηαζέζηκα ζηνηρεία ηφζν γηα ηα πξντφληα, πνπ παξάγεη, φζν θαη γηα ηηο εηζξνέο, πνπ ρξεζηκνπνηεί ζηελ παξαγσγή» (SNA 1993). ηελ πεξίπησζε πνπ έλα βηνκεραληθφ θαηάζηεκα παξάγεη πεξηζζφηεξεο απφ κηα νκνηνγελείο νκάδεο πξντφλησλ, ηφηε απηέο θαηαηάζζνληαη κε βάζε ηελ πξνζηηζέκελε αμία, πνπ πξαγκαηνπνηνχλ. Δ νκάδα πξντφλησλ πνπ απνδίδεη ηε κεγαιχηεξε πξνζηηζέκελε αμία απνηειεί ην θχξην πξντφλ ηνπ βηνκεραληθνχ θαηαζηήκαηνο, ελψ νη ππφινηπεο απνηεινχλ ηα δεπηεξεχνληα πξντφληα. Με βάζε ην θχξην πξντφλ ηνπο ηα βηνκεραληθά θαηαζηήκαηα ελνπνηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα απνηειέζνπλ ηνλ βηνκεραληθφ θιάδν. Ώπφ ηελ πξνεγνχκελε αλάιπζε θαζίζηαηαη θαλεξφ φηη έλαο βηνκεραληθφο θιάδνο είλαη δπλαηφ λα παξάγεη πεξηζζφηεξα απφ έλα πξντφληα θαη έλα πξντφλ λα παξάγεηαη απφ πεξηζζφηεξνπο απφ έλα βηνκεραληθνχο θιάδνπο. Οη εηζξνέο ζπλεπψο, πνπ ρξεζηκνπνηεί θάπνηνο θιάδνο, θαηαλέκνληαη ζηελ παξαγσγή πνιιψλ πξντφλησλ θαη δελ είλαη εχθνιν ρσξίο πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο λα εμεηδηθεπηνχλ νη εηζξνέο, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ 29