ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Αγροτικι - Κοινοτικι Ανάπτυξθ Ενότθτα 9 θ : Από τον Καποδίςτρια ςτον Καλλικράτθ Όλγα Ιακωβίδου, Μαρία Παρταλίδου, Ελζνθ Δθμθτριάδου
Άδειεσ Χριςθσ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 2
Χρθματοδότθςθ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Από τον Καποδίςτρια ςτον Καλλικράτθ 9 ο μάκθμα
Πρόγραμμα Καλλικράτθσ Ακριβέστερα: Νζα Αρχιτεκτονικι τθσ Αυτοδιοίκθςθσ και τθσ Αποκεντρωμζνθσ Διοίκθςθσ - Πρόγραμμα Καλλικράτθσ Ονομάηεται ο ελλθνικόσ νόμοσ 3852/2010, με τον οποίο μεταρρυκμίςτθκε θ διοικθτικι διαίρεςθ τθσ χϊρασ και επανακακορίςτθκαν τα όρια των αυτοδιοικθτικϊν μονάδων, ο τρόποσ εκλογισ των οργάνων και οι αρμοδιότθτζσ τουσ. Ενίοτε απαντάται και ωσ Σχζδιο Καλλικράτησ, από τθν ονομαςία που είχε πριν ειςαχκεί προσ ςυηιτθςθ ςτθ Βουλι. Το πρόγραμμα ψθφίςτθκε από τθ Βουλι το Μάιο του 2010. Μζροσ των διατάξεϊν του ενεργοποιικθκε άμεςα με τθ δθμοςίευςι του ςτθν Εφθμερίδα τθσ Κυβερνιςεωσ ςτισ 7 Ιουνίου 2010 (ΦΕΚ 87/τ.Α'/2010), ϊςτε να διεξαχκοφν βάςει αυτϊν οι αυτοδιοικθτικζσ εκλογζσ του ιδίου ζτουσ. 5
Καποδιςτρίασ Καλλικράτθσ (1) Κακεςτώσ Καποδίςτρια Πρωτοβάκμιοι ΟΤΑ. 910 διμοι και 124 κοινότθτεσ. Οι περιςςότεροι είχαν προκφψει από ςυνενϊςεισ το 1997 με τον «Καποδίςτρια». Διαιροφνταν ςε δημοτικά διαμερίςματα. Δευτεροβάκμιοι ΟΤΑ. 57 νομαρχίεσ και 19 επαρχεία. Ακολουκοφςαν το χωριςμό τθσ χϊρασ ςε νομοφσ, εκτόσ απ' τθν Αττικι. Κακεςτώσ Καλλικράτθ Πρωτοβάκμιοι ΟΤΑ. Περιοριςμόσ ςε 325 διμουσ μζςω εκελοντικϊν ι αναγκαςτικϊν ςυνενϊςεων. Ανάλθψθ μζρουσ των αρμοδιοτιτων των νομαρχιϊν. Διαιροφνται ςε δημοτικζσ ενότητεσ, οι οποίεσ ταυτίηονται ουςιαςτικά με τουσ διμουσ που ςυνενϊκθκαν. Αυτζσ με τθ ςειρά τουσ διαιροφνται ςε κοινότητεσ, οι οποίεσ ταυτίηονται με τα παλαιά δθμοτικά διαμερίςματα. Καταργικθκαν. 6
Καποδιςτρίασ Καλλικράτθσ (2) Κακεςτώσ Καποδίςτρια Συνολικά 13. Υπεφκυνεσ για το ςυντονιςμό των ΟΤΑ, τον ζλεγχο νομιμότθτασ των πράξεϊν τουσ και τθν εφαρμογι τθσ κυβερνθτικισ πολιτικισ ςε περιφερειακό επίπεδο. Ο περιφερειάρχθσ διοριηόταν απ' τθν κυβζρνθςθ. Δεν υπιρχαν Περίπου 6.000 Νομικά Πρόςωπα και επιχειριςεισ των Διμων. Κακεςτώσ Καλλικράτθ Παρζμειναν ςτα ίδια γεωγραφικά όρια, αλλά πλζον αποτελοφν δευτεροβάκμιουσ ΟΤΑ με αιρετό περιφερειάρχθ και ςυμβοφλιο. Ανάλθψθ μζρουσ των αρμοδιοτιτων των νομαρχιϊν. Συνολικά 7. Ο επικεφαλισ τουσ (γενικόσ γραμματζασ) διορίηεται απ' τθν κυβζρνθςθ. Ανζλαβαν ςε γενικζσ γραμμζσ τισ αρμοδιότθτεσ των παλαιϊν Περιφερειϊν. Μειϊνονται ςε περίπου 1.500 μζςω ςυνενϊςεων ι καταργιςεων. 7
Καποδιςτρίασ Καλλικράτθσ (3) Κακεςτώσ Καποδίςτρια Κρατικόσ προχπολογιςμόσ, ευρωπαϊκά προγράμματα, δθμοτικά τζλθ, ίδιοι πόροι (π.χ. δθμοτικζσ επιχειριςεισ, εκμίςκωςθ παραλιϊν και λατομείων κ.ά.) Κάκε 4 χρόνια, μινα Οκτϊβριο. Εάν ο πρϊτοσ ςυνδυαςμόσ δεν ςυγκζντρωνε 42%, θ διαδικαςία επαναλαμβανόταν τθν επόμενθ Κυριακι μεταξφ των δφο πρωτευςάντων. Κακεςτώσ Καλλικράτθ Παραμζνουν τα προθγοφμενα. Προςτίκεται μερίδιο από κρατικοφσ φόρουσ (ΦΠΑ, φορολογία ειςοδιματοσ, φόρο ακίνθτθσ περιουςίασ) Κάκε 5 χρόνια, μινα Ιοφνιο, μαηί με τισ Ευρωεκλογζσ (εξαιροφνται οι εκλογζσ του 2010). Απαιτείται απόλυτθ πλειοψθφία για τθν ανακιρυξθ ςυνδυαςμοφ ωσ νικθτι. Εάν δεν επιτευχκεί, θ διαδικαςία επαναλαμβάνεται τθν επόμενθ Κυριακι μεταξφ των 2 πρωτευςάντων. 8
Κεντρικι διοίκθςθ 7 Γενικζσ Διοικιςεισ μζςω των οποίων γίνεται θ διάχυςθ τθσ κεντρικισ εξουςίασ ςτισ Περιφζρειεσ 9
Περιφερειακι διοίκθςθ (1) Διοριςμζνοσ Περιφερειάρχθσ και Περιφερειακό Συμβοφλιο Απευκείασ εκλογι των επικεφαλισ κάκε Περιφζρειασ Ο Περιφερειάρχθσ επιλζγει τουσ τοπικοφσ και κεματικοφσ αντιπεριφερειάρχεσ. Θεματικοί και τοπικοί αντιπεριφερειάρχεσ μποροφν να ςυμπίπτουν ςτο ίδιο πρόςωπο Υποχρζωςθ για πλιρεισ ςυνδυαςμοφσ. 3/5 των εδρϊν για τον επιτυχόντα, 2/5 για τουσ επιλαχόντεσ. 10
Περιφερειακι διοίκθςθ (2) Διοριςμζνοσ Περιφερειάρχθσ και Περιφερειακό Συμβοφλιο Εκλογικζσ περιφζρειεσ τα τζωσ Νομαρχιακά Διαμερίςματα ι μικρότερεσ περιφζρειεσ, όπου οι ζδρεσ κατανζμονται ανάλογα με τον πλθκυςμό. Αςαφείσ προβλζψεισ για αρμοδιότθτεσ και πόρουσ. Σταδιακι εκχϊρθςθ αρμοδιοτιτων. Περιφερειακόσ ςυνιγοροσ, διοριςμζνοσ από τον περιφερειάρχθ. 11
Νομαρχιακι διοίκθςθ Αιρετόσ Νομάρχθσ και νομαρχιακό ςυμβοφλιο Κατάργθςθ τθσ Νομαρχιακισ Αυτοδιοίκθςθσ ωσ βϋβακμοφ Περιφερειακά Διαμερίςματα χωρίσ ρόλο, πζρα από αυτό των «εςωτερικϊν εκλογικϊν περιφερειϊν» 12
Πρωτοβάκμια αυτοδιοίκθςθ (1) 1033 Διμοι Απευκείασ εκλογι Δθμάρχου με 42% Αναγκαςτικζσ ςυνενϊςεισ διμων ςε 370 τοπικοφσ διοικθτικοφσ μθχανιςμοφσ με βάςθ κυρίωσ το πλθκυςμιακό κριτιριο Απευκείασ εκλογι δθμάρχου με 50%+1 Απευκείασ εκλογι των επικεφαλισ κάκε Διμου, διευρφνοντασ το γεωγραφικό χϊρο τθσ εξουςίασ τουσ 13
Πρωτοβάκμια αυτοδιοίκθςθ (2) Ανεξζλεγκτθ εξουςία Δθμάρχου- διορίηει αντιδθμάρχουσλογοδοτεί κάκε 4 χρόνια Ο Διμαρχοσ διορίηει τουσ αντιδθμάρχουσ (Θ ενίςχυςθ τθσ προςωπικισ εξουςίασ του δθμάρχου και του περιφερειάρχθ, ςυρρικνϊνει ακόμθ περιςςότερο τθ δθμόςια ςυηιτθςθ για τισ τοπικζσ πολιτικζσ και τθν αναηιτθςθ προγραμματικϊν ςυγκλίςεων.) Δυνατότθτα να διορίηονται αντιδιμαρχοι και από τθν αντιπολίτευςθ. Συμμετοχι τθσ αντιπολίτευςθσ ςτθ Δθμαρχικι Επιτροπι. 14
Πρωτοβάκμια αυτοδιοίκθςθ (3) Τοπικά ςυμβοφλια Προβλζπονται μόνο για Καποδιςτριακοφσ Διμουσ. Στθν πράξθ δεν λειτουργοφν Αρμοδιότθτεσ ςτα τοπικά ςυμβοφλια μόνο για επείγοντα ηθτιματα περιοριςμζνθσ εμβζλειασ 1-5 μζλθ, ενιαίο ψθφοδζλτιο, υποχρεωτικζσ υποψθφιότθτεσ από κάκε ςυνδυαςμό. 15
Πρωτοβάκμια αυτοδιοίκθςθ (4) Αςφυκτικοί περιοριςμοί ςτο δικαίωμα υποψθφιότθτασ, αν οι ςυνδυαςμοί παραμείνουν υποχρεωμζνοι να κατακζτουν πλιρθ ψθφοδζλτια για όλεσ τισ δθμοτικζσ εκλογικζσ περιφζρειεσ για όλα τα τοπικά ςυμβοφλια. Χωριςτι εκλογι των δθμοτικϊν ςυμβοφλων ςε κάκε υπό ςυνζνωςθ διμο. Αποκλείονται από το δθμοτικό ςυμβοφλιο όςοι δεν εκλζγουν ςφμβουλο ςτθν Α κατανομι. Προλθπτικόσ ζλεγχοσ των δαπανϊν Απόδοςθ μζρουσ των ειςπράξεων από το ΦΠΑ ςτουσ διμουσ 16
Οι Περιφζρειεσ ςφμφωνα με τον Καλλικράτθ 1. Ανατολικισ Μακεδονίασ και Θράκθσ 2. Κεντρικισ Μακεδονίασ 3. Δυτικισ Μακεδονίασ 4. Θεςςαλίασ 8. Στερεά Ελλάδοσ 9. Πελοποννιςου 10. Αττικισ 11. Κριτθσ 12. Νοτίου Αιγαίου 13. Βορείου Αιγαίου 5. Θπείρου 6. Ιονίων νιςων 7. Δυτικισ Ελλάδοσ 17
Οι 13 Περιφζρειεσ Πθγι: http://commons.wikimedia.org/wiki/file:greecenumberedperepheries.png 18
Καλλικράτθσ: Οι 7 διοικιςεισ Διοίκθςθ Αττικισ, με ζδρα τθν Ακινα Διοίκθςθ Μακεδονίασ - Θράκθσ, με ζδρα τθ Θεςςαλονίκθ Διοίκθςθ Θπείρου - Δυτικισ Μακεδονίασ, με ζδρα τα Ιωάννινα Διοίκθςθ Θεςςαλίασ - Στερεάσ Ελλάδασ, με ζδρα τθ Λάριςα Διοίκθςθ Πελοποννιςου, Δυτικισ Ελλάδασ και Ιονίου, με ζδρα τθν Πάτρα Διοίκθςθ Αιγαίου, με ζδρα τον Πειραιά Διοίκθςθ Κριτθσ, με ζδρα το Θράκλειο Οι επτά αποκεντρωμζνεσ διοικιςεισ Πθγι: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/greecedioikiseis.png 19
Όργανα του Διμου (1) ο Διμαρχοσ, ςε ςυνεννόθςθ με το Δθμοτικό Συμβοφλιο, του οποίου τθ γνωμοδότθςθ μπορεί ωςτόςο να παρακάμψει. το Δθμοτικό Συμβοφλιο, που αποτελείται ςυνικωσ από 15-30 ζδρεσ (ανάλογα με τον πλθκυςμό του Διμου). Σε αυτό μετζχουν εκλεγμζνοι Δθμοτικοί Σφμβουλοι και Πάρεδροι. Θ κατανομι των εδρϊν γίνεται ανάλογα με το ποςοςτό που ςυγκεντρϊνει κάκε παράταξθ ςτισ εκλογζσ. Για τισ περιςςότερεσ αποφάςεισ του Δθμοτικοφ Συμβουλίου απαιτείται απλι πλειοψθφία, εκτόσ από εκείνεσ που ζχουν να κάνουν με ςθμαντικά κζματα, οικονομικισ ςυνικωσ φφςθσ. 20
Όργανα του Διμου (2) Η Δθμαρχιακι Επιτροπι, πενταμελζσ αποφαςιςτικό όργανο διοίκθςθσ,ςτο οποίο μετζχουν και δθμοτικοί ςφμβουλοι τθσ αντιπολίτευςθσ. Τα Διαμεριςματικά Συμβοφλια, που ζχουν κεςπιςτεί ςε διμουσ με περιςςότερουσ από εκατό χιλιάδεσ κατοίκουσ. Το Τοπικό Συμβοφλιο, το οποίο αποτελείται από λιγότερεσ ζδρεσ (ςυνικωσ 5-10) και ζχει ςαν χϊρο ευκφνθσ του το Τοπικό Διαμζριςμα, πρϊθν Δημοτικό Διαμζριςμα (ζνα ι δυο χωριά του Διμου ι ζνα ςυγκεκριμζνο κομμάτι μιασ πόλθσ). Ουςιαςτικόσ ρόλοσ του είναι θ επιςιμανςθ των προβλθμάτων του Διαμερίςματοσ ςτο Δθμοτικό Συμβοφλιο και θ ςυμβουλευτικι δράςθ για τθν επίλυςι τουσ. 21
Όργανα του Διμου (3) Θ διαχείριςθ των Εταιριϊν του Διμου γίνεται ςε πρϊτο επίπεδο από Διευκυντι και Διοικθτικό Συμβοφλιο, διοριςμζνουσ από το Δθμοτικό Συμβοφλιο. Τζλοσ ρόλο ςτισ αποφάςεισ που κα πάρει ο Διμοσ για κάποιο κζμα μποροφν να παίξουν και διάφορεσ επιτροπζσ, κατοίκων, πολιτιςτικζσ κλπ. 22
Δθμοτικζσ Επιχειριςεισ (1) Δθμοτικι Επιχείρθςθ Ύδρευςθσ-Αποχζτευςθσ, που ζχει τθν ευκφνθ για τθ λειτουργία και τθ ςυντιρθςθ του δικτφου φδρευςθσ και αποχζτευςθσ του Διμου, για τα ςχετικά ζργα κακϊσ και τθν ζκδοςθ και είςπραξθ των λογαριαςμϊν. Δθμοτικι Επιχείρθςθ Πολιτιςτικισ Ανάπτυξθσ που ςαν αντικείμενο ζχει τθν πολιτιςτικι ανάπτυξθ του Διμου μζςω τθσ διοργάνωςθσ διάφορων εκδθλϊςεων (φεςτιβάλ κλπ) και τθσ αρωγισ ςε πολιτιςτικζσ ομάδεσ που δρουν ςτο Διμο. 23
Δθμοτικζσ Επιχειριςεισ (2) Αναπτυξιακι Δθμοτικι Επιχείρθςθ που ςκοπεφει ςτο να παίρνει γενικζσ πρωτοβουλίεσ για τθν πολιτιςτικι και κοινωνικι ανάπτυξθ του Διμου. Μερικζσ φορζσ περιλαμβάνει τισ υπόλοιπεσ Δθμοτικζσ Επιχειριςεισ. Καταςκευαςτικι Δθμοτικι Επιχείρθςθ, που αναλαμβάνει τεχνικά ζργα από το Διμο. Τζλοσ μπορεί κάκε Διμοσ να ιδρφςει και άλλεσ μορφζσ Δθμοτικϊν Επιχειριςεων που ζχουν να κάνουν με κάποια ειδικότερθ δράςθ (για παράδειγμα εκμετάλλευςθ ενόσ ςυγκεκριμζνου ςθμείου τουριςτικοφ ενδιαφζροντοσ κλπ). 24
Βιβλιογραφία Δαουτόπουλοσ, Γ. (2005). Τοπική Ανάπτυξη. Ε Ζκδοςθ, Εκδόςεισ ΗΥΓΟΣ *ΚΩΔ. 3929+ Επιπρόςκετεσ πθγζσ για μελζτθ: 1. Εφρεςθ ςτατιςτικϊν δεδομζνων: www.statistics.gr, www.eurostat.eu 2. Ερευνθτικά άρκρα από ελλθνικά και διεκνι επιςτθμονικά περιοδικά πρακτικά ςυνεδρίων τα οποία ανανεϊνονται ςε ετιςια βάςθ και αναρτϊνται ςτο http://rurallab.agro.auth.gr/309y.htm 25
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τζλοσ Ενότθτασ Επεξεργαςία: Μαρία Αλεμπάκθ Θεςςαλονίκθ, Ιανουάριοσ 2014