ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ (BIOGRAPHICAL INTERPRETATIVE) ΕΛΛΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ ΚΑΠΟΛΟΥ ΔΡ. ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΤΟΜΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Η κοινωνική λειτουργία των βιογραφιών είναι να παρέχουν στα άτομα ένα πλαίσιο προσανατολισμού, μέσα στο οποίο τους δίνεται η δυνατότητα να ερμηνεύουν και να κατανοούν τις εμπειρίες τους, καθώς και να αποκτούν ένα σημείο αναφοράς στα συνεχώς μεταβαλλόμενα κοινωνικά πλαίσια από το παρελθόν, το παρόν αλλά και το μέλλον τους. Στη διαδικασία της βιογραφικής αφήγησης, οι εμπειρίες του παρελθόντος (lived life) είναι αλληλένδετες με τη διαδικασία κατασκευής μιας ιστορίας ζωής στο σήμερα (told life) μέσα από την επικοινωνία με το συνεντευκτή. ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ Η μέθοδος αυτή βασίζεται στη συλλογή στοιχείων από την ιστορία ζωής όπου ο αφηγητής δομεί την πορεία ζωής του σύμφωνα με τις δικές του αναφορές. Η ίδια η αφηγηματική παρουσίαση της ιστορίας ζωής αποτελεί μια διαδικασία οργάνωσης των εμπειριών σε μια χρονική και θεματική σειρά, η οποία έχει νόημα σε σχέση με αυτά που αυτά που έχει βιώσει ο αφηγητής. 1
Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ 1920- THOMAS & ZNANIECKI Ο ΠΟΛΩΝΟΣ ΑΓΡΟΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΗ. UNIVERSITY OF CHICAGO ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ SINGLE CASE STUDY 1970- Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΥΣ 1978- MARTIN KOHLI Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ (ΣΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ) 1981 DANIEL BERTAUX ΓΑΛΛΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ 1980 GABRIELE ROSENTHAL ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ- ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΖΩΗΣ LIFE STORY 1976,1983 - SCHUTZE FRITZ- NARRATIVE INTERVIEW (Η( ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ) ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ 1995 GABRIELE ROSENTHAL ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ, ΑΝΑΜΝΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΙΟΓΡΑΦΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ: 1. ΕΠΑΝΑΔΟΜΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥΣ- ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ, ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥΣ. 2. ΝΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΠΟΥ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΑΠΕΔΩΣΑΝ ΣΤΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΟΥΣ ΕΚΕΙΝΗ ΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ, ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΠΟΥ ΔΙΝΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΥ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΤΟΠΟΘΕΤΟΥΝ ΤΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΤΟΥΣ. 2
ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΙΟΓΡΑΦΙΩΝ 3. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΕ ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΤΗΣ. ΣΤΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ ΕΞΕΤΑΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΟ ΥΠΟ ΜΕΛΕΤΗ ΘΕΜΑ/ΖΗΤΗΜΑ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΚΤΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΤΗ Στη διαδικασία της βιογραφικής αφήγησης, οι εμπειρίες του παρελθόντος (lived life) είναι αλληλένδετες με τη διαδικασία κατασκευής μιας ιστορίας ζωής στο σήμερα (told life) μέσα από την επικοινωνία με το συνεντευκτή. Η επιρροή της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης δεν θεωρείται ως μια παρέμβαση που πρέπει να απαλειφθεί αλλά είναι ένα σημαντικό στοιχείο στην κατασκευή της βιογραφίας. Στη συνέχεια, ακολουθώντας ένα αυστηρό πρωτόκολλο, γίνεται η ανάλυση της αφήγησης, διαχωρίζοντας τα πραγματικά γεγονότα (lived life) από αυτά που αφηγείται (told life). ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ-ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 1. ΑΡΧΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΡΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ ΔΟΜΕΙ ΤΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΣΤΟΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΚΤΗ ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΕΙ 2. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ 3
ΑΡΧΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΠΟΦΕΥΓΕΙ ΝΑ ΕΣΤΙΑΣΕΙ ΣΕ ΕΝΑ ΘΕΜΑ/ΖΗΤΗΜΑ «Θα θέλαμε να μας μιλήσεις για τη ζωή σου. Μας ενδιαφέρει κάθε τι που έρχεται στη μνήμη σου. Έχεις όσο χρόνο χρειάζεσαι. Δεν θα διακόψουμε και δεν θα ρωτήσουμε κάτι παρά μόνο όταν έχεις τελειώσει» ΑΡΧΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ (2) ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Η ΑΡΧΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΕΘΕΙ ΠΙΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΟΠΩΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ : «Μας ενδιαφέρουν οι εμπειρίες σου στο συγκεκριμένο ίδρυμα. Πιθανόν να θέλεις να ξεκινήσεις από τη στιγμή που έφτασες εδώ. Μίλησέ μας για όλες τις εμπειρίες σου από τότε μέχρι σήμερα. Έχεις στη διάθεσή σου όσο χρόνο χρειάζεσαι......» ΤΥΠΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ: «Θα μπορούσες να μας πεις περισσότερα για την περίοδο που ήσουν παιδί ή μαθητής ή έγκυος......» ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΕΝΑ ΘΕΜΑ : «Θα μπορούσες να μας μιλήσεις περισσότερο για τους γονείς σου......» ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΕΝΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΥ ΑΝΕΦΕΡΕ: «Ανέφερες το Χ γεγονός, θα ήθελες να μας μιλήσεις περισσότερο για αυτό;» ΑΝΑΦΕΡΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΟΜΩΣ ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΘΗΚΕ: «Θα μπορούσες να μας μιλήσεις για την περίοδο της εφηβείας.., τις σχέσεις με τους γονείς σου...,...,κλπ» 4
ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ) ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ (SEQUENTIALIZATION) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΠΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΖΩΗΣ (ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΒΙΩΣΕΙ LIVED LIFE EXPERIENCES) ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ (LIVED LIFE) ΜΕ ΤΗ ΖΩΗ ΠΟΥ ΑΦΗΓΗΘΗΚΕ (TOLD LIFE) ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΑΝΑΛΥΣΕΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΔΩΣΕΙ ΚΑΜΜΙΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ- ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΔΕΛΦΩΝ (ΑΓΟΡΙΑ, ΚΟΡΙΤΣΙΑ), ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ, ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ, ΑΣΘΕΝΕΙΑ, ΧΩΡΙΣΜΟΙ ΓΟΝΕΩΝ ΚΛΠ. ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΑΥΤΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΥΜΕ ΟΣΕΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΙΘΑΝΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΛΑΜΒΑΝΟΥΜΕ ΥΠΟΨΗ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΖΩΗΣ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΤΗΣ, ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΣΤΙΓΜΗ. ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΟΥΜΕ Ή ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΜΕ ΤΙΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ (SEQUENTIALIZATION) ΕΙΔΟΣ ΛΟΓΟΥ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ (NARRATION) NARRATION), ΑΝΑΦΟΡΑ (REPORT), ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ (ARGUMENTATION), ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (EVALUATION) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ (THEMATIC SHIFTS) 5
ΕΠΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΖΩΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ. ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΔΙΑΤΥΠΩΘΕΙ ΣΤΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ ΠΟΥ ΕΜΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΤΥΠΩΝΕΙ Ο ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΖΩΗΣ LIFE HISTORY- LIVED LIFE (Η ΖΩΗ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ) ΣΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΑΦΗΓΗΘΗΚΕ - TOLD LIFE. ΟΙ ΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΕΙΝΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΕΣ. ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΠΩΣ ΚΑΠΟΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ (ΙΣΤΟΡΙΚΑ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΚΛΠ) ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΙΑΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΖΩΗΣ ΜΕ ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΕΝΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ/ΖΗΤΗΜΑ (ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ, ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΛΠ) 6