Συνεργασίες μεταξύ ανταγωνιστών Περιορισμοί και ευκαιρίες στο πλαίσιο των κανόνων του ανταγωνισμού Ευθύμιος Μπουρτζάλας Ειρήνη Αντύπα 6 Απριλίου 2012 AUSTRALIA BELGIUM CHINA FRANCE GERMANY HONG KONG SAR INDONESIA (ASSOCIATED OFFICE) ITALY JAPAN PAPUA NEW GUINEA SINGAPORE SPAIN SWEDEN UNITED ARAB EMIRATES UNITED KINGDOM UNITED STATES OF AMERICA
Ποια θέματα θα παρουσιάσουμε σήμερα; Είδη συνεργασίας μεταξύ ανταγωνιστών Πλαίσιο του δικαίου του ανταγωνισμού για την εξέταση συνεργασίας μεταξύ ανταγωνιστών Πλεονεκτήματα από τη συνεργασία Βλάβη λόγω συνεργασίας Σοβαρές παραβάσεις (περιορισμοί εξ αντικειμένου) Συμφωνίες για καθορισμό τιμών Συμφωνίες για την κατανομή αγορών/ πελατών Περιορισμοί παραγωγής Ανταλλαγή πληροφοριών Λοιπές παραβάσεις: απόδειξη συνεπειών που περιορίζουν τον ανταγωνισμό 2
Ποια είδη συνεργασιών? Συνεργασίες μεταξύ πραγματικών ή δυνητικών ανταγωνιστών μπορούν να λάβουν πολλές διαφορετικές μορφές, π.χ. «κάθετες» συνεργασίες (π.χ. συμφωνίες προμήθειας) «οριζόντιες» συνεργασίες (π.χ. υποβολή κοινής προσφοράς σε διαγωνισμό) τυπική σύμβαση/ «εναρμονισμένη πρακτική» π.χ. απόκτηση μετοχών σε εταιρία ανταγωνιστή/προμηθευτή, δημιουργία κοινής επιχείρησης για παραγωγή ενέργειας και προμήθεια στην αγορά χονδρικής δύνανται να έχουν σημαντικές συνέπειες στον ανταγωνισμό (Ανακοίνωση για συμφωνίες ήσσονος σημασίας/de minimis) 3
Πώς εξετάζονται αυτές οι συνεργασίες από την άποψη του δικαίου του ανταγωνισμού;(1) Σε περίπτωση «συγκέντρωσης»: απαιτείται γνωστοποίηση και προηγούμενη έγκριση σύμφωνα με τους κανόνες περί συγκεντρώσεων της ΕΕ ή της Ελλάδας Π.χ. ΔΕΗ/Urbaser (M.5971) Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις: αυτό-αξιολόγηση σύμφωνα με το Άρθρο 101 ΣΛΕΕ και το Άρθρο 1 του Ν.3959/2011 (απαγόρευση συνεργασιών που περιορίζουν τον ανταγωνισμό) ή/και το Άρθρο 102 ΣΛΕΕ και το Άρθρο 2 του Ν.3959/2011 (απαγόρευση κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης) 4
Πώς εξετάζονται αυτές οι συνεργασίες από την άποψη του δικαίου του ανταγωνισμού;(2) «Αυτό-αξιολόγηση» σε δύο στάδια σύμφωνα με το Άρθρο 101(1) ΣΛΕΕ Το Άρθρο 101(1) απαγορεύει Συμφωνίες ή εναρμονισμένες πρακτικές (δηλ.«συνεννόηση») εταιρειών ή εμπορικών ενώσεων εταιρειών οι οποίες δύνανται να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ Κρατών Μελών/ εντός της Ελλάδας οι οποίες έχουν ως αντικείμενο ή αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού εντός της Ε.Ε./Ελλάδας Εκτός εάν η συνεργασία απαλλάσσεται με βάση το Άρθρο 101(3) διότι συνεπάγεται οφέλη για τους καταναλωτές τα οποία αντισταθμίζουν τα αρνητικά αποτελέσματα των περιορισμών 5
Πώς εξετάζονται αυτές οι συνεργασίες από την άποψη του δικαίου του ανταγωνισμού;(3) Εσφαλμένη αυτό-αξιολόγηση: κίνδυνος υψηλών προστίμων για παράβαση του δικαίου του ανταγωνισμού, ανίσχυρη και άκυρη συμφωνία, αγωγές αποζημίωσης, κλπ. => το καθεστώς προηγούμενης έγκρισης των συγκεντρώσεων προσφέρει περισσότερη ασφάλεια δικαίου (και, συνεπώς, ασφάλεια έναντι προστίμων) Οι ανταγωνιστές/καταναλωτές μπορούν να ασκήσουν καταγγελία ενώπιον των αρχών ανταγωνισμού ή/και των εθνικών δικαστηρίων => εκμεταλλευτείτε το δίκαιο του ανταγωνισμού προς όφελός σας! 6
Πλεονεκτήματα των συνεργασιών μεταξύ ανταγωνιστών Η συνεργασία μεταξύ ανταγωνιστών μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά οικονομικά οφέλη «μέσο για την κατανομή των κινδύνων, την εξοικονόμηση δαπανών, την αύξηση των επενδύσεων, την από κοινού εκμετάλλευση τεχνογνωσίας, τη βελτίωση της ποιότητας και της ποικιλίας των προϊόντων και την ταχύτερη προώθηση της καινοτομίας» (Κατευθυντήριες γραμμές οριζόντιων συμφωνιών, σημείο 2) Χαμηλός κίνδυνος σε περιπτώσεις όπου: τα μερίδια αγοράς των μερών είναι μικρά/μέτρια τα μέρη έχουν συμπληρωματικές δυνατότητες οι συνεργασίες οδηγούν σε πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές => Απαλλαγή σύμφωνα με το Άρθρο 101(3) ΣΛΕΕ είναι πιθανή 7
Βλάβη από τις συνεργασίες μεταξύ ανταγωνιστών Σοβαρές παραβάσεις «εξ αντικειμένου» («καρτέλ») => Τεκμήριο δυσμενών αποτελεσμάτων και βλάβης όταν υφίσταται συνεργασία για π.χ.: καθορισμό τιμών περιορισμό παραγωγής κατανομή αγορών Αλλά μπορεί να εγερθούν σοβαρά θέματα δικαίου του ανταγωνισμού συμφωνία σε διαγωνισμούς Ή οι συνεργασίες ενδέχεται να έχουν δυσμενή αποτελέσματα, π.χ.: απώλεια του ανταγωνισμού μεταξύ των μερών αποκλεισμός ανταγωνιστή αυξημένος κίνδυνος συντονισμού συμπεριφοράς (π.χ. ανταλλαγή πληροφοριών) => ανάγκη απόδειξης και ανάλυσης συγκεκριμένων χαρακτηριστικών κάθε υπόθεσης 8
Σοβαρές παραβάσεις (1) Συμφωνίες περί των τιμών Απαγορεύονται συμφωνίες με ανταγωνιστές για τον καθορισμό/ την ευθυγράμμιση ή το συντονισμό των τιμών/ αυξήσεων τιμών (π.χ. στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας) Παραλληλισμός τιμολόγησης/αυξήσεων τιμών μπορεί να θεωρηθεί προβληματικός, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με επαφές μεταξύ ανταγωνιστών Οι ολιγοπωλιακές αγορές με υψηλό βαθμό διαφάνειας διευκολύνουν το συντονισμό (π.χ. χονδρική αγορά προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας: οι παραγωγοί αναπτύσσουν στρατηγικές γιανααυξήσουντιςτιμέςτουσυστήματοςκαιαυτέςοι στρατηγικές εξαπλώνονται σε άλλους παραγωγούς) 9
Σοβαρές παραβάσεις (2) Κατανομή αγορών/πελατών Κάθε συμφωνία/συνεννόηση περί κατανομής γεωγραφικών αγορών, αγορές προϊόντων ή πελατών Παράδειγμα: E.ON/GDF Suez Υποβολή προσφοράς σε διαγωνισμό κατόπιν συνεννόησης απαγορεύεται (είδος κατανομής αγορών/πελατών, δεδομένου ότι τα έργα μοιράζονται μεταξύ των ανταγωνιστών εκ των προτέρων) 10
Σοβαρές παραβάσεις (3) Περιορισμοί στην παραγωγή Απαγορεύεται οι ανταγωνιστές να συμφωνήσουν τον καθορισμό ποσοτήτων ή ποιότητας οποιασδήποτε προσφερόμενης υπηρεσίας (π.χ. μη λειτουργία σταθμού ηλεκτρικής ενέργειας σε συγκεκριμένες περιόδους) Το «καρτέλ κρίσης» αποτελεί τη μόνη εξαίρεση 11
Σοβαρές παραβάσεις (4) Ανταλλαγή πληροφοριών Προβληματική η ανταλλαγή ευαίσθητων εμπορικά πληροφοριών μεταξύ ανταγωνιστών η οποία επιτρέπει την πρόβλεψη της συμπεριφοράς των ανταγωνιστών με μεγαλύτερη ακρίβεια ή τη μείωση της αβεβαιότητας σχετικά με τις συνθήκες της αγοράς (π.χ. τιμές, κόστος, ποσότητες, επιχειρηματική στρατηγική, δυνατότητες παραγωγής) Διάφορες συνεργασίες είναι επιρρεπείς σε ανταλλαγή πληροφοριών, π.χ. Οι ανταγωνιστές A και B δημιουργούν μια κοινή επιχείρηση Ο ανταγωνιστής Α αποκτά μειοψηφικό πακέτο μετοχών που δεν αποφέρει έλεγχο στον (δυνητικό) ανταγωνιστή Β Σύμπλεξη διευθυνόντων συμβούλων: ίδιος διευθύνων σύμβουλος σε δύο ανταγωνιστικές εταιρείες Χαλαρότερες μορφές συνεργασίας 12
Ανταλλαγή Πληροφοριών βασικά σημεία 1. Οποιαδήποτε ανταλλαγή στρατηγικών πληροφοριών με ανταγωνιστή πρέπει να περιορίζεται σε ό,τι είναι αναγκαίο για την εφαρμογή της συνεργασίας (π.χ. το πεδίο εφαρμογής της κοινής επιχείρησης) 2. Ουδεμία ανταλλαγή στρατηγικών πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες των εταιρειών που σχετίζονται με αγορές όπου αυτές ανταγωνίζονται - εάν είναι απαραίτητο, πληροφορίες παρέχονται μόνο σε «ουδέτερη ομάδα» ή μέσω εξωτερικών δικηγόρων 3. Ανταλλαγή μη στρατηγικών, γνήσια δημόσιων, ιστορικών και γνήσια συγκεντροποιημένων πληροφοριών 13
Σοβαρές παραβάσεις (5) Κοινή συμμετοχή σε διαγωνισμό Ουδεμία απώλεια του ανταγωνισμού εάν οι επιχειρήσεις δεν θα ήταν σε θέση να εκτελέσουν η καθεμία ανεξάρτητα το εν λόγω έργο Απώλεια του ανταγωνισμού εάν οι ανταγωνίστριες επιχειρήσεις είναι σε θέση να εκτελέσουν το έργο ανεξάρτητα αλλά ωφέλειες που προκύπτουν από την κοινή συμμετοχή σε διαγωνισμό μπορεί να αντισταθμίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις στον ανταγωνισμό (αξιολόγηση ανά περίπτωση) Κίνδυνος περιττής ανταλλαγής ευαίσθητων πληροφοριών => κίνδυνος συντονισμένης πρακτικής σε άλλες (εθνικές) αγορές ή σε άλλα έργα; 14
Πιθανές βλάβες που προκύπτουν από άλλες συνεργασίες (1) Άλλου είδους συνεργασίες ενδέχεται να βλάπτουν τον ανταγωνισμό => προσέγγιση με βάση τα αποτελέσματα: αξιολόγηση της θέσης των μερών και των ανταγωνιστών στην αγορά και των χαρακτηριστικών της αγοράς Αλλά: η συνεργασία μπορεί να είναι επωφελής για τον ανταγωνισμό χαμηλότερο κόστος μείωση κινδύνου καινοτομία, βελτιωμένα προϊόντα / ποιότητα υπηρεσιών Η συνεργασία είναι προβληματική μόνο εάν η βλάβη υπερτερεί των ωφελειών 15
Πιθανέςβλάβεςωςαποτέλεσμα άλλων συνεργασιών (2) Σημαντική απώλεια του (δυνητικού) ανταγωνισμού μεταξύ των μερών άμεση συνέπεια της συνεργασίας, π.χ. κοινή συμμετοχή σε διαγωνισμό, έλλειψη κινήτρου, π.χ. τα οικονομικά συμφέροντα θα επηρεάζονταν από το (δυνητικό) ανταγωνισμό (π.χ. μειοψηφικό πακέτο σε ανταγωνιστή) Αυξημένη πιθανότητα συντονισμού της συμπεριφοράς των εταιρειών στην αγορά: πρόσβαση σε στρατηγικές πληροφορίες κοινό κόστος σε σημαντικό βαθμό πρόβλημα μόνον όταν τα μέρη έχουν ισχύ στην αγορά και όταν τα χαρακτηριστικά της αγοράς μπορούν να οδηγήσουν σε συντονισμό (π.χ. διαφάνεια) Ανησυχία αποκλεισμού (μειωμένος ανταγωνισμός από τρίτα μέρη), π.χ. αποκλεισμός στην αγορά πρώτων υλών αποκλεισμός πρόσβασης σε πελάτες 16
Πιθανέςβλάβεςωςαποτέλεσμα άλλων συνεργασιών (3) Βασικές παράμετροι κατά την αξιολόγηση συνεργασιών μεταξύ ανταγωνιστών: Περιορίζεται ο ανταγωνισμός σε σημαντικό βαθμό; Υπάρχουν πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές ως αποτέλεσμα της συνεργασίας; Θα μπορούσαν να επιτευχθούν τα ίδια πλεονεκτήματα με λιγότερο περιοριστικές συμφωνίες; 17