ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΝ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΝ ΑΠΟ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ζαχαρίας Μπραγουδάκης Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης και Μελετών Τράπεζα της Ελλάδος Δεκέμβριος 2015

Επισκόπηση της παρουσίασης Γιατί μας ενδιαφέρει να προσδιορίσουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν τις εισπράξεις από τις θαλάσσιες μεταφορές? Η βασική εθνικολογιστική ταυτότητα, η εγχώρια ζήτηση και ο εξωτερικός τομέας. Τα μερίδια των συνιστωσών του ΑΕΠ. Οι προσδιοριστικοί παράγοντες των εξαγωγών. Η σημασία των θαλασσίων εισπράξεων στην εξέλιξη των εξαγόμενων υπηρεσιών και του ΑΕΠ. Ποια είναι η θέση της ελληνικής ναυτιλίας στον παγκόσμιο χάρτη? Ποιοι είναι σύμφωνα με την βιβλιογραφία οι βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες των εισπράξεων από τις θαλάσσιες μεταφορές? Ο ναύλο-δείκτης ClarkSea Index, το παγκόσμιο εμπόριο θαλάσσιων μεταφορών, και οι πιστώσεις που έχουν χορηγηθεί στις ναυτιλιακές εταιρίες (ως ένδειξη της επέκτασης του ελληνόκτητου στόλου). Οικονομετρικές εκτιμήσεις και Συμπεράσματα.

Η βασική εθνικολογιστική ταυτότητα, η εγχώρια ζήτηση και ο εξωτερικός τομέας. AEΠ= Ιδ.Κατ.+ Δημ.Κατ. + Επενδ. + (Εξαγ.- Εισ.) Εγχώρια Ζήτηση Εξωτερικός Τομέας Ιδιωτική Κατανάλωση= f(διαθέσιμο Εισόδημα, Περιουσιακά Στοιχεία) Δημόσια Κατανάλωση : Κρατικά προσδιορισμένη Επενδύσεις = Δημόσιες Επενδύσεις (κρατικά προσδιορισμένες)+ Επιχειρηματικές Επενδύσεις+ Επενδύσεις σε κατοικίες Επενδύσεις = f(επιτόκιο δανεισμού, ΑΕΠ, θεσμικό πλαίσιο) ----------------------------------------------------------------------------------------- Εξωτερικός τομέας= Συνολικές Εξαγωγές Συνολικές Εισαγωγές Συνολικές Εξαγωγές = Εξαγωγές Αγαθών + Εξαγωγές Υπηρεσιών Συνολικές Εισαγωγές= Εισαγωγές Αγαθών + Εισαγωγές Υπηρεσιών

Τα μερίδια των συνιστωσών του ΑΕΠ (σε τρέχουσες τιμές, ESA 2010) Ποσοστό ως προς το ΑΕΠ Ιδιωτική Κατανάλωση Δημόσια Κατανάλωση Συνολικές Επενδύσεις Αποθέματα Συνολικές Εξαγωγές Εξαγωγές Αγαθών Εξαγωγές Συνολικές Υπηρεσιών Εισαγωγές Εισαγωγές Αγαθών Εισαγωγές Υπηρεσιών 2007 64.8% 20.5% 26.0% 1.1% 22.5% 10.0% 12.5% 35.0% 28.6% 6.4% 2008 67.4% 20.7% 23.8% 0.7% 23.4% 10.2% 13.2% 36.0% 28.9% 7.1% 2009 68.1% 23.3% 20.8% -2.5% 19.0% 8.5% 10.5% 28.8% 22.7% 6.1% 2010 69.4% 22.2% 17.6% -0.5% 22.1% 10.4% 11.7% 30.7% 23.8% 6.9% 2011 69.9% 21.8% 15.3% -0.2% 25.5% 13.0% 12.6% 32.3% 25.5% 6.8% 2012 69.9% 21.7% 12.6% 0.2% 28.7% 15.7% 13.0% 33.1% 26.6% 6.6% 2013 70.9% 20.4% 12.0% -0.5% 30.6% 16.7% 13.9% 33.4% 27.2% 6.2% 2014 70.4% 19.9% 11.6% 0.6% 32.7% 17.0% 15.7% 35.2% 28.7% 6.5% Συμπέρασμα 1: Η σημασία των εξαγόμενων υπηρεσιών (εισπράξεων) στην εξέλιξη του ΑΕΠ είναι σημαντική αφού αποτελούν το 15,68% του ΑΕΠ για το 2014. Οι συνολικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αποτελούν το 1/3 του ΑΕΠ το 2014.

Οι προσδιοριστικοί παράγοντες των εξαγωγών Συνολικές Εξαγωγές = Εξαγωγές Αγαθών + Εξαγωγές Υπηρεσιών Συνολικές Εξαγωγές= f (εξωτερική ζήτηση, ανταγωνιστικότητα) Εξωτερική ζήτηση= Η ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες από το εξωτερικό { ΑΕΠ εμπορικών εταίρων, ποιότητα ελλ.αγαθών) Ανταγωνιστικότητα : Ποιότητα Σχετικές Τιμές = Εγχώριες Τιμές εξαγομένων αγαθών / Τιμές εξαγομένων αγαθών των ανταγωνιστικών χωρών + Ρευστότητα, Υποδομές, Τεχνογνωσία, Αξιοπιστία Εξαγωγές Αγαθών =f (εξωτερική ζήτηση για ελληνικά προϊόντα, σχετικές τιμές) Εξαγωγές Υπηρεσιών = Ταξιδιωτικό + Μεταφορές + Λοιπές Υπηρεσίες Ταξιδιωτικές υπηρεσίες = f( ) Μεταφορές = Θαλάσσιες + Λοιπές

Ποια είναι η σημασία των μεταφορών για το ισοζύγιο εξαγόμενων υπηρεσιών, πηγή: TτΕ ππηγή: Τράπεζα της Ελλάδος 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ( I.Β.1 - I.Β.2) 12,653.9 13,259.3 14,637.9 15,171.1 15,749.4 18,273.2 ΑΕΠ (τρέχουσες τιμές) 237,534.2 226,031.4 207,028.9 191,203.9 180,389.0 177,559.4 Εισπράξεις υπηρεσιών 27,166.9 28,629.6 28,738.1 27,658.5 28,045.8 31,051.3 % ΑΕΠ 11.4% 12.7% 13.9% 14.5% 15.5% 17.5% Ταξιδιωτικό 10,400.3 9,611.3 10,504.7 10,442.5 12,152.2 13,393.1 % Εισπράξεων 38.3% 33.6% 36.6% 37.8% 43.3% 43.1% % ΑΕΠ 4.4% 4.3% 5.1% 5.5% 6.7% 7.5% Μεταφορές 13,573.7 15,434.0 14,126.6 13,310.7 12,060.9 13,130.8 % Εισπράξεων 50.0% 53.9% 49.2% 48.1% 43.0% 42.3% % ΑΕΠ 5.7% 6.8% 6.8% 7.0% 6.7% 7.4% Λοιπές υπηρεσίες 3,193.0 3,584.3 4,106.7 3,905.3 3,832.7 4,527.4 % Εισπράξεων 11.8% 12.5% 14.3% 14.1% 13.7% 14.6% % ΑΕΠ 1.3% 1.6% 2.0% 2.0% 2.1% 2.5% Συμπέρασμα 2: Η σημασία των μεταφορών για το ισοζύγιο εξαγόμενων υπηρεσιών είναι σημαντική διότι αποτελούν το 42,3% επί των συνολικών εισπράξεων και το 7,4% επί του ΑΕΠ το 2014. Ανάλογη είναι και η σημασία του τουρισμού αφού αποτελεί το 43,1% επί των συνολικών εισπράξεων και το 7,5% επί του ΑΕΠ το 2014. Οι λοιπές υπηρεσίες αποτελούν το 14,6% επί των συνολικών εισπράξεων και το 2,5% επί του ΑΕΠ το 2014.

Η σημασία των μεταφορών για το ισοζύγιο εξαγόμενων υπηρεσιών Μερίδια ως % επί των συνολικών εισπράξεων 18.0% Μερίδια ως % επί του ΑΕΠ 100.0% 90.0% 80.0% 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 30.0% 20.0% 10.0% 11.8% 12.5% 14.3% 14.1% 13.7% 14.6% 50.0% 53.9% 49.2% 48.1% 43.0% 42.3% 38.3% 33.6% 36.6% 37.8% 43.3% 43.1% Λοιπές υπηρεσίες Μεταφορές Ταξιδιωτικό 16.0% 14.0% 12.0% 10.0% 8.0% 6.0% 4.0% 2.0% 1.6% 1.3% 6.8% 5.7% 4.4% 4.3% 2.0% 2.0% 6.8% 7.0% 5.1% 5.5% 2.1% 6.7% 6.7% 2.5% 7.4% 7.5% Λοιπές υπηρεσίες Μεταφορές Ταξιδιωτικό 0.0% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0.0% 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Η σημασία των θαλασσίων μεταφορών για το ισοζύγιο εξαγόμενων υπηρεσιών (1/1) 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Θαλάσσιες μεταφορές 12,261,6 14,013,1 12,710,9 11,760,9 10,672,1 11,448,7 % επί των εισπράξεων 45,1% 48,9% 44,2% 42,5% 38,1% 36,9% % ΑΕΠ 5,2% 6,2% 6,1% 6,2% 5,9% 6,4% Λοιπές μεταφορές 1,312,1 1,420,8 1,415,8 1,549,8 1,388,8 1,682,1 % επί των εισπράξεων 4,8% 5,0% 4,9% 5,6% 5,0% 5,4% % ΑΕΠ 0,6% 0,6% 0,7% 0,8% 0,8% 0,9% Συμπέρασμα 3: Ο ρόλος των θαλασσιών μεταφορών για το ισοζύγιο εξαγόμενων υπηρεσιών είναι πολύ σημαντική διότι αποτελούν το 36,9% επί των συνολικών εισπράξεων και το 6,4% επί του ΑΕΠ το 2014. Οι λοιπές μεταφορές αποτελούν μόνο το 5,4% επί των συνολικών εισπράξεων και το 0,9% επί του ΑΕΠ το 2014.

Η σημασία των θαλασσίων μεταφορών για το ισοζύγιο εξαγόμενων υπηρεσιών (2/2) Μερίδια ως % επί των συνολικών μεταφορών Μερίδια ως % επί του ΑΕΠ 60.0% 8.0% 50.0% 40.0% 4.8% 5.0% 4.9% 5.6% 5.0% 5.4% Λοιπές μεταφορές 7.0% 6.0% 5.0% 0.6% 0.6% 0.7% 0.8% 0.8% 0.9% Λοιπές μεταφορές 30.0% 4.0% 20.0% 45.1% 48.9% 44.2% 42.5% 38.1% 36.9% Θαλάσσιες μεταφορές 3.0% 2.0% 5.2% 6.2% 6.1% 6.2% 5.9% 6.4% Θαλάσσιες μεταφορές 10.0% 1.0% 0.0% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0.0% 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Εισπράξεις από Θαλάσσιες μεταφορές 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ΑΕΠ (τρέχουσες τιμές) 237534,2 226031,4 207028,9 191203,9 180389, 177559,4 Eισπράξεις Θαλάσσιες-Σύνολο 12261,748 14013,173 12710,820 11760,840 10672,013 11448,576 προσώπων 82,212 76,500 132,380 74,600 76,057 59,958 αγαθών 43,237 36,163 30,700 29,330 73,012 62,625 cross trading 12008,706 13790,675 12405,170 11526,000 10366,036 11193,624 % επί των συνολικών θαλάσσιων εισπάξεων 97,9% 98,4% 97,6% 98,0% 97,1% 97,8% % επί του ΑΕΠ 5,1% 6,1% 6,0% 6,0% 5,7% 6,3% λοιπές υπηρεσίες 127,600 109,840 142,500 130,910 157,007 132,377 Συμπέρασμα 4: Οι εισπράξεις από το διαμετακομιστικό εμπόριο (cross trading) αποτελούν το 97,8 % των συνολικών εισπράξεων από τις θαλάσσιες μεταφορές το 2014 και το 6,3% του ΑΕΠ. Συνεπώς, η σημασία της ποντοπόρου ναυτιλίας για την ελληνική οικονομία είναι πολύ σημαντική.

Η σημασία της ποντοπόρου ναυτιλίας για την ελληνική οικονομία είναι πολύ σημαντική Μερίδια ως % επί των συνολικών θαλασσίων μεταφορών Μερίδια ως % επί του ΑΕΠ 100.0% 7.0% 90.0% 80.0% λοιπές υπηρεσίες 6.0% λοιπές υπηρεσίες 70.0% 60.0% 50.0% 40.0% 97.8% cross trading αγαθών 5.0% 4.0% 3.0% 6.3% cross trading αγαθών 30.0% 2.0% 20.0% 10.0% προσώπων 1.0% προσώπων 0.0% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 0.0% 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Ποια είναι η θέση της ελληνικής ναυτιλίας στον παγκόσμιο χάρτη? Η Ελλάδα είναι ένα από τα ισχυρότερα και πιο σημαντικά ναυτικά κράτη του κόσμου και η εμπορική της ναυτιλία, μαζί με τον τουρισμό, αποτελούν τους στυλοβάτες της εθνικής οικονομίας. Την πρώτη θέση στην παγκόσμια ναυτιλιακή αγορά καταλαμβάνουν οι Έλληνες πλοιοκτήτες με βάση υπολογισμού του gross tonnage (gt) ή του dead weight tones (dwt). Σε Έλληνες ανήκουν και τα περισσότερα δεξαμενόπλοια. Σύμφωνα με στοιχεία του ναυλομεσιτικού οίκου Clarksons το 2014 ο ελληνόκτητος στόλος αποτελείται από 4.894 πλοία, 168.922.455 gt και 291.735.318 dwt. Στη δεύτερη θέση η Ιαπωνία με 8.357 πλοία, 159.401.728 gt και 242.640.509 dwt και τρίτη η Κίνα με 6.427 πλοία, 190.601.765 dwt και 116.675.336 gt.

Ποια είναι η θέση της ελληνικής ναυτιλίας στον παγκόσμιο χάρτη? Ανά τύπο πλοίων, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση στα δεξαμενόπλοια με 1.217 πλοία, ακολουθεί η Ιαπωνία με 938 πλοία και η Κίνα με 531 πλοία. Οι ελληνικές εταιρείες έχουν προχωρήσει σε μεγάλες αγορές πλοίων, ύψους 6,8 δισ., το α' τρίμηνο του 2014 ενώ οι παραγγελίες για νέα πλοία αυξήθηκαν κατά 126% σε σχέση με το ίδιο τρίμηνο του 2013 με επενδύσεις άνω των 3,5 δισ. ευρώ. (Πηγή: Lloyd s) Το επενδυμένο κεφάλαιο για την κατασκευή νέων πλοίων έχει επίσης αυξηθεί, ξεπερνώντας τα 25 δισ. ευρώ για 792 νέες παραγγελίες. Για το 2015 ο ελληνόκτητος ποντοπόρος στόλος είναι 4.238 πλοία και αποτιμάται στα 105 δισ. δολ. Επίσης, επενδύθηκαν 12.083 δισ.δολ. σε νεότευκτα και μεταχειρισμένα πλοία.

Ποια είναι η θέση της ελληνικής ναυτιλίας στον παγκόσμιο χάρτη? Πηγή: Lloyd s

Ποια είναι η θέση της ελληνικής ναυτιλίας στον παγκόσμιο χάρτη? Oil Tankers Percentage of number of ships 2014: 24.9 Percentage of number of ships, 2013: 23.2 Percentage of total DW 2014: 24.0 Percentage of total DW 2013: 22.2 Chemical & Products Tankers Percentage of number of ships, 2014 8.4 Percentage of number of ships, 2013: 8.4 Percentage of total DW 2014: 13.9 Percentage of total DW 2013 13.5 Liquefied Gas Carriers Percentage of number of ships 2014: 10.9 Percentage of number of ships, 2013: 9.3 Percentage of total DW 2014: 10.6 Percentage of total DW 2013: 9.1 Ore & Bulk Carriers Percentage of number of ships 2014: 15.2 Percentage of number of ships, 2013: 15.1 Percentage of total DW 2014: 16.4 Percentage of total DW 2013: 16.4 Container Ships Percentage of number of ships 2014: 6.3 Percentage of number of ships, 2013: 6.0 Percentage of total DW 2014: 7.9 Percentage of total DW 2013 7.5 Passenger Ships Percentage of number of ships, 2014: 5.2 Percentage of number of ships, 2013: 5.7 Percentage of total GT, 2014: 4.2 Percentage of total GT, 2013: 3.1

Σε ποιες χώρες έχει την έδρα του ο ελληνόκτητος στόλος για το 2014? Πηγή: Lloyd s Ο ελληνόκτητος στόλος βρίσκεται κάτω από 43 σημαίες χωρών. Τα πλοία με ελληνική σημαία είναι 819, και με Λιβεριανή 678. Ακολουθούν, τα νησιά Marshall( 642), η Μάλτα (529), ο Παναμάς (393), η Κύπρος (242) και οι Μπαχάμες (231). Αν και τα ελληνόκτητα πλοία αντιπροσωπεύουν περίπου το 15% της χωρητικότητας του παγκόσμιου εμπορικού στόλου (σε όρους χωρητικότητας dwt), η ελληνική οικονομία δεν διαθέτει αρκετό βάθος σε εγχωρίως παραγόμενα εξαγώγιμα αγαθά ώστε να απασχολεί σημαντικό ποσοστό του ελληνικού στόλου.

Ποιοι είναι σύμφωνα με την βιβλιογραφία οι βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες των εισπράξεων από θαλάσσιες μεταφορές? Bragoudakis, Z., Panagiotou, S., Thanopoulou H. (2016), Greek shipping earnings and investment expenditure: exploring the pre & post "ordering-frenzy" period, forthcoming in SPOUDAI. Bragoudakis, Z. and Panagiotou, S. (2010), Determinants of the receipts from shipping services: The case of Greece. Economic Bulletin, Bank of Greece, Economic Analysis and Research Department, Vol. 34, 43-58. Greek Shipping Co-operation Committee (2010). Greek Controlled shipping. Αn information paper based on data provided to the GSCC by Lloyd s Register of Shipping Fairplay. Bragoudakis Z. and Panagiotou S. (2007) The relationship between freight rates and the Balance of Payments Receipts from shipping services: The case of Greece Paper presented at IAME 2007. Panagiotou, S. and Bragoudakis, Z. (2010). Maritime Transportation & Ocean-going shipping, Bank of Greece Special Edition "The Greek Current Account: Causes for imbalances and policy suggestions", July 2010, Ch.2.5, pp. 221-234. Tambakis D. (1984). An econometric analysis of the factors affecting shipping in Greece. Maritime Policy & Management. 11(1), 21-33. Thanopoulou, H.A. (2007). A fleet for the 21st century: Modern Greek Shipping. Maritime Transport: the Greek Paradigm. Oxford: Elsevier. Tsolakis S D, Cridland C & Haralambides H E (2003) Econometric Modelling of Second-hand Ship Prices, Maritime Economics & Logistics Vol. 5 (347-377) Palgrave Macmillan ltd.

Ποιοί είναι σύμφωνα με την βιβλιογραφία οι βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες των εισπράξεων από θαλάσσιες μεταφορές? O ναυλοδείκτης ClarkSea Index (ind) Η συναλλαγματική ισοτιμία /$ (exr) Πιστώσεις που έχουν χορηγηθεί προς τις ναυτιλιακές εταιρίες από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα ( ls ) World Seaborne Trade- Παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο (wst) O δείκτης ClarkSea (που εκφράζεται σε δολάρια ΗΠΑ ανά ημέρα) είναι ένας σταθμισμένος μέσος δείκτης των ναύλων όλων των κύριων εμπορικών πλοίων. Ο δείκτης ClarkSea είναι ο μόνος δημοσιευόμενος εβδομαδιαίος δείκτης εσόδων για όλους τους κύριους τύπους εμπορικών πλοίων. Σταθμίζεται με βάση τον αριθμό των πλοίων ανά κατηγορία. Αναμένεται θετική συσχέτιση μεταξύ του δείκτη ClarkSea και των θαλασσίων εισπράξεων όπως αυτές καταγράφονται στο ισοζύγιο υπηρεσιών. Η συναλλαγματική ισοτιμία /$ χρησιμοποιείται για να μετατρέψουμε τον δείκτη ClarkSea σε ευρώ. Όταν το δολάριο ανατιμάται έναντι του ευρώ λιγότερα έσοδα σε ευρώ καταγράφονται ως θαλάσσιες εισπράξεις στο ελληνικό ισοζύγιο υπηρεσιών.

Ποιοι είναι σύμφωνα με την βιβλιογραφία οι βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες των εισπράξεων από θαλάσσιες μεταφορές? Πιστώσεις που έχουν χορηγηθεί προς τις ναυτιλιακές εταιρίες από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα : Tο ύψος των ανεξόφλητων δανείων αποτελεί ένδειξη της επέκτασης του εμπορικού στόλου γενικά, αλλά και του ελληνόκτητου στόλου ειδικότερα. Αναμένεται θετική συσχέτιση μεταξύ των χορηγούμενων δανείων και των θαλασσίων εισπράξεων. Καθώς το μέγεθος της ναυτιλιακής συστάδας με έδρα στην Ελλάδα αυξάνεται, οι πλοιοκτήτες τείνουν να προτιμούν για τις τραπεζικές τους συναλλαγές πιστωτικά ιδρύματα ή καταστήματα αυτών που εδρεύουν την Ελλάδα και ειδικεύονται στην εξυπηρέτηση της ναυτιλίας. Επιπλέον, όταν λαμβάνουν δάνειο από μια τράπεζα για την απόκτηση ενός πλοίου, οι τράπεζες τους υποχρεώνουν να ανοίξουν ένα λογαριασμό για το χρηματοδοτούμενο πλοίο στην ίδια τράπεζα και να εκτελούν μέσω αυτού του λογαριασμού όλες τις εμπορικές συναλλαγές που αφορούν το εν λόγω πλοίο (συμπεριλαμβανομένων και των εισπράξεων ναύλων). Παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο: Όσο μεγεθύνεται το παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο αναμένεται και οι θαλάσσιες εισπράξεις που καταγράφονται στο ισοζύγιο να αυξάνονται.

35,000 Ιστορική εξέλιξη των μεταβλητών του υποδείγματος 2,400 30,000 25,000 Financial crisis 2,000 1,600 20,000 Shipping Receipts 1,200 15,000 800 10,000 5,000 ClarkSea Index 0 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 400 Capital controls SR(rhs) INDEXR(lhs) 20,000 2,000 55,000 2,000 World Seaborne Trade 16,000 Credit 1,600 50,000 1,600 12,000 1,200 45,000 1,200 8,000 4,000 Shipping Receipts 800 400 40,000 35,000 Shipping Receipts Financial crisis 800 400 0 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 0 30,000 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 0 SR(rhs) LS(lhs) SR(rhs) WST(lhs)

Ιστορική εξέλιξη των μεταβλητών του υποδείγματος ClarkSea Index(lhs) and Seaborn trade(rhs) y-o-y % 100.0 80.0 60.0 40.0 20.0 0.0-20.0-40.0-60.0-80.0 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00-2.00-4.00-6.00-8.00

Εκτίμηση οικονομετρικού υποδείγματος Dependent Variable: LOG(SR) Method: Least Squares Date: 12/09/15 Time: 14:39 Sample (adjusted): 2002M09 2015M08 Included observations: 156 after adjustments Variable Coefficient Std. Error t-statistic Prob. C -16.84898 2.620265-6.430257 0.0000 LOG(IND/EXR) 0.403678 0.026915 14.99830 0.0000 LOG(LS) 0.418499 0.037186 11.25431 0.0000 LOG(WST) 2.033601 0.350705 5.798605 0.0000 @TREND(2002M09) -0.007120 0.001235-5.767513 0.0000 DVSHIFT2008_2010 0.272979 0.024578 11.10654 0.0000 DVSHIFT_CC -1.067558 0.073718-14.48165 0.0000 R-squared 0.853070 Mean dependent var 6.897775 Adjusted R-squared 0.847154 S.D. dependent var 0.239179 S.E. of regression 0.093509 Akaike info criterion -1.857694 Sum squared resid 1.302833 Schwarz criterion -1.720841 Log likelihood 151.9001 Hannan-Quinn criter. -1.802110 F-statistic 144.1816 Durbin-Watson stat 1.296435 Prob(F-statistic) 0.000000 7.6 7.4 7.2 7.0.20.15.10.05.00 -.05 6.8 6.6 6.4 6.2 6.0 5.8 5.6 -.10 -.15 -.20 -.25 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Residual Actual Fitted

Ερμηνεία Αποτελεσμάτων Αν ο δείκτης ClarkSea αυξηθεί κατά 10%, οι ναυτιλιακές εισπράξεις θα αυξηθούν κατά 4,0%. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με βάση το διεθνή χαρακτήρα των ελληνικών ναυτιλιακών εκμεταλλεύσεων. Τα έσοδα από ναύλους μπορούν να κατατίθενται σε τραπεζικούς λογαριασμούς σε μεγάλα ναυτιλιακά κέντρα όπως το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη και ο Πειραιάς. Ως εκ τούτου, μόνο ένα μέρος των αυξημένων εσόδων εισέρχεται στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, άρα και στα στοιχεία που καταρτίζει η Τράπεζα της Ελλάδος. Στην περίπτωση του υπολοίπου των δανείων προς τη ναυτιλία, η μακροχρόνια ελαστικότητα εκτιμάται σε 0,42%, κάτι που υποδηλώνει ότι μια αύξηση των ανεξόφλητων δανείων κατά 10% οδηγεί σε αύξηση των ναυτιλιακών εισροών κατά 4,1%. Η σπουδαιότητα του υπολοίπου των δανείων είναι διττή: αφενός αντανακλά την αύξηση του ελληνόκτητου στόλου και αφετέρου την ενίσχυση της ναυτιλιακής συστάδας. Για το θαλάσσιο παγκόσμιο εμπόριο η μακροχρόνια ελαστικότητα εκτιμάται σε 1,37% Αν το θαλάσσιο παγκόσμιο εμπόριο αυξηθεί κατά 10%, οι ναυτιλιακές εισπράξεις θα αυξηθούν κατά 20,0%.

Δυνητικά οφέλη και ενδεχόμενοι κίνδυνοι Τα δυνητικά οφέλη σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ στην περίπτωση προσέλκυσης περισσοτέρων δραστηριοτήτων διαχείρισης της ποντοπόρου ναυτιλίας ακόμα και από ξένες εταιρίες σε ελληνικό έδαφος σε όρους συνολικής προστιθέμενης αξίας υπερβαίνουν τα 25,9 δισ. ευρώ. Ενδεχόμενοι κίνδυνοι: Οικονομική αβεβαιότητα Έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων Φορολογικό καθεστώς Πιέσεις στην ναυλαγορά ξηρού φορτίου

Συμπεράσματα Οι εισπράξεις από την παροχή υπηρεσιών θαλάσσιων μεταφορών διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην κάλυψη του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδος. Οι εισπράξεις από το διαμετακομιστικό εμπόριο (cross trading) αποτελούν το 97,8 % των συνολικών εισπράξεων από τις θαλάσσιες μεταφορές το 2014 και το 6,3% του ΑΕΠ. Συνεπώς η σημασία της υπερπόντιας ναυτιλίας για την ελληνική οικονομία είναι πολύ σημαντική. Μακροχρόνια, ο ναύλο-δείκτης ClarkSea, το υπόλοιπο δανείων προς την ναυτιλία και το παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο είναι οι βασικοί προσδιοριστικοί παράγοντες των εισπράξεων από το διαμετακομιστικό εμπόριο. Από την μελέτη προέκυψε περιορισμένη μετάδοση (38%-45%) από τους ναύλους και 42% από το υπόλοιπο των δανείων προς τις ναυτιλιακές εισπράξεις. Τα αποτελέσματα αυτά συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με το διεθνή χαρακτήρα των ελληνικών ναυτιλιακών επιχειρήσεων και την αυξανόμενη σπουδαιότητα της ελληνικής ναυτιλιακής συστάδας (στην οποία συμπεριλαμβάνεται ο τομέας της χρηματοδότησης της ναυτιλίας).

Σελίδες υποστήριξης (1/2) Ο δείκτης ClarkSea: Ως δείκτης των διεθνών ναύλων χρησιμοποιείται ο δείκτης ClarkSea (που εκφράζεται σε δολάρια ΗΠΑ ανά ημέρα). Πρόκειται για ένα σταθμισμένο μέσο δείκτη των ναύλων όλων των κύριων εμπορικών πλοίων. Συγκεκριμένα, όπως περιγράφεται στο Sources and Methods for the Shipping Intelligence Weekly (2009) της Clarkson Research Studies: Ο δείκτης ClarkSea είναι ο μόνος δημοσιευόμενος εβδομαδιαίος δείκτης εσόδων για όλους τους κύριους τύπους εμπορικών πλοίων. Σταθμίζεται με βάση τον αριθμό των πλοίων ανά κατηγορία. Η Clarksons Research συλλέγει στοιχεία για τους ναύλους απευθείας από τους ναυλομεσίτες της Clarksons σε ημερήσια και εβδομαδιαία βάση και τα χρησιμοποιεί για να υπολογίσει τα έσοδα που περιλαμβάνονται στην κατάρτιση του δείκτη ClarkSea. Οι κατηγορίες πλοίων τις οποίες καλύπτει ο δείκτης ClarkSea είναι τα πετρελαιοφόρα δεξαμενόπλοια (VLCC, Suezmax,Aframax), τα πλοία μεταφοράς χύδην ξηρού φορτίου (Capesize, Panamax, Handymax και Handysize), τα πλοία μεταφοράς υγροποιημένων αερίων (VLGC) και τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (βλ. www.clarksons.net).

Σελίδες υποστήριξης (2/2) Ολική χωρητικότητα (gross register tonnage): Είναι ο συνολικός εσωτερικός όγκος όλων των μόνιμα σκεπαστών και κλειστών χώρων του πλοίου που βρίσκονται είτε κάτω από το ανώτατο κατάστρωμα είτε πάνω από αυτό, μετρούμενος σε κόρους. Στην ολική χωρητικότητα περιλαμβάνονται όλοι οι μονίμως κλειστοί χώροι που διατίθενται για φορτίο, εφόδια πλοίου και ενδιαίτηση πληρώματος - επιβατών. Καθαρά χωρητικότητα (net register tonnage): Είναι ο συνολικός όγκος σε κόρους που μένει αν από τη παραπάνω ολική χωρητικότητα αφαιρεθεί ο όγκος ορισμένων χώρων του πλοίου (σύμφωνα με ισχύουσες διατάξεις) που δεν προσφέρονται προς εκμετάλλευση (είτε μεταφοράς επιβατών, είτε φορτίου) πχ οι χώροι μηχ/σίου, δεξαμενών και αποθηκών εφοδίων, χώροι ενδιαίτησης πληρώματος, Γέφυρα κλπ. Έτσι με τη καθαρά χωρητικότητα προσδιορίζεται η πλήρης μεταφορική ικανότητα του πλοίου σε όγκο δηλαδή σε κόρους. Χωρητικότητα εκτοπίσματος (dead weight tonnage - dwt): Υπολογίζεται σε τόννους "νεκρού βάρους". Η χωρητικότητα αυτή είναι διάφορη των παραπάνω αφού υπολογίζεται σε βάρος, δηλαδή σε τόνους των 2.240 λιβρών. Η χωρητικότητα εκτοπίσματος προσδιορίζει το μέγιστο συνολικό βάρος που μπορεί να μεταφέρει ασφαλώς το πλοίο σε φορτίο, εφόδια κ.ά. εφόσον διατηρεί το βύθισμα (γραμμή φόρτωσης) που προβλέπεται από τους ισχύοντες κανονισμούς.

ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ (εκατ. ευρώ) 2009 2010 2011 2012 2013 2014 I ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ( Ι.Α + Ι.Β + Ι.Γ + Ι.Δ ) -25,818,7-22,506,0-20,633,5-4,615,0-3,691,9-3,767,4 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ( I.Α + I.B) -18,127,1-15,031,1-12,599,5-4,480,1-5,030,9-4,006,3 Ι.A ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ ( I.Α.1 - I.Α.2) -30,781,0-28,290,4-27,237,3-19,651,2-20,780,3-22,279,4 ΙΣΟΖΥΓΙΟ καυσίμων -7,596,5-8,627,2-11,126,9-10,220,0-6,913,5-6,334,4 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ χωρίς καύσιμα -23,184,5-19,663,2-16,110,4-9,431,3-13,866,8-15,945,1 ΙΣΟΖΥΓΙΟ πλοίων -3,356,9-3,621,3-3,261,2-1,042,6-1,483,3-2,173,1 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ χωρίς πλοία -27,424,1-24,669,1-23,976,1-18,608,6-19,297,0-20,106,3 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΑΓΑΘΩΝ χωρίς καύσιμα και πλοία -19,827,6-16,041,9-12,849,2-8,388,6-12,383,6-13,771,9 I.A.1 Εξαγωγές αγαθών 15,043,0 16,794,3 19,718,6 21,716,9 26,895,6 26,788,0 Καύσιμα 3,063,2 4,950,0 6,187,7 7,426,4 9,485,1 9,049,8 Πλοία (πωλήσεις) 771,7 798,6 754,7 737,8 443,0 626,0 Αγαθά χωρίς καύσιμα και πλοία 11,208,1 11,045,7 12,776,3 13,552,7 16,967,6 17,112,1 I.A.2 Εισαγωγές αγαθών 45,824,0 45,084,7 46,956,0 41,368,1 47,675,9 49,067,4 Καύσιμα 10,659,8 13,577,1 17,314,6 17,646,3 16,398,5 15,384,2 Πλοία (αγορές) 4,128,6 4,419,9 4,015,9 1,780,4 1,926,2 2,799,2 Αγαθά χωρίς καύσιμα και πλοία 31,035,6 27,087,7 25,625,5 21,941,4 29,351,1 30,884,1 Ι.Β ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ( I.Β.1 - I.Β.2) 12,653,9 13,259,3 14,637,9 15,171,1 15,749,4 18,273,2 I.B.1 Εισπράξεις 27,166,9 28,629,6 28,738,1 27,658,5 28,045,8 31,051,3 Ταξιδιωτικό 10,400,3 9,611,3 10,504,7 10,442,5 12,152,2 13,393,1 Μεταφορές 13,573,7 15,434,0 14,126,6 13,310,7 12,060,9 13,130,8 Λοιπές υπηρεσίες 3,193,0 3,584,3 4,106,7 3,905,3 3,832,7 4,527,4 I.B.2 Πληρωμές 14,513,0 15,370,3 14,100,2 12,487,4 12,296,4 12,778,1 Ταξιδιωτικό 2,424,6 2,156,0 2,266,5 1,843,9 1,835,2 2,076,4 Μεταφορές 7,106,1 8,182,1 7,258,8 6,344,7 6,492,2 6,258,6 Λοιπές υπηρεσίες 4,982,4 5,032,1 4,574,9 4,298,8 3,969,1 4,443,1 Ι.Γ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΩΤΟΓΕΝΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ (I.Γ.1 - I.Γ.2) -6,740,2-5,711,5-6,526,4 819,7-457,0 573,6 I.Γ.1 Εισπράξεις 6,928,9 6,400,7 5,763,3 6,615,5 6,458,1 6,867,4 Από εργασία (αμοιβές,μισθοί) 294,6 199,7 188,0 200,8 209,3 209,9 Από επενδύσεις (τόκοι,μερίσματα,κέρδη) 3,988,3 3,809,6 3,134,1 3,631,4 3,213,7 3,241,5 Λοιπά πρωτογενή εισοδήματα 2,645,9 2,391,4 2,441,2 2,783,3 3,035,1 3,416,1 I.Γ.2 Πληρωμές 13,669,1 12,112,1 12,289,7 5,795,8 6,915,1 6,293,8 Από εργασία (αμοιβές,μισθοί) 411,9 377,6 470,0 468,0 453,0 491,7 Από επενδύσεις (τόκοι,μερίσματα,κέρδη) 12,855,2 11,305,5 11,447,0 4,930,7 6,097,1 5,439,6 Λοιπά πρωτογενή εισοδήματα 401,9 429,1 372,8 397,2 365,0 362,6 Ι.Δ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ (I.Δ.1 - I.Δ.2) -951,4-1,763,5-1,507,6-954,6 1,796,1-334,7 I.Δ.1 Εισπράξεις 2,734,8 2,262,9 1,993,8 2,342,3 4,652,8 2,550,7 Γενική κυβέρνηση 882,0 797,1 813,7 1,276,9 3,375,5 1,441,7 Λοιποί τομείς 1,852,8 1,465,8 1,180,1 1,065,4 1,277,3 1,109,0 I.Δ.2 Πληρωμές 3,686,2 4,026,4 3,501,4 3,296,9 2,856,7 2,885,5 Γενική κυβέρνηση 2,277,7 2,431,3 2,112,6 2,250,7 2,068,1 2,054,7 Λοιποί τομείς 1,408,5 1,595,0 1,388,8 1,046,2 788,6 830,8 ΙΙ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ (II.1 - II.2) 2,017,4 2,071,5 2,671,8 2,327,6 3,040,8 2,510,6 II.1 Εισπράξεις 2,328,1 2,356,2 2,932,7 2,564,6 3,380,6 2,866,2 Γενική κυβέρνηση 2,133,2 2,239,3 2,798,5 2,486,0 3,298,9 2,789,8 Λοιποί τομείς 194,9 116,9 134,2 78,6 81,7 76,4 II.2 Πληρωμές 310,7 284,7 260,8 237,1 339,8 355,6 Γενική κυβέρνηση 14,4 15,8 12,7 13,7 9,7 8,8 Λοιποί τομείς 296,3 268,9 248,1 223,3 330,1 346,7 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ( Ι + ΙΙ) -23,801,3-20,434,5-17,961,7-2,287,5-651,1-1,256,8