Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο COM(2017) 646 final.

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 9 Νοεμβρίου 2017 (OR. en) 14113/17 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Ημερομηνία Παραλαβής: Αποδέκτης: Θέμα: CLIMA 296 ENV 905 ONU 148 DEVGEN 245 ECOFIN 920 ENER 428 FORETS 49 AGRI 612 MAR 184 AVIATION 154 COMPET 739 Για τον Γενικό Γραμματέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο κ. Jordi AYET PUIGARNAU, Διευθυντής 7 Νοεμβρίου 2017 κ. Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Δύο χρόνια μετά το Παρίσι - Πρόοδος προς την επίτευξη των δεσμεύσεων της ΕΕ για το κλίμα [όπως απαιτείται από το άρθρο 21 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, σχετικά με μηχανισμό παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και άλλων πληροφοριών σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο που αφορούν την αλλαγή του κλίματος και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 280/2004/ΕΚ] Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο COM(2017) 646 final. συνημμ.: COM(2017) 646 final 14113/17 ριτ DG E 1B EL

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 7.11.2017 COM(2017) 646 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Δύο χρόνια μετά το Παρίσι - Πρόοδος προς την επίτευξη των δεσμεύσεων της ΕΕ για το κλίμα [όπως απαιτείται από το άρθρο 21 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, σχετικά με μηχανισμό παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και άλλων πληροφοριών σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο που αφορούν την αλλαγή του κλίματος και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 280/2004/ΕΚ] {SWD(2017) 357 final} EL EL

Περιεχόμενα 1. Γενική επισκόπηση... 4 2. Χρηματοδότηση δράσεων για το κλίμα... 10 3. Μετριασμός των εκπομπών της ΕΕ... 15 4. Προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος... 20 5. Συμμετοχή στη διεθνή πολιτική για το κλίμα... 21 2

Οδηγός διαγραμμάτων Διάγραμμα 1: Πρόοδος για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και «Ευρώπη 2030» (συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ)... 4 Διάγραμμα 2: Ρυθμός μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της έντασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ, 1990-2016. 5 Διάγραμμα 3: Ανάπτυξη των κατά κεφαλήν εκπομπών των μεγαλύτερων οικονομιών, 1990-2012... 6 Διάγραμμα 4: Υπολογισμένες εκπομπές και απορροφήσεις από τον τομέα LULUCF ανά δραστηριότητα, 2013-2015... 6 Διάγραμμα 5: Σχετική απόκλιση μεταξύ των προβλεπόμενων εκπομπών για το 2020 και των στόχων εκτός ΣΕΔΕ 2020 (σε % των εκπομπών του 2005).... 8 Διάγραμμα 6: Προσωρινές δηλωμένες σωρευτικές καθαρές εκπομπές και απορροφήσεις του τομέα LULUCF ανά κράτος μέλος (2013-2015)... 9 Διάγραμμα 7: Σωρευτικό πλεόνασμα των ΕΔΕ ως ποσοστό των εκπομπών του 2005, 2013-2015... 10 Διάγραμμα 8: Αλλαγή στη χρήση των εσόδων του ΣΕΔΕ, 2013-2016 (σε εκατ. ευρώ)... 11 Διάγραμμα 9: Εγχώρια χρήση των εσόδων του ΣΕΔΕ, 2013-2016 (σε δισ. ευρώ)... 11 Διάγραμμα 10: Οι τρεις προτεινόμενες νομικές βάσεις για το ενωσιακό πλαίσιο πολιτικής του 2030 για το κλίμα... 16 3

1. ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ 1.1. Πρόοδος προς τον στόχο του 2030 για μείωση τουλάχιστον 40 % στις εκπομπές Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της παραμένουν προσηλωμένα στη συμφωνία του Παρισιού και τη δράση για το κλίμα, τόσο ως μια επιστημονικά αποδεδειγμένη αναγκαιότητα όσο και ως μια οικονομική ευκαιρία. Η ΕΕ και τα 28 κράτη μέλη της έχουν καταθέσει τις πράξεις κύρωσης και θα τηρήσουν τη δέσμευσή τους για μείωση των εγχώριων εκπομπών τους κατά τουλάχιστον 40 % μεταξύ του 1990 και του 2030. Το 2016, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ ήταν ήδη κατά 23 % κάτω από το επίπεδο του 1990 βάσει των προκαταρκτικών στοιχείων του 2016, με εξαίρεση τη χρήση γης, την αλλαγή της χρήσης της γης και τη δασοκομία (LULUCF) και συμπεριλαμβανομένων των διεθνών αερομεταφορών (βλέπε διάγραμμα 1). Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις των κρατών μελών βάσει των ισχυόντων μέτρων, ο στόχος του 20 % για το 2020 θα επιτευχθεί. Το 2030 οι εκπομπές αναμένεται να είναι κατά 30 % χαμηλότερες σε σχέση με το 1990 εάν δεν εφαρμοστούν πρόσθετες πολιτικές. Ως εκ τούτου, η ΕΕ διαπραγματεύεται επί του παρόντος νέα νομοθεσία για να εξασφαλίσει ότι θα εκπληρώσει τον στόχο της για μείωση των εκπομπών τουλάχιστον κατά 40 % στο διάστημα μεταξύ 1990 και 2030 (βλ. τμήμα 3). Διάγραμμα 1: Πρόοδος για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και «Ευρώπη 2030» (συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ) 6 000 Εκατ. τόνοι ισοδύναμου CO2 5 500 5 000 4 500 4 000 3 500-23% το 2016 * -20% σε σχέση με το 1990-40% σε σχέση με το 1990 3 000 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Ιστορικές εκπομπές *σημείο αναφοράς Προβλέψεις με τα ισχύοντα μέτρα (βάσει των στοιχείων που υποβάλουν τα κράτη μέλη) το 2016 Προτεινόμενη πορεία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου Η ΕΕ εξακολουθεί να διατηρεί αποσυνδεδεμένη την οικονομική της ανάπτυξη από τις εκπομπές της (βλ. διάγραμμα 2). Από το 1990 έως το 2016, το ΑΕΠ της ΕΕ αυξήθηκε κατά 53 %, ενώ οι συνολικές εκπομπές μειώθηκαν κατά 23 %. Η ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ενωσιακής οικονομίας, που ορίζεται ως η σχέση μεταξύ των εκπομπών και του ΑΕΠ, μειώθηκε κατά το ήμισυ κατά την εν λόγω περίοδο. 4

Διάγραμμα 2: Ρυθμός μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της έντασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ, 1990-2016 160 140 120 Δείκτης 1990=100 100 80 ΑΕΠ 60 40 Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου Ένταση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Μια εκ των υστέρων αξιολόγηση των πολιτικών για το κλίμα καταδεικνύει ότι η μείωση της έντασης εκπομπών της οικονομίας προωθείται κατά κύριο λόγο από την καινοτομία. Η καινοτομία περιλαμβάνει όχι μόνο τη χρήση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και την αύξηση της παραγωγικότητας, για παράδειγμα με τη χρήση πιο αποδοτικών μονάδων παραγωγής ενέργειας και αυτοκινήτων. Η σχετική μετατόπιση μεταξύ των οικονομικών τομέων, για παράδειγμα από τη βιομηχανία στις υπηρεσίες, είχε οριακή επίδραση σε ολόκληρη την ΕΕ. Διάγραμμα 3: Ανάπτυξη των κατά κεφαλήν εκπομπών των μεγαλύτερων οικονομιών, 1990-2012 30 ΗΠA EΕ28 Κίνα Εκπομπές κατά κεφαλή στις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα και τγην ΕΕ 25 20 15 10 5 0 5

Εκτιμάται ότι το μερίδιο της ΕΕ στις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώθηκε από 17,3 % το 1990 σε 9,9 % το 2012. Το μερίδιό της στις εκπομπές CO2 και μόνο μειώθηκε από 19,7 % το 1990 σε 9,6 % το 2015. Μια σύγκρισ η τρων κατά κεφαλή εκπομπών των τριών βασικών αερίων του θερμοκηπίου (CO2, CH4 και N2O) για τις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες έδειξε ότι η ΕΕ και η Κίνα έχουν σημαντικά χαμηλότερες κατά κεφαλήν εκπομπές από τις ΗΠΑ (βλ. διάγραμμα 3). Το 2015 ο τομέας LULUCF στην ΕΕ παρέσχε σύμφωνα με αναφορές καταβόθρα διοξειδίου του άνθρακα που απορρόφησε 305 εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO2 (συμπεριλαμβανομένων των καλλιεργήσιμων και χορτολιβαδικών εκτάσεων). Η εν λόγω πίστωση, που αντιπροσωπεύει τη διαφορά μεταξύ της αναφερόμενης τιμής και μιας γραμμής βάσης αναφοράς, αυξήθηκε από 115 σε 122 εκατ. τόνους ισοδύναμου CO2 μεταξύ 2013 και 2015. Τη μεγαλύτερη πίστωση συνεισέφερε η διαχείριση των δασών (βλ. διάγραμμα 4). Ως εκ τούτου, η ΕΕ εξακολουθεί να μην έχει καμία χρέωση από τον τομέα LULUCF και είναι πολύ πιθανό ότι πληροί τη δέσμευσή της στο πλαίσιο του πρωτοκόλλου του Κιότο. Διάγραμμα 4: Υπολογισμένες εκπομπές και απορροφήσεις από τον τομέα LULUCF ανά δραστηριότητα, 2013-2015 100 2013 2014 2015 καθαρές εκπομπές (θετική τιμή) 50 Εκατ. τόνοι ισοδύναμου CO2-50 -100-150 -200-250 Δάσωση Αναδάσωση Αποψίλωση δασών Διαχείριση βοσκότοπων Αποστράγγιση και επανύγρανση υγροτόπων καθαρές απορροφήσεις (αρνητική τιμή) Διαχείριση καλλιεργήσιμων εκτάσεων Διαχείριση δασών Αναβλάστηση 1.2. Πρόοδος προς την επίτευξη των στόχων του 2020 Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες προβλέψεις των κρατών μελών, οι οποίες βασίζονται στα ισχύοντα μέτρα, οι εκπομπές αναμένεται να είναι χαμηλότερες κατά 26 % το 2020 σε σύγκριση με το 1990. Ως εκ τούτου, η ΕΕ είναι σε καλό δρόμο για την επίτευξη του εθνικού στόχου μείωσης των εκπομπών της 6

τάξης του 20 % έως το 2020 και, κατά συνέπεια, των υποχρεώσεών της στο πλαίσιο της δεύτερης περιόδου δέσμευσης του πρωτοκόλλου του Κιότο. Μεταξύ του 2005 και του 2016, οι στατικές εκπομπές, π.χ. από σταθμούς παραγωγής ενέργειας ή διυλιστήρια, οι οποίες καλύπτονται από το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ), μειώθηκαν κατά 26 %. Αυτό είναι πολύ περισσότερο από ό,τι η μείωση κατά 23 % που έχει τεθεί ως στόχος για το 2020. Οι εκπομπές αυτές αντιπροσώπευαν περίπου το 40 % των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ κατά το 2016. Οι συνολικές εκπομπές της ΕΕ μειώθηκαν κατά 0,7 % από το 2015 έως το 2016, ενώ συνολικά το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,9 %, επιβεβαιώνοντας την αποσύνδεση εκπομπών και ΑΕΠ. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από σταθερές εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ μειώθηκαν κατά 2,9 % σε σύγκριση με το 2015, σύμφωνα με τα αρχικά δεδομένα. Έτσι σηματοδοτείται μια τάση για μείωση των εκπομπών από την έναρξη της φάσης 3 του ΣΕΔΕ της ΕΕ. Επιπλέον, το πλεόνασμα δικαιωμάτων εκπομπών που είχε δημιουργηθεί από το 2009 μειώθηκε σημαντικά σε περίπου 1,69 δισ. δικαιώματα εκπομπής, καθώς τέθηκαν σε πλειστηριασμό λιγότερα δικαιώματα εκπομπής. Το πλεόνασμα βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2013. Οι εκπομπές που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ ήταν κατά 11 % χαμηλότερες το 2016 σε σχέση με το 2005, υπερβαίνοντας τον στόχο του 2020 για μείωση κατά 10 %. Ωστόσο, το 2016 αυξήθηκαν για δεύτερο κατά σειρά έτος, κατά 0,9 %. Αυτό εξηγείται τουλάχιστον εν μέρει από τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου και την αύξηση της ζήτησης για θέρμανση, λόγω κλιματικών συνθηκών, τόσο το 2015 όσο και το 2016. Στο πλαίσιο της απόφασης περί επιμερισμού των προσπαθειών (ESD), τα κράτη μέλη πρέπει να εκπληρώνουν δεσμευτικούς ετήσιους στόχους εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την περίοδο 2013-2020 σε τομείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ, μεταξύ άλλων στους τομείς των κτιρίων, των μεταφορών, των αποβλήτων και της γεωργίας. Η Μάλτα δεν πέτυχε τον στόχο που ορίζεται στην ESD για καθένα από τα τρία έτη 2013-2015 και έχει χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό ευελιξίας προκειμένου να συμμορφωθεί με τις νομικές της υποχρεώσεις. Οι προκαταρκτικές εκτιμήσεις για το 2016 δείχνουν ότι η Μάλτα, το Βέλγιο, η Φινλανδία και η Ιρλανδία πιθανόν δεν θα συμμορφωθούν με τους στόχους εκτός ΣΕΔΕ. Σύμφωνα με τις εθνικές προβλέψεις με βάση τις πολιτικές που εφαρμόζονται ήδη, τα περισσότερα κράτη μέλη αναμένεται να επιτύχουν τους στόχους τους για το 2020 (βλέπε διάγραμμα 5). Μόνο λίγα θα χρειαστεί να λάβουν πρόσθετα μέτρα ή να κάνουν χρήση των διατάξεων ευελιξίας, όπως η αγορά πιστώσεων από άλλα κράτη μέλη που έχουν συμμορφωθεί υπέρ του δέοντος ή χρησιμοποιήσει πλεονάσματα από τα πρώτα έτη της περιόδου. Ορισμένα κράτη μέλη βρίσκονται σε μια ιδιαίτερη κατάσταση σε σχέση με το 2020. Στην Ιρλανδία, οι εκπομπές αναμένεται να αυξηθούν κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ του 2015 και του 2020 και να παραμείνουν πάνω από τις ετήσιες κατανομές της ESD, ενώ οι εκπομπές από τις μεταφορές αναμένεται ότι θα αυξηθούν κατά 12 %. Τον Ιούνιο του 2017, ως μέρος του ετήσιου κύκλου συντονισμού των οικονομικών πολιτικών (το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο), προτάθηκε η Ιρλανδία να αυξήσει περαιτέρω τις επενδύσεις στις δημόσιες μεταφορές. Οι εκπομπές της Μάλτας αναμένεται να παραμείνουν πάνω από τις ετήσιες κατανομές της ESD. Οι εκπομπές των υδροφθορανθράκων και του τομέα των μεταφορών αυξήθηκαν. 7

Διάγραμμα 5: Σχετική απόκλιση μεταξύ των προβλεπόμενων εκπομπών για το 2020 και των στόχων εκτός ΣΕΔΕ 2020 (σε % των εκπομπών του 2005). Ουγγαρία Σλοβακία Κροατία Βουλγαρία Ελλάδα Πορτογαλία Ρουμανία Σουηδία Σλοβενία Λιθουανία Κάτω Χώρες Ηνωμένο Βασίλειο Ισπανία Κύπρος Λετονία Τσεχική Δημοκρατία Ιταλία Πολωνία Γαλλία Δανία Εσθονία Φινλανδία Αυστρία Λουξεμβούργο Γερμανία Βέλγιο Μάλτα Ιρλανδία Επίτευξη Απόκλιση -30% -20% -10% 0% 10% 20% Το Βέλγιο αναμένεται ότι θα χάσει τον στόχο του για το 2020 κατά 3,5 εκατοστιαίες μονάδες. Όπως αναφέρθηκε στο ευρωπαϊκό εξάμηνο, η σύνθεση των δημόσιων δαπανών πρέπει να βελτιωθεί προκειμένου να δημιουργηθούν περιθώρια για επενδύσεις σε υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών των μεταφορών. Η συνεχιζόμενη ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση των εταιρικών αυτοκινήτων συμβάλλει στη ρύπανση, την κυκλοφοριακή συμφόρηση και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εθνικές προβλέψεις, η Γερμανία αναμένεται να χάσει τον στόχο της κατά 3,3 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2020. Με βάση τα προκαταρκτικά στοιχεία, η μείωση των εκπομπών εκτός ΣΕΔΕ της Γερμανίας το 2016 ήταν μόνον ελαφρώς χαμηλότερη από τον στόχο. Η Αυστρία και το Λουξεμβούργο αναμένεται να μην επιτύχουν τους στόχους τους για το 2020 για λιγότερο από 3 ποσοστιαίες μονάδες. Σύμφωνα με τις δικές της προβλέψεις, η Φινλανδία θα μπορούσε να επιτύχει τον στόχο της για τις εκπομπές του 2020 κατά ένα περιθώριο χαμηλότερο από 1 ποσοστιαία μονάδα. Ωστόσο, τα προκαταρκτικά στοιχεία για το 2016 καταδεικνύουν ότι οι εκπομπές εκτός ΣΕΔΕ της 8

Φινλανδίας ήταν κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερες από την κατανομή για το εν λόγω έτος. Όσον αφορά τον τομέα LULUCF, βάσει του πρωτοκόλλου του Κιότο τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν αθροιστική καθαρή απορρόφηση από το 2013 στο 2015. Μόνον η Λετονία, η Βουλγαρία, η Φινλανδία και οι Κάτω Χώρες έχουν προσωρινές συνολικές εκπομπές. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι λογαριασμοί του τομέα LULUCF θα εξεταστούν αθροιστικά για την περίοδο 2013 έως 2020 και, ως εκ τούτου, τα πλήρη λογιστικά αποτελέσματα δεν μπορούν ακόμα να προσδιοριστούν και είναι επομένως προσωρινά. Εντούτοις, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, δεν υπάρχει ακόμη κανένας σημαντικός κίνδυνος συμμόρφωσης σε επίπεδο ΕΕ. Διάγραμμα 6: Προσωρινές δηλωμένες σωρευτικές καθαρές εκπομπές και απορροφήσεις του τομέα LULUCF ανά κράτος μέλος (2013-2015) Λετονία Βουλγαρία Φινλαδία Κάτω Χώρες Κύπρος Μάλτα Σλοβενία Βέλγιο Λουξεμβούργο Εσθονία Ελλάδα Σουηδία Ρουμανία Κροατία Τσεχική Δημοκρατία Λιθουανία Ουγγαρία Σλοβακία Ηνωμένο Βασίλειο Δανία Αυστρία Ιρλανδία Γαλλία Πορτογαλία Ισπανία Πολωνία Ιταλία Γερμανία καθαρές απορροφήσεις (αρνητικές τιμές) -43,8-45,6-17,7-23,7-9 -9-10,2-11,7-12,6-13,2-114,9-120 -100-80 -60-40 -20 0 20-42 -0,3-0,9-0,9-1,2-1,5-2,7-3 -3,9-4,8-5,4 3,3 2,1 2,1 0 0 καθαρές εκπομπές (θετική τιμή) 13,2 1.3. Συμμόρφωση των κρατών μελών με την απόφαση περί επιμερισμού των προσπαθειών Και τα 28 κράτη μέλη συμμορφώθηκαν με τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από την ESD για τα έτη 2013-2015. Η Μάλτα εξέπεμψε περισσότερο από τα ετήσια δικαιώματα εκπομπής της (ΕΔΕ), αλλά κάλυψε το πλεόνασμα εκπομπών της με αγορές μονάδων από τη Βουλγαρία. Η Σουηδία εξέπεμψε λιγότερο από όσο της αναλογούσε και ακύρωσε τις εφεδρικές μονάδες της προκειμένου να ενισχυθεί η περιβαλλοντική ακεραιότητα του συστήματος. Προς το παρόν δεν έχουν χρησιμοποιηθεί διεθνή πιστωτικά μόρια του μηχανισμού καθαρής ανάπτυξης (CDM) ή κοινής εφαρμογής (JI) για να υπάρξει συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ESD. Το αναμενόμενο σωρευτικό πλεόνασμα των ετήσιων δικαιωμάτων εκπομπής ανά κράτος μέλος για τα τρία έτη 2013-2015 φαίνεται στο διάγραμμα 7. 9

Διάγραμμα 7: Σωρευτικό πλεόνασμα των ΕΔΕ ως ποσοστό των εκπομπών του 2005, 2013-2015 EΕ-28 Μάλτα Φινλανδία Λιθουανία Λουξεμβούργο Γερμανία Λετονία Τσεχική Δημοκρατία Αυστρία Ρουμανία Πολωνία Βέλγιο Ηνωμένο Βασίλειο Εσθονία Ιρλανδία Δανία Γαλλία Ιταλία Ισπανία Σλοβενία Κάτω Χώρες Σουηδία Βουλγαρία Σλοβακία Πορτογαλία Ελλάδα Ουγαρία Κροατία Κύπρος -0,5 0 0,5 1 1,5 2. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΔΡΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ 2.1. Έσοδα από τον πλειστηριασμό των δικαιωμάτων εκπομπών του ΣΕΔΕ της ΕΕ Τα κράτη μέλη κέρδισαν περίπου 15,8 δισ. EUR από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπών του ΣΕΔΕ της ΕΕ κατά την περίοδο 2013-2016. Περίπου το 80 % χρησιμοποιήθηκε ή προγραμματίζεται να χρησιμοποιηθεί για κλιματικούς και ενεργειακούς σκοπούς. Τα κράτη μέλη δήλωσαν ότι το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων θα χρησιμοποιηθούν εγχώρια (βλ. διάγραμμα 8). 10

Διάγραμμα 8: Αλλαγή στη χρήση των εσόδων του ΣΕΔΕ, 2013-2016 (σε εκατ. ευρώ) 5 000 4 500 4 000 3 500 Δεν χρησιμοποιούνται για κλιματικούς και ενεργειακούς σκοπούς 2016 2015 2014 2013 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 εκατ. EUR Η χρήση δεν αναφέρερται Σύνολο χρήσης για διεθνείς κλιματικούς και ενεργειακούς σκοπούς Σύνολο χρήσης για εγχώριους και ενωσιακούς κλιματικούς και ενεργειακούς σκοπούς Το διάγραμμα 9 παρουσιάζει αναλυτικά την εγχώρια χρήση των εσόδων για ενεργειακούς και κλιματικούς σκοπούς ανά κατηγορία. Η μεγαλύτερη κατηγορία είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ακολουθούμενες από την ενεργειακή απόδοση και τις βιώσιμες μεταφορές. Διάγραμμα 9: Εγχώρια χρήση των εσόδων του ΣΕΔΕ, 2013-2016 (σε δισ. ευρώ) 0,47 1,16 Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Ενεργειακή αποδοτικότητα 1,02 4,16 Βιώσιμες μεταφορές 3,11 R&D: μειώσεις και προσαρμογή των εκπομπών Λοιπές εγχώριες χρήσεις Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και την Ισπανία το μεγαλύτερο μέρος των εν λόγω εσόδων επενδύεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Στην Τσεχική Δημοκρατία, τη Γαλλία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, αντιθέτως, το μεγαλύτερο μερίδιο των εσόδων από πλειστηριασμούς επενδύεται στην ενεργειακή απόδοση, για παράδειγμα στην ανακαίνιση πολυκατοικιών. Στην Κύπρο, το 30 % των εσόδων από τους πλειστηριασμούς δαπανάται για τη διαχείριση των δασών, ενώ στην Ιταλία το 33 % των εσόδων διοχετεύεται στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. 11

NER 300 Το NER 300 είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοδοτικά προγράμματα στον κόσμο για καινοτομικά έργα επίδειξης ενεργειακής απόδοσης με χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Τριάντα εννέα καινοτόμα έργα επίδειξης στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα που καλύπτουν 20 κράτη μέλη της ΕΕ έλαβαν χρηματοδότηση 2,1 δισ. EUR από τον πλειστηριασμό 300 εκατ. δικαιωμάτων εκπομπής. Τέσσερα από τα έργα είναι πλέον σε λειτουργία και 16 έχουν λάβει τις τελικές επενδυτικές αποφάσεις τους. Έχουν προσελκυστεί περίπου 2,2 δισ. EUR σε πρόσθετες ιδιωτικές επενδύσεις. Ως εκ τούτου, έχουν συγκεντρωθεί συνολικά περίπου 4,3 δισ. EUR, ανοίγοντας το δρόμο για περαιτέρω εμπορική αξιοποίηση και μείωση του κόστους. Ωστόσο, αυτά τα μοναδικά στο είδος τους έργα είναι ριψοκίνδυνα και, μέχρι στιγμής, τέσσερις προτείνοντες έργων δεν ήταν σε θέση να αντλήσουν επαρκή χρηματοδότηση τα έργα χρειάστηκε να ακυρωθούν. Στις αρχές του 2017 τα κράτη μέλη αποφάσισαν να επανεπενδύσουν αυτά τα μη δαπανηθέντα ποσά, συνολικού ύψους τουλάχιστον 436 εκατ. EUR, σε σχετικά έργα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών μέσω δύο υφιστάμενων χρηματοδοτικών μέσων που διαχειρίζεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ήτοι το InnovFin για ενεργειακά έργα επίδειξης και τη διευκόλυνση «Συνδέοντας την Ευρώπη». Το σουηδικό έργο Αιολικό Πάρκο Blaiken είναι ένα από τα τέσσερα ήδη λιτουργικά έργα του NER 300. Δημιουργήθηκε ένα αιολικό πάρκο ισχύος 225 MW σε αρκτικό κλίμα με στροβίλους εξοπλισμένους με καινοτόμα αντιπαγωτικά συστήματα. Το πρόγραμμα NER 300 χρηματοδοτεί μόνο το πρόσθετο κόστος που συνεπάγεται αυτό το καινοτόμο σύστημα. 2.2. Ενσωμάτωση των πολιτικών για το κλίμα στον προϋπολογισμό της ΕΕ Μεταξύ του 2014 και του 2020 αναμένεται να διατεθεί το 20 % τουλάχιστον του προϋπολογισμού της ΕΕ σε σχετικές με το κλίμα δαπάνες, ύψους περίπου 200 δισ. EUR. Η πορεία εκτέλεσης έχει ως εξής. - Πέντε ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία και ταμεία επενδύσεων (ESIF), ήτοι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας. Αντιπροσωπεύουν πάνω από το 43 % του προϋπολογισμού της ΕΕ. Είκοσι οκτώ συμφωνίες εταιρικής σχέσης και περισσότερα από 530 ειδικά προγράμματα ταμείων συμβάλλουν στη χρηματοδότηση των πολιτικών για το κλίμα. Θεσπίστηκε κοινή μεθοδολογία με σκοπό τον καθορισμό του επιπέδου στήριξης για τους στόχους της κλιματικής αλλαγής. Περισσότερα από 115 δισ. EUR θα διατεθούν για τη στήριξη των στόχων δράσης για το κλίμα, ποσό το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το 25 % των συνολικών πόρων. 12

Οι πλατφόρμες MYRTE και Paglia Orba στην Κορσική της Γαλλίας έχουν συγχρηματοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Οι πλατφόρμες αυτές παράγουν και αποθηκεύουν ενέργεια μέσω μιας αλυσίδας υδρογόνου. Πρόκειται περί μιας διάταξης ηλεκτρόλυσης η οποία, κατά τις ώρες χαμηλής κατανάλωσης, παράγει υδρογόνο και οξυγόνο από μόρια νερού. Στη συνέχεια, η ενέργεια αυτή διανέμεται μέσω κυψέλης καυσίμου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις ώρες της υψηλής κατανάλωσης, για παράδειγμα το βράδυ, ενόσω οι φωτοβολταϊκοί συλλέκτες είναι ανενεργοί. - Η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) καλύπτει το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), στα οποία από κοινού αντιστοιχεί το 39 % του προϋπολογισμού της ΕΕ. Από το 1990 οι εκπομπές εκτός του CO2 που συνδέονται με τη γεωργία έχουν μειωθεί κατά 24 % στην ΕΕ. Η στήριξη της φιλικής προς το περιβάλλον γεωργίας μέσω της ΚΓΠ έχει συμβάλει στην εν λόγω αποσύνδεση. Η περιβαλλοντική νομοθεσία, όπως η οδηγία για τη νιτρορύπανση, έχει επίσης συμβάλει στη μείωση των εκπομπών. Η ΚΓΠ απαιτεί από τους γεωργούς που λαμβάνουν άμεσες ενισχύσεις να τηρούν ορισμένες γεωργικές πρακτικές που είναι επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον. Επιπλέον, οι γεωργοί πρέπει να πληρούν ορισμένες κανονιστικές απαιτήσεις που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον. Επιπλέον, η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης της ΚΓΠ, για παράδειγμα, επιχειρεί να μειώσει τις εκπομπές, υποστηρίζοντας τον εκσυγχρονισμό των αγροτικών εκμεταλλεύσεων με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, τη βελτίωση της διαχείρισης της γης και του ζωικού κεφαλαίου και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εισροών. Η στήριξη της αναδάσωσης, η προστασίας των δασών και η βιώσιμη διαχείριση των δασών συμβάλλουν επίσης στη μείωση των εκπομπών. Το 2016, εκτιμήθηκε ότι 18,7 δισ. EUR του προϋπολογισμού της ΚΓΠ σχετίζονταν με το κλίμα. Επιπλέον, η χρήση των στρατηγικών καινοτομίας ενισχύεται με τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης, τα οποία συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών και στην αύξηση της ικανότητας απορρόφησης άνθρακα και οργανικής ύλης από τα γεωργικά εδάφη. - Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», το κύριο χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία (R&I), διαθέτει προϋπολογισμό ύψους 79 δισ. EUR για την περίοδο 2014-2020. Από αυτό το ποσό, το 35 % αναμένεται να στηρίξει R&I σχετική με το κλίμα. Η στήριξη αυτή περιλαμβάνει στοχευμένες δράσεις R&I που αναλαμβάνονται με γνώμονα τις κοινωνικές προκλήσεις και χρηματοδότηση από τη βάση προς την κορυφή με γνώμονα τη ζήτηση. Κατά τα πρώτα τρία έτη του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», περίπου 4 δισ. EUR δεσμεύτηκαν για μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η ενέργεια και οι βιομηχανικές διεργασίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, οι καθαρές μεταφορές και η 13

βιώσιμη βιοοικονομία. Πέραν του ποσού αυτού, περίπου 2 δισ. EUR έχουν παρασχεθεί ως στήριξη σε επιστημονικές πρωτοβουλίες από τη βάση προς την κορυφή και καινοτόμες ιδέες μέσω των πυλώνων «επιστήμη της αριστείας» και «βιομηχανική υπεροχή» του προγράμματος. Μετά την έγκριση της συμφωνίας του Παρισιού κατά την COP21, οι προσπάθειες και οι πόροι θα επικεντρώνονται περαιτέρω στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος και την απαλλαγή της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές. Ένας νέος ευρωπαϊκός τομέας εστίασης, «Χτίζοντας ένα μέλλον χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και ανθεκτικό στην κλιματική αλλαγή», θα στηρίζει ειδικά την υλοποίηση της συμφωνίας του Παρισιού με προϋπολογισμό ύψους περίπου 3 δισ. EUR για την περίοδο 2018-2020. Οι δράσεις θα επιταχύνουν τις καινοτομίες που σχετίζονται με την καθαρή ενέργεια και τις μεταφορές, θα στηρίξουν τον σχεδιασμό οικονομικά αποδοτικών τρόπων μετριασμού και τον προγραμματισμό της προσαρμογής και θα παράξουν νέες επιστημονικές γνώσεις για τις εθνικές στρατηγικές μέχρι τα μέσα του αιώνα, την έκτη αξιολόγηση του κύκλου της IPCC και τον παγκόσμιο απολογισμό της UNFCCC το 2023. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» είναι ανοικτό στον κόσμο και πολλά από αυτά τα έργα και τις δραστηριότητες θα υλοποιηθούν μέσω διεθνούς συνεργασίας, προωθώντας την παγκόσμια προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής πρόκλησης. - Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) αποτελεί πρωτοβουλία υποστηριζόμενη από εγγύηση ύψους 16 δισ. EUR από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, η οποία συμπληρώνεται με 5 δισ. EUR που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) από ιδίους πόρους. Το εν λόγω ταμείο στηρίζει στρατηγικές επενδύσεις σε βασικούς τομείς όπως οι υποδομές, η εκπαίδευση, η έρευνα, το περιβάλλον και η αποδοτικότητα των πόρων, καθώς και η καινοτομία και η χρηματοδότηση κεφαλαίων κινδύνου για μικρές επιχειρήσεις. Με βάση τη συνολική εγγύηση ύψους 21 δισ. EUR, το ΕΤΣΕ αναμένεται να κινητοποιήσει επενδύσεις ύψους 315 δισ. EUR μέχρι τα μέσα του 2018. Το ΕΤΣΕ έχει ήδη χρηματοδοτήσει αρκετές επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, της ενέργειας, της βιομηχανίας και έργων αποθήκευσης ενέργειας. Για την περίοδο 2018-2020 βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας η παράταση του ταμείου, το ΕΤΣΕ 2.0. Αυτό θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση σε έργα καινοτόμων, χαμηλών εκπομπών άνθρακα που θα συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης για το κλίμα. Στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ 2.0, η εγγύηση της ΕΕ θα αυξηθεί στα 26 δισ. EUR, ενώ θα συμπληρωθεί από ένα κονδύλι της ΕΤΕπ ύψους 7,5 δισ. EUR. Στη νέα του δομή, το ΕΤΣΕ 2.0 αναμένεται να κινητοποιήσει συνολικά τουλάχιστον μισό τρισεκατομμύριο ευρώ σε επενδύσεις έως το τέλος του 2020. - Το επιμέρους πρόγραμμα δράσης για το κλίμα LIFE συμβάλλει στην υλοποίηση και ανάπτυξη της πολιτικής και της νομοθεσίας για το κλίμα μέσω επιχορηγήσεων δράσης και χρηματοδοτικών μέσων. Το 2016, χορηγήθηκε ποσό ύψους 54,5 εκατ. EUR σε είκοσι εννέα έργα με προστιθέμενη αξία για την ΕΕ, για τον μετριασμό, την προσαρμογή, τη διακυβέρνηση και την ενημέρωση. Δύο πιλοτικά χρηματοδοτικά μέσα του προγράμματος LIFE είναι επίσης υπό εφαρμογή: το μέσο ιδιωτικής χρηματοδότησης για την ενεργειακή απόδοση (PF4EE), το οποίο αποσκοπεί στην αύξηση της ιδιωτικής χρηματοδότησης για επενδύσεις σε έργα βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας, και ο μηχανισμός χρηματοδότησης φυσικού κεφαλαίου (ΜΧΦΚ), ο οποίος στηρίζει επενδύσεις σε φυσικό κεφάλαιο που συμβάλλουν στην 14

επίτευξη της βιοποικιλότητας και/ή των στόχων της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Μέχρι σήμερα, έξι τοπικές τράπεζες έχουν δημιουργήσει καινοτόμες χρηματοδοτήσεις για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στην Τσεχική Δημοκρατία, την Ισπανία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Πορτογαλία. Για τον ΜΧΦΚ, έχει υπογραφεί ένα έργο στις Κάτω Χώρες. Το δάνειο 6 εκατ. EUR του ΜΧΦΚ στη Rewilding Europe Capital θα είναι σε θέση να υποστηρίξει πάνω από 30 επιχειρήσεις οικολογικής διατήρησης και αποκατάστασης σε ολόκληρη την Ευρώπη, μεταξύ άλλων τουριστικές επιχειρήσεις άγριας ζωής, επιχειρήσεις βιώσιμης αλιείας και επιχειρήσεις παραγωγής φυσικών προϊόντων όπως το μέλι. Το LIFE METHAmorphosis είναι ένα ισπανικό έργο συγχρηματοδοτούμενο στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE 2014. Στόχος του είναι η βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων, η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η παραγωγή βιομεθανίου υψηλής ποιότητας, επιδεικνύοντας σε βιομηχανική κλίμακα, δύο καινοτόμα συστήματα επεξεργασίας αποβλήτων: ένα για σταθμούς επεξεργασίας αστικών αποβλήτων και ένα άλλο για σταθμούς επεξεργασίας αγροβιομηχανικών και άλλων οργανικών αποβλήτων. 3. ΜΕΤΡΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΤΗΣ ΕΕ Στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεσμεύτηκαν από κοινού να μειώσουν τις εκπομπές τους κατά 40 % τουλάχιστον έως το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Αυτή η δέσμευση συνδέεται με μια σειρά νομοθετικών προτάσεων στον τομέα της δράσης για το κλίμα, της ενέργειας και των μεταφορών. Οι προτάσεις βρίσκονται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Το διάγραμμα 10 κατωτέρω παρουσιάζει με ποιον τρόπο είναι αλληλένδετοι οι τρεις βασικοί πυλώνες του προτεινομένου από την ΕΕ πλαισίου πολιτικής του 2030 για το κλίμα, το οποίο καλύπτει όλες τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Η εφαρμογή προτείνεται να παρακολουθείται στενά μέσω της διακυβέρνησης της ενεργειακής ένωσης της ΕΕ. Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί ενδιαφερόμενοι φορείς των κρατών μελών θα ενισχυθούν επίσης στην επίτευξη των πρωταρχικών στόχων του 2030 για τα αέρια του θερμοκηπίου μέσω: i. της παροχής χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (βλ. προηγούμενη ενότητα), χωρίς να προδικάζονται τα χρηματοδοτικά κονδύλια που αφορούν τη χρηματοδότηση για το κλίμα στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, και ii. συμπληρωματικής νέας νομοθεσίας σε επίπεδο ΕΕ, ιδιαίτερα όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα πρότυπα εκπομπών για τα αυτοκίνητα, τα μικρά φορτηγά και τα βαρέα επαγγελματικά οχήματα, τη δέσμευση και την αποθήκευση άνθρακα και τα φθοριούχα αέρια. 15

Διάγραμμα 10: Οι τρεις προτεινόμενες νομικές βάσεις για το ενωσιακό πλαίσιο πολιτικής του 2030 για το κλίμα Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής (ΣΕΔΕ) Στόχος: -43 % έως το 2030 σε σχέση με το 2005 συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας/του ενεργειακού τομέα, της βιομηχανίας, των αερομεταφορών (40% των εκπομπών της ΕΕ) Μέχρι 100 εκατ. τόνοι ισοδ. CO 2 Επιμερισμός των προσπαθειών Στόχος: -30 % έως το 2030 σε σχέση με το 2005 πλήρης ευελιξία Μέχρι 280 εκατ. τόνοι Χρήση γης, αλλαγή στη χρήση της γης και δασοκομία (LULUCF) 3.1. Αναθεώρηση του ΣΕΔΕ της ΕΕ - φάση 4 (2021-2030) Η νομοθετική πρόταση που υπέβαλε η Επιτροπή τον Ιούλιο του 2015 για αναθεώρηση του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ για τη φάση 4 αποσκοπεί στη μείωση των εκπομπών από εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας και από τη βιομηχανία κατά 43 % έως το 2030 σε σχέση με τα επίπεδα του 2005. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο συμμετέχουν επί του παρόντος σε τριμερείς διαπραγματεύσεις, έχοντας εγκρίνει θέσεις σχετικά με την αναθεώρηση της οδηγίας τον Φεβρουάριο του 2017. Σύμφωνα με την πρόταση θα αυξανόταν η ετήσια μείωση του αριθμού δικαιωμάτων εκπομπής από το σημερινό ποσοστό 1,74 % σε 2,2 %, ώστε να εξασφαλιστούν οι μειώσεις των εκπομπών και να επιτευχθεί με τον τρόπο αυτό ο υποκείμενος περιβαλλοντικός στόχος. Τόσο το Κοινοβούλιο όσο και το Συμβούλιο, στις θέσεις που ενέκριναν, προτείνουν περαιτέρω ενίσχυση του ΣΕΔΕ της ΕΕ με προσωρινό διπλασιασμό του συντελεστή με τον οποίο τα δικαιώματα εγγράφονται στο αποθεματικό για τη σταθερότητα της αγοράς (MSR) από το 2019. Η αλλαγή αυτή θα επιτρέψει στο MSR να μειώσει ταχύτερα την υφιστάμενη πλεονάζουσα προσφορά δικαιωμάτων. Αφού οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν να συνεχίσουν τη δωρεάν κατανομή μετά το 2021, προτείνονται επίσης οι αναγκαίες αλλαγές για την επικαιροποίηση των σχετικών κανόνων. Αυτό περιλαμβάνει επικαιροποιημένα κριτήρια αξιολόγησης που να αντανακλούν την τεχνολογική πρόοδο, όπου κρίνεται αναγκαίο, κριτήρια για τη μελλοντική σύνθεση του καταλόγου διαρροής άνθρακα και διαδικασίες που να ανταποκρίνονται στις αλλαγές της παραγωγής. Προτάθηκαν αρκετοί μηχανισμοί χρηματοδότησης για χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές, συγκεκριμένα ένα Ταμείο Καινοτομίας (για τη στήριξη της επίδειξης καινοτόμων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της καινοτομίας με χαμηλές εκπομπές άνθρακα στη βιομηχανία, καθώς και της δέσμευσης, της χρήσης και της αποθήκευσης άνθρακα) και ένα Ταμείο Εκσυγχρονισμού (για τον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών συστημάτων των κρατών μελών της ΕΕ με το χαμηλότερο ΑΕΠ). 3.2. Προτάσεις κανονισμών για επιμερισμό των προσπαθειών και για τη χρήση γης κατά την περίοδο 2021-2030 Δύο προτάσεις που υποβλήθηκαν τον Ιούλιο του 2016 περιγράφουν επακριβώς τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να υλοποιήσουν τη δέσμευσή τους για μείωση των εκπομπών εκτός του ΣΕΔΕ κατά 30 % έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το 16

Συμβούλιο συμμετέχουν επί του παρόντος σε τριμερείς διαπραγματεύσεις, έχοντας εγκρίνει θέσεις επί των δύο προτάσεων μεταξύ Ιουνίου και Οκτωβρίου 2017. Πρώτον, για τους τομείς εκτός ΣΕΔΕ και LULUCF (χρήση γης, αλλαγές στη χρήση γης και δασοπονία), κάθε κράτος μέλος θα μπορούσε να θεσπίσει δεσμευτικά όρια εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την περίοδο 2021-2030. Τα κράτη μέλη συμφώνησαν να καταβάλουν από κοινού προσπάθειες σε βάση δικαιοσύνης, αλληλεγγύης, αποδοτικότητας από άποψη κόστους και περιβαλλοντικής ακεραιότητας. Συνεπώς, η πρόταση αναγνωρίζει τις διαφορετικές δυνατότητες των κρατών μελών για ανάληψη δράσης, καθορίζοντας για καθένα από αυτά διαφορετικούς στόχους για το 2030, κυρίως με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του 2013. Οι προτεινόμενοι στόχοι για το 2030 αφορούν μειώσεις που κυμαίνονται από 0 % έως 40 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005. Παρέχονται δύο νέες περιορισμένες δυνατότητες ευελιξίας: να επιτρέπεται στα επιλέξιμα κράτη μέλη να χρησιμοποιούν τα δικαιώματα εκπομπής του ΣΕΔΕ της ΕΕ και να επιτρέπεται σε όλα τα κράτη μέλη να αναλαμβάνουν μεγαλύτερη δράση στους τομείς χρήσης γης προκειμένου να επιτύχουν ένα μέρος των δεσμευτικών στόχων επιμερισμού των προσπαθειών. Δεύτερον, τα κράτη μέλη θα υποχρεούνται να εξισορροπούν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τις απορροφήσεις από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγών στη χρήση γης και δασοπονίας βάσει του «κανόνα της μη επιβάρυνσης». Προτείνεται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από χρήση γης να αντισταθμίζονται εξ ολοκλήρου με την αντίστοιχη απομάκρυνση CO2 από την ατμόσφαιρα μέσω δραστηριοτήτων στον εν λόγω τομέα ή τους τομείς επιμερισμού των προσπαθειών. Για παράδειγμα, αν ένα κράτος μέλος προβεί σε υλοτόμηση δασών, πρέπει να αντισταθμίσει τις προκύπτουσες εκπομπές με τη φύτευση νέων δασών, με πιο βιώσιμη διαχείριση των υφιστάμενων δασών, των καλλιεργήσιμων και των χορτολιβαδικών εκτάσεών του ή με περαιτέρω μείωση των εκπομπών στους τομείς στους οποίους έχει δεσμευτεί για επιμερισμό των προσπαθειών. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να εμπορεύονται πιστώσεις από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγών στη χρήση γης και δασοπονίας (LULUCF). Το εν λόγω λογιστικό σύστημα θα βοηθούσε, αν εφαρμοζόταν, τα κράτη μέλη να δώσουν κίνητρα στους αγρότες και τους δασοκόμους για μετάβαση προς μια φιλική προς το κλίμα γεωργία και διαχείριση των δασών. 3.3. Στρατηγική για κινητικότητα χαμηλών εκπομπών Ο τομέας της κινητικότητας στην ΕΕ αποτελεί σημαντικό εργοδότη και απαραίτητη κινητήριο δύναμη για την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ΕΕ. Ένα σύγχρονο σύστημα κινητικότητας είναι αναγκαίο για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Τα μέτρα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη καθαρών τεχνολογιών μέσω βελτιωμένων προτύπων εκπομπών και τη χρήση καυσίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα. Τον Ιούλιο του 2016 η Επιτροπή ενέκρινε μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών που βασίζεται σε τρεις πυλώνες: υψηλότερη αποδοτικότητα του συστήματος μεταφορών, εναλλακτικές μορφές ενέργειας χαμηλών εκπομπών για τις μεταφορές και οχήματα χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών. Η Επιτροπή εργάζεται για την ανάπτυξη συνεργατικών, συνδεδεμένων και αυτοματοποιημένων οχημάτων, που θα συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών και της κυκλοφοριακής συμφόρησης. Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει προσαρμογές των ρυθμιστικών πλαισίων για τη χρέωση της χρήσης του οδικού δικτύου, ηλεκτρονικά διόδια και συνδυασμένες μεταφορές. Όσον αφορά τις καθαρές τεχνολογίες, τα πρότυπα για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σε επίπεδο ΕΕ αποτελούν κινητήρια δύναμη καινοτομίας και αποδοτικότητας. Η Επιτροπή προτείνει νέους 17

κανόνες για τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά για την περίοδο μετά το 2020. Έχει προτείνει ένα σύστημα παρακολούθησης και υποβολής αναφορών για τις εκπομπές από βαρέα επαγγελματικά οχήματα που ανοίγει το δρόμο για πρότυπα γι αυτόν τον τύπο οχημάτων το 2018. Η προτεινόμενη αναθεώρηση της δημόσιας προμήθειας καθαρών οχημάτων θα συμβάλει με τη σειρά της στη δημιουργία αγορών για καινοτόμα προϊόντα χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Όσον αφορά τη χρήση καυσίμων χαμηλών εκπομπών και ανανεώσιμων καυσίμων, η Επιτροπή πρότεινε, τον Νοέμβριο του 2016, την αναδιατύπωση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με μια ισχυρή συνιστώσα που αφορούσε τα προηγμένα βιοκαύσιμα, με την επιβολή πανευρωπαϊκής υποχρέωσης για τους προμηθευτές καυσίμων μεταφορών. Η προτεινόμενη αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (βλ. τμήμα 3.4) και ο σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα συμβάλουν στην εγκατάσταση σημείων φόρτισης σε κτίρια και ενός ενεργειακού πλέγματος/συστήματος που θα είναι κατάλληλο για τον σκοπό αυτό, ενώ παράλληλα θα υποστηρίξουν τη μετάβαση προς μια κινητικότητα μηδενικών εκπομπών. Η οδηγία για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων προβλέπει ένα ισχυρό πλαίσιο για την εξασφάλιση της διαθεσιμότητας των υποδομών, κοινών προτύπων και ενημέρωσης καταναλωτών για τις εναλλακτικές πηγές ενέργειες. Η Επιτροπή εκδίδει σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων για να ανταποκριθεί στα ζητήματα διακυβέρνησης, χρηματοδότησης και διαλειτουργικότητας των υπηρεσιών υποδομής. 3.4. Ενεργειακή απόδοση Η Επιτροπή έχει προτείνει την αναθεώρηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση (ΟΕΑ) με ένα δεσμευτικό στόχο του 30 % για το 2030. Η ΟΕΑ θα επεκτείνει επίσης τις απαιτήσεις για εξοικονόμηση ενέργειας έως το 2030 και θα απλουστεύσει τους κανόνες για τον υπολογισμό της εξοικονόμησης ενέργειας. Η αναθεώρηση της ευρωπαϊκής οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων προωθεί τη χρήση έξυπνης τεχνολογίας στα κτίρια και περιλαμβάνει τα βασικά μέτρα για την περαιτέρω προώθηση των επενδύσεων στον τομέα της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 3.5. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Σύμφωνα με την προτεινόμενη αναδιατύπωση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να καλύπτουν τουλάχιστον το 27 % της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ έως το 2030. Αυτός ο δεσμευτικός στόχος είναι σύμφωνος με τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Οκτώβριο του 2014. Η αναδιατυπωμένη οδηγία δημιουργεί επίσης ένα κανονιστικό περιβάλλον φιλικό προς την καινοτομία και να προωθεί τις μακροπρόθεσμες επενδύσεις. 3.6. Διακυβέρνηση Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε στα τέλη Νοεμβρίου του 2016 μια πρόταση κανονισμού για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης. Σύμφωνα με την εν λόγω πρόταση τα κράτη μέλη υποχρεούνται να καταρτίσουν ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) που θα καλύπτουν περίοδο 10 ετών, από το 2021 έως το 2030. Τα σχέδια αυτά θα παρουσιάζουν τους εθνικούς τους στόχους για την ενέργεια και το κλίμα και θα αποτελούν τη συμβολή των κρατών μελών στην επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των κοινών στόχων της ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τα σχέδια θα πρέπει επίσης να 18

ευθυγραμμίζονται με τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές χαμηλών εκπομπών που υποβάλλονται κάθε 10 έτη με 50ετή προοπτική. Η πρόταση καθορίζει χρονοδιάγραμμα για την κατάρτιση, την οριστικοποίηση και την επικαιροποίηση των σχεδίων το οποίο ευθυγραμμίζεται στενά με τον 5ετή κύκλο αναθεώρησης που προβλέπεται στη συμφωνία του Παρισιού. Τα σχέδια θα τροφοδοτήσουν τις εισηγήσεις της ΕΕ και των κρατών μελών στον διάλογο διευκόλυνσης το 2018, καθώς και τον παγκόσμιο απολογισμό που θα πραγματοποιηθεί το 2023 και στη συνέχεια ανά πενταετία. Η πρόταση προβλέπει επίσης ολοκληρωμένους κανόνες παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά την υλοποίηση των σχεδίων. Προβλέπει ειδικούς μηχανισμούς για την κάλυψη τυχόν ελλείψεων όσον αφορά την επίτευξη των επιμέρους στόχων για την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Προβλέπει επίσης έναν διαφανή, ακριβή, ολοκληρωμένο, πλήρη και συνεπή μηχανισμό παρακολούθησης για τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου προκειμένου η ΕΕ να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων που υπέχει βάσει της συμφωνίας του Παρισιού. Τα κράτη μέλη καταρτίζουν ήδη τα εθνικά τους σχέδια, με περισσότερα από τα δύο τρία να έχουν ήδη θεσπίσει πολιτικές διαδικασίες για την εκπόνηση τους. Περισσότερα από τα μισά συμμετείχαν σε δημόσια διαβούλευση σχετικά με τα εθνικά σχέδια. Περίπου τα μισά από τα κράτη μέλη έχουν ήδη καταρτίσει μακροπρόθεσμες στρατηγικές για το κλίμα με προοπτική τουλάχιστον έως το 2030. Περισσότερο από το ένα τρίτο των κρατών μελών έχουν δηλώσει στην Επιτροπή ότι έχουν αρχίσει τις εργασίες σχετικά με την αναλυτική βάση και την περιφερειακή συνεργασία για την κατάρτιση των ΕΣΕΚ τους. 3.7. Το σύστημα παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και επαλήθευσης (MRV) για τις θαλάσσιες μεταφορές της ΕΕ Η ΕΕ υποστηρίζει τις τρέχουσες συζητήσεις στο πλαίσιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΔΝΟ) για τη μείωση των εκπομπών από τη διεθνή ναυτιλία σε παγκόσμιο επίπεδο (βλ. τμήμα 5.3). Έχει ήδη τροποποιήσει τους δικούς της νόμους σχετικά με την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την επαλήθευση για τις εκπομπές των πλοίων σε σχέση με τους λιμένες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου. Ως αποτέλεσμα, οι εταιρείες που εκμεταλλεύονται πλοία άνω των 5 000 κόρων υπέβαλαν, τον Αύγουστο του 2017, σχέδια στα οποία παρουσιάζονται λεπτομερώς οι διαδικασίες παρακολούθησης τις οποίες ακολουθούν. Η παρακολούθηση και η υποβολή εκθέσεων θα ισχύει για τις ναυτιλιακές δραστηριότητες από την 1η Ιανουαρίου 2018. Επί του παρόντος διενεργείται αξιολόγηση της πιθανής ευθυγράμμισης του συστήματος MRV της ΕΕ με το σύστημα του ΔΝΟ για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την κατανάλωση καυσίμου από τα πλοία. Ως αποτέλεσμα της αξιολόγησης αυτής, ενδέχεται να υποβληθούν περαιτέρω προτάσεις για την τροποποίηση της νομοθεσίας MRV της ΕΕ το 2018. 3.8. Διαστημική στρατηγική Οι υπηρεσίες που παρέχει το Copernicus, το μεγαλύτερο παγκοσμίως πρόγραμμα γεωσκόπησης, μπορούν ήδη να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση της κάλυψης του εδάφους και των αλλαγών στη χρήση γης, και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για την επίτευξη των στόχων της πρότασης σχετικά με τις δραστηριότητες LULUCF (βλ. τμήμα 3.2), καθώς και για την παρακολούθηση της αποψίλωσης των δασών και όλων των μορφών αλλαγής στη χρήση γης σε παγκόσμια κλίμακα. 19

Επιπλέον, σύμφωνα με τη στρατηγική για το διάστημα, η Επιτροπή εξετάζει τη σκοπιμότητα ενός παγκόσμιου μηχανισμού υποστήριξης της παρακολούθησης και της εξακρίβωσης των ανθρωπογενών εκπομπών CO2 με τη χρήση της συλλογής ανεξάρτητων ατμοσφαιρικών δεδομένων βασιζόμενων στη γεωσκόπηση, ο οποίος θα μπορούσε στο μέλλον να συμπληρώσει τα εθνικά συστήματα απογραφής και να συμβάλει στην αύξηση της αξιοπιστίας και της ορθότητάς τους. 3.9. Δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα Η Ευρωπαϊκή Ένωση εντείνει τις ερευνητικές της προσπάθειες όσον αφορά τη δέσμευση και την αποθήκευση άνθρακα (CCS) και την εμπορική βιωσιμότητα της δέσμευσης και χρήσης του άνθρακα (CCU). Ορισμένες χώρες όπως οι Κάτω Χώρες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία αναζητούν εναλλακτικές λύσεις για την ανάπτυξη συνεργατικών σχηματισμών ενεργοβόρων βιομηχανιών υψηλών εκπομπών άνθρακα, στο πλαίσιο των οποίων θα μπορούσε να δεσμεύεται το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) για επακόλουθη ασφαλή γεωλογική αποθήκευση ή χρήση. Τέσσερις προτάσεις για διασυνοριακή υποδομή μεταφοράς CO2 υποβλήθηκαν προς συμπερίληψη στον κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος και είναι επιλέξιμες για χρηματοδοτική στήριξη. 3.10. Φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου Ο νέος ευρωπαϊκός κανονισμός για τον έλεγχο των εκπομπών από τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου («αέρια Φ») ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2015. Στόχος του είναι η μείωση των συνολικών εκπομπών της ΕΕ από φθοριούχα αέρια κατά δύο τρία έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2014. Ο εν λόγω κανονισμός απαγορεύει επίσης τη διάθεση φθοριούχων αερίων του θερμοκηπίου στην αγορά σε ορισμένες περιπτώσεις όπου υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις. Το 2018 οι ποσοστώσεις για τη νόμιμη διάθεση HFC στην αγορά της ΕΕ μειώθηκαν κατά 63 % έναντι των επιπέδων του 2015. 4. ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ Η στρατηγική του 2013 για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή έχει ως στόχο να προετοιμάσει τα κράτη μέλη για τις σημερινές και τις μελλοντικές επιπτώσεις. Ειδικότερα, διασφαλίζει ότι η προσαρμογή θα ενσωματωθεί σε όλες τις σχετικές πολιτικές της ΕΕ ούτως ώστε να εξασφαλίζονται μεγαλύτερος συντονισμός, συνοχή και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών. Η Επιτροπή αξιολογεί τη στρατηγική έως τα μέσα του 2018 και εξετάζει το ενδεχόμενο να την αναθεωρήσει, εν μέρει λόγω της συμφωνίας του Παρισιού. Το LIFE FRANCA είναι ένα ιταλικό σχέδιο συγχρηματοδοτούμενο στο πλαίσιο του LIFE 2015, το οποίο εστιάζεται στην πρόβλεψη και γνωστοποίηση των κινδύνων πλημμύρας στις Άλπεις. Στόχος του σχεδίου είναι η προετοιμασία του πληθυσμού για τις πλημμύρες στο πλαίσιο μιας συμμετοχικής διαδικασίας με τη συμμετοχή των πολιτών, των αρχών και των εμπειρογνωμόνων. Τα αποτελέσματα του πιλοτικού αυτού σχεδίου θα είναι δυνατόν να μεταφερθούν σε άλλες περιφέρειες, καθώς και σε άλλες φυσικές καταστροφές που συνδέονται με την αλλαγή του κλίματος. 20

Οι γενικές τάσεις περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: Είκοσι πέντε κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει εθνικές στρατηγικές προσαρμογής, ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται στο στάδιο της προετοιμασίας. Ωστόσο, λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη καταρτίσει ούτε έχουν αρχίσει να υλοποιούν σχέδια δράσης. Οι τομείς που χαρακτηρίζονται συχνότερα ως τομείς οι οποίοι είναι ανάγκη να προσαρμοστούν στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι η διαχείριση των υδάτων και οι υδάτινοι πόροι, οι παράκτιες περιφέρειες, τα δάση και η δασοκομία, η γεωργία, η βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, η ανθρώπινη υγεία, καθώς και ο τουρισμός και η αναψυχή. Τα περισσότερα κράτη μέλη μόλις τώρα ξεκινούν την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των δράσεων προσαρμογής. Οι πόλεις έχουν εντείνει τις προσπάθειες για τον εντοπισμό των αναγκών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και την επικαιροποίηση των αστικών πολιτικών (βλ. τμήμα 5.1), συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής πράσινων υποδομών και προσεγγίσεων της προσαρμογής που βασίζονται στα οικοσυστήματα. 5. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ 5.1. Παγκόσμιο πρόγραμμα δράσης για το κλίμα Η ΕΕ, ανταποκρινόμενη στην έκκληση της συμφωνίας του Παρισιού για κινητοποίηση μη κρατικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, των πόλεων, των πολιτών και της διεθνούς κοινωνίας των πολιτών, υποστηρίζει μια σειρά εμβληματικών πρωτοβουλιών όπως η «αποστολή καινοτομίας», το «σύμφωνο των δημάρχων», η «σύμπραξη για τις ΕΚΣ», η «ανανεώσιμη ενέργεια για την Αφρική», η πρωτοβουλία «4/1000 για μια κλιματολογικά έξυπνη γεωργία» και η InsuResilience. Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες ανταποκρίνονται στους ειδικούς στόχους για τους οποίους έχουν δεσμευτεί οι ίδιοι οι φορείς. Επί του παρόντος αναπτύσσονται εργαλεία συστηματικής παρακολούθησης για τη μέτρηση του αντικτύπου τους όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών και της ανθεκτικότητας. Για παράδειγμα, το παγκόσμιο σύμφωνο των δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια καλύπτει περισσότερες από 7 300 μικρές και μεγάλες πόλεις σε περισσότερες από 56 χώρες. Ενημερώνει, κινητοποιεί και στηρίζει τις πόλεις στη λήψη μέτρων για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή, καθώς και για την πρόσβαση σε καθαρή και οικονομικά προσιτή ενέργεια. Οι πόλεις καταρτίζουν σε εθελοντική βάση στρατηγικές και σχέδια για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτή. Το σύμφωνο δίνει ορατότητα στις δεσμεύσεις και τις δράσεις τους, διευκολύνει τις ανταλλαγές εμπειριών και παρέχει τεχνική υποστήριξη. Χαρακτηρίζεται από μια ισχυρή προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή όσον αφορά τρία σημεία: i. έναν νέο στόχο για μείωση τουλάχιστον κατά 40 % των εκπομπών CO2 (και ενδεχομένως άλλων αερίων του θερμοκηπίου) έως το 2030 ii. τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής αλλά και την προσαρμογή σε αυτή μέσω της πρωτοβουλίας «δήμαρχοι για την προσαρμογή» 21

iii. την παγκόσμια εμβέλεια, με το άνοιγμα της συμμετοχής στις τοπικές αρχές σε παγκόσμιο επίπεδο. 5.2. Αερομεταφορές Η ΕΕ στηρίζει την ανάπτυξη ενός παγκόσμιου μέτρου για την αντιμετώπιση των εκπομπών CO2 από τις διεθνείς αερομεταφορές. Στην 39η συνέλευση του ΔΟΠΑ στις αρχές Οκτωβρίου του 2016 εγκρίθηκε ψήφισμα για ένα πρόγραμμα αντιστάθμισης και μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές (CORSIA). Το CORSIA έχει σχεδιαστεί ως πρόγραμμα αντιστάθμισης των εκπομπών άνθρακα με στόχο τη σταθεροποίηση των εκπομπών που παράγονται από τις διεθνείς αερομεταφορές στα επίπεδα του 2020. Θα εισαχθεί από το 2021. Οι χώρες που ανήκουν στον ΔΟΠΑ είναι ελεύθερες να συμμετέχουν στις δύο πρώτες φάσεις που θα διαρκέσουν έως το 2027. Επί του παρόντος, σύμφωνα με τις δηλώσεις των κρατών μελών σχετικά με τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα, η κάλυψη εκπομπών ενδέχεται να κυμαίνεται περίπου στο 80 % της κάλυψης που απαιτείται για να καταστούν οι αερομεταφορές ουδέτερες ως προς τις εκπομπές άνθρακα από το 2020. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και ακεραιότητα του CORSIA, απαιτούνται ορισμένα βασικά στοιχεία, όπως: κανόνες σχετικά με την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την επαλήθευση των εκπομπών (συμπεριλαμβανομένων των βιοκαυσίμων) κριτήρια επιλεξιμότητας για τις μονάδες εκπομπής μητρώο που θα παρέχει το κατάλληλο επίπεδο διαφάνειας και λογοδοσίας. Μόλις επιτευχθεί η τελική συμφωνία σχετικά με τα στοιχεία αυτά, τα μέλη του ΔΟΠΑ θα πρέπει να τα εισαγάγουν σε κάθε χώρα. Παράλληλα, η ΕΕ αντιμετωπίζει το θέμα των εκπομπών από τις αερομεταφορές μέσω του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ. Μετά τη συνέλευση του ΔΟΠΑ το 2016, η Επιτροπή ενέκρινε νομοθετική πρόταση για την παράταση πέραν του 2017 του ισχύοντος εντός της Ευρώπης πεδίου εφαρμογής του ΣΕΔΕ της ΕΕ για τις αεροπορικές μεταφορές (πτήσεις μεταξύ αεροδρομίων του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου) και για την πρόβλεψη νέας αναθεώρησης μόλις επιτευχθεί περισσότερη διαφάνεια σχετικά με τους κανόνες και την εφαρμογή της CORSIA από χώρες εκτός ΕΕ. Η πρόταση σχετικά με το ΣΕΔΕ για τις αερομεταφορές αναμένεται να εγκριθεί από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έως τα τέλη του 2017. Το πρόγραμμα πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» συμβάλλει στην επίτευξη του αναπτυξιακού στόχου του ΔΟΠΑ για ουδετερότητα ως προς τις ανθρακούχες εκπομπές με έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της τεχνολογίας αεροσκαφών, με λειτουργικές βελτιώσεις καθώς και με την ανάπτυξη εναλλακτικών καυσίμων. 5.3. Θαλάσσια πολιτική Τον Οκτώβριο του 2016 ο ΔΝΟ κατέληξε σε συμφωνία για έναν «οδικό χάρτη» για την εκπόνηση ολοκληρωμένης στρατηγικής του ΔΝΟ για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα πλοία. Πραγματοποιήθηκαν δύο βασικές συνεδριάσεις για την εν λόγω στρατηγική του ΔΝΟ τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2017. Στις συνεδριάσεις αυτές ορισμένοι από τους εταίρους εκτός ΕΕ (π.χ. μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη και το Καναδάς) και τα κράτη μέλη της ΕΕ τάχθηκαν υπέρ της προσθήκης στη στρατηγική ενός στόχου για επαρκή μείωση των εκπομπών. 22