Του Δημήτρη Λώλη, Γεωπόνου Όπως είναι γνωστό στη ζώνη του σκληρού σταριού, στο Θεσσαλικό κάμπο και ειδικά όπου τα σιτηρά δεν εναλλάσσονται με ποτιστικές καλλιέργειες, είναι απαραίτητη η 4ετης τουλάχιστον αμειψισπορά με ένα ψυχανθές. Μέχρι πριν λίγα χρόνια καλλιεργούνταν σε αρκετή έκταση βίκος για σποροπαραγωγή, που σήμερα όμως περιορίστηκε πάρα πολύ. Έτσι τα ξηρικά (χειμερινά) ψυχανθή που καλλιεργούνται είναι οι φακές και τα ρεβίθια, με όχι τόσο σταθερές αποδόσεις, καθώς και ψυχανθή για χρήση της κτηνοτροφίας υπό μορφή ενσιρωμάτων, σανών ή καρπών(σπερμάτων). Θεωρούμε εν προκειμένου ότι είναι προς το κοινό συμφέρον καλλιεργητών και κτηνοτρόφων, να επεκταθούν οι καλλιέργειες ψυχανθών για χρήση της κτηνοτροφίας, με λογικές τιμές και για τις δύο πλευρές. Ξηρικά ψυχανθή που κυρίως καλλιεργούνται για την κτηνοτροφία είναι: 1 / 18
βίκος για ενσίρωση ή σανό μπιζέλι για ενσίρωση ή σανό συγκαλλιέργεια (σμιγός) βίκου ή μπιζελιού με βρώμη ή κριθάρι για ενσίρωση ή σανό κουκιά κτηνοτροφικά για καρπό ρεβίθι κτηνοτροφικό για καρπό μπιζέλι κτηνοτροφικό για καρπό Οι συγκαλλιέργειες δίνουν μεγαλύτερες παραγωγές σε ενσιρώματα ή σανό και είναι άριστες σαν ζωοτροφές. Ειδικότερα η συγκαλλιέργεια βίκου με σιτηρό βοηθά το βίκο να στηριχθεί και να μη πλαγιάσει βελτιώνοντας την ποιότητα του. Ως καταλληλότερα φυτά για τη στήριξη του βίκου θεωρούνται η βρώμη και το κριθάρι. Για τις πρώιμες ποικιλίες βίκου μπορεί να προτιμηθεί το κριθάρι, ώστε να μη σκληρύνουν τα άγανα του, όταν συγκομιστεί, πράγμα που ενοχλεί τα ζώα. Για όψιμες ποικιλίες βίκου προτιμάται η συγκαλλιέργεια με βρώμη. Το ποσοστό, του προς σπορά σπόρου κριθαριού ή βρώμης που συμμετέχει στο μίγμα μπορεί να είναι 1530% (Το υπόλοιπο 7085% είναι βίκος ή μπιζέλι). Ας δούμε όμως σε γενικές γραμμές κάποια στοιχεία που αφορούν τα χειμερινά ψυχανθή 2 / 18
σαν ζωοτροφές και τη χρήση τους στη διατροφή των αγροτικών ζώων. Ενσιρώματα ψυχανθών Τα ψυχανθή είναι γνωστό ότι είναι φυτά που θέλουν ιδιαίτερη προσοχή στην ενσίρωση, μιας και έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε υγρασία και η επάρκεια τους σε υδατοδιαλυτούς υδατάνθρακες (σάκχαρα) είναι χαμηλή. Έτσι για καλύτερα αποτελέσματα κόβονται και αφήνονται, από μερικές ώρες μέχρι 12 ημέρες, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, για να χάσουν ένα μέρος της υγρασίας τους και ακολούθως να ενσιρωθούν, έχοντας μια υγρασία 6570% ή με άλλη ανάγνωση η ξηρή τους ουσία να είναι στο 3035%. Για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα μπορούμε να προσθέσουμε εμβολιαστές, ξηρή πούλπα ζαχαρότευτλων ή μελάσα. Κατάλληλο στάδιο κοπής του βίκου και του μπιζελιού για ενσίρωση είναι στο στάδιο της άνθησης, ενώ αποδεκτά ενσιρώματα δίνουν και μεταγενέστερα στάδια. Ειδικότερα για το μπιζέλι υπάρχουν βιβλιογραφικές αναφορές, που προτείνουν τη συγκομιδή για ενσίρωση στο στάδιο που έχουν σχηματιστεί οι καρποί και τα σπέρματα χαράζονται με το νύχι χωρίς να βγάζουν υγρά. Η ενσίρωση μπορεί να γίνει σε ταφροειδείς σιρούς ή και σε μπάλα με πλαστικό περιτύλιγμα. Οι σμιγοί βίκου ή μπιζελιού με σιτηρά δίνουν καλύτερα αποτελέσματα στην ενσίρωση, ενώ εξασφαλίζουν μεγαλύτερη ποσότητα χλωρομάζας. Σανοί ψυχανθών Για το βίκο, αν η συγκομιδή γίνει στην έναρξη της άνθησης παίρνουμε σανό άριστης ποιότητας, εφάμιλλου του καλού σανού μηδικής, αλλά σε μικρή ποσότητα. Συνήθως συγκομίζουμε το βίκο για σανό, όταν οι πράσινοι ακόμα σπόροι των περισσότερων λοβών 3 / 18
είναι μαλακοί και πιεζόμενοι ανάμεσα στον αντίχειρα και στο δείκτη δεν βγάζουν υγρό, ενώ αποφεύγουμε την συγκομιδή στην έναρξη της ωρίμανσης γιατί ο σανός χάνει τα φύλλα του και δεν είναι καλής ποιότητας. Το κτηνοτροφικό μπιζέλι για σανό το συγκομίζουμε όταν έχουν σχηματισθεί οι περισσότεροι λοβοί του. Πάντα στους σανούς μεγάλο ρόλο παίζει η καλή ξήρανση με αναστροφές για να γίνει η ξήρανση γρήγορα και αποτελεσματικά, ώστε τα φυτά να μείνουν πράσινα και ξηρά για να μην μουχλιάσουν. Τα ψυχανθή στη διατροφή των ζώων Τα ενσιρώματα και οι σανοί του βίκου ή μπιζελιού ή και οι συγκαλλιέργειες τους με σιτηρά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διατροφή των αιγοπροβάτων και των βοοειδών αντικαθιστώντας ένα μέρος της μηδικής ή να συνδυαστούν με το ενσίρωμα του καλαμποκιού, οπότε στις συμπληρωματικές συμπυκνωμένες ζωοτροφές θα χορηγήσουμε λιγότερο σογιάλευρο απ ότι θα χρησιμοποιούσαμε όταν δίναμε σκέτο ενσίρωμα καλαμπόκι. Τα σπέρματα κουκιών, ρεβιθιών, και μπιζελιών τα χρησιμοποιούμε στα μηρυκαστικά για αντικατάσταση του σογιάλευρου σε ποσοστά μέχρι και 100% ανάλογα με το στάδιο και το ύψος παραγωγής των ζώων. Για τα μονογαστρικά (πτηνά, χοιρινά) απαιτείται θερμική κατεργασία των σπερμάτων ψυχανθών, λόγω διαφόρων αντιδιαιτητικών παραγόντων που περιέχουν, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν. Ένα άλλο στοιχείο που απασχολεί τους κτηνοτρόφους μας είναι σε τι τιμή συμφέρει να αγοράζουν τα ενσιρώματα, τους σανούς και του καρπούς των χειμερινών ψυχανθών. Η απάντηση δεν είναι εύκολη και έχει να κάνει με την ποιότητα των εν λόγω ζωοτροφών. 4 / 18
Θεωρούμε σε γενικές γραμμές, ότι η τιμή, που μπορεί να δώσουν οι κτηνοτρόφοι μας θα βρίσκεται κοντά στις τιμές των ζωοτροφών που μπορούν να αντικαταστήσουν με αυτές. Έτσι τα ενσιρώματα βίκου, μπιζελιού και των συγκαλλιεργειών με σιτηρά δεν μπορεί να ξεπερνούν την τιμή των ενσιρωμάτων μηδικής και καλαμποκιού. Οι σανοί βίκου, μπιζελιού και των συγκαλλιεργειών με σιτηρά δεν μπορεί να υπερβαίνουν την τιμή του καλού σανού μηδικής. Η τιμή ανά κιλό των κουκιών (αζωτούχες ουσίες 2534%) να μη ξεπερνά την αξία 600 γραμμαρίων καρπού κριθής και 400 γραμμαρίων σογιάλευρου ή πιο απλά, το 75% της τιμής του σογιάλευρου. Η τιμή ανά κιλό των ρεβιθιών (αζωτούχες ουσίες 2122%) και σπερμάτων μπιζελιού (αζωτούχες ουσίες 2224%) να μη ξεπερνά την αξία 650 γραμμαρίων καρπού κριθής και 350 γραμμαρίων σογιάλευρου ή το 70% της τιμής του σογιάλευρου. Ενδεικτικά παραθέτουμε κάποια σιτηρέσια με συμμετοχή χειμερινών ψυχανθών. Ι. Πρόβατα Ζώντος Βάρους (ΖΒ) 60 κιλών Ζωοτροφές / κιλά ημερησίως 5 / 18
Ξηρή περίοδος Γαλακτοπαραγωγή 1 κιλό/ ημερησίως (α) (β) Γαλακτοπαραγωγή 2 κιλά/ ημερησίως (γ) (δ) Ενσίρωμα βίκου ή μπιζελιού ή σμιγών 1,2 2 1,5 2 6 / 18
1,5 Σανός μηδικής 0,4 0,4 0,5 Άχυρο 0,4 0,5 0,3 7 / 18
0,3 0,4 Κριθάρι ή καλαμπόκι 0,35 Μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών 8 / 18
0,7 0,7 1,1 1,1 Ισορροπιστής ανόργανων στοιχείων και βιταμινών 9 / 18
Σημειώνουμε ότι το ενσίρωμα βίκου ή μπιζελιού ή σμιγών μπορεί να αντικατασταθεί με σαν ό απ ό τα φυτά αυτά και σε μια αναλογία περίπου 2,5 3 κιλά ενσίρωμα προς 1 κιλό σανό. Το μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών θα αποτελείται από καρπούς δημητριακών (καλαμπόκι, κριθάρι κ.λ.π.) πίτυρα (1015%) και σογιάλευρο 7% στο σιτηρέσιο (β) και 15% στα σιτηρέσια (α), (γ) και (δ). Εν προκειμένου το σογιάλευρο μπορεί να αντικατασταθεί στη περίπτωση (β) με 1015% 10 / 18
σπέρματα κουκιών, ρεβιθιών ή μπιζελιών και στις περιπτώσεις (α), (γ) και (δ) να αντικατασταθεί με 2030% από τα παραπάνω σπέρματα. ΙΙ. Αγελάδες γαλακτοπαραγωγής α/α Ζωοτροφές κιλά ημερησίως Ξηρά περίοδος Γαλακτοπαραγωγή 25 κιλών/ημερ. 1 11 / 18
Ενσίρωμα βίκου ή μπιζελιού ή σμιγών 1012 1517 2 Ενσίρωμα καλαμποκιού 1517 3 Άχυρο 34 12 12 / 18
4 Μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών 4 7 5 Ισορροπιστής ανόργανων στοιχείων & βιταμινών Το μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών θα περιέχει καρπούς δημητριακών(καλαμπόκι, κριθάρι) λίγα πίτυρα 1015% και σογιάλευρο 10% για το σιτηρέσιο της ξηράς περιόδου και 2528% για το γαλακτοπαραγωγής 25 κιλών/ημερ. ΙΙΙ. Σιτηρέσια αγελάδων κρεοπαραγωγής ΣΒ 450 κιλών συντήρησης και όταν θηλάζονται και δεν βόσκουν. 13 / 18
Ζωοτροφές σε κιλά/ημερ. Συντήρηση Θηλασμός 1η λύση 2η λύση 3η λύση Ενσίρωμα βίκου ή μπιζελιού ή σμιγών 12 14 / 18
10 1315 Ενσίρωμα καλαμποκιού 8 Σανός βίκου ή μπιζελιού ή σμιγών 15 / 18
3,54 Άχυρο 34 3 3 2,5 Μίγμα συμπυκνωμένων ζωοτροφών 2 2,5 16 / 18
33,5 Ισορροπιστής ανορ. Στοιχείων & βιταμινών 17 / 18
Ενσιρώματα βίκου ή μπιζελιού ή σμιγών με σιτηρά, όπως και σανοί των φυτών αυτών, καλής ποιότητας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε αναπτυσσόμενα ή παχυνόμενα βοοειδή με καλά αποτελέσματα. 18 / 18