ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ: «ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗ ΚΡΑΤΟΥΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» ΑΠΟ ΚΑΡΑΚΙΚΕ ΕΥΑΓΓΕΛΟ

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ: «ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗ ΚΡΑΤΟΥΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ» ΑΠΟ ΚΑΡΑΚΙΚΕ ΕΥΑΓΓΕΛΟ Επιβλέπων καθηγητής: Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2016-2017

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Εισαγωγή Σελ.1 1. ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Σελ.3 1.1 Έννοια-Ιστορική αναδρομή Σελ.3 1.2 Κατηγορίες Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων Σελ.4 1.3 Αρχές Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων Σελ.5 1.4 Νομική βάση Σελ.7 1.5 Κανόνες εμπλοκής Σελ.8 1.6 Αυτοάμυνα Χρήση βίας Σελ.9 2. ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ Σελ.12 2.1 Δίκαιο Ευθύνης Κράτους Σελ.12 2.1.1 Γενικά Σελ.12 2.1.2 Καταλογισμός Συμπεριφοράς Σελ.13 2.1.3 Ποινική Ευθύνη Κράτους Σελ.15 2.1.4 Ευθύνη Κράτους και Υπαιτιότητα Σελ.15 2.1.5 Διεθνής Ευθύνη και Πρόκληση βλάβης Σελ.16 2.1.6 Διεθνώς Άδικη πράξη και χρόνος τέλεσης Σελ.17 2.1.7 Λόγοι άρσης Διεθνούς Ευθύνης Σελ.17 2.2 Δίκαιο Ευθύνης Διεθνούς Οργανισμού Σελ.19 2.2.1 Γενικά Σελ.19 2.2.2 Καταλογισμός συμπεριφοράς σε Δ.Ο Σελ.20 2.2.3 Παραβίαση Διεθνούς υποχρέωσης Σελ.21 2.2.4 Τέλεση Διεθνούς αδικοπραξίας Σελ.22 2.2.5 Περιστάσεις που αίρουν το άδικο Σελ.24 2.2.6 Συνέπειες Διεθνούς αδικοπραξίας Σελ.26 2.2.7 Επανόρθωση ζημίας Σελ.28 2.2.8 Επίκληση της Διεθνούς Ευθύνης Σελ.29 2.2.9 Αντίμετρα Σελ.31 3. Η ΕΥΘΥΝΗ ΣΤΙΣ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΗΕ Σελ.33 3.1 Γενικά Σελ.33 3.2 Συντρέχουσα ή αποκλειστική ευθύνη. Σελ.35 3.3 Αποτελεσματικός έλεγχος Σελ.37 3.4 Υπόθεση Μητέρες της Σρεμπρένιτσα Σελ.38 3.5 Υπόθεση Mukeshimana Σελ.40 3.6 Υπόθεση Nuhanovic Σελ.41 Επίλογος Σελ.43 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σελ.44

Αφιερώνεται, στη σύζυγο και τους υιούς μου.

[1] Εισαγωγή Το διεθνές περιβάλλον σήμερα, χαρακτηρίζεται από καταστάσεις οι οποίες ποικίλουν από το επίπεδο της ειρήνης έως εκείνου του πολέμου. Χαρακτηρίζονται, συνήθως, ως τοπική ή περιφερειακή αστάθεια, εντάσεις, κρίσεις, εχθροπραξίες και συγκρούσεις. Η διευθέτηση των παραπάνω καταστάσεων απαιτεί την παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας με σκοπό τη διατήρηση ή την επιβολή της ειρήνης, την εξασφάλιση της σταθερότητας και ασφάλειας, καθώς επίσης και τη δημιουργία κλίματος ανάπτυξης και ευημερίας των λαών στις περιοχές όπου οι θεσμοί αυτοί δοκιμάζονται. Η διεθνής κοινότητα παρεμβαίνει με τους διεθνείς Οργανισμούς της χρησιμοποιώντας πολιτικά ή στρατιωτικά μέσα, ή και συνδυασμό αυτών για την επίτευξη του προσδοκώμενου αποτελέσματος. Τα αίτια των κρίσεων αυτών μπορούν να αναζητηθούν σε εθνικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, ή και σε συνδυασμούς αυτών. Υπερεθνικοί κίνδυνοι ή άλλες ασύμμετρες απειλές, δημιουργούνται από το θρησκευτικό φανατισμό, τη διεθνή τρομοκρατία, το διεθνές οργανωμένο έγκλημα, την παράνομη μετανάστευση, τη διασπορά των όπλων μαζικής καταστροφής. Οι πληροφοριακές επιχειρήσεις και οι απειλές από συστήματα που βασίζονται στη χρήση του διαστήματος συμπληρώνουν το τοπίο των συγχρόνων ασύμμετρων απειλών. Οι προαναφερθείσες απαιτήσεις ασφαλείας κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη επέμβασης της διεθνούς κοινότητας, είτε δια των οργανισμών της είτε δια συμμαχικών κρατών για τη διευθέτηση των παρουσιαζόμενων κρίσεων. Επιπλέον δε έγινε σαφές ότι όπου η διπλωματία δεν αποδίδει, η χρήση στρατιωτικής δύναμης επιβάλλεται. Η παρούσα εργασία πρόκειται να πραγματευτεί με την έννοια της Διεθνούς Ευθύνης Κρατών για παραβιάσεις κανόνων Διεθνούς Δικαίου κατά τα στάδια υλοποίησης Ειρηνευτικών επιχειρήσεων, που εντέλλονται από Διεθνή Οργανισμό (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών). Στοχεύει στη μελέτη των διεθνών κανόνων που πρέπει να εφαρμόζονται για τους σκοπούς του καθορισμού αν μια ορισμένη συμπεριφορά στο πλαίσιο της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ θα πρέπει να αποδοθεί σε κράτη που συνεισφέρουν στρατεύματα ή στα Ηνωμένα Έθνη. Θα εξετάσει επίσης κατά πόσον και υπό ποιες συνθήκες, η ίδια συμπεριφορά μπορεί να αποδοθεί και στα δυο. Στο πρώτο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί συνοπτικά η έννοια των Ειρηνευτικών επιχειρήσεων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και θα γίνει μια προσπάθεια κατηγοριοποίησής τους. Γίνεται αναφορά στις αρχές που τις διέπουν και αναλύεται η νομική τους βάση. Τέλος θα παρουσιαστεί η έννοια, των Κανόνων Εμπλοκής κατά την διάρκεια ειρηνευτικών επιχειρήσεων, όπως αυτή ορίζεται από το Γενικό Επιτελείο Στρατού Ξηράς αλλά και η έννοια της αυτοάμυνας κατά την διάρκεια αυτών των επιχειρήσεων. Στο Δεύτερο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί ο όρος της Διεθνούς Ευθύνης Κράτους και Διεθνούς Οργανισμού (ΟΗΕ), η εξέλιξη του Δικαίου που διέπει την Διεθνή Ευθύνη, τα στοιχεία της Διεθνούς Ευθύνης και ο τρόπος στοιχειοθέτησής της αναφέροντας τόσο τον παράγοντα

[2] υπαιτιότητα όσο και τα αποτελέσματα υπό το πρίσμα του χρόνου τέλεσής της. Επίσης θα επισημαίνονται οι λόγοι αποκλεισμού της Διεθνούς Ευθύνης όπως τα παραπάνω ορίζονται από το σχέδιο άρθρων της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου (2011). Επιπλέον παρουσιάζεται ο τρόπος που η ευθύνη για κάθε διεθνή άδικη ενέργεια προσαρμόζεται στους Διεθνούς Οργανισμούς ως δευτερογενή υποκείμενα διεθνούς δικαίου, μέρος των οποίων αποτελούν κατά κύριο λόγο τα κράτη. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η συντρέχουσα ή αποκλειστική ευθύνη των Κρατών στο πλαίσιο των ειρηνευτικών επιχειρήσεων του ΟΗΕ με αναφορές σε παραδείγματα από την πρακτική.

[3] 1. ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1.1 Έννοια-Ιστορική αναδρομή 1 Ως Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις νοούνται αυτές στις οποίες εμπλέκεται στρατιωτικό προσωπικό, χωρίς κυρωτική αρμοδιότητα, που αναλαμβάνει ο ΟΗΕ για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Αναλαμβάνονται εθελοντικά και βασίζονται στη συναίνεση και τη συνεργασία. Η πρώτη ειρηνευτική επιχείρηση έγινε το 1948 όταν ο Οργανισμός Επίβλεψης Ανακωχής του ΟΗΕ 2 απεστάλη στο Κράτος του Ισραήλ, όταν η σύγκρουση των Ισραηλινών και των αραβικών κρατών για τη δημιουργία του Ισραήλ έφθασε σε κατάσταση εκεχειρίας. Η UNTSO παραμένει σε λειτουργία έως σήμερα, καθώς η Παλαιστινιακή και Ισραηλινή πλευρά δεν έχουν έρθει σε συμφωνία έως τώρα. Σχεδόν ένα χρόνο μετά, ανατέθηκε στην Στρατιωτική Ομάδα Παρατηρητών 3 στην Ινδία και το Πακιστάν η παρατήρηση των σχέσεων ανάμεσα στα δυο έθνη, που διαχωρίστηκαν μετά την αποχώρηση των Βρετανών. Όταν έληξε ο πόλεμος της Κορέας με τη συμφωνία ανακωχής της Κορέας το 1953, οι δυνάμεις του ΟΗΕ παρέμειναν κατά μήκος της νότιας πλευράς της αποστρατικοποιημένης ζώνης μέχρι το 1967, όταν ανέλαβαν οι αμερικανικές και νοτιοκορεατικές δυνάμεις. Κατά την διάρκεια της κρίσης του Σουέζ του 1956, ενός πολέμου μεταξύ της συμμαχίας της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και του Ισραήλ κατά της Αιγύπτου, που υποστηρίχθηκε από άλλες αραβικές χώρες, και μετά την κήρυξη εκεχειρίας το 1957 προτάθηκε 4 μόνιμη παρουσία ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών με τη συμμετοχή διαφόρων μελών κρατών στο Σουέζ, προκειμένου να διασφαλιστεί η τήρηση της εκεχειρίας. Το 1988 απονεμήθηκε το Νόμπελ Ειρήνης στις ειρηνευτικές δυνάμεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Από το 1991 και μετά, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στον ΟΗΕ και τις πολυεθνικές ειρηνευτικές διαδικασίες. Σε ένα νέο πνεύμα συνεργασίας το Συμβούλιο Ασφαλείας Ηνωμένων Εθνών οργάνωσε μεγαλύτερες και πλέον σύνθετες αποστολές διατήρησης της ειρήνης, συχνά για να βοηθήσει την εφαρμογή συνολικών συμφωνιών ειρήνης 1.el.wikipedia.org 2.United Nations Truce Supervision Organization, (UNTSO) 3.UNMOGIP 4. Καναδός πολιτικός Λέστερ Μπόουλς Πίρσον (Lester Bowles Pearson) Ο Πίρσον κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για την προσπάθειά του και σήμερα θεωρείται πατέρας της σύγχρονης διατήρησης της ειρήνης.

[4] μεταξύ των εμπολέμων σε εμφύλιες συγκρούσεις. Επιπλέον, ασχολήθηκε σε διαδικασίες διατήρησης δομών και λειτουργιών των Κρατών που χρησιμοποιήθηκαν, όπως οι εκλογές. Σε γενικές γραμμές, οι νέες επιχειρήσεις ήταν επιτυχείς. Στο Ελ Σαλβαδόρ και τη Μοζαμβίκη, για παράδειγμα, βρέθηκαν τρόποι για την διατήρηση της ειρήνης. Σε άλλες περιπτώσεις οι προσπάθειες απέτυχαν, εξαιτίας πολύπλοκων παραγόντων και πιθανώς της υπερβολικά αισιόδοξης εκτίμησης για το τι μπορούσε να επιτύχει ο ΟΗΕ για τη διατήρηση της ειρήνης. Ενώ πολύπλοκες αποστολές στην Καμπότζη και τη Μοζαμβίκη ήταν σε εξέλιξη, το Συμβούλιο Ασφαλείας έστειλε ειρηνευτικές δυνάμεις σε ζώνες συγκρούσεων, όπως η Σομαλία, όπου ούτε εκεχειρία, ούτε συναίνεση όλων των συγκρουόμενων είχε εξασφαλιστεί. Οι αποστολές δεν διέθεταν το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό, ούτε υπήρχε η απαιτούμενη πολιτική βούληση, να εφαρμοστούν οι εντολές και οδηγίες του ΟΗΕ. Οι αποτυχίες και κυρίως η γενοκτονία στη Ρουάντα το 1994 και η σφαγή του 1995 στη Σρεμπρένιτσα και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, οδήγησαν σε μια περίοδο επανεξέτασης του ρόλου της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ. Η περίοδος αυτή είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση Επιτροπής Οικοδόμησης της Ειρήνης των Ηνωμένων Εθνών, η οποία εργάζεται για την υλοποίηση της διαρκούς ειρήνης μέσα από ορισμένες πολιτικές διαδικασίες. Σήμερα 16 ειρηνευτικές επιχειρήσεις είναι σε εξέλιξη και με ένα σύνολο προσωπικού 122.778 άτομα εκ των οποίων οι 104.503 ένστολο προσωπικό. 1.2 Κατηγορίες Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων Με την πάροδο του χρόνου οι Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις εξελίχθηκαν έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των διαφόρων συγκρούσεων και διαφορετικών πολιτικών καταστάσεων. Έχουν αποδείξει ότι είναι ένα αποτελεσματικό και οικονομικό διεθνές εργαλείο για την αποκατάσταση της ειρήνης. Σήμερα, εκτός από τα στρατιωτικά τους καθήκοντα οι Ειρηνευτικές Επιχειρήσεις αναλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα σύνθετων καθηκόντων. Εάν θελήσουμε να τις κατηγοριοποιήσουμε τότε πρέπει να τις χωρίσουμε σε τέσσερις κατηγορίες 5. Επιχειρήσεις Πρώτης Γενεάς όπου υφίσταται παρεμβολή μεταξύ των αντιμαχομένων πλευρών 6 Επιχειρήσεις Δεύτερης Γενεάς όπου επιπλέον της παρεμβολής προβλέφθηκε και η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας όπως επίσης και η δημιουργία προϋποθέσεων ειρήνευσης στο 5.Διεθνές Ποινικό Δίκαιο, Αντωνόπουλου Κ. Μαγκλιβέρα Κ., Νομική Βιβλιοθήκη 6.UNEF I, Σινά 1956-1967

[5] εσωτερικό κράτους ή μη-αυτοκυβερνώμενης περιοχής 7. Επιχειρήσεις Τρίτης Γενεάς με επιπλέον των παραπάνω Διοικητικές Αρμοδιότητες 8. Υβριδικές Επιχειρήσεις που λαμβάνουν χώρα από κοινού με περιφερειακούς διεθνούς οργανισμούς 9. 1.3 Αρχές Ειρηνευτικών Επιχειρήσεων 10 Για τις ειρηνευτικές επιχειρήσεις διατυπώθηκαν 11 ορισμένα βασικά γνωρίσματά τους, κάποιες αρχές που συμβάλουν στην επιτυχή έκβασή τους και στην εκπλήρωση του σκοπού δημιουργίας τους. Οι αρχές αυτές αφορούν την ανάπτυξη και τη δράση των ειρηνευτικών επιχειρήσεων σε μια περιοχή. Μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μίας ειρηνευτικής δύναμης είναι η συναίνεση του κράτους στο έδαφος του οποίου πρόκειται να σταθμεύσει η συγκεκριμένη στρατιωτική δύναμη. Στις περιπτώσεις συγκρούσεων μεταξύ κρατών όπως κατά την διάρκεια της κρίσης του Σουέζ του 1956 η συσταθείσα UNEF I αναπτύχθηκε στη χερσόνησο του Σινά με βάση τη συναίνεση της κυβέρνησης της Αιγύπτου. Όμοια η UNIMOG τοποθετήθηκε στο έδαφος του Ιράκ και του Ιράν με τη συναίνεση και των δύο κρατών μετά την κατάπαυση του πυρός στον πόλεμο του 1988. Στην περίπτωση αποστολής ειρηνευτικής δύναμης στο έδαφος κράτους, στο οποίο είναι σε εξέλιξη μία εμφύλια σύρραξη, η πρακτική του Ο.Η.Ε. είναι να λαμβάνει τη συναίνεση όλων των εμπλεκομένων μερών όπως για παράδειγμα η ανάπτυξη της UNPROFOR στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη 12.. Στις περιπτώσεις των εμφύλιων διαμαχών σε εσωτερικό κράτους πρέπει να ληφθεί οπωσδήποτε η συναίνεση της κυβέρνησης σε περίπτωση που δεν μπορεί να επιτευχθεί η συναίνεση και της άλλης πλευράς, όπως στην ανάπτυξη της UNFICYP στην Κύπρο το 1964. Εάν όμως η συναίνεση της μη-κυβερνητικής πλευράς είναι εφικτή και δεν ληφθεί, τότε η λειτουργία της ειρηνευτικής δύναμης μπορεί να καταστεί προβληματική. Αυτό συνέβη στην περίπτωση της UNIFIL, η οποία απεστάλη στο Λίβανο το 1978 με βάση μόνο τη συναίνεση της κυβέρνησης του Λιβάνου που δεν είχε, όμως, αποτελεσματικό έλεγχο στην περιοχή.. 7.Εθνική συμφιλίωση, ομαλή διακυβέρνηση, εκλογές, αποκατάσταση δημοκρατίας π.χ. UNTAG, Ναμίμπια 1988-90 8.UNMIK, Κοσσυφοπέδιο 1999-2008. UNTAET, Αν. Τιμόρ 1999-2002 9. UNAMID, Σουδάν (Νταρφούρ), 2007-σήμερα. Κοινή επιχείρηση ΟΗΕ-Αφρικανικής Ένωσης 10. Διεθνές Ποινικό Δίκαιο, Αντωνόπουλου Κ. Μαγκλιβέρα Κ., Νομική Βιβλιοθήκη 11. Από τον Γενικό Γραμματέα Dag Hammarskjöld σε έκθεση του σχετικά με τη δραστηριότητα της UNEF I το 1958 12. Διεθνές Ποινικό Δίκαιο, Αντωνόπουλου Κ. Μαγκλιβέρα Κ., Νομική Βιβλιοθήκη, σελ.7

[6] Εάν η συναίνεση ενός κράτους ανακληθεί η ειρηνευτική δύναμη δεν μπορεί να παραμείνει στο έδαφος του κράτους. Το Μάιο του 1967 η Αίγυπτος απέσυρε τη συναίνεση της για την παρουσία της UNEF I στο έδαφος της. Με πρωτοβουλία του Γενικού Γραμματέα η δύναμη αποχώρησε άμεσα από την Αίγυπτο. Το 1995 η Κροατία γνωστοποίησε στον Ο.Η.Ε. ότι απέσυρε τη συναίνεσή της σχετικά με την παρουσία της UNPROFOR στο έδαφός της. Ο Οργανισμός απέσυρε άμεσα τη συγκεκριμένη δύναμη και την αντικατέστησε με την UNCRO. Ως πρακτική του Ο.Η.Ε. στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου καθιερώθηκε η συναίνεση του κράτους αναφορικά με τη σύνθεση της ειρηνευτικής δύναμης. Η δεύτερη προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία μίας ειρηνευτικής επιχείρησης είναι η συνεχής συνεργασία των εμπλεκομένων μερών με την ειρηνευτική δύναμη. Εγγύηση για αυτό αποτελεί η ουδετερότητα της ειρηνευτικής επιχείρησης, δηλαδή, η μη εμπλοκή της ειρηνευτικής δύναμης στη διένεξη των αντιμαχομένων πλευρών λαμβάνοντας το μέρος της μίας ή της άλλης, ή επιβάλλοντας συγκεκριμένη επίλυση σε μία κρίση ή σύρραξη. Η ουδετερότητα μίας ειρηνευτικής επιχείρησης διασφαλίζεται μέσω της σαφήνειας της εντολής της και πιο συγκεκριμένα μέσω της σαφούς διακρίσεως της από την έννοια της κυρωτικής δράσης. Άρση ή αμφισβήτηση της ουδετερότητας μπορεί να πραγματοποιηθεί στις περιπτώσεις όπου το Συμβούλιο Ασφαλείας διευρύνει προοδευτικά την αρχική εντολή της ειρηνευτικής επιχείρησης έτσι ώστε να περιλαμβάνει μέτρα, τα οποία έχουν καταναγκαστικό χαρακτήρα και αποσκοπούν να επιβάλλουν συγκεκριμένη λύση σε μία σύγκρουση ή να καταστήσουν την αποστολή της επιχείρησης αποτελεσματική και στην περίπτωση που αφορά το ενδεχόμενο η εντολή να προβλέπει ρητά, με επίκληση του Κεφαλαίου VII του Χάρτη, την εξουσιοδότηση της χρήσης βίας για την αποτελεσματική εκτέλεση της αποστολής τους. Μια άλλη περίπτωση αφορά στην παράλληλη ανάληψη κυρωτικής δράσης με την ειρηνευτική επιχείρηση. Τέλος μία ειρηνευτική επιχείρηση δεν αποτελεί κυρωτική δράση, με αποτέλεσμα να μην έχει κατ αρχή την αρμοδιότητα χρήσης ένοπλης βίας, με την έννοια του Κεφαλαίου VII του Χάρτη, εναντίον των μερών μίας κρίσης ή σύρραξης. Η χρήση βίας από το προσωπικό μίας ειρηνευτικής δύναμης επιτρέπεται μόνο σε κατάσταση άμυνας και στην περίπτωση αυτή δεν σημαίνει την άσκηση του δικαιώματος άμυνας 13, αλλά ατομική άμυνα των μελών της δύναμης ή μεμονωμένων τμημάτων της εάν δεχθούν επίθεση. Δεν εμπίπτει στην έννοια της άμυνας η χρήση βίας από μία ειρηνευτική δύναμη για την προστασία της εκπλήρωσης της αποστολής της, διότι σε αυτή την περίπτωση μετατρέπεται ουσιαστικά σε κυρωτική δράση, με αποτέλεσμα να υπονομευθεί η ουδετερότητά της. Παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικότερα η δυνατότητα χρήσης βίας από τα μέλη μιας ειρηνευτικής επιχείρησης με βάση το Δόγμα των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων του Στρατού Ξηράς.. 13. Άρθρο 51 του Χάρτη ΗΕ.

[7] 1.4 Νομική βάση 14 Η επιτυχία των ειρηνευτικών δραστηριοτήτων προϋποθέτει ξεκάθαρη και συγκεκριμένη εντολή από το ΣΑ του ΟΗΕ, συνεργασία των μερών κατά την εφαρμογή της, αποτελεσματική διοίκηση σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο, καθώς και σταθερή πολιτική και οικονομική υποστήριξη από τα κράτη-µέλη. Η εντολή του ΣΑ/ΟΗΕ, πέρα από το ότι πρέπει να είναι ξεκάθαρη και συγκεκριμένη, αποτελεί την απαραίτητη νομική βάση για να είναι κάθε ειρηνευτική δραστηριότητα νόμιμη κατά το διεθνές δίκαιο. Η εντολή και οι παράμετροι για κάθε ειρηνευτική επιχείρηση θα πρέπει να περιγράφουν στοιχεία για τη νομική βάση της επιχείρησης, τη φύση της επιχείρησης, τον Στρατηγικό ΑΝΣΚ και την πολιτική/στρατιωτική τελική κατάσταση, τις αποστολές και τα έργα που προκύπτουν, καθώς και τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις που υπάρχουν. Η διεύθυνση μιας επιχείρησης ανήκει στον Οργανισμό που εκδίδει εντολή και γι αυτό πάντοτε ο Οργανισμός ορίζει έναν Επικεφαλής της αποστολής ως την πολιτική εξουσία στη περιοχή των επιχειρήσεων. Ο Επικεφαλής της αποστολής διευθύνει τις δραστηριότητες όλων των πολιτικών και των στρατιωτικών φορέων που εμπλέκονται στην επιχείρηση για να επιτύχει την απαιτούμενη πρόοδο προς την επιθυμητή πολιτική τελική κατάσταση. Όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς συμπεριλαμβανομένου και του Διοικητού της δύναμης πρέπει να αναπτύξουν στενούς συνδέσμους με τον Επικεφαλής της αποστολής. Η συγκροτούμενη πολυεθνική δύναμη τίθεται υπό τη διοίκηση ενός ανώτατου Αξκού, ο οποίος αναφέρει απευθείας στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ ή στον ειδικό αντιπρόσωπο του. Ο κάθε Διοικητής εθνικού τμήματος αναφέρει απευθείας στον Διοικητή της πολυεθνικής δύναμης, εκτός από θέματα τάξης, πειθαρχίας και λοιπά διοικητικά τα οποία αναφέρει στις εθνικές του αρχές. Ο Οργανισμός που εκδίδει την εντολή και το Φιλοξενούν Έθνος δυνατόν να υπογράψουν μία συμφωνία για το Καθεστώς των Δυνάμεων 15 με την οποία παρέχεται η νομιμοποίηση της παρουσίας των δυνάμεων στο έδαφός της χώρας. Όσο αφορά το νομικό καθεστώς Μονάδων που συμμετέχουν σε πολυεθνική δύναμη, το προσωπικό τους καθ όλη την διάρκεια της αποστολής του έχει υποχρεώσεις που απορρέουν από τους κανόνες και τις υποχρεώσεις που προβλέπονται για τα κράτη-μέλη της διεθνούς κοινότητας και επιβάλλονται από τον καταστατικό χάρτη των ΗΕ. Επιπρόσθετα, από το ειδικότερο νομικό πλαίσιο της αποστολής, που θα καθορίζεται από τις αποφάσεις του ΣΑ/ΟΗΕ και. 14. Δ 3-0.2, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Δόγματος, Δόγμα Πολυεθνικών Επιχειρήσεων Στρατού Ξηράς, Αθήνα, Μάιος 2010, Τυπογρ. Ελληνικού Στρατού 15. Status of Force Agreement (SOFA)

[8] τις εντολές του Οργανισμού. Η εσωτερική λειτουργία της Μονάδος, υπόκειται στις διατάξεις των εθνικών νόμων και των Στρατιωτικών κανονισμών, τόσο για τα αδικήματα του κοινού ποινικού κώδικα μεταξύ του προσωπικού, όσο και τα στρατιωτικά αδικήματα που προβλέπονται από το Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα. 1.5 Κανόνες Εμπλοκής (KE) 16 Οι Κανόνες Εμπλοκής 17 είναι κατευθυντήριες οδηγίες αντιμετωπίσεως εχθρικών προθέσεων ή ενεργειών, μέσα στα πλαίσια των γενικών πολιτικών κατευθύνσεων. Οι ΚΕ καθορίζουν το βαθμό και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να ασκηθεί η βία, με σκοπό να εξασφαλίσουν την ελεγχόμενη άσκησή της. Επιπρόσθετα, ενδεχομένως να επιτρέπουν στις δυνάμεις να ενεργήσουν χωρίς τη χρήση βίας. Αποσκοπούν αφενός μεν να αποφευχθεί η ανεπιθύμητη κλιμάκωση, αφετέρου δε να εξασφαλιστεί η αυτοάμυνα των δυνάμεων. Οι ΚΕ διαμορφώνονται από τους στρατιωτικούς σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου και στη συνέχεια εγκρίνονται από τις πολιτικές ηγεσίες. Παρέχουν πολιτική κατεύθυνση μέσα σε νόμιμες παραμέτρους, και οδηγίες στους Διοικητές όλων των κλιμακίων, σχετικά με την χρήση βίας. Για κάθε επιχείρηση αποφασίζονται συγκεκριμένοι ΚE ανάλογα με τη φύση, το σκοπό της επιχείρησης αλλά και τη διαθεσιμότητα των μέσων. Ένα Έθνος διατηρεί το δικαίωμα να αιτηθεί επιπλέον ΚΕ, ακόμη, να μην εγκρίνει Κανόνα Εμπλοκής που ισχύει για συγκεκριμένη επιχείρηση, επικαλούμενο εθνικό περιορισμό. Το εγχειρίδιο που θα περιλαμβάνει τους ΚΕ θα πρέπει μεταξύ άλλων να περιέχει διαδικασία η οποία να δίνει τη δυνατότητα στον εκάστοτε διοικητή να αιτείται ενδεχόμενες τροποποιήσεις τους, τις οποίες εφαρμόζει εάν αυτό κριθεί αναγκαίο εξαιτίας συναφών αλλαγών της κατάστασης. Οι Διοικητές, οποιουδήποτε επιπέδου, θα πρέπει να ενεργούν μέσα στο πλαίσιο των ΚΕ που έχουν λάβει, χωρίς όμως να είναι υποχρεωμένοι να τους χρησιμοποιήσουν σε όλη τους την έκταση. Αυτό το οποίο θα πρέπει πάντα να τους απασχολεί είναι ότι οι ΚΕ συνήθως διατυπώνονται με γενικό τρόπο και κατά συνέπεια δεν παρέχουν λύση για κάθε πρόβλημα. Κατά τη συμμετοχή σε πολυεθνικές επιχειρήσεις πρέπει να γίνεται προσεκτική μελέτη των εκδιδομένων ΚΕ. Η ύπαρξη αλλά και η έγκαιρη γνωστοποίηση των εθνικών περιορισμών λόγω εφαρμογής της ελληνικής νομοθεσίας, ή άλλων λόγων, κρίνεται επιτακτική έτσι. 16. Δ 3-0.2, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Δόγματος, Δόγμα Πολυεθνικών Επιχειρήσεων Στρατού Ξηράς, Αθήνα, Μάιος 2010, Τυπογρ. Ελληνικού Στρατού 17. Rules of Engagement (ROE)

[9] ώστε να εντάσσονται στους ΚΕ της πολυεθνικής δύναμης, να μην επηρεάζεται η αποστολή του Διοικητή της και να χρησιμοποιούνται οι ελληνικές δυνάμεις σύμφωνα με το ισχύον δόγμα και το ελληνικό εσωτερικό δίκαιο. 1.6 Αυτοάμυνα Χρήση βίας 18 Εκτός από το καθιερωμένο από το Διεθνές Δίκαιο δικαίωμα των κρατών να αμύνονται ατομικά ή συλλογικά 19 το δικαίωμα αυτοάμυνας του στρατιωτικού προσωπικού είναι επίσης ένα εγγενές δικαίωμα που απορρέει από το Διεθνές Δίκαιο και δεν μπορεί να περιοριστεί από διεθνείς συμφωνίες, Κανόνες Εμπλοκής ή το εσωτερικό δίκαιο. Όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις των επομένων παραγράφων το δικαίωμα της αυτοάμυνας ασκείται άμεσα και χωρίς την ανάγκη ιεραρχικής έγκρισης ή διαταγής. Το δικαίωμα της χρήσης βίας στα πλαίσια της αυτοάμυνας εξαρτάται από τις προϋποθέσεις της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας. Η προϋπόθεση της αναγκαιότητας πληρούται όταν ένα μέλος της Δύναμης ή μία Μονάδα, αντιμετωπίζει παρόντα και υπέρτερο κίνδυνο, σαν αποτέλεσμα ενέργειας που στρέφεται εναντίον της. Η αναλογικότητα επιβάλλει η χρησιμοποιούμενη δύναμη αντίδρασης να περιορίζεται σε ένταση, διάρκεια και ισχύ, στο επίπεδο που επιβάλλει η ενέργεια που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Για πράξεις που έχουν ήδη διαπραχθεί και ολοκληρωθεί, απαγορεύεται η αντίδραση υπό μορφή αντεκδίκησης ή αντιποίνων. Στα πλαίσια πολλών επιχειρήσεων έχουν εκδοθεί ΚΕ που παρέχουν στη Δύναμη την εξουσία να χρησιμοποιήσει θανατηφόρα ισχύ για την προστασία υλικών που είναι απαραίτητα για την εκπλήρωση της αποστολής της ή άλλων υλικών αντικειμένων που περιγράφονται ειδικά. Η εθνική νομοθεσία πολλών χωρών δεν επιτρέπει τη χρήση θανατηφόρας βίας για την άμυνα περιουσιακών αντικειμένων. Οι συνεισφέρουσες χώρες πρέπει, ως εκ τούτου, να μελετούν προσεκτικά τους εκδιδόμενους για κάθε αποστολή ΚΕ. Το ελληνικό εσωτερικό δίκαιο ειδικά, προβλέπει ότι δεν είναι άδικες οι πράξεις που τελούνται σε περίπτωση άμυνας (αυτοάμυνα), ως άμυνα δε, ορίζει την «αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου στην οποία προβαίνει το άτομο για να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον τους. Το αναγκαίο μέτρο της άμυνας κρίνεται από το βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης, από το είδος της βλάβης που απειλούσε, από τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης και από τις λοιπές περιστάσεις της στιγμής. 18. Δ 3-0.2, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Δόγματος, Δόγμα Πολυεθνικών Επιχειρήσεων Στρατού Ξηράς, Αθήνα, Μάιος 2010, Τυπογρ. Ελληνικού Στρατού 19. Άρθρο 51 του Χάρτη των ΗΕ

[10] της επίθεσης. Από την πρόβλεψη αυτή προκύπτει ότι δεν δικαιολογείται θανατηφόρα βία για την προστασία υλικών (περιουσιακών) αντικειμένων και ότι σε κάθε περίπτωση η αυτοάμυνα θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από αναγκαιότητα και αναλογικότητα (θανατηφόρα βία επιτρέπεται μόνον όταν απειλείται η ζωή ανθρώπου και δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αποτραπεί ο κίνδυνος). Σημειώνεται ότι και στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η εθνική νομοθεσία τρίτων χωρών επιτρέπει τη χρήση θανατηφόρας βίας για την προστασία περιουσιακών αντικειμένων, εφαρμόζονται οι δύο παραπάνω αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας. Σχετικά με τη χρήση βίας για την προστασία της αποστολής, αναφέρεται ότι τα τελευταία έτη (τουλάχιστον από το 1976) ο ΟΗΕ έχει υιοθετήσει μια ευρύτερη άποψη για την αυτοάμυνα, υποστηρίζοντας ότι δίνει το δικαίωμα στη Δύναμη να χρησιμοποιεί ένοπλη βία προκειμένου να αποτρέπει προσπάθειες που στρέφονται κατά της εκπλήρωσης της αποστολής της, όπως αυτή καθορίζεται από την εντολή της αποστολής. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η εντολή ή οι ΚΕ δίνουν το δικαίωμα χρήσης βίας για την εκπλήρωση της αποστολής, εφαρμόζονται οι δύο παραπάνω αναφερόμενες αρχές της αναγκαιότητα και αναλογικότητας. Το εάν ένα μέλος της Δύναμης ή μία Μονάδα έχει το καθήκον να επέμβει σε περιπτώσεις που απειλούνται τρίτοι, εξαρτάται από την εντολή της Δύναμης και τους ΚΕ. Μία Δύναμη μπορεί στην πραγματικότητα να έχει αναπτυχθεί για την προστασία συγκεκριμένης κατηγορίας προσώπων. Η σχέση των Κανόνων Εμπλοκής και της αυτοάμυνας είναι η ακόλουθη: Οι ΚΕ είναι το αποτέλεσμα του συνυπολογισμού και της αλληλεξάρτησης ενός αριθμού παραγόντων όπως νομικό πλαίσιο επιχείρησης, πολιτικοί περιορισμοί, επιχειρησιακά δεδομένα. Τα συστήματα των ΚΕ διαφέρουν μεταξύ των διαφόρων εθνικών ΕΔ. Συνήθως γίνεται κάποια διαφοροποίηση μεταξύ των κανόνων που απευθύνονται από τα ανώτερα επιχειρησιακά κλιμάκια προς τους Διοικητές των Μονάδων και στις διαταγές που απευθύνονται στους μεμονωμένους χειριστές των όπλων. Το κατώτερο ακραίο όριο των ΚΕ είναι ο κανόνας της αυτοάμυνας, αφού οι ΚΕ δεν μπορούν να απαγορεύσουν την αυτοάμυνα. Αντίστοιχα, το ανώτατο ακραίο όριο των ΚΕ είναι οι κανόνες του Δικαίου Ενόπλων Συγκρούσεων, αφού οι ΚΕ δεν μπορούν να επιτρέπουν ότι απαγορεύεται από το ΔΕΣ. Τόσο σε περιπτώσεις ένοπλης σύγκρουσης όσο και σε περιπτώσεις που δεν σημειώνονται ένοπλες συγκρούσεις, η Δύναμη μπορεί να χρειαστεί να χρησιμοποιήσει βία εναντίον αμάχων. Η εξουσία για τη χρήση βίας σ αυτές τις περιπτώσεις παρέχεται από τους κανόνες για την ατομική αυτοάμυνα εναντίον επιθέσεων, ήτοι το δικαίωμα αυτοάμυνας. Το

[11] δικαίωμα αυτό μπορεί να δικαιολογήσει τη χρήση βίας ατομικά, αλλά και τη χρήση βίας για την προστασία τρίτων, είτε από μεμονωμένα άτομα είτε και από ολόκληρες μονάδες. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι μία Δύναμη που διεξάγει ειρηνευτικές επιχειρήσεις δεν εμπλέκεται σε ένοπλη σύγκρουση, δεν αποτελεί δηλαδή ένα από τα αντιμαχόμενα μέρη. Σε περίπτωση κατά την οποία η Δύναμη ενεργεί πέρα από τα όρια της αυτοάμυνας και λαμβάνει ενεργό μέρος σε ένοπλη σύγκρουση, τότε εφαρμόζονται για τις ενέργειες και το προσωπικό της οι κανόνες του ΔΕΣ (και όχι οι κανόνες της αυτοάμυνας). Η ασφάλεια και η παροχή προστασίας με χρήση δύναμης, είναι ταυτόχρονα στρατιωτική αρχή και ουσιώδης επιχειρησιακή δυνατότητα των ΕΔ. Η χρήση στρατιωτικής ισχύος απαιτείται για να εξασφαλισθεί η προστασία και υπεράσπιση των δυνάμεων-μέσων-υλικών και των συμμάχων από όλους τους κινδύνους και τις απειλές που πιθανόν να συμβούν. Οι απειλές μπορεί να περιλαμβάνουν: (1) Προσβολές από τρομοκράτες. (2) Παρεμπόδιση ή καταστροφή των ηλεκτρονικών μέσων, πληροφοριών, που προκαλεί μείωση της ετοιμότητας. (3) Χρήση Βιολογικών, Χημικών, Πυρηνικών όπλων. (4) Προσβολή στρατιωτικού τμήματος ή εγκαταστάσεων οποιασδήποτε προέλευσης. (5) Καταστροφή των δυνάμεων με συμβατικά όπλα. Εντός του πλαισίου της αυτοάμυνας οι διοικητές θα πρέπει να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα περιλαμβανομένης και της χρήσης δύναμης αναγκαίας και ανάλογης με το επίπεδο της προβλεπόμενης απειλής για να προστατεύσουν τις υπ αυτών δυνάμεις από επίθεση ή επικείμενη επίθεση. Ο Διοικητής οποιουδήποτε κλιμακίου (Μονάδας ή Υπομονάδας ή Τμήματος ή Περιπόλου, ο Κυβερνήτης Πολεμικού Πλοίου ή Αεροσκάφους ή Ε/ Π), έχει το αυθύπαρκτο δικαίωμα, σε περίπτωση που δεχθεί επίθεση, να αμυνθεί χρησιμοποιώντας τα όπλα του, σε όση έκταση αυτό είναι αναγκαίο, με μοναδικό σκοπό να προστατεύσει τη Μονάδα του, τη ζωή των ανδρών του τα μέσα και τα υλικά (υπό προϋποθέσεις) της Μονάδας του.

[12] 2. ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ 2.1 Δίκαιο Ευθύνης Κράτους 2.1.1 Γενικά Η Διεθνής Ευθύνη των Κρατών απασχόλησε για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα την Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου 20 και μόλις το 2001 υιοθετήθηκε το τελικό κείμενο σε μορφή «σχεδίου άρθρων για την ευθύνη των κρατών από διεθνώς παράνομες πράξεις». Η έννοια της Διεθνούς Ευθύνης εντοπίζεται στην ευθύνη που γεννάται από κάθε διεθνώς παράνομη πράξη του κράτους 21 και το δίκαιο της Διεθνούς Ευθύνης αφορά τις έννομες σχέσεις μεταξύ των κρατών από τη στιγμή που συμβεί μια παραβίαση διεθνούς υποχρέωσης. Η διεθνής ευθύνη δεν είναι ούτε αστική ούτε ποινική και πρέπει να διαχωρίζεται από την ατομική διεθνή ευθύνη των ατόμων 22. Το θέμα της ευθύνης του κράτους είχε ήδη θεωρηθεί ως μια σημαντική περιοχή ενδιαφέροντος για την ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα. Το κανονιστικό πλαίσιο για την Διεθνή Ευθύνη αναπτύχθηκε με αργούς ρυθμούς και κωδικοποιήθηκε σταδιακά έως το 2001 όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, με την τελική του μορφή να εντοπίζεται στο σχέδιο άρθρων της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου. Τα άρθρα παραπέμφθηκαν στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, η οποία γνωμοδότησε τέσσερις φορές 23. Τα άρθρα έχουν παραμείνει στη μορφή που αρχικά κατατέθηκαν χωρίς να έχουν συμπεριληφθεί σε κάποια Συνθήκη ώστε να αποκτήσουν δεσμευτική ισχύ μένοντας στα όρια του soft law. Παρά τα προαναφερθέντα βέβαια, στο εν λόγο κείμενο έχουν γίνει αρκετές παραπομπές της διεθνούς νομολογίας ώστε να γίνεται αποδεκτό ότι αποκρυσταλλώνει πλέον εθιμικό δίκαιο. Στο διεθνές δίκαιο οι κανόνες για την Διεθνή Ευθύνη, κυρίως λόγο του ευρέως φάσματος περιπτώσεων παραβατικών συμπεριφορών σε συνδυασμό με την ύπαρξη σχετικά λίγων εργαλείων αντιμετώπισής τους, βασίζονται κατά κύριο λόγο σε ένα ενιαίο σύστημα. Είναι υπαρκτός ένας διαχωρισμός των κανόνων αυτών σε πρωτογενείς και σε δευτερογενείς που οι μεν πρώτοι αναφέρονται σε κανόνες που θέτουν τις υποχρεώσεις των Κρατών και οι δεύτεροι σε κανόνες που ρυθμίζουν τις έννομες σχέσεις των κρατών εφόσον υπάρξει παραβίαση των πρωτογενών κανόνων οπότε και στοιχειοθέτηση ευθύνης. Έτσι λοιπόν όταν αναφερόμαστε σε κανόνες Διεθνούς Δικαίου αυτοί θεωρούνται πρωτογενείς κανόνες, η παραβίαση των οποίων στοιχειοθετεί την Διεθνή Ευθύνη. Σε κάποιες περιπτώσεις βέβαια ο ένας κανόνας δρα επικαλυπτικά του άλλου 24., όπως στην περίπτωση της λήξης ή αναστολής μιας συνθήκης ως συνέπεια παραβίασής της. 20. International Law Commission (ILC), Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts 21. International Law Commission (ILC), Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο1 22. Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ.427. 23. Ψηφίσματα Γενικής Συνέλευσης 56/83 (2001), 59/35 (2004), 62/61 (2007), 65/19 (2009) 24. Σύμβαση της Βιέννης περί του Δικαίου των Συνθηκών, Άρθρο 60.

[13] Η στοιχειοθέτηση της Διεθνούς αδικοπραξίας απαιτεί την συνδρομή δύο προϋποθέσεων 25. Η πρώτη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη μιας συμπεριφοράς, πράξης αλλά και παράλειψης 26 ενίοτε, που αποδίδεται στο κράτος 27 σύμφωνα με τα ισχύοντα στο Διεθνές Δίκαιο. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι η συμπεριφορά ή πράξη ή παράλειψη να συνιστά παραβίαση διεθνούς υποχρεώσεώς του. 2.1.2 Καταλογισμός Συμπεριφοράς Όπως αναφέρθηκε παραπάνω προϋπόθεση για την Διεθνή ευθύνη κράτους είναι η απόδοση στο κράτος συμπεριφοράς, πράξης ή παράλειψης. Βαρύνουσα σημασία παίζει το γεγονός αν η πράξη ή παράλειψη αναφέρεται σε κανόνα αναγκαστικού δικαίου υπό την προϋπόθεση όμως ότι η πράξη αυτή ή το σύνολο των πράξεων ή παραλείψεων αποδειχθεί πέρα από κάθε αμφιβολία ότι μπορούν να αποδοθούν στο κράτος. Οι αναγκαίες και ικανές συνθήκες για να ισχύει αυτό αναλύονται από την ΕΔΔ 28 όπως αυτό παρουσιάζεται παρακάτω: Η συμπεριφορά οποιουδήποτε κρατικού οργάνου θα θεωρείται ως ενέργεια του Κράτους αυτού σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο, είτε το όργανο αυτό ασκεί νοµοθετική, εκτελεστική, δικαστική είτε οποιαδήποτε άλλη λειτουργία, οποιαδήποτε θέση κι αν κατέχει στην οργάνωση του Κράτους και οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χαρακτήρας του, ως όργανο της κεντρικής κυβέρνησης ή µιας εδαφικής μονάδας του Κράτους. Το όργανο µπορεί να συντίθεται από οποιοδήποτε φυσικό ή νοµικό πρόσωπο, στο οποίο έχει αποδοθεί αυτό το καθεστώς σύµφωνα µε το εσωτερικό δίκαιο 29. Η συμπεριφορά φυσικού ή νοµικού προσώπου, το οποίο δεν αποτελεί όργανο του Κράτους σύµφωνα µε το άρθρο 4, αλλά είναι εξουσιοδοτημένο από το δίκαιο του Κράτους αυτού να ασκεί στοιχεία κυβερνητικής εξουσίας, θα θεωρείται ενέργεια του Κράτους σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο, υπό την προϋπόθεση ότι το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο στη συγκεκριμένη περίσταση δρα υπό την ιδιότητά του αυτή 30. Η συμπεριφορά ενός οργάνου, το οποίο έχει τεθεί στη διάθεση Κράτους 25. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,Άρθρο 2 26.Η ευθύνη δια παραλείψεως μιας οφειλομένης νόμιμης ενέργειας (π.χ. προστασία πρεσβειών, προστασία του περιβάλλοντος) συνέχεται με την αρχή της «δέουσας επιμέλειας» (due diligence) (π.χ. Υπόθεση Στενού της Κέρκυρας, 1949) 27.Βασική έκφραση υποκειμένου Διεθνούς Δικαίου. 28.Βλ. υποσημείωση 1 29. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,Άρθρο 4 30. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 5

[14] από άλλο Κράτος, θα θεωρείται ενέργεια του πρώτου Κράτους σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο, αν το όργανο κατά την δράση του ασκεί στοιχεία κυβερνητικής εξουσίας του Κράτους στη διάθεση του οποίου έχει τεθεί 31. Η συμπεριφορά οργάνου του Κράτους ή φυσικού ή νοµικού προσώπου εξουσιοδοτημένου να ασκεί στοιχεία κυβερνητικής εξουσίας θα θεωρείται ενέργεια του Κράτους σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο, αν το όργανο, ή το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο δρα µε αυτή την ιδιότητα, ακόµη και στην περίπτωση που δρα καθ υπέρβαση εξουσίας ή κατά παράβαση εντολών 32. Η συμπεριφορά ατόµου ή οµάδας ατόµων θα θεωρείται ενέργεια του Κράτους σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο, αν το άτοµο ή η οµάδα ατόµων δρα στην πραγματικότητα σύµφωνα µε τις εντολές ή τις κατευθύνσεις ή υπό τον έλεγχο του Κράτους αυτού, κατά την πραγμάτωση της συµπεριφοράς 33. Η συµπεριφορά ατόµου ή οµάδας ατόµων θα θεωρείται ενέργεια του Κράτους σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο, εάν το άτοµο ή η οµάδα ατόµων ασκεί στην πραγματικότητα στοιχεία κυβερνητικής εξουσίας σε περίπτωση απουσίας ή ανεπαρκούς λειτουργίας των επισήµων αρχών και υπό περιστάσεις τέτοιες, οι οποίες απαιτούν την άσκηση αυτών των στοιχείων εξουσίας 34. Συμπεριφορά, η οποία δεν καταλογίζεται σε ένα Κράτος σύµφωνα µε τα προηγούμενα άρθρα, θα θεωρείται ωστόσο πράξη του Κράτους αυτού σύμφωνα µε το διεθνές δίκαιο, εάν και στο βαθμό που το Κράτος αυτό αναγνωρίζει και υιοθετεί 31. International Law Commission (ILC), Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,Άρθρο 6 32. International Law Commission (ILC), Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,Άρθρο 7 33. International Law Commission (ILC), Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,Άρθρο 8 Στην περίπτωση αυτή πρέπει να αποδειχθεί ο σύνδεσμος με το κράτος και ο βαθμός ελέγχου του κράτους. Στην Υπόθεση στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δραστηριοτήτων (Νικαράγκουα κ. ΗΠΑ), ΔΔΧ, 1986, παρ. 115-116: «Προκειμένου η συμπεριφορά (των contras) να εγείρει τη διεθνή ευθύνη των ΗΠΑ, θα έπρεπε να αποδειχθεί ότι το κράτος αυτό ασκούσε αποτελεσματικό έλεγχο επί των στρατιωτικών ή παραστρατιωτικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των οποίων τελέσθηκαν οι παραβιάσεις», θα έπρεπε δηλαδή να αποδειχθεί ότι οι ΗΠΑ ασκούσαν αποτελεσματικό έλεγχο στους αντάρτες σα να επρόκειτο για οιονεί όργανο των ΗΠΑ. Η έννοια του αποτελεσματικού ελέγχου έχει και μια άλλη διάσταση, αυτή της εξετάσεως κάθε πράξης ξεχωριστά και όχι σαν αδιαίρετο σύνολο πράξεων. Η έννοια του αποτελεσματικού ελέγχου ως οιονεί όργανο είναι πολύ δύσκολο να στοιχειοθετηθεί-αποδειχθεί και έχει ως συνέπεια να μην αποδίδονται σχεδόν ποτέ πράξεις ιδιωτών σε ένα κράτος. Η μοναδική προσπάθεια αποστασιοποίησης από αυτό έγινε στην υπόθεση Tadic καθότι το κατηγορητήριο αποτελούνταν από κατηγορίες για πράξεις παραβιάσεων των εθίμων του πολέμου και των Συμβάσεων της Γενεύης. Στην υπόθεση αυτή η Σερβία κατηγορήθηκε για συγκεκριμένες πράξεις για τις οποίες αποδείχθηκε ότι είχε τον αποτελεσματικό έλεγχο(effective control) των Σέρβων της Βοσνίας, αλλά δεν κατηγορήθηκαν για το σύνολο των πράξεων γιατί οι Σέρβοι της Βοσνίας είχαν ένα μικρό περιθώριο αυτόνομης δράσης. Έτσι το έγκλημα της Γενοκτονίας δεν αποδόθηκε στην Σερβία. 34. International Law Commission (ILC), Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,Άρθρο 9

[15] την υπό κρίση συμπεριφορά ως δική του 35. Η συμπεριφορά επαναστατικού κινήµατος, το οποίο εγκαθίσταται ως νέα κυβέρνηση ενός Κράτους, ή το οποίο επιτυγχάνει να εγκαθιδρύσει ένα νέο Κράτος σε τµήµα του εδάφους προϋπάρχοντος Κράτους ή σε έδαφος υπό τη διοίκησή του, θα θεωρείται ενέργεια του Κράτους αυτού σύµφωνα µε το διεθνές δίκαιο 36. 2.1.3 Ποινική Ευθύνη Κράτους Στο ερώτημα αν υφίσταται ποινική ευθύνη κράτους μπορούμε να αντιπαραβάλουμε την ανύπαρκτη πρακτική των κρατών γεγονός που υποδαυλίζει οποιαδήποτε θεωρητική απάντηση. Η ΕΔΔ 37 δεν κάνει καμία αναφορά σε ποινική ευθύνη κράτους. Το Διεθνές Δίκαιο αντιμετωπίζει κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο διαφορετικά είδη παραβιάσεων και των επιπτώσεών τους σε άλλα κράτη. Σύμφωνα με την ΕΔΔ 38 οι συνέπειες παραβιάσεων κανόνων Διεθνούς Δικαίου για τα κράτη είναι κατά πρώτον η υποχρέωσή τους για την μη συνδρομή με οποιοδήποτε τρόπο στη διατήρηση της παρεκκλίνουσας κατάστασης και κατά δεύτερο η συνεργασία μεταξύ των κρατών για να τερματιστεί η σοβαρή παραβίαση μέσω χρήσης νόμιμων μέσων 39. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η ΕΔΔ δεν αναφέρεται καθόλου σε ποινική ευθύνη αλλά μόνο εστιάζει στην διακοπή της παράνομης ενέργειας. 2.1.4 Ευθύνη Κράτους και Υπαιτιότητα Η νομολογία τείνει να υποστηρίζει την αντικειμενική ευθύνη αλλά υπάρχουν αποφάσεις που φαίνεται να υποστηρίζεται ότι πρέπει να υπάρχει κάποιας μορφής υπαιτιότητα 40. 35. International Law Commission, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 11. Στην Υπόθεση Αμερικανών ομήρων στη Τεχεράνη (ΗΠΑ κ. Ιράν), ΔΔΧ, 1980 (παρ. 74): «Η έγκριση που δόθηκε στα γεγονότα από τον Χομεϊνί και άλλα όργανα του ιρανικού κράτους είχε ως αποτέλεσμα η συνεχιζόμενη κατάληψη της πρεσβείας και του προσωπικού να μεταβληθούν σε πράξεις του ιρανικού κράτους. Οι φοιτητές οι οποίοι είχαν προβεί στην κατάληψη και στη σύλληψη ομήρων μετετράπησαν σε όργανα του κράτους για τις ενέργειες των οποίων διεθνή ευθύνη φέρει το ίδιο το ιρανικό κράτος». Αόριστες δηλώσεις πολιτικής στήριξης δεν αποτελεί υιοθέτηση. 36. International Law Commission, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,Άρθρο10 37. Βλ. υποσημείωση 1. 38. International Law Commission, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρα 40,41. 39. Ενεργοποίηση Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. 40. Στην Υπόθεσης Στενού της Κέρκυρας, (ΔΔΧ, 1949, σελ. 22-23): Κάθε κράτος έχει την υποχρέωση να μην επιτρέπει τη χρήση του εδάφους του για ενέργειες αντίθετες προς τα δικαιώματα άλλων κρατών. Η Αλβανία ούτε κοινοποίησε την ύπαρξη ναρκοπεδίων, ούτε προειδοποίησε τα βρετανικά πολεμικά σκάφη για τον κίνδυνο που διέτρεχαν. Εν προκειμένω, οι αλβανικές αρχές δεν προέβησαν σε καμία ενέργεια για να προληφθεί η καταστροφή παρόλο που γνώριζαν την ύπαρξη των ναρκών.

[16] Σύμφωνα με τη θεωρία της αντικειμενικής ευθύνης αυτή θεμελιώνεται χωρίς να αναζητηθεί η υπαιτιότητα του δράστη της αντιδιεθνούς πράξης 41. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανόνας 42 ότι για να υπάρχει ευθύνη πρέπει να αποδειχθεί υπαιτιότητα ή ότι και η ευθύνη είναι ανεξάρτητη από την ύπαρξή της. Σημασία έχουν οι περιστάσεις της συγκεκριμένης διαφοράς και το κανονιστικό περιεχόμενο του πρωτογενούς κανόνα που παραβιάζεται. Η υπαιτιότητα μπορεί να θεμελιωθεί εφόσον αυτό προβλέπεται στο κανονιστικό πλαίσιο του πρωτογενούς κανόνα που παραβιάζεται. Για παράδειγμα η μαζική δολοφονία ανθρώπων που ανήκουν σε μια θρησκεία θεωρείται ως γενοκτονία 43 υπό τις προϋποθέσεις που ορίζονται. Εδώ αναζητείται το σχέδιο και ο δόλος 44 της καταστροφής αυτής ως μία εκ των προαναφερθέντων προϋποθέσεων και αυτό είναι η υπαιτιότητα. 2.1.5 Διεθνής Ευθύνη και Πρόκληση βλάβης Στα άρθρα της ΕΔΔ δεν απαιτείται η πρόκληση βλάβης για την στοιχειοθέτηση ευθύνης κράτους. Το ζήτημα αξιολογείται με βάση τον πρωτογενή κανόνα που παραβιάζεται δηλαδή σε κάποιες περιπτώσεις η παραβίαση και μόνο δημιουργεί ευθύνη 45 ενώ σε άλλες για να στοιχειοθετηθεί ευθύνη πρέπει να αποδειχθεί η βλάβη 46. Η έννοια της ζημίας δεν έχει καμία νομική ανεξαρτησία. Δεν νοείται με τρόπο αυτόνομο αλλά σε σύζευξη με την πράξη με την οποία συνδέεται και της οποίας είναι το αποτέλεσμα. Δηλαδή η βλάβη ως αποτέλεσμα συνδέεται με την παραβίαση της διεθνούς υποχρέωσης 47. 41.Η διεθνής ευθύνη για παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, Μαρία Ντανιέλλα Μαρούδα, Σάκουλας 2006. 42. Για παράδειγμα τα άρθρα 2 και 12 του σχεδίου άρθρων για την ευθύνη των κρατών από διεθνώς παράνομες πράξεις της ΕΔΔ δεν απαιτείται υπαιτιότητα. 43. Υπόθεση γενοκτονίας, ΔΔΧ, 2007, παρ. 377-414: «Η γενοκτονία θα θεωρείται ως καταλογιστέα στο κράτος μόνον και κατά το μέτρο που οι πράξεις που στοιχειοθετούν γενοκτονία και οι οποίες έχουν διαπραχθεί από όργανα ή πρόσωπα που δεν αποτελούν όργανα του κράτους, διενεργήθηκαν, εν όλω ή εν μέρει, υπό τις εντολές ή τη διεύθυνση του κράτους ή κάτω από τον αποτελεσματικό έλεγχο αυτού. 44. Σύμβαση για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονία, Άρθρο ΙΙ Εις την παρούσαν Σύμβασιν ως γενοκτονία νοείται οιαδήποτε εκ των κατωτέρω πράξεων, ενεργούμενη με την πρόθεσιν ολικής ή μερικής καταστροφής ομάδος, εθνικής, εθνολογικής, φυλετικής ή θρησκευτικής, ως τοιαύτης : α) Φόνος των μελών της ομάδος. β) Σοβαρά βλάβη της σωματικής ή διανοητικής ακεραιότητος των μελών της ομάδος. γ) Εκ προθέσεως υποβολή της ομάδος εις συνθήκας διαβιώσεως δυναμένας να επιφέρωσιν την πλήρη ή την μερικήν σωματικήν καταστροφήν αυτής. 45. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παραβίαση κτιρίου διπλωματικής αποστολής χωρίς την πρόκληση κάποιας βλάβης. 46.Παράδειγμα αποτελεί η μόλυνση ποταμού όπου πρέπει να αποδειχθεί η επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος. 47. Θεμελιώδεις έννοιες στο διεθνές δίκαιο, Μ. Σαρηγιαννίδης, Σάκουλας 2014,σελ.265.

[17] 2.1.6 Διεθνώς Άδικη πράξη και χρόνος τέλεσης Σύμφωνα με την ΕΔΔ μια ενέργεια Κράτους δε συνιστά παραβίαση διεθνούς υποχρέωσης, εκτός εάν το Κράτος δεσμεύεται από την εν λόγω υποχρέωση κατά το χρόνο που η πράξη λαβαίνει χώρα 48. Στην περίπτωση των κανόνων εθιμικού δικαίου έχει σημασία πότε ο κανόνας αποκρυσταλλώθηκε ως έθιμο ή πότε αντικαταστάθηκε ένα παλαιότερο έθιμο από τον νέο κανόνα. Είναι άκυρος κάθε κανόνας ο οποίος, όταν ψηφίζεται, είναι αντίθετος σε κανόνα αναγκαστικό του γενικού διεθνούς δικαίου και ο οποίος μόνο με νέο κανόνα ίδιου χαρακτήρα μπορεί να τροποποιηθεί 49. Αν δημιουργηθεί νέος αναγκαστικός κανόνας, κάθε συνθήκη αντίθετη σε αυτόν καθίσταται άκυρη και λήγει η ισχύς της 50. Οι κανόνες αναγκαστικού δικαίου δημιουργούν υποχρεώσεις erga omnes. Από τα παραπάνω εξάγεται το συμπέρασμα ότι ένα κράτος έχει ευθύνη από την παραβίαση διεθνούς κανόνα, εφόσον ο κανόνας έχει ήδη αποκρυσταλλωθεί ως έθιμο την χρονική στιγμή της παραβίασης, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη αν το κράτος έχει συμβάλει ή όχι σε κάποια σχετική σύμβαση. 2.1.7 Λόγοι άρσης Διεθνούς Ευθύνης Το ζήτημα των περιστάσεων που αίρουν την ευθύνη Κράτους αναλύθηκε από την ΕΔΔ στο «σχέδιο άρθρων για την ευθύνη των κρατών από διεθνώς παράνομες πράξεις». Οι αναγκαίες και ικανές συνθήκες για να ισχύει αυτό αναλύονται από την ΕΔΔ όπως αυτό παρουσιάζεται παρακάτω: Έγκυρη συναίνεση Κράτους στην τέλεση συγκεκριμένης ενέργειας από άλλο Κράτος αίρει τον άδικο χαρακτήρα της ενέργειας αυτής ως προς το πρώτο Κράτος, στην έκταση που η ενέργεια παραµένει εντός των ορίων της συναίνεσης 51. Ο άδικος χαρακτήρας ενέργειας Κράτους αίρεται, εάν η ενέργεια συνιστά νόµιµο µέσο άµυνας που λαµβάνεται σύµφωνα µε το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών 52. Ο άδικος χαρακτήρας ενέργειας Κράτους, η οποία δε συνάδει µε διεθνή υποχρέωση έναντι άλλου Κράτους, αίρεται, εάν και στο μέτρο που η πράξη συνιστά αντίμετρο που λαµβάνεται εναντίον του δεύτερου Κράτους σύμφωνα µε το Δεύτερο Κεφάλαιο του Τρίτου Μέρους 53. 48. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 13. 49. Βάσει του άρθρου 53 του Χάρτη ΗΕ 50. Βάσει του άρθρου 64 του Χάρτη ΗΕ. 51. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 20 52. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 21 53. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 22

[18] Ο άδικος χαρακτήρας ενέργειας Κράτους, η οποία δε συνάδει µε διεθνή υποχρέωση του Κράτους αυτού, αίρεται, εάν η ενέργεια οφείλεται σε ανωτέρα βία, δηλαδή στην επέλευση µιας ακατανίκητης δύναµης ή ενός γεγονότος εκτός των ορίων ελέγχου του Κράτους, που καθιστούν την εκπλήρωση της υποχρέωσης πρακτικώς αδύνατη υπό τις περιστάσεις αυτές. Τα παραπάνω δεν εφαρμόζονται εάν η κατάσταση της ανωτέρας βίας οφείλεται, είτε αφ εαυτής είτε σε συνδυασµό µε άλλους παράγοντες, στη συμπεριφορά του Κράτους που την επικαλείται ή το Κράτος έχει αναλάβει τον κίνδυνο της επέλευσης αυτής της κατάστασης 54. Ο άδικος χαρακτήρας ενέργειας Κράτους, η οποία δε συνάδει µε διεθνή υποχρέωση του Κράτους αυτού, αίρεται, εάν ο αυτουργός της υπό κρίση ενέργειας, ευρισκόμενος σε κατάστασης κινδύνου ζωής, δεν έχει άλλο εύλογο τρόπο διάσωσης της δικής του ζωής ή της ζωής άλλων ατόµων που έχουν ανατεθεί στη φροντίδα του. Τα παραπάνω δεν εφαρμόζονται εάν η κατάσταση κινδύνου ζωής οφείλεται, είτε αφ εαυτής είτε σε συνδυασµό µε άλλους παράγοντες, στη συμπεριφορά του Κράτους που την επικαλείται ή η επίµαχη ενέργεια ενδέχεται να προκαλέσει παρόµοιο ή μεγαλύτερο κίνδυνο 55. Η κατάσταση ανάγκης δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο επίκλησης από Κράτος ως λόγος άρσεως του άδικου χαρακτήρα µιας ενέργειας, η οποία δεν συνάδει µε µια διεθνή υποχρέωση του Κράτους αυτού, εκτός εάν η ενέργεια αυτή είναι ο µόνος τρόπος για να διαφυλάξει το Κράτος ουσιώδες συμφέρον του από σοβαρό και επικείμενο κίνδυνο και δεν παραβλάπτει σηµαντικά ουσιώδες συμφέρον του Κράτους ή των Κρατών, έναντι των οποίων υφίσταται η υποχρέωση, ή της διεθνούς κοινότητας ως συνόλου. Σε κάθε περίπτωση, η κατάσταση ανάγκης δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο επίκλησης από Κράτος ως λόγος άρσεως του άδικου χαρακτήρα µιας ενέργειας εάν η υπό κρίση διεθνής υποχρέωση αποκλείει τη δυνατότητα επίκλησης κατάστασης ανάγκης ή το Κράτος έχει συμβάλλει στη δημιουργία της κατάστασης ανάγκης 56. Όλα τα παραπάνω όμως διαφοροποιούνται όταν έχουμε παραβίαση κανόνα αναγκαστικού δικαίου που για την περίπτωση αυτή καµία διάταξη των άρθρων της ΕΔΔ δεν αίρει τον άδικο χαρακτήρα οποιασδήποτε ενέργειας Κράτους, η οποία δε συνάδει µε την υποχρέωση αυτή 57. 54. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 23 55. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 24 56. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 25 57. ILC, Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Άρθρο 26

[19] 2.2 Δίκαιο Ευθύνης Διεθνούς Οργανισμού 2.2.1 Γενικά Κάθε Διεθνής Οργανισμός ιδρύεται με διεθνείς συνθήκες που συνάπτουν κράτη ή άλλος Δ.Ο. Η ιδρυτική συνθήκη καθορίζει τους σκοπούς, την οργανική διάρθρωση και την έκταση των αρμοδιοτήτων του Διεθνή Οργανισμού. Τα κύρια όμως χαρακτηριστικά των περισσοτέρων Διεθνών Οργανισμών είναι ότι αποβλέπουν στη διεθνή συνεργασία, έχουν μονιμότητα, διαθέτουν όργανα χωριστά από εκείνα των κρατών μελών και τους αναγνωρίζεται διεθνής νομική προσωπικότητα. Ένα βασικό στοιχείο τους είναι η ανάγκη ο Οργανισμός να διαθέτει δικά του μόνιμα όργανα που να εκφράζουν την βούληση του για την πραγματοποίηση του επιδιωκομένου σκοπού. Σε κάθε περίπτωση η διεθνής ευθύνη του οργανισμού δεν περιορίζεται από την ιδρυτική του συνθήκη, αλλά επεκτείνεται σε όλες τις περιπτώσεις που ο οργανισμός έχει ασκήσει την εξουσία του ή έχει δράσει κατά παράβαση του καταστατικού του 58. Ο Διεθνής Οργανισμός υφίσταται ως νομική οντότητα από την στιγμή που θα τεθεί σε ισχύ η ιδρυτική του συνθήκη. Αντίθετα με τα Κράτη, οι διεθνείς οργανισμοί ως δευτερογενή υποκείμενα διεθνούς δικαίου διαθέτουν περιορισμένη νομική προσωπικότητα. Συνέπεια της νομικής προσωπικότητας των Διεθνών Οργανισμών και ως εκ τούτου και του ΟΗΕ είναι η δυνατότητα να εγείρουν διεθνή αξίωση κατά κράτους μέλους και μη μέλους, όπως επίσης δυνατή είναι η έγερση αξίωσης κατά διεθνούς οργανισμού για παραβίαση κανόνων του διεθνούς δικαίου ή άλλη παράνομη συμπεριφορά όπως αναλυτικά θα παρουσιαστεί παρακάτω. Βέβαια οι Δ.Ο δεν διαθέτουν δικαστήρια οπότε δεν υπάρχει πρακτική επί της απόδοσης ευθύνης. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για παράδειγμα είναι ανοικτό μόνο σε κράτη. Η Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου όπως και στην περίπτωση των κρατών έτσι και για τους Διεθνείς οργανισμούς δεν προχώρησε στη σύναψη μιας σύμβασης ως προς το θέμα της ευθύνης τους αλλά παρουσίασε το έργο της ως Σχέδιο Άρθρων στα όρια του εθιμικού Δικαίου. Η επιτροπή βασίστηκε στο Σχέδιο Άρθρων για την ευθύνη Κράτους και έκανε και εδώ διάκριση μεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών κανόνων. Η διαφορά της ευθύνης Δ.Ο με την ευθύνη του Κράτους είναι το γεγονός της ιδιαίτερης φύσης των δραστηριοτήτων τους καθώς και ο τρόπος λειτουργίας τους και οι αρμοδιότητες που έχουν εκχωρηθεί από τα κράτη που τους απαρτίζουν 59. Η διεθνή ευθύνη των Δ.Ο σύμφωνα με τα όσα προβλέπει σχετικά το Σχέδιο Άρθρων της Επιτροπής Διεθνούς Δικαίου(ΕΔΔ), αποτελείται από 67 άρθρα και χωρίζεται σε έξι μέρη. Το Σχέδιο Άρθρων εφαρμόζεται σε περίπτωση διεθνούς ευθύνης ενός Δ.Ο για πράξη η οποία 58. Το δίκαιο των διεθνών οργανισμών, Π. Νάσκου- Περράκη, Θέμις 2011, σελ.61. 59. Στην περίπτωση της Ευρωπαικής Ένωσης για παράδειγμα και για την συμμετοχή της στη Σύμβαση Δικαίου Θάλασσας, και λόγω εκχώρησης αρμοδιοτήτων των Κρατών μελών της ΕΕ σε αυτή, μια πιθανή παραβίαση διεθνούς Κανόνα από το Κράτος μέλος επιφέρει πιθανή ευθύνη του Οργανισμού.

[20] είναι άδικη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο 60. Με τον όρο διεθνής οργανισμός αναφέρεται σε οργανισμό που έχει ιδρυθεί με συνθήκη ή άλλο κείμενο που διέπεται από το διεθνές δίκαιο και ο οποίος διαθέτει ίδια διεθνή νομική προσωπικότητα 61. Ο ορισμός αυτός αναφέρεται αποκλειστικά σε οργανισμούς που έχουν ιδρυθεί σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και όχι σύμφωνα με το εσωτερικό δίκαιο κάποιας χώρας. Επίσης το Κράτος μέλος του οργανισμού μπορεί να υπέχει διεθνή ευθύνη η οποία προκύπτει από την σχέση του με την δραστηριότητα του οργανισμού 62. Η απόδοση ευθύνης σε διεθνή οργανισμό για διεθνή αδικοπραξία δεν αποκλείει την ύπαρξη παράλληλης ευθύνης άλλου υποκειμένου του διεθνούς δικαίου υπό τις ίδιες συνθήκες. Δεν αποκλείεται δηλαδή διεθνής οργανισμός να έχει συνεργαστεί με κράτος για την παραβίαση διεθνούς υποχρέωσης που αφορά και τους δύο. Όμως πέρα από την πιθανή παράλληλη ευθύνη του κράτους μέλους του Οργανισμού κάθε διεθνής αδικοπραξία Δ.Ο επισύρει τη διεθνή του ευθύνη 63. Με τον όρο Διεθνής αδικοπραξία Δ.Ο νοούμε την συμπεριφορά που συνίσταται σε πράξη ή παράλειψη η οποία είναι αποδοτέα στο Δ.Ο κατά το διεθνές δίκαιο και αποτελεί παραβίαση διεθνούς υποχρέωσής του 64. 2.2.2 Καταλογισμός συμπεριφοράς σε Δ.Ο. Η απόδοση συμπεριφοράς σε οργανισμό στοιχειοθετείται ως η ενέργεια του διεθνούς οργανισμού κατά το διεθνές δίκαιο μέσα από τη συμπεριφορά οργάνου ή αντιπροσώπου διεθνούς οργανισμού κατά την άσκηση των καθηκόντων αυτού του οργάνου ή του αντιπροσώπου, ανεξάρτητα από τη θέση που κατέχει το όργανο ή ο αντιπρόσωπος στον οργανισμό 65. Τα όργανα διεθνών οργανισμών δεν έχουν νομική προσωπικότητα ανεξάρτητη από τον οργανισμό. Είναι ο ίδιος ο οργανισμός και μέσω αυτών εκφράζεται η αυτόνομη βούληση του οργανισμού. Το βασικό όμως ζήτημα που αναδύεται εδώ είναι σε ποιον θα αποδοθεί η συμπεριφορά. Το κριτήριο απόδοσης συμπεριφοράς είναι ποιος ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο επι του φορέα που υπέπεσε σε συγκεκριμένη συμπεριφορά, δηλαδή σημασία φαίνεται να διαδραματίζει ο λεγόμενος επιχειρησιακός έλεγχος. Το παραπάνω καθίσταται σαφές καθόσον όπως προαναφέρθηκε για κάθε επιχείρηση αποφασίζονται συγκεκριμένοι ΚE και δίδεται συγκεκριμένη εντολή ανάλογα με τη φύση, το σκοπό της επιχείρησης αλλά και τη διαθεσιμότητα των μέσων με την απόφαση αυτή να παίρνεται από την αρχή που ορίζει την επιχείρηση. Ο ΟΗΕ έχει τον αποκλειστικό έλεγχο της ανάπτυξης των ειρηνευτικών επιχειρήσεων στις οποίες συμμετέχουν 60. ILC, Articles on the responsibility of international organizations for Internationally Wrongful Acts, 2011, Άρθρο 1 61. ILC, Articles on the responsibility of international organizations for Internationally Wrongful Acts, 2011, Άρθρο 2 62.ILC, Articles on the responsibility of international organizations for Internationally Wrongful Acts, 2011, Άρθρο 1 63. ILC, Articles on the responsibility of international organizations for Internationally Wrongful Acts, 2011, Άρθρο 3 64. ILC, Articles on the responsibility of international organizations for Internationally Wrongful Acts, 2011, Άρθρο 4 65. ILC, Articles on the responsibility of international organizations for Internationally Wrongful Acts, 2011, Άρθρο 6