Ο ρολος των ενηλικων στο παιχνιδι των παιδιων

1 Ο ρολος των ενηλικων στο παιχνιδι των παιδιων

Ο ρόλος των ενηλίκων Σε μεγάλο μέρος της θεωρίας και της έρευνας για το παιχνίδι, δίνεται έμφαση στον αυθόρμητο χαρακτήρα του και στην ελευθερία που παρέχει στο παιδί να δράσει όπως αυτό επιθυμεί Αυτό θέτει ερωτήματα σχετικά με τη συμμετοχή των ενηλίκων στο παιχνίδι των παιδιών, εφόσον μπορεί να θεωρηθεί ότι τέτοιες πρακτικές «καταστρατηγούν το παιχνίδι ως αυθόρμητη και ευχάριστη δραστηριότητα και το μετατρέπουν σε καθοδηγούμενη εμπειρία» 2

Ο ρόλος των ενηλίκων Τελευταία όμως, τονίζεται η σημασία της ενεργητικής συμμετοχής των ενηλίκων στο παιχνίδι των παιδιών, τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών, και αναδεικνύονται πολλαπλά οφέλη από αυτή. 3

Ο ρόλος των ενηλίκων Η συμμετοχή των ενηλίκων στο παιχνίδι των παιδιών δεν έχει οικουμενικό χαρακτήρα. Στη βιβλιογραφία περιγράφονται τρία μοντέλα αντιμετώπισης του παιχνιδιού σε διαφορετικούς πολιτισμούς αλλά και κοινωνικές ομάδες, τα οποία συνδέονται με τη συμμετοχή των ενηλίκων στο παιχνίδι των παιδιών: ενθάρρυνση του παιχνιδιού (αναγνώριση της αξίας του παιχνιδιού, υψηλή επένδυση σε αυτό και συμμετοχή ενηλίκων με ρόλο συμπαίκτη), αποδοχή του παιχνιδιού (το παιχνίδι αναγνωρίζεται ως δραστηριότητα των παιδιών, όμως η επένδυση σε αυτό είναι χαμηλή και οι ενήλικες δεν παίρνουν το ρόλο συμπαίκτη) ανοχή ή αναστολή του παιχνιδιού (χαμηλή αξία του παιχνιδιού, έμφαση στη συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες). 4

Ο ρόλος των ενηλίκων Οι ενήλικες ενθαρρύνουν το παιχνίδι συμμετέχουν σε αυτό υιοθετούν συγκεκριμένες πρακτικές κατά τη συμμετοχή τους στο πλαίσιο γενικότερων απόψεων και πρακτικών για το παιχνίδι, την ανατροφή και κοινωνικοποίηση των παιδιών 5

Ο ρόλος των ενηλίκων Τα παιδιά να νιώθουν και να είναι ασφαλή Συνθήκες ώστε τα παιδιά να μπορούν να παίξουν όπως θέλουν με ασφάλεια, σωματική και συναισθηματική. Ασφαλή όρια στο παιχνίδι ώστε να είναι μια θετική εμπειρία για όλους. 6

Ο ρόλος των ενηλίκων Χρόνος, χώρος και «χώρος» για παιχνίδι Επαρκής χρόνος για παιχνίδι Επαρκής χρόνος ώστε τα παιδιά να τελειώνουν το παιχνίδι που παίζουν πριν προχωρήσουν σε κάτι άλλο Χώρος για παιχνίδι ή/και διατήρηση του χώρου του παιχνιδιού (ή και του παιχνιδιού) ώστε το παιχνίδι να μπορεί να συνεχιστεί αργότερα. Αυτό επιτρέπει στο παιδί να σταματάει και να συνεχίζει το παιχνίδι του από εκεί που το άφησε Ακαταστασία, αλλαγές στο χώρο, φασαρία, «βρωμιά» 7

Ο ρόλος των ενηλίκων Υλικά και αντικείμενα για να παίζουν τα παιδιά Παιχνίδια-αντικείμενα αλλά και άλλα πράγματα (κατσαρόλες, καθημερινά ρούχα για να μασκαρεύονται, για να παριστάνουν τους μεγάλους ). Τα καλύτερα παιχνίδια είναι αυτά που ενθαρρύνουν το δημιουργικό παιχνίδι και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολλά παιχνίδια όσο το παιδί μεγαλώνει. 8

Ο ρόλος των ενηλίκων Ευκαιρίες στα παιδιά να παίξουν με άλλους Τα παιδιά ωφελούνται από το να παίζουν μόνα τους, με άλλα παιδιά διαφόρων ηλικιών και με ενήλικες. Ευκαιρίες για παιχνίδι, κανονίζοντας τις ομάδες παιχνιδιού ή συναντήσεις για παιχνίδι ανάλογα με την ηλικία, τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. 9

Ο ρόλος των ενηλίκων Συμμετέχουν ενεργά υποστηρίζοντας το παιχνίδι με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις ανάγκες των παιδιών παρέα διευκόλυνση/υποστήριξη/ενθάρρυνση ώστε το παιδί να πάρει μέρος σε κοινό παιχνίδι με άλλα παιδιά υποστήριξη του παιχνιδιού (π.χ. μπορεί να «στήσουν τη σκηνή», να προτείνουν ιδέες, να κάνουν το «μοντέλο» ) παίζουν με τα παιδιά ως συμπαίκτες 10

Η συμμετοχή των ενηλίκων Παρέα παρατηρούν προσφέρουν αίσθηση ασφάλειας ώστε τα παιδιά να μπορούν να εκφράσουν πως νοιώθουν και τι θέλουν δείχνουν την αποδοχή τους και συμμερίζονται τις πρωτοβουλίες των παιδιών 11

Η συμμετοχή των ενηλίκων Διευκόλυνση, υποστήριξη, ενθάρρυνση για να συνεχίσουν το παιχνίδι υπάρχουν στιγμές που το παιχνίδι δεν πηγαίνει καλά και το παιδί χρειάζεται κάποια βοήθεια, όπως όταν απογοητεύεται με κάτι που κάνει και θέλει να τα παρατήσει ιδέες για νέο παιχνίδι ιδέες για επέκταση του παιχνιδιού 12

Η συμμετοχή των ενηλίκων Διευκόλυνση, υποστήριξη, ενθάρρυνση για να ξεκινήσουν το παιχνίδι για να ξεκινήσουν να παίζουν (όταν πχ. ψάχνουν κάτι να κάνουν) για να μπορέσουν να εμπλακούν σε κοινό παιχνίδι με άλλα παιδιά για να μοιραστούν το παιχνίδι τους με κάποιο άλλο παιδί και να μην το αποκλείσουν 13

Η συμμετοχή των ενηλίκων Διευκόλυνση, υποστήριξη, ενθάρρυνση για να διαχειριστούν προσωρινές απογοητεύσεις ή ανησυχίες για να διαχειριστούν αποκλεισμούς από το παιχνίδι 14

Η συμμετοχή των ενηλίκων Παίζουν μαζί με τα παιδιά αναλαμβάνοντας ρόλους και συντονίζοντας τη δράση τους με αυτήν των παιδιών Ακολουθώντας τις πρωτοβουλίες του παιδιού: συμμορφώνονται με τις πρωτοβουλίες των παιδιών και τις ιδέες τους 15

Η συμμετοχή των ενηλίκων Παίζουν μαζί με τα παιδιά αναλαμβάνοντας ρόλους και συντονίζοντας τη δράση τους με αυτήν των παιδιών Εμπλουτίζοντας το παιχνίδι ή μαθαίνοντας κάτι καινούργιο στο παιδί: Για παράδειγμα αν ένα παιδί κάνει πως μαγειρεύει, θα μπορούσαμε να ζητήσουμε τα υλικά για την συνταγή Όταν το παιχνίδι του super market γίνεται επαναληπτικό και μονότονο, μπορούμε να ζητήσουμε τηλεφωνική παραγγελία και αποστολή στο σπίτι Όταν οι μεγάλοι συμμετέχουν με αυτόν τον τρόπο, επαναπροσδιορίζουν το παιχνίδι των παιδιών έτσι ώστε να μην έχει την ίδια αίσθηση. Στιγμές που μπορούμε να το κάνουμε αυτό είναι, για παράδειγμα, όταν βλέπουμε ότι χρειάζονται κάποια καθοδήγηση ή όταν έχουν φτάσει σε ένα σημείο που δεν ξέρουν τι άλλο να κάνουν, ή όταν μας καλούν να συμμετέχουμε στο παιχνίδι. Ξεκινώντας ένα παιχνίδι με τα παιδιά 16

Η σημασία της συμμετοχής των ενηλίκων Οι ενήλικες συμβάλλουν Στην κατανόηση, υιοθέτηση, εφαρμογή και διατήρηση κανόνων που είναι απαραίτητοι για το παιχνίδι Στην ανάπτυξη θεμάτων για παιχνίδι Στη διατήρηση του ενδιαφέροντος Στη διεύρυνση του παιχνιδιού και στην εισαγωγή νέων μέσων Στη διευκόλυνση της συμμετοχής 17

Η σημασία της συμμετοχής των ενηλίκων Όταν συμμετέχει κάποιος ενήλικας Μεγαλύτερη διάρκεια παιχνιδιού Πιο «πλούσιο» παιχνίδι Τα παιδιά παίζουν με πιο εξελιγμένο τρόπο Αυξάνεται η λεκτική επικοινωνία Καλλιεργούνται κοινωνικές δεξιότητες 18

Η σημασία της συμμετοχής των ενηλίκων Μελέτες δείχνουν ότι η υποστήριξη των ενηλίκων είναι εξαιρετικά σημαντική: Επικοινωνία Κοινωνικές δεξιότητες Συναισθηματικός έλεγχος Δημιουργικότητα Γνωστικές κατακτήσεις 19

Η σημασία της συμμετοχής των ενηλίκων Η συμμετοχή των ενηλίκων σε κοινό παιχνίδι με τα παιδιά, είναι πολύ ξεχωριστή και σημαντική για αυτά. Από τα πιο σημαντικά οφέλη, είναι ότι το κοινό παιχνίδι συμβάλλει στην επικοινωνία και χτίζει στενές σχέσεις με τα παιδιά 20

Η συμμετοχή των ενηλίκων Είναι πάντα έτσι; Πάντα το κοινό παιχνίδι συνδέεται με θετικά αποτελέσματα; 21

Μια ιστορία Από Wood, E. & Attfield, J. (2005) Play, Learning and the Early Childhood Curriculum. London: Sage (σελ. 158). Η Μαρία, 3 1/2 ετών, ζητάει από τη δασκάλα της να παίξει μαζί της: Μ: Ανέβα στο λεωφορείο μου. Εγώ είμαι ο οδηγός, εσύ είσαι η μαμά (Κάθεται και παριστάνει ότι οδηγεί το λεωφορείο. Κρατάει ένα φανταστικό τιμόνι και κάνει τους ήχους μηχανής) Δ: Που θα πάμε; Μ: Πάμε στα Σπάτα; Δ: Είναι μακριά; Μ: Όχι πολύ μακριά, δεν είναι πολύ μακριά. Έχω πάει εκεί, εκεί πάμε στο ζωολογικό κήπο Δ: Ωραία θα είναι, θέλω να πάω στο ζωολογικό κήπο. Πόση ώρα θα κάνουμε να φτάσουμε; Μ: Δεν ξέρω, δεν είναι μακριά Δ: Θα κάνουμε μισή ώρα ή μία ώρα; Μ: Τι ώρα είναι; Εσύ φοράς ρολόι Δ: Είναι 10 Μ: Δεν είναι μακριά. Θα δούμε τα λιοντάρια, τα φίδια, μπορεί να έχει ελέφαντες... Α, να, φτάσαμε, δεν ήταν πολύ μακριά. Έλα μέσα και συ. Δ: Πρέπει να πληρώσω για να μπω; Μ: Ναι Δ: Πόσο κάνει το εισιτήριο; Μ: Δεν ξέρω (και απομακρύνεται) 22

Μια άλλη Από τις καταγραφές του μαθήματος πρακτικής άσκησης 3 ου έτους, Τ.Ε.Α.Π.Η.. Το απόσπασμα είναι από ολοήμερο νηπιαγωγείο: Πριν το φαγητό τα παιδιά πήγαν να πλύνουν τα χέρια τους. Καθώς επέστρεφαν στην τάξη, η νηπιαγωγός κάθισε μπροστά στην πόρτα και υποδυόταν την υπεύθυνη ενός εστιατορίου. Ζητούσε από τα παιδιά να της πουν το όνομα και το επίθετό τους ώστε να ελέγξει την κράτηση τραπεζιού σε μια λίστα. Τα παιδιά γελούσαν και παράλληλα απαντούσαν στις ερωτήσεις της υπεύθυνης μιλώντας στον πληθυντικό. Νηπιαγωγός: Γεια σας! Καλώς ήρθατε στο μαγαζί μας. Το όνομά σας; Α: Αμαλία Νηπιαγωγός: Και το επίθετό σας; Α: Ξένου, Αμαλία Ξένου Νηπιαγωγός: Μμμμ, μάλιστα. Για να ελέγξω τη λίστα μας. Σας βρήκα! Μπορείτε να περάσετε. Μισό λεπτό να δω σε ποιο τραπέζι κάθεστε. Α: Εντάξει κυρία μου. Νηπιαγωγός: Θα καθίσετε στο πίσω τραπέζι. Ευχαριστούμε που μας επιλέξατε! Αργότερα, ενώ έχουν μοιραστεί τα φαγητά από τους υπεύθυνους της τάξης που έχουν ρόλο σερβιτόρων, ένα άλλο παιδί: Ε: (απευθυνόμενη στην υπεύθυνη του εστιατορίου): Κυρία μου έχουμε ένα πρόβλημα εδώ. Έρχεστε σας παρακαλώ να μας βοηθήσετε; Νηπιαγωγός: Προέκυψε πρόβλημα στο μαγαζί μας; Βεβαίως και έρχομαι! Ε: Το φαγητό είναι κρύο! Νηπιαγωγός: Είναι κρύο; Αποκλείεται να συμβαίνει αυτό σε τόσο καλό μαγαζί! Μην ανησυχείτε κυρία μου, θα το φροντίσουμε. Ε: Εντάξει, περιμένω. Ευχαριστώ! 23

Η συμμετοχή των ενηλίκων Η δυνατότητα του κοινού παιχνιδιού να συμβάλλει στην ανάπτυξη του παιχνιδιού των παιδιών ελαττώνεται, όταν ο ενήλικας δίνει οδηγίες κατευθύνει «μονόπλευρη συμμετοχή» (π.χ. Ξεκίνημα δραστηριότητας που δεν εναρμονίζεται με την τρέχουσα δραστηριότητα και τα ενδιαφέροντα ή επιθυμίες ή ικανότητες του παιδιού) ασκεί κριτική ή καθοδηγεί ή χειρίζεται ή μετατρέπει το παιχνίδι σε μάθημα Χωρίς να συντονίζεται με τις επιθυμίες, ανάγκες, ιδέες του παιδιού 24

Η συμμετοχή των ενηλίκων Προϋποθέσεις: Ο ενήλικας Παίζει και συνεργάζεται με το παιδί στο χώρο της φαντασίας, δεν ενεργεί σαν «θεατής» δίνοντας οδηγίες και προσπαθώντας να φέρει το παιχνίδι όσο γίνεται κοντά στην πραγματικότητα Παρατηρεί το αυθόρμητο παιχνίδι του παιδιού και ενεργεί με σκοπό να το βοηθήσει να το αναπτύξει και να το επεκτείνει δίνοντας έδαφος στα παιδιά να αναπτύξουν τις δικές τους ιδέες 25

Ο ρόλος των ενηλίκων Ο συντονισμός της δράσης του ενήλικα με αυτήν του παιδιού ώστε να υποστηρίξει και να επεκτείνει το παιχνίδι, θεωρείται σημαντική παράμετρος της συμμετοχής των ενηλίκων στο παιχνίδι των παιδιών 26

Ο ρόλος των ενηλίκων Για να συντονίσει τη δράση του με το παιδί ο ενήλικας χρειάζεται: να αναγνωρίσει και να σεβαστεί την αφετηρία του παιχνιδιού και τη σημασία του παιχνιδιού για το παιδί (π.χ. τη φανταστική διάσταση, την προσποίηση και τη συναισθηματική χροιά του παιχνιδιού) «πώς θα κάνει μπάνιο η κούκλα μέσα στο φλυτζανάκι του τσαγιού;» «ωραίο που είναι το νανούρισμά σου!» «τώρα που κοιμήθηκε το μωρό, τι νομίζεις ότι θα κάνει η μαμά;» να υποστηρίξει το παιχνίδι λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες και τις επιθυμητές (αυτές που απαιτούνται) ικανότητες του παιδιού, ώστε να εκπληρώνεται η επιθυμία του να παίξει να παρέχει και να ρυθμίζει την υποστήριξη, ανάλογα με τις κατακτήσεις του παιδιού (θεωρητικές έννοιες: Διυποκειμενικότητα, Ζώνη Εγγύτερης Ανάπτυξης «Σκαλωσιά») 27

Ο ρόλος των ενηλίκων- Διυποκειμενικότητα Προερχόμενη από την αναπτυξιακή ψυχολογία και την επικοινωνία, η διυποκειμενικότητα αναφέρεται στην κοινή αντίληψη ανάμεσα σ αυτούς που μετέχουν σε μια δραστηριότητα. Σύμφωνα με τον Trevarthen (π.χ. 1988, 1992) οι ρίζες της βρίσκονται στην επικοινωνία μητέρας-βρέφους και η διυποκειμενικότητα επιτυγχάνεται μέσω της αναγνώρισης και του συντονισμού των στόχων της επικοινωνίας δηλαδή: μέσω κοινής επικέντρωσης της προσοχής ή επίτευξης κοινού επίκεντρου ενδιαφέροντος και μέσω συμφωνίας ως προς τη μορφή επικοινωνίας 28

Ο ρόλος των ενηλίκων- Διυποκειμενικότητα Το κοινό επίκεντρο του ενδιαφέροντος χρησιμεύει ως σημείο εκκίνησης για την κοινή δραστηριότητα και δίνει τη δυνατότητα σ αυτούς που συμμετέχουν να επεκτείνουν τις γνώσεις/ κατανόηση που έχουν και να κατανοήσουν νέες καταστάσεις (Rogoff, 1990, Wertsch, 1984). 29

Ο ρόλος των ενηλίκων- Διυποκειμενικότητα Η συμφωνία για τη μορφή επικοινωνίας συνδέεται με τη συμφωνία για την κοινή δραστηριότητα και γίνεται φανερή στους ρόλους που υιοθετούν οι συμμετέχοντες στην αλληλεπίδραση και στον τρόπο που επικοινωνούν (π.χ. λεκτικοί και εξωλεκτικοί μηχανισμοί για να δείξουν προθέσεις, καθοδήγηση μέσω οδηγιών κατά την επίλυση ενός προβλήματος, ανάληψη διαφορετικών ρόλων κατά την προσποίηση). 30

Ο ρόλος των ενηλίκων- Διυποκειμενικότητα Πρόκειται για μια δυναμική διαδικασία η οποία βασίζεται: εμπιστοσύνη αμοιβαιότητα εναλλαγή των ρόλων 31

Παιχνίδι προσποίησης και διυποκειμενικότητα Ο Goncu (1993), μελετώντας το κοινωνικό παιχνίδι προσποίησης σε παιδιά, προτείνει ότι η επίτευξη και η εξέλιξη της διυποκειμενικότητας βρίσκεται πίσω από την εξέλιξη αυτής της μορφής παιχνιδιού. Για να προσποιηθούν με τους συμπαίκτες τους, τα παιδιά πρέπει: 32

Παιχνίδι προσποίησης και διυποκειμενικότητα να «συμφωνούν» για το θέμα της προσποίησης και τους τρόπους να εκτελεστεί (σημασία κοινών εμπειριών και αναγκών) να «συμφωνήσουν» ότι είναι προσποίηση και όχι πραγματικότητα να διευρύνουν την προσποίηση κατανοώντας και επεκτείνοντας ο ένας τις ιδέες του άλλου, κάτι που παραπέμπει στη «ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης» 33

Η Ζώνη Εγγύτερης Ανάπτυξης (ΖΕΑ) «Η απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού όπως αυτό καθορίζεται από την ανεξάρτητη επίλυση προβλημάτων και στο επίπεδο της εν δυνάμει ανάπτυξης, όπως αυτό καθορίζεται από την επίλυση προβλημάτων κάτω από την καθοδήγηση των ενηλίκων ή σε συνεργασία με πιο ικανούς συνομηλίκους» (Vygotsky, 1997, σ. 147). Έννοια η οποία δεν ταυτίζεται με την καθοδήγηση αλλά αναφέρεται στην ψυχολογική αλλαγή που πραγματοποιείται με τη συνδρομή της καθοδήγησης. Το παιχνίδι, σύμφωνα με τον Vygotsky, δημιουργεί ΖΕΑ (όπως είδαμε στη συζήτηση για το παιχνίδι και την αυτό-ρύθμιση) Η καθοδήγηση στα πλαίσια του παιχνιδιού λαμβάνει υπόψη τις τρέχουσες και τις επιθυμητές (αυτές που απαιτούνται) ικανότητες του παιδιού, ώστε να εκπληρώνεται η επιθυμία να παίξει 34

Η «σκαλωσιά» Ο όρος εισήχθη από τον Bruner Αναφέρεται στους τρόπους καθοδήγησης/υποστήριξης ώστε το παιδί να πραγματοποιήσει αυτό που μόνο του δεν θα μπορούσε να πραγματοποιήσει Περιλαμβάνει την κατάλληλη προσαρμογή της υποστήριξης στις ικανότητες του παιδιού και την τροποποίηση, απόσυρση κλπ. σύμφωνα με τις αναδυόμενες ικανότητες και τα επιτεύγματα του παιδιού. 35

Έτσι Κατά το παιχνίδι παιδιών-ενηλίκων, έχει σημασία η επίτευξη κοινού στόχου και τρόπου επικοινωνίας που συνδέεται με το παιχνίδι και αποτελεί το πλαίσιο για κοινή δράση η οποία υποστηρίζει και επεκτείνει το ίδιο το παιχνίδι και τις αναπτυσσόμενες ικανότητες του παιδιού 36

Και ας μην ξεχνάμε Το κοινό παιχνίδι παιδιών-ενηλίκων συμβάλλει πάνω απ όλα στην επικοινωνία και τη δημιουργία καλής σχέσης Είναι πηγή χαράς και ευχαρίστησης Απαιτεί ελάχιστα υλικά μέσα 37

Παιχνίδι στο νηπιαγωγείο Το παιχνίδι είναι ανάγκη των παιδιών, σημαντική δραστηριότητα για την προσχολική ηλικία και μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματικό μέσο για την προαγωγή της ανάπτυξης των παιδιών, για τη διδασκαλία και για τη μάθηση. 38

Παιχνίδι στο νηπιαγωγείο Στόχος δεν είναι να καταστήσουμε το παιχνίδι εργαλείο διδασκαλίας, καταργώντας τη χαρά και τον αυθορμητισμό του (όπως η δασκάλα της Μ.) Στόχος δεν είναι να εξιδανικεύσουμε το παιχνίδι ούτε να υποβαθμίσουμε τη σημασία του σε εκπαιδευτικά πλαίσια και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στόχος είναι να κατανοήσουμε τους τρόπους και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες το παιχνίδι αποτελεί σημαντική παιδαγωγική στρατηγική. 39

Βιβλιογραφία Αυγητίδου, Σ. (2001) Εισαγωγή. Στο Σ. Αυγητίδου (Επιμ.) Το Παιχνίδι. Σύγχρονες Ερευνητικές και Διδακτικές Προσεγγίσεις (13-51). Αθήνα: Τυπωθήτω. Blair, C., Razza, R.P. (2007) Relating effortful control, executive function and false-belief understanding to emerging math and literacy ability in kindergarten. Child Development, 78, 647-663. Berk, L., Mann, T.D., Ogan, A.T. (2006) Make-believe play: wellspring for development of self-regulation. Στο D. Singer, R. Golinkoff, Hirsh-Pasek, K. (Επιμ.), Play=Learning. How Play Motivates and enhances Children s Cognitive and Social-emotional Growth (74-101). N.Y.: Oxford University Press. Berk, L., Winsler, A. (1995) Scaffolding Children s Learning: Vygotsky and Early Childhood Education. Washington DC: National Association for the Education of Young Children. 40

Βιβλιογραφία 41 Βοσνιάδου, Σ. (2001) Πώς Μαθαίνουν οι Μαθητές. Έκδοση της Διεθνούς Ακαδημίας της Εκπαίδευσης και του Διεθνούς Γραφείου Εκπαίδευσης της UNESCO. Διαθέσιμο στο http://users.att.sch.gr/pzafeir/c-arfra/yliko-htm/did- Pos_math_mathites.pdf Bodrova, E., Leong, D. (2001) Tools of the Mind: A Case Study of Implementing the Vygotskian Approach in American Early Childhood and Primary Classrooms. Unesco: International Bureau of Education. Bodrova, E., Leong, D. (2003) Learning and development of preschool children from the Vygotskian perspective. Στο A. Kozulin, B. Gindis, V. Ageyev, S. Miller (Επιμ.), Vygotsky s Educational Theory in Cultural Context. Cambridge: CUP. Bodrova, E., Leong, D. (2005) High quality preschool programs: what would Vygotsky say? Early Education and Development, 16(4), 435-444. Bodrova, E., Leong, D. (2008) Developing self-regulation in Kindergarten. Can we keep all the crickets in the basket? Young Children on the Web, 1-3. Bronson, M.B. (2000) Self-Regulation in Early Childhood. N.Y.: The Guilford Press. Bruner, J. (1972) Nature and uses of immaturity. American Psychologist, 27, 687-708.

Βιβλιογραφία Diamond, A., Barnett, W.S., Thomas, J., Munro, S. (2007) Preschool program improves cognitive control. Science, 318, 1387-1388. Duncan, G., Claessens, A., Huston, A., Pagani, L., Engel, M., Sexton, H., et al. (2007) School readiness and later achievements. Developmental Psychology, 43, 1428-1446. Duncan, R.M., Tarulli, D. (2003) Play as the leading activity of the preschool period: Insights from Vygotsky, Leont ev and Bakhtin. Early Education and Development, 14(3), 271-291. Elias, C.L., Berk, L. (2002) Self-regulation in young children: Is there a role for sociodramatic play? Early Childhood Research Quarterly, 17, 216-238. Erickson, E.H. (1977/1990) Η Παιδική Ηλικία και η Κοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. 42

Βιβλιογραφία Florez, I.R. (2011) Developing young children s self-regulation through everyday experiences. Young Children, 66(4), 46-51. Freud, S. (1961) Beyond the Pleasure Principle. N.Y.: Norton. Garvey, C. (1977/1990) Το Παιχνίδι: Η Επίδρασή του στην Εξέλιξη του Παιδιού. Αθήνα: Κουτσουμπός. Gaskins, S., Göncü, A. (1988) Children s play as representation and imagination: The case of Piaget and Vygotsky. The Quarterly Newsletter of the Laboratory of Comparative Human Cognition. 10(4), 104-107. Gaskins, S., Haight, W., Lancy, D.F. (2007) The cultural construction of play. In A. Göncü & S. Gaskins (Eds), Play and Development: Evolutionary, Sociocultural and Functional Perspectives (179-202). Mahuah, NJ: Laurence Erlbaum. 43

Βιβλιογραφία Gee, J.P. (2003) What video games have to teach us about learning and literacy. ACM Computers in Entertainment, 1(1), 1-4. Golinkoff, R., Hirsh-Pasek, K., Singer, D. (2006) Why play = learning: A challenge for parents and educators. Στο D. Singer, R. Golinkoff, Hirsh-Pasek, K. (Επιμ.), Play=Learning. How Play Motivates and enhances Children s Cognitive and Social-emotional Growth (3-12). N.Y.: Oxford University Press. Haight, W. (1999) The pragmatics of caregiver-child pretending at home: understanding culturally specific socialization practices. In A. Goncu (Ed), Children s Engagement in the World. Sociocultural Perspectives (128-147). Cambridge: Cambridge University Press. 44

Βιβλιογραφία Haight, W., Miller, P.J. (1993) Pretending at Home: Early Development in a Sociocultural Context. Albany: State University of New York Press. Haight, W., Wang, X.L., Fung, H., Williams, K., Mintz, J. (1999) Universal, developmental and variable aspects of young children s play: a crosscultural comparison of pretending at home. Child Development, 70(6), 1477-1488. Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (2005) Μεταγνωστικές Διεργασίες και Αυτορύθμιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Lancy, D.F. (2007) Accounting for variability in mother-child play. American Anthropologist, 109(2), 273-284. Μακρυνιώτη, Δ. (2000) Το παιχνίδι στο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου. Στο Κ. Γκουγκουλή, Α. Κούρια (Επιμ.) Παιδί και Παιχνίδι στη Νεοελληνική Κοινωνία (85-171). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. 45

Βιβλιογραφία Παπαδοπούλου, Κ. (υπό δημοσίευση) Ο ρόλος των ενηλίκων στο παιχνίδι προσποίησης των παιδιών. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου «παιγνιοθήκες: χώροι επικοινωνίας και ψυχαγωγίας». Piaget, J. (1962) Play, Dreams and Imitation. N.Y.: Wiley. Rogoff, B., Mistry, J., Goncu, A., Mosier,C. (1993) Guided participation in cultural activity by toddlers and caregivers. Monographs of the Society for Research in Child Development, 58(8). Rogoff, B. (2003) The Cultural Nature of Human Development. N.Y.: Oxford University Press. 46