MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S
Οι υδατάνθρακες που περιέχονται στις τροφές δεν είναι αυστηρά αναγκαίοι γιατί μερικά αμινοξέα και η γλυκερόλη των τριγλυκεριδίων μπορούν να μετατραπούν σε γλυκόζη. Η απώλεια τους προκαλεί οξοναιμία και συνεπάγεται υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών του σώματος Καθημερινή λήψη 150-250 γραμμάρια προλαμβάνει τα προηγούμενα φαινόμενα
Κατηγορίες Υδατανθράκων Απλοί υδατάνθρακες (σάκχαρα) Σύνθετοι υδατάνθρακες (άμυλο και φυτικές ίνες)
Σάκχαρα Μονοσακχαρίτες (γλυκόζη και φρουκτόζη) Δισακχαρίτες (σακχαρόζη, μαλτόζη, λακτόζη) Κυριότερο σάκχαρο στη δίαιτα δυτικού τύπου είναι η σακχαρόζη ή η κοινή επιτραπέζια ζάχαρη Σιρόπια καλαμποκιού
Σάκχαρα Μονοσακχαρίτες Γλυκόζη Φρουκτόζη Δισακχαρίτες Σακχαρόζη Λακτόζη Μαλτόζη Προϊόντα Πέψης Γλυκόζη, φρουκτόζη Γλυκόζη, γαλακτόζη Γλυκόζη Διαιτητικές πηγές Φρούτα Μέλι, σιρόπι καλαμποκιού Φρούτα Γάλα Μπύρα
Γλυκαντική ουσία Νατριούχος σακχαρίνη Ασπαρτάμη Κυκλαμικά Φρουκτόζη Σακχαρόζη Γλυκερίνη Γλυκόνη, Γλυκίνη Γαλακτόζη, μανιτόλη, μαλτόζη, σορβιτόλη, Λακτόζη Σχετική γλυκύτητα 200-700 100-200 30-80 1,1-1,7 1,7 1,0 (πρότυπο( πρότυπο) 0,8-1,0 0,5-1,0 0,5-0,8 0,8 0,3-0,6 0,6
Επιδράσεις στην υγεία Τα σάκχαρα στερούνται σχεδόν παντελώς απαραίτητων θρεπτικών ουσιών και έτσι συνεισφέρουν «κενές θερμίδες» στη δίαιτα. Υψηλή συχνότητα τερηδόνας Χρόνιες παθήσεις: καρδιοπάθειες, διαβήτης, παχυσαρκία
Φρουκτόζη Απορροφάται βραδύτερα από τη γλυκόζη και χρησιμοποιείται γρηγορότερα από τους ιστούς Η φρουκτόζη των τροφών δεν προκαλεί μεγάλη αύξηση της γλυκόζης και της ινσουλίνης στο αίμα Η ινσουλίνη δεν είναι απαραίτητη για την είσοδο της φρουκτόζης στα κύτταρα. Μικρότερες απαιτούμενες ποσότητες επειδή έχει μεγάλη γλυκαντική ικανότητα Εναλλακτική λύση σε σχέση με τη σακχαρόζη για ασθενείς που πάσχουν από διαβήτη
Προβλήματα από τη λήψη φρουκτόζης Ενδοφλέβια λήψη φρουκτόζης εξαντλεί το ΑΤΡ του ήπατος, και τα επίπεδα των φωσφορικών για τη δημιουργία του φρουκτοζο-1-φωσφορικού φωσφορικού οξέος Αυξάνει την αποικοδόμηση του ΑΜΡ (αυξάνοντας την παραγωγή ουρικού οξέος) Αυξάνει τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος του ορού (προκαλώντας ανταγωνισμό στους μηχανισμούς έκκρισης του νεφρού και επιπλέον αυξήσεις των συγκεντρώσεων ουρικού οξέος στον ορό) Προκαλεί πτώση του RNA και της πρωτεϊνικής σύνθεσης (λόγω εξάντλησης του ΑΤΡ)
Προβλήματα από τη λήψη φρουκτόζης Δίαιτες υψηλές σε σακχαρόζη (άρα και σε φρουκτόζη) μειώνουν την ευαισθησία των υποδοχέων ινσουλίνης και τη σύνδεση της Ίσως αυξάνουν τα επίπεδα τριγλυκεριδίων και χοληστερόλης στον όρό Τα προηγούμενα αποτελέσματα είναι περισσότερο έκδηλα σε ενδοφλέβια χορήγηση φρουκτόζης, γι αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε παρεντερικά διαλύματα τροφών
Κληρονομική δυσανοχή φρουκτόζης Άτομα τα οποία έχουν έλλειψη στην αλδολάση που μεταβολίζει το φρουκτοζο- 1-φωσφορικό οξύ πρέπει να αποφεύγουν να προσλαμβάνουν σακχαρόζη και φρουκτόζη Η αυξημένη συσσώρευση σε φρουκτοζο-1- φωσφορικό οξύ προκαλεί κοιλιακό πόνο, εμετό, και υπογλυκαιμία Παρατεταμένη έκθεση σε διαιτητική φρουκτόζη (ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα) προκαλεί διόγκωση του ήπατος, προβλήματα στα νεφρά και επιβράδυνση ανάπτυξης Τα συγκεκριμένα άτομα παρουσιάζουν χαμηλή συχνότητα τερηδόνας
Σύνθετοι υδατάνθρακες (άμυλο) Οι δίαιτες που περιέχουν μεγάλη αναλογία ενέργειας με τη μορφή αμυλούχων τροφών (π.χ. σιτάρι, ρύζι, πατάτες, φασόλια) σχετίζονται με χαμηλή συχνότητα εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, θεωρούνται πολύ υγιεινές και συνιστώνται ανεπιφύλακτα
Σύνθετοι υδατάνθρακες (άμυλο) Όταν οι αμυλούχες τροφές είναι ακατέργαστες προσφέρουν σε αφθονία, βιταμίνες, μεταλλικά άλατα και φυτικές ίνες, αλλά η ενέργεια που περιέχουν είναι σχετικά χαμηλή
Σύνθετοι υδατάνθρακες (φυτικές ίνες) Αναφέρονται στα τοιχώματα του φυτικού κυττάρου (π.χ. κυτταρίνη, λιγνίνη, κόμμι, πηκτίνη) που δεν υπόκεινται σε πέψη από τα ανθρώπινα εντερικά ένζυμα. Προσδίδουν στη δίαιτα όγκο, απορροφούν νερό μέσα στο έντερο και παράγουν μαλακότερα κόπρανα και σε μεγαλύτερη ποσότητα, που αποβάλλονται εύκολα
Σύνθετοι υδατάνθρακες (φυτικές ίνες) Επιδημιολογικές μελέτες συσχετίζουν τις δίαιτες που περιέχουν μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών με χαμηλή συχνότητα εκκολπωμάτωσης του εντέρου, καρκίνου του παχέος εντέρου και άλλων ασθενειών του πεπτικού συστήματος Μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης στον ορό Μειώνουν σημαντικά το σάκχαρο και την ινσουλίνη στο αίμα ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη
Πόσες φυτικές ίνες (Φ.Ι.).) χρειαζόμαστε 20-35 γραμ././ημέρα Τυπική Αμερικάνικη διατροφή = 16 γραμ././ημέρα Οι άνδρες προσλαμβάνουν μεγαλύτερη ποσότητα λόγω μεγαλύτερης πρόσληψης θερμίδων.
Αδιάλυτες Φ.Ι.: Φ.Ι.που δεν διαλύονται στο νερό και δεν μεταβολίζονται από βακτηρίδια στο παχύ έντερο (cellulose- structural part of plants, hemicellulose- πυτιρούχες Φ.Ι. και lignins). Διαλυτές Φ.Ι.: Φ.Ι. που είτε διαλύονται ή διογκώνονται στο νερό και μεταβολίζονται από βακτηρίδια ζύμωση στο παχύ έντερο (Pectins,, gums, mucilages-around around and inside plant cells).
Φρούτα, λαχανικά, φασόλια, μαύρο ή πολύσπορο ψωμί (ακατέργαστα προϊόντα). Συνιστάται η πρόσληψη νερού με την κατανάλωση τροφών που περιέχουν φυτικές ίνες επειδή αυτές προσκολλούνται στο νερό και απορροφούνται πιο γρήγορα.
Θετικές επιδράσεις των Φ.Ι. στην υγεία Λόγω απορρόφησης του νερού και διατήρησης του στο έντερο οι Φ.Ι. μπορούν και αυξάνουν τον όγκο και μαλακώνουν τα κόπρανα με αποτέλεσμα την πιο γρήγορη απομάκρυνση των. Το μεγαλύτερο μέγεθος των κοπράνων διεγείρει τους μύες του εντερικού τοιχώματος, προάγουν την περισταλτική κίνηση και επομένως απαιτείται μικρότερη πίεση για την αποβολή των. Μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης δυσκοιλιότητας και εμφάνισης αιμορροΐδων.
Πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου (κόλον) Δεύτερος σε συχνότητα και θνησιμότητα καρκίνος, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, στις Η.Π.Α. Χαμηλή πρόσληψη ακατέργαστων προϊόντων, φρούτων, λαχανικών και Υψηλή πρόσληψη λίπους, κρέατος, και θερμίδων αποτελούν κύριους προδιαθεσικούς παράγοντες. -Φυσική δραστηριότητα, - vit C,D,, + αλκοόλ (>ποτά ποτά/ημέρα), -φυλικό οξύ, - Ca ++
Σε ανθρώπινες μελέτες που έγιναν, φαίνεται πως η πρόσληψη Φ.Ι. διαμέσου της διατροφής από φρούτα κα λαχανικά (vit C, καροτονοειδή) ή η μείωση της πρόσληψης λίπους και κρέατος είναι περισσότερο αποτελεσματική από τη λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων (4 χρόνια μελέτη).
Πιθανός τρόπος πρόληψης Τα καρκινογόνα σωματίδια στον εντερικό σωλήνα αραιώνονται από τα υγρά που προσκολλούνται στις Φ.Ι.,., ενώνονται με αυτές και αποβάλλονται πιο γρήγορα, αφού οι Φ.Ι. προάγουν την γρήγορη δίοδο των κοπράνων από των εντερικό σωλήνα. Πρόληψη καρκίνου του εντέρου από Φ.Ι. σε πειραματόζωα.
Φ.Ι. και χοληστερόλη Υδατοδιαλυτές Φ.Ι. σε μεγάλες ποσότητες (25-50 50 γραμ././ημέρα-80-100 γραμ. κουάκερ,, 150 γραμ. φασόλια) μπορούν να μειώσουν την ολική χοληστερόλη και την LDL. To αποτέλεσμα επέρχεται μερικώς από την αναστολή της ανακύκλωσης της χολής. Τα χολικά οξέα τα οποία παράγοντα από χοληστερόλη, μεταφέρονται στα κόπρανα και αποβάλλονται. Παραγωγή βραχέων Λ.Ο.. (<6 C) τα οποία μπορεί απευθείας να μειώσουν τη σύνθεση χοληστερόλης από το ήπαρ.
Προβλήματα από την πρόσληψη Φ.Ι. Μεγάλη πρόσληψη Φ.Ι.. (60 γραμ././ημέρα) χωρίς την ταυτόχρονη αυξημένη πρόσληψη υγρών μπορεί να οδηγήσει σε σκληρά και δύσκολο να αφοδευτούν κόπρανα. Προσκόλληση ανόργανων στοιχείων (Ca++, Zn+, Fe++) και αποβολή τους. Αυξάνει το αίσθημα κορεσμού στα παιδιά (εξαιτίας του μεγάλου όγκου τροφών) με αποτέλεσμα να είναι χαμηλή η πρόσληψη ενέργειας.
Εκκολπωμάτωση συμβαίνει κατά 50% σε ηλικιωμένα άτομα και πολύ σπάνια στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε περίπτωση που οι εκκολπωματικοί ασκοί γεμίσουν τροφή (ξηροί καρποί, σπόροι), τότε βακτηρίδια μπορεί να την χρησιμοποιήσουν για ενέργεια και δημιουργούνται αέρια. Συνιστάται η μείωση πρόσληψης Φ.Ι. και χρήση αντιβιοτικών μέχρι να υποχωρήσει η δραστηριότητα των βακτηριδίων πριν να επανέλθουμε στη φυσιολογική πρόσληψη Φ.Ι.
Βιβλιογραφία Marion Nestle. Διατροφή στην κλινική πράξη, Σελ.. 16-20.