Διαιτητικές ίνες Είδη, ταξινόμηση και επίδραση στο έντερο

Transcript

1 Διαιτητικές ίνες Είδη, ταξινόμηση και επίδραση στο έντερο Μ. Γιαννακούλια Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Επιστ. Διαιτολογίας Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

2 Ποιές είναι οι διαιτητικές ίνες; Κυρίως ουσίες από το κυτταρικό τοίχωμα των φυτών Ποικίλοι ορισμοί Ξεκίνησαν ως κατηγορία των υδατανθράκων Βασικό χαρακτηριστικό: ανθεκτικότητα στη δράση των πεπτικών ενζύμων του ανθρώπου και τελικά εισέρχονται «άπεπτες» στο παχύ έντερο

3 Ο κοινός τόπος μεταξύ των ορισμών Πολυμερή υδατανθράκων τα οποία δεν πέπτονται ούτε απορροφώνται στο λεπτό έντερο των ανθρώπων. Stephen et al Nutr Res Rev 2017

4 Οι διαφορές μεταξύ ορισμών Οι άλλες σχετικές ή συνδεδεμένες ενώσεις (λιγνίνη) Ο ελάχιστος αριθμός δομικών μονάδων υδατάνθρακες εκτός αμύλου με δομικές μονάδες 10 «ανθεκτικούς» (μη πέψιμους) ολιγοσακχαρίτες με δομικές μονάδες 3-9 ανθεκτικό άμυλο Η απαίτηση για διαπιστωμένη ευεργετική επίδραση στην υγεία Βελτίωση της λειτουργίας του εντέρου Αύξηση της παραγωγής κοπράνων Αύξηση του χρόνου διέλευσης της τροφής στον ΓΣ Διέγερση της ζύμωσης στο παχύ έντερο Επίδραση στις κενώσεις Μείωση των συγκεντρώσεων χοληστερόλης στο αίμα Ευεργετική επίδραση στη γλυκαιμία

5 Μέθοδοι ανάλυσης AOAC method: όλα τα είδη των διαιτητικών ινών + ανθεκτικό άμυλο + ολιγοσακχαρίτες, β-γλυκάνη Southgate & Englyst method: non starch polysaccharides

6 Διαιτητικές ίνες (g/100 g ξηρής ουσίας) σε διάφορα τρόφιμα AOAC South & Englyst Μαρούλι 23,3 19,4 Βρώμη 12,5 7,8 Σταφίδα 4,4 1,9 Ρύζι 3,7 0,6 Ψωμί σίκαλης 5,9 3,2 Πίτουρο σταριού 42,3 32,2 Μικτή δίαιτα, μη χορτοφαγική 7,2 4,1 Μικτή δίαιτα, χορτοφαγική 8,6 5,0 AOAC Collaborative study

7 Ταξινόμηση με τη διαλυτότητά τους (και τις φυσιολογικές τους επιδράσεις) βελτίωση επιπέδων γλυκόζης και λιπιδίων αύξηση του χρόνου διέλευσης της τροφής από τον ΓΣ Η διαλυτότητα εξαρτάται από τη μέθοδο Διαλυτές αδιαλυτές Η διαλυτότητα δεν σχετίζεται με τη διαδικασία της ζύμωσης Δεν μπορεί να γίνει σύνδεση διαλυτότητας και φυσιολογικών επιδράσεων αύξηση του όγκου των κοπράνων μείωση του χρόνου διέλευσης της τροφής από τον ΓΣ EFSA 2010

8 Πηγές διαιτητικών ινών Λαχανικά, φρούτα, όσπρια, δημητριακά, ξηροί καρποί, πατάτες και άλλες ρίζες

9 Είδη διαιτητικών ινών Κυτταρίνη Ημικυτταρίνη Λιγνίνη β-γλυκάνες Πηκτίνες Άπεπτοι ολιγοσακχαρίτες: ινουλίνη, φρουκτοολιγοσακχαρίτες Πηγές Ο βασικός δομικός πολυσακχαρίτης του κυτταρικού τοιχώματος των φυτών Λαχανικά και ξηροί καρποί Φρούτα (κυρίως στη φλούδα) Δημητριακά Πατάτες και άλλες ρίζες Συνυπάρχει με την κυτταρίνη στο κυτταρικό τοίχωμα των φυτών Λαχανικά, όσπρια και ξηροί καρποί Δημητριακά Φρούτα Πατάτες και άλλες ρίζες Δεν είναι πολυσακχαρίτης Τρόφιμα με «ξύλινο» συστατικό, όπως το σέλινο Δημητριακά, λιναρόσπορος, φρούτα της κατηγορίας των μούρων Βρώμη και κριθάρι κυρίως και λιγότερο το σιτάρι Μανιτάρια Φρούτα (ιδιαίτερα όλα τα «μούρα» - Berries) Λαχανικά, όσπρια και ξηροί καρποί Σε διάφορα τρόφιμα ως πρόσθετο Κρεμμύδι,, κιχώριο, αγκινάρα,

10 Είδη διαιτητικών ινών Κόμμεα Χιτίνη και χιτοζάνη Ανθεκτικό άμυλο Πολυδεξτρόζη Ανθεκτικές δεξτρίνες Πηγές Guar gum Ψύλλιο Πρόσθετα σε διάφορα τρόφιμα ως πηκτωματογόνα ή σταθεροποιητές Στο σκελετό κάποιων αρθρόποδων (αστακός) και στα κυτταρικά τοιχώματα των μανιταριών R1 (φυσικά μη προσβάσιμο στα πεπτικά ένζυμα): όσπρια R2 (κόκκοι αμύλου): άγουρες μπανάνες R3 και R4 (λόγω επεξεργασίας τροφίμων): κρύες πατάτες, ολιγοβρασμένα μακαρόνια Συνθετικός πολυσακχαρίτητς που χρησιμοποιείται είτε ως πηκτωματογόνος παράγοντας ή ως υποκατάστατο ζάχαρης Ως πρόσθετα τροφίμων σε τρόφιμα, όπως αναψυκτικά και καραμέλες.

11 Αδρή περιεκτικότητα των τροφίμων σε διαιτητικές ίνες Ομάδα αμύλου 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης ~ 2 g 30 g δημητριακά ολικής άλεσης ½ φλιτζ. μαγειρεμένα όσπρια 5-8 g Ομάδα λαχανικών ½ φλιτζ. λάχανο, μπρόκολο, καρότο, φασολάκια, κολοκύθια, σπανάκι, μαρούλι, πιπεριές, ντομάτες ~ 2 g Ομάδα φρούτων 1 μέτριο μήλο, πορτοκάλι, ακτινίδιο, αχλάδι, μπανάνα, ροδάκινο. ~ 2 g

12 Φυσιολογικές επιδράσεις της κατανάλωσης διαιτητικών ινών Λόγω: αλλαγών του όγκου/βάρους της τροφής που διαπερνά το γαστρεντερικό σωλήνα επιδράσεων των προϊόντων της ζύμωσής τους στο παχύ έντερο

13 Φυσιολογικές επιδράσεις της κατανάλωσης διαιτητικών ινών Λόγω: αλλαγών του όγκου/βάρους της τροφής που διαπερνά το γαστρεντερικό σωλήνα επιδράσεων των προϊόντων της ζύμωσής τους στο παχύ έντερο

14 Αλλαγές στον όγκο της τροφής που διαπερνά το γαστρεντερικό σωλήνα Όσο διαιτητικές ίνες, τόσο: χρόνος διέλευσης της τροφής κινητικότητα εντέρου «μαλακότητα» κοπράνων βάρος κοπράνων

15 Αλλαγές στον όγκο της τροφής που διαπερνά το γαστρεντερικό σωλήνα Όσο διαιτητικές ίνες, τόσο: χρόνος διέλευσης της τροφής ώρες Σχετίζεται με υπόλοιπα κινητικότητα εντέρου Πίτουρο: μεγαλύτερη επίδραση «μαλακότητα» κοπράνων βάρος κοπράνων Cummings et al 1976, Mitchell & Eastwood 1976

16 Αλλαγές στον όγκο της τροφής που διαπερνά το γαστρεντερικό σωλήνα Όσο διαιτητικές ίνες, τόσο: χρόνος διέλευσης της τροφής κινητικότητα εντέρου «μαλακότητα» κοπράνων Περιεχόμενο σε νερό, το οποίο επηρεάζεται από το είδος των ινών βάρος κοπράνων

17 Αλλαγές στον όγκο της τροφής που διαπερνά το γαστρεντερικό σωλήνα Όσο διαιτητικές ίνες, τόσο: χρόνος διέλευσης της τροφής κινητικότητα εντέρου «μαλακότητα» κοπράνων βάρος κοπράνων 1 g ινών αύξηση βάρους κοπράνων κατά 1 10 g g κοπράνων για να προληφθεί η δυσκοιλιότητα ~1 μήνας για να προσαρμοσθεί ο ΓΣ σε νέα πρόσληψη ινών Cummings 1993, BNF 1990; Butriss & Stokes, BNF 2008

18 Elia & Cummings 2007

19

20 Παράγοντες που επηρεάζουν την αποδοχή των διαιτητικών ινών Grabitske & Slavin JADA 2008

21 Επίδραση διαιτητικών ινών στη δυσκοιλιότητα Συχνότητα κενώσεων Υφή κοπράνων Επιτυχία θεραπείας Χρήση καθαρτικών Επώδυνες κενώσεις Yang et al World J Gastrenterol 2012

22 Φυσιολογικές επιδράσεις της κατανάλωσης διαιτητικών ινών Λόγω: αλλαγών του όγκου/βάρους της τροφής που διαπερνά το γαστρεντερικό σωλήνα επιδράσεων των προϊόντων της ζύμωσής τους στο παχύ έντερο

23 Ζύμωση των διαιτητικών ινών στο παχύ έντερο Διαιτητικές ίνες > 800 είδη βακτηρίων 1 g διαιτητικών ινών: 2 kcal

24 Συστάσεις για διαιτητικές ίνες UK (1991): 18 g/ημέρα USA (2005): άνδρες: 38 g/ημέρα γυναίκες: 25 g/ημέρα Βασισμένη σε στοιχεία για καρδιαγγειακά νοσήματα EFSA (2010): 25 g/ημέρα

25 Guiseppe Archimboldo, Vertemnus, 1591 Ευχαριστώ για την προσοχή σας

26 Πρόσληψη διαιτητικών ινών

27 Υδατάνθρακες μπορεί να εισέρχονται άπεπτοι στο παχύ έντερο Δεν υπάρχουν μεταφορείς στον εντερικό βλεννογόνο Δεν υπάρχουν τα ένζυμα που απαιτούνται για τη διάσπασή τους στο λεπτό έντερο Τα ένζυμα είναι διαθέσιμα αλλά δεν μπορούν να φτάσουν τους CHO Τα ένζυμα δεν διασπούν τους CHO με τέτοια ταχύτητα που να επιτρέπει την πλήρη απορρόφησή τους Αλλά και άλλες ενώσεις