ΔΗΑΓΩΓΗΚΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. Ζ νηθνγέλεηα: Ζ νηθνγέλεηα δειψλεη ηελ πξσηαξρηθή θνηλσληθή νκάδα, πνπ ν δεζκφο ησλ κειψλ ηεο ζπλπθαίλεηαη κε βηνινγηθφ γεγνλφο: ζεμνπαιηθή ζρέζε (εληάζζεηαη ζην γάκν ή ζηελ 'ειεχζεξε έλσζε') ή ηεθλνπνηία (ζπλδέεηαη κε ηε λνκηθή ζεκειίσζε ηεο κεηξφηεηαο θαη ηεο παηξφηεηαο). Οηθνγέλεηα δεκηνπξγείηαη θαη απφ πηνζεζία, ζηελ νπνία ην βηνινγηθφ γεγνλφο ηεο γέλλεζεο αληηθαζίζηαηαη απφ κία λνκηθή πξάμε. 2. Μνξθέο νηθνγέλεηαο: Γίλεηαη δηάθξηζε αλάκεζα ζε 'επξεία' / 'παηξηαξρηθή' νηθνγέλεηα, πνπ ζπγθεληξψλεη πεξηζζφηεξα έγγακα δεχγε ππφ ηνλ θνηλφ γελάξρε, θαη ηελ 'ππξεληθή' / 'ζπδπγηθή', πνπ ζπγθξνηείηαη απφ ηνπο ζπδχγνπο θαη ηα αλήιηθα (ή άγακα ελήιηθα) ηέθλα ηνπο. Μνξθή νηθνγέλεηαο είλαη θαη ε 'ειεχζεξε έλσζε' (=εμψγακε ζπκβίσζε) κε ζηνηρεία κνληκφηεηαο. εκεηψλεηαη φηη ε 'νηθνγέλεηα' απνηειεί κηα 'αφξηζηε λνκηθή έλλνηα', πνπ εμεηδηθεχεηαη απφ ην λνκνζέηε αλάινγα κε ηηο επηθξαηνχζεο αμίεο θαη αληηιήςεηο, ζε ζπλδπαζκφ κε ην ζθνπφ ησλ δηαηάμεσλ. 3. Λεηηνπξγίεο ηεο νηθνγέλεηαο: Ζ νηθνγέλεηα δελ εθπιεξψλεη πιένλ νηθνλνκηθέο, πνιηηηθέο θαη ζξεζθεπηηθέο ιεηηνπξγίεο, φπσο άιινηε. Ο βαζηθφο ηεο ζηφρνο είλαη ε δηακφξθσζε ελφο ηδησηηθνχ ρψξνπ γηα ηελ αλάπηπμε δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ, ηελ νινθιήξσζε ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ ηέθλσλ. 4. Ζ ζπγγέλεηα: Ζ ζπγγέλεηα ππνδειψλεη ηελ έλλνκε ζρέζε κεηαμχ δχν πξνζψπσλ, ε νπνία ηδξχεηαη είηε κε ηελ απφθηεζε ηέθλσλ (βηνινγηθή θαη θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθή ζπγγέλεηα), είηε δηακέζνπ ηνπ γάκνπ (αγρηζηεία). Δηδηθφηεξα, ε βηνινγηθή ζπγγέλεηα απνξξέεη κε θπζηθφ ηξφπν (ζεμνπαιηθή επαθή), είηε κε νκφινγε ηερλεηή γνληκνπνίεζε, ελψ ε θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθή πξνθχπηεη απφ εηεξφινγε ηερλεηή γνληκνπνίεζε ή πηνζεζία. 5. Οηθνγελεηαθφ δίθαην: Έλλνηεο, πεγέο, εμέιημε 5.1 Έλλνηα: Οηθνγελεηαθφ δίθαην είλαη ην ζχλνιν ησλ λνκηθψλ θαλφλσλ πνπ δηέπνπλ ηηο αλαπηπζζφκελεο ζην πιαίζην ηεο νηθνγέλεηαο ζρέζεηο (π.ρ. κεηαμχ ζπδχγσλ ή γνλέσλ-ηέθλσλ). 5.2 Πεγέο: Γηαηάμεηο πνπ ελδηαθέξνπλ ην νηθνγελεηαθφ δίθαην ζπλαληψληαη ζε πνιιά λνκνζεηήκαηα (π.ρ. πεξί ιεμηαξρηθψλ πξάμεσλ, ζρεηηθά κε ηελ ηέιεζε ηνπ πνιηηηθνχ γάκνπ θαη αλαθνξηθά κε ην εηδηθφ δεκφζην βηβιίν θνηλνθηεκνζχλεο), ζηνλ ΚΠνιΓ, ζηνλ ΚΠνηλΓ θαη ζην χληαγκα -> θαηνρπξψλνπλ ηελ ηζφηεηα, ηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηε ζξεζθεπηηθή ειεπζεξία. Καλφλεο απμεκέλεο, κάιηζηα, ηππηθήο ηζρχνο, πεξηέρνληαη ζε Γηεζλείο πκβάζεηο (π.ρ. ΔΓΑ. Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ πηνζεζία άγακσλ ηέθλσλ θαη γηα ην λνκηθφ θαζεζηψο ησλ ηέθλσλ πνπ γελλήζεθαλ ρσξίο γάκν, χκβαζε ησλ Βξπμειιψλ γηα ηε δηεζλή δηθαηνδνζία, Γηεζλήο χκβαζε ηεο Υάγεο γηα ηα αζηηθά ζέκαηα ηεο δηεζλνχο απαγσγήο παηδηψλ, χκβαζε ηνπ ΟΖΔ γηα ηα δηθαηψκαηα ηνπ παηδηνχ). 5.3 Ζ εμέιημε ηνπ ειιεληθνύ νηθνγελεηαθνύ δηθαίνπ: Σν νηθνγελεηαθφ δίθαην ηνπ ΑΚ είλαη θαηά βάζε αλαρξνληζηηθφ, επεξεαζκέλν απφ ζξεζθεπηηθέο δνμαζίεο θαη ην πξφηππν ηεο αλδξηθήο θπξηαξρίαο (-> επέηξεπε ην δηαδχγην κφλν γηα ππαίηηα παξαπηψκαηα θαη φρη ην ζπλαηλεηηθφ / δηέθξηλε δχν θαηεγνξίεο ηέθλσλ, ηα 'γλήζηα' θαη ηα 'εμψγακα'). Ζ θπζηνγλσκία ηνπ άιιαμε κεηά ην 1982-1983 θαη απέθηεζε ηα ραξαθηεξηζηηθά ελφο θηιειεχζεξνπ δηθαίνπ κε αλζξψπηλν πξφζσπν. Ζ κεηαξξχζκηζε ζπλερίζηεθε ην 1996 κε λφκν πεξί πηνζεζίαο, επηηξνπείαο αλειίθσλ θ.ά. Σέινο, ην 2002 ξπζκίζηεθε ε ηαηξηθή ππνβνήζεζε ζηελ αλζξψπηλε αλαπαξαγσγή. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 1
6. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ 6.1 Ο αλαγθαζηηθόο ραξαθηήξαο: Οη πεξηζζφηεξεο δηαηάμεηο ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ είλαη δεκφζηαο ηάμεο. Ζ δεζκεπηηθφηεηά ηνπο νθείιεηαη ζην απμεκέλν πνιηηεηαθφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ νηθνγέλεηα θαη ηηο νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο. Ο αλαγθαζηηθφο ραξαθηήξαο ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ ζπλεπάγεηαη ηελ αθπξφηεηα ζπκθσληψλ αληίζεησλ κε ηηο ξπζκίζεηο. Βέβαηα, αλ θαη άθπξεο ζα ιεηηνπξγνχλ, κέρξη λα ακθηζβεηεζνχλ, αθνχ, νπζηαζηηθά, είλαη λνκηθά αλχπαξθηεο. Οη θξαηηθέο παξεκβάζεηο ζηνλ νηθνγελεηαθφ ρψξν πξέπεη λα είλαη πεξηνξηζκέλεο, ψζηε λα αθήλεηαη ρψξνο γηα ηελ ηδησηηθή απηνλνκία, κέζα, θπζηθά, ζηα φξηα πνπ ζέηεη ν λφκνο. Σέινο, ζεκεηψλεηαη φηη ην νηθνγελεηαθφ δίθαην ραξαθηεξίδεηαη απφ ηππηθφηεηα, αθνχ δηάθνξεο ζπκβάζεηο ηνπ (π.ρ. γάκνπ, αλαγλψξηζεο ηέθλνπ, επηινγήο επσλχκνπ) ππφθεηληαη ζε ζπζηαηηθφ ηχπν. 6.2 Ο εζληθόο ραξαθηήξαο 6.2.1 Σα νηθνγελεηαθά ήζε: Ζ ζεκαζία ησλ νηθνγελεηαθψλ εζψλ γηα ηε ξχζκηζε ησλ νηθνγελεηαθψλ ζρέζεσλ είλαη κεγάιε. Ζ νηθνγέλεηα θαη νη νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο ππάγνληαη ζε επξχ πιέγκα εμσλνκηθψλ θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο. Παξάιιεια, ηα 'ήζε' δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη ππφθεηληαη ζε εμέιημε. Σν νηθνγελεηαθφ δίθαην, ινηπφλ, κπνξεί, ζην πιαίζην θάπνηαο 'παηδαγσγηθήο ιεηηνπξγίαο', λα εληζρχεη ηα ήζε πνπ αληαπνθξίλνληαη ζηηο εθάζηνηε θνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη πξνσζεί πξφηππα ζπκπεξηθνξάο. 6.2.2 Οη θνηλέο πνιηηηζκηθέο αμίεο: Ζ πξαγκάησζε, ζην ρψξν ησλ νηθνγελεηαθψλ ζρέζεσλ, βαζηθψλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ απνηειεί θνηλφ ζηφρν φισλ ησλ λνκνζεζηψλ. Ζ νηθνπκεληθφηεηα ησλ αμηψλ απηψλ ( θαη ε δηάδνζε ησλ ζπλαθψλ πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο δηεπθνιχλνληαη θαη απφ ηελ δηαθξαηηθή επηθνηλσλία. Έηζη, δηακνξθψλεηαη έλαο 'ζθιεξφο ππξήλαο' ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ, πνπ -πέξα απφ εζληθέο ηδηαηηεξφηεηεο- πξνζδίδεη ζηηο δηαηάμεηο νηθνπκεληθφ ραξαθηήξα. εκεηψλεηαη φηη νη πνιηηηζκηθέο ηδηνκνξθίεο θάζε θνηλσλίαο δελ εμαθαλίδνληαη, αιιά επεξεάδνπλ ηε θπζηνγλσκία ηνπ θάζε νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ θαη ην δηαθνξνπνηνχλ απφ ηα άιια. 6.3 Ο 'αλνηθηόο' ραξαθηήξαο: Οη πνιηηηζκηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ιακβάλνληαη ππφςε κέζα απφ ηηο 'αφξηζηεο' έλλνηεο ησλ δηαηάμεσλ. Υάξε ζηηο έλλνηεο απηέο ην νηθνγελεηαθφ δίθαην είλαη 'αλνηθηφ' ζηα θνηλσληθά ήζε θαη ηελ εμέιημή ηνπο, αθνχ ε εμεηδίθεπζή ηνπο γίλεηαη κε βάζε ηα πξναλαθεξζέληα ήζε θαη ηηο πνιηηηζκηθέο αμίεο. Βέβαηα, ε εμεηδίθεπζε ηεο αφξηζηεο έλλνηαο πεξηθιείεη πάληα ηνλ θίλδπλν ηεο απζαίξεηεο θαη ππνθεηκεληθήο θξίζεο. 7. ύληαγκα θαη νηθνγελεηαθό δίθαην: Σν χληαγκα ηνπ 1975 θαζνξίδεη άκεζα ηε θπζηνγλσκία ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ (π.ρ. ηζνλνκία ησλ θχισλ, πξνζηαζία ηνπ γάκνπ/ ηεο νηθνγέλεηαο/ ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ειεπζεξία ζξεζθεπηηθήο ζπλείδεζεο). Οη ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο επεξεάδνπλ θαη ηελ εξκελεία ηνπ νηθνγελεηαθνχ δηθαίνπ, ηδίσο ζηηο πεξηπηψζεηο εμεηδίθεπζεο ησλ 'αφξηζησλ' ελλνηψλ => έκκεζε ηξηηελέξγεηα ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ ζηηο ηδησηηθέο ζρέζεηο. Σα αηνκηθά δηθαηψκαηα ηζρχνπλ θαη ζηηο ηδησηηθέο ζρέζεηο => άκεζε ηξηηελέξγεηα ζηηο νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο. 8. Σα νηθνγελεηαθά δηθαηώκαηα: Οη νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο, πνπ ξπζκίδνληαη απφ ην νηθνγελεηαθφ δίθαην, απνηεινχλ έλλνκεο ζρέζεηο, απφ ηηο νπνίεο απνξξένπλ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο. Σα νηθνγελεηαθά δηθαηψκαηα είλαη ηφζν πξνζσπηθά (π.ρ. δηθαίσκα γηα έγγακε ζπκβίσζε- Παξνπζηάδνπλ ηελ ηδηνκνξθία φηη, ελψ ζηξέθνληαη θαηά νξηζκέλνπ πξνζψπνπ θαη, επνκέλσο, ζα έπξεπε λα ραξαθηεξίδνληαη απφ ζρεηηθφηεηα, έρνπλ θαη απφιπηε ελέξγεηα, θαζψο ν δηθαηνχρνο αμηψλεη ζεβαζκφ ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 2
απφ ηνπο ηξίηνπο) φζν θαη πεξηνπζηαθά (π.ρ. δηθαίσκα δηαηξνθήο). Δίλαη δηθαηψκαηα ιεηηνπξγηθά, αθνχ εμππεξεηνχλ ην ζπκθέξνλ ηεο νηθνγέλεηαο, θαη πξνζσπνπαγή. Οξηζκέλα νδεγνχλ ζηε δηακφξθσζε ή ηελ θαηάξγεζε νηθνγελεηαθήο ζρέζεο (=δηαπιαζηηθά). Ζ άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ γίλεηαη είηε κε απιή δήισζε βνχιεζεο (π.ρ. εθνχζηα αλαγλψξηζε ηέθλνπ ρσξίο γάκν) είηε κε έγεξζε αγσγήο (π.ρ. γηα δηαδχγην ή γηα δηθαζηηθή αλαγλψξηζε θ.ά.). 9. Σα λνκνζεηηθά πξνβιήκαηα: Αλ θαη ην ζχγρξνλν νηθνγελεηαθφ δίθαην έρεη θηιειεχζεξν θαη δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα, αλαθχπηνπλ πξνβιήκαηα, ηα νπνία νθείινληαη ζε θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο ή ηερλνινγηθέο εμειίμεηο. Πξφζθαηα αληηκεησπίζηεθε ην πξφβιεκα ησλ 'ειεχζεξσλ ζρέζεσλ', ελψ δπζρεξέζηεξν είλαη ην δήηεκα ηεο κφληκεο ζρέζεο πξνζψπσλ ηνπ ίδηνπ θχινπ. Σέινο, ζεκεηψλεηαη φηη νη εμειίμεηο ζηε γελεηηθή ηερλνινγία έρνπλ νδεγήζεη ζε επξεία εθαξκνγή κεζφδσλ ηαηξηθήο ππνζηήξημεο ζηελ αλζξψπηλε αλαπαξαγσγή. ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ Ζ ΤΜΒΗΩΖ πκβίσζε ζεκαίλεη θνηλή δσή δχν πξνζψπσλ. Σν ηζρχνλ δίθαην αλαγλσξίδεη κφλν ηελ έγγακε ζπκβίσζε. Τπάξρνπλ, σζηφζν, δηαηάμεηο πνπ αλαγλσξίδνπλ ηελ εθηφο γάκνπ ζπκβίσζε- π.ρ. δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ζηελ ηαηξηθή ππνβνήζεζε γηα ηελ απφθηεζε ηέθλνπ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΩΣΟ Ζ ΜΝΖΣΔΗΑ 1. Έλλνηα: Ζ κλεζηεία ππνδειψλεη ηε ζχκβαζε κλεζηείαο (=ακνηβαία ππφζρεζε γάκνπ) θαη ηελ έλλνκε ζρέζε, πνπ απνξξέεη απφ ηε ζχκβαζε απηή. Ζ κλεζηεία είλαη εζηθή δέζκεπζε θαη θνηλσληθή ζρέζε. 2. Η ζχκβαζε ηεο κλεζηείαο 2.1 Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά: Δίλαη άηππε, αθνχ θαηαξηίδεηαη κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν, αθφκε θαη ζησπεξψο. Γελ γελλά αμίσζε γηα ηέιεζε ηνπ γάκνπ, ε ζχλαςε ηνπ νπνίνπ δελ είλαη δηθαζηηθά εμαλαγθαζηή. Δμάιινπ, θάηη ηέηνην ζα ήηαλ αληίζεην ζην χληαγκα θαη ζηελ ΔΓΑ. Με άιια ιφγηα, δε δεκηνπξγείηαη αγψγηκε αμίσζε -> παξάγεηαη κφλν αηειήο ή θπζηθή ελνρή. Ζ θαηνρχξσζε, κάιηζηα, ηεο ειεπζεξίαο ηνπ γάκνπ ζπλεπάγεηαη θαη ηελ αθπξφηεηα πνηληθήο ξήηξαο, γηα ηελ πεξίπησζε πνπ απηφο καηαησζεί. 2.2 Πξνϋπνζέζεηο: 2.2.1 Γηθαηνπξαθηηθή ηθαλόηεηα: Γηα ηελ έγθπξε θαηάξηηζε ηεο κλεζηείαο απαηηείηαη δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα. Απνθιείεηαη έγθπξε θαηάξηηζε κλεζηείαο απφ απηφλ πνπ ηειεί ζε ζηεξεηηθή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε (πιήξε ή κεξηθή κε απνθιεηζκφ ηνπ γάκνπ). Όπνηνο ηειεί ζε επηθνπξηθή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε ζπλάπηεη κλεζηεία κφλν κε ηε ζπλαίλεζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπκπαξαζηάηε ηνπ (ΑΚ 1352). εκεηψλεηαη φηη ν πεξηνξηζκέλα ηθαλφο αλήιηθνο (10-18 εηψλ) κπνξεί λα ζπλάςεη κλεζηεία, εθφζνλ δνζεί άδεηα απφ ην δηθαζηήξην (ΑΚ 1350 2) ή ζπλαίλεζε απφ ηα πξφζσπα πνπ αζθνχλ ηελ επηκέιεηα. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 3
2.2.2.1 Κσιύκαηα γάκνπ: Ο λφκνο δελ θαζηεξψλεη θσιχκαηα γηα ηε κλεζηεία. Όκσο, ε χπαξμε αλαηξεπηηθψλ θσιπκάησλ γάκνπ (π.ρ. πθηζηάκελνο γάκνο, ζπγγέλεηα, πηνζεζία) θαζηζηά ηε κλεζηεία άθπξε, σο παξάλνκε. Καηά κία άπνςε, ε κλεζηεία είλαη έγθπξε, αλ ε ζρεηηθή ππφζρεζε γηα ηελ ηέιεζε λένπ γάκνπ δίλεηαη ππφ ηελ αλαβιεηηθή αίξεζε ηεο ιχζεο ηνπ πθηζηάκελνπ. Ζ θξαηνχζα, βέβαηα, αληίιεςε ζεσξεί απηνχ ηνπ είδνπο ηε κλεζηεία αληίζεηε ζηα ρξεζηά ήζε => άθπξε. 2.2.2.2 Τθηζηάκελε κλεζηεία: Ζ χπαξμε κλεζηείαο εκπνδίδεη ηελ έγθπξε θαηάξηηζε άιιεο. Ζ δεχηεξε κλεζηεία, πνπ ζπλάπηεηαη πξηλ ιπζεί ε πξψηε, είλαη αληίζεηε ζηα ρξεζηά ήζε => άθπξε. 2.3 Ζ θαηάξηηζε ηεο ζύκβαζεο: Ζ ζχκβαζε ηεο κλεζηείαο θαηαξηίδεηαη είηε ξεηψο είηε ζησπεξψο. Ζ ξεηή θαηάξηηζε κπνξεί λα γίλεη πξνθνξηθψο ή εγγξάθσο (π.ρ. κε αληαιιαγή επηζηνιψλ), ελψ ε ζησπεξή ζπλάγεηαη απφ ηηο πεξηζηάζεηο. Σπρφλ εζηκνηππηθέο πξαθηηθέο έρνπλ απιψο απνδεηθηηθή ζεκαζία. Ζ κλεζηεία δηαθνξνπνηείηαη απφ άιιεο ζρέζεηο, ιφγσ ηεο χπαξμεο ακνηβαίαο ππφζρεζεο γάκνπ. 2.4 Αθπξόηεηα θαη αθπξσζία ηεο κλεζηείαο: Ζ κλεζηεία είλαη άθπξε, φηαλ ιείπεη ε δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα, φηαλ πξνζθξνχεη ζην λφκν ή ζηα ρξεζηά ήζε θαη φηαλ είλαη εηθνληθή (π.ρ. ζπλάπηεηαη κφλν γηα λα απνθεπρζεί καξηπξηθή θαηάζεζε). Αθπξψζηκε, απφ ηελ άιιε, είλαη ε κλεζηεία, φηαλ ππάξρεη ειάηησκα ζηε βνχιεζε (πιάλε, απάηε, απεηιή). Ζ αθχξσζε ζα γίλεη θαηά ηηο δηαηάμεηο ησλ ΑΚ 140 επ., 147 επ. θαη 150 επ. 3. Η έλλνκε ζρέζε ηεο κλεζηείαο 3.1 ην ρψξν ηνπ αζηηθνχ δηθαίνπ, ε κλεζηεία παξάγεη ακνηβαία ππνρξέσζε γηα πίζηε, ζπκπαξάζηαζε θαη, γεληθφηεξα, γηα ζπκπεξηθνξά πνπ πξνζηδηάδεη ζηελ εζηθή δέζκεπζε γηα κειινληηθφ έγγακν βίν. Κάζε παξαβίαζε ηεο ππνρξέσζεο απηήο δεκηνπξγεί ζνβαξφ ιφγν γηα ηε δηθαηνινγεκέλε ιχζε ηεο κλεζηείαο. εκεηψλεηαη φηη κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί αμίσζε γηα ρξεκαηηθή απνδεκίσζε ιφγσ ςπρηθήο νδχλεο ζε πεξίπησζε ζαλάησζεο ηνπ άιινπ απφ αδηθνπξαμία (ΑΚ 932, εδ. γ ). 3.2 Ζ κλεζηεία δηθαηνινγεί ηελ άξλεζε καξηπξίαο (φηαλ δηάδηθνο είλαη ν άιινο κλεζηφο), ζπλεπάγεηαη ηελ αδπλακία γηα απφθηεζε έγγξαθεο απφδεημεο κεηαμχ ησλ κλεζηεπκέλσλ θαη δίλεη ην δηθαίσκα ζηνλ θαζέλα λα αξλείηαη λα θαηαζέζεη πεξηζηαηηθά πνπ είλαη δπλαηφ λα επηζχξνπλ ηελ πνηληθή δίσμε ηνπ άιινπ ή πνπ ζίγνπλ ηελ ηηκή ηνπ. 3.3 Ζ θινπή θαη ε ππεμαίξεζε κεηαμχ ησλ κλεζηεπκέλσλ δηψθνληαη κφλν θαη έγθιεζε. 4. Η ιχζε ηεο κλεζηείαο Ζ κλεζηεία ιήγεη κε ηελ ηέιεζε ηνπ γάκνπ. Ωζηφζν, ιήμε επέξρεηαη θαη κε ηε ιχζε ηεο. 4.1 Απηνδίθαηε ιύζε: Ζ κλεζηεία ιχλεηαη απηνδηθαίσο, φηαλ πεζάλεη ή θεξπρζεί άθαληνο ν έλαο απφ ηνπο κλεζηνχο, φηαλ εκθαληζζεί θψιπκα γάκνπ θαη φηαλ εθιείςεη ε δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα. 4.2 πλαηλεηηθή ιύζε: Ζ κλεζηεία ιχλεηαη κε ηε ζπκθσλία ησλ κλεζηεπκέλσλ, κε ηελ νπνία απνδεζκεχνληαη απφ ηελ ακνηβαία ππφζρεζε γηα ζχλαςε γάκνπ. 4.3 Μνλνκεξήο ιύζε: Ζ κλεζηεία ιχλεηαη κε ηε κνλνκεξή δήισζε ηνπ ελφο απφ ηνπο κλεζηεπκέλνπο ή θαη κε ηε ζπκπεξηθνξά πνπ ππνδειψλεη ηε ζέιεζε γηα κνλνκεξή ιχζε ηεο κλεζηείαο (π.ρ. ηέιεζε γάκνπ κε ηξίην πξφζσπν). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 4
4.3.1: Ζ κνλνκεξήο ιχζε είλαη δηθαηνινγεκέλε, φηαλ ζηεξίδεηαη ζε ζπνπδαίν ιφγν = θάζε γεγνλφο πνπ δηθαηνινγεί ηε καηαίσζε ηνπ γάκνπ. Ζ θξίζε ζρεηηθά κε ην αλ ππάξρεη ζπνπδαίνο ιφγνο δηακνξθψλεηαη κε βάζε ηηο επηθξαηνχζεο θνηλσληθέο αληηιήςεηο θαη ηηο ζπλζήθεο δσήο ηνπ δεχγνπο (π.ρ. παξαπηψκαηα ησλ κλεζηψλ, ηπραία γεγνλφηα, αληηθεηκεληθέο δπζθνιίεο -> παξαβίαζε επηκέξνπο ππνρξεψζεσλ, δπζθνιίεο γηα επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε ή αζζέλεηα). 4.3.2: Όηαλ ε κνλνκεξήο ιχζε δε βαζίδεηαη ζε ζπνπδαίν ιφγν (=απζαίξεηε), ηφηε ραξαθηεξίδεηαη σο αδηθαηνιφγεηε θαη επηζχξεη ππνρξέσζε πξνο απνδεκίσζε. Με ηελ αδηθαηνιφγεηε ιχζε ηεο κλεζηείαο εμνκνηψλεηαη (ΑΚ 1347 2 ) θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ κλεζηεπκέλνπ, ε νπνία πξνθαιεί ππαηηίσο ηε δηθαηνινγεκέλε ιχζε απφ ηνλ άιιν. 5. πλέπεηεο απφ ηε ιχζε ηεο κλεζηείαο 5.1 πλέπεηεο αλεμάξηεηεο από ηνλ ηξόπν ιύζεο: Μεηά ηε καηαίσζε ηνπ γάκνπ, αδηάθνξα απφ ην πψο επέξρεηαη, ν θαζέλαο απφ ηνπο κκλεζηεπκέλνπο δηθαηνχηαη λα αλαδεηήζεη (κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ηνπ αδηθαηνιφγεηνπ πινπηηζκνχ) φ,ηη έδσζε ζηνλ άιινλ σο δσξεά ή ζχκβνιν ηεο κλεζηείαο (ΑΚ 1348 1). 5.1.1: Γσξεέο κλεζηείαο είλαη νη πεξηνπζηαθέο επηδφζεηο κεηαμχ ησλ κλεζηεπκέλσλ, πνπ γίλνληαη κε πξφζεζε ειεπζεξηφηεηαο γηα ιφγνπο αβξφηεηαο θαη θηινθξνζχλεο κε δηάζεζε πξνζθνξάο. Απηέο επηζθξαγίδνπλ ηα αηζζήκαηα κεηαμχ ησλ κλεζηψλ θαη ΓΔΝ έρνπλ σο θχξην ζθνπφ ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ γάκνπ, φπσο νη δαπάλεο θαη ηα κέηξα ηνπ ΑΚ 1347. 5.1.2: χκβνια κλεζηείαο είλαη θπξίσο ηα θνζκήκαηα, ηα ρξήκαηα ή θαη άιια πξάγκαηα, ηα νπνία παξέρνληαη σο επηβεβαίσζε κλεζηείαο. 5.1.3: Σν ΑΚ 1348, αλ θαη αλαθέξεηαη κφλν ζηηο επηδφζεηο κεηαμχ ησλ κλεζηεπκέλσλ, εθαξκφδεηαη αλαινγηθά θαη ζηηο δσξεέο ησλ γνλέσλ ή ηξίησλ πξνζψπσλ, θαζψο θαη ησλ κλεζηψλ πξνο ηνπο ζπγγελείο ηνπ άιινπ. Ωζηφζν, νξζφηεξε είλαη ε άπνςε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ε αλαδήηεζε κεηά ηε καηαίσζε ηνπ γάκνπ αθνινπζεί ηηο δηαηάμεηο ηνπ αδηθαηνιφγεηνπ πινπηηζκνχ. 5.1.4: Ζ αλαδήηεζε ησλ δσξεψλ θαη ησλ ζπκβφισλ ηεο κλεζηείαο γίλεηαη κε βάζε ηηο δηαηάμεηο γηα ηνλ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ. Ο δφηεο, φκσο, δελ απαηηείηαη λα επηθαιεζηεί θαη λα απνδείμεη ηνλ φξν ηέιεζεο ηνπ γάκνπ (ΑΚ 1348). Αληίζεηα, φηαλ εθαξκφδνληαη νη γεληθέο δηαηάμεηο ηνπ αδηθαηνιφγεηνπ πινπηηζκνχ, ν δφηεο πξέπεη λα απνδείμεη φηη ε δσξεά ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηελ ηέιεζε ηνπ γάκνπ θαη, ζπλεπψο, κε ηε καηαίσζή ηνπ εθιείπεη ν λφκηκνο ιφγνο ηνπ πινπηηζκνχ. Ζ ζρεηηθή αμίσζε ζηξέθεηαη θαηά ηνπ δσξενδφρνπ κλεζηνχ => αλ ν πινπηηζκφο δε δηαζψδεηαη, ε αλαδήηεζε είλαη ρσξίο αληηθείκελν. Ζ αλαδήηεζε είλαη δπλαηή, αλεμάξηεηα απφ ην ιφγν γηα ηνλ νπνίν ιχζεθε ε κλεζηεία. Αλ, φκσο, ε κλεζηεία ιχζεθε κε ζάλαην, ηφηε ζε πεξίπησζε ακθηβνιίαο, ε αλαδήηεζε απνθιείεηαη (ΑΚ 1348 2 ), ηφζν απφ ηνλ επηδψληα κλεζηφ φζν θαη απφ ηνπο θιεξνλφκνπο ηνπ απνζαλφληα (εθηφο αλ απνδεηθλχεηαη αληίζεηε ζπκθσλία). Ζ δηάηαμε, επνκέλσο, ηνπ ΑΚ 1348 έρεη ελδνηηθφ ραξαθηήξα. 5.1.5: Ζ αμίσζε ηνπ ΑΚ 1348 ππφθεηηαη ζε ζχληνκε παξαγξαθή δχν εηψλ. Ο ρξφλνο ηεο παξαγξαθήο αξρίδεη απφ ην ηέινο ηνπ έηνπο, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ ιχζεθε ε κλεζηεία (ΑΚ 1349). 5.2 πλέπεηεο απφ ηελ αδηθαηνιφγεηε κνλνκεξή ιχζε: Ζ αδηθαηνιφγεηε ιχζε ηεο κλεζηείαο γελλά αμίσζε απνδεκίσζεο γηα θάζε δεκία πνπ πξνθιήζεθε απφ δαπάλεο ή κέηξα ζπλδεδεκέλα κε ηελ πξνζδνθία γάκνπ (ΑΚ 1347). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 5
5.2.1 Αδηθαηνιόγεηε ιύζε: Ζ αμίσζε απνδεκίσζεο ηεο ΑΚ 1347 πξνυπνζέηεη κνλνκεξή αδηθαηνιφγεηε ιχζε. Ζ απνδεκίσζε δίλεηαη απφ ην κλεζηφ πνπ δηέιπζε ηε κλεζηεία πξνο ηνλ άιιν κλεζηφ ή ηνπο γνλείο ηνπ ή ηξίηνπο πνπ ελήξγεζαλ ζηε ζέζε ηνπο, γηα θάζε δεκία πνπ πξνθιήζεθε εμαηηίαο δαπαλψλ ε κέηξσλ ζρεηηθψλ κε ησλ επηθείκελν γάκν. 5.2.2 Γαπάλεο θαη κέηξα κε πξνζδνθία γάκνπ: Πξφθεηηαη γηα δαπάλεο πνπ γίλνληαη θαη κέηξα πνπ ιακβάλνληαη είηε γηα ηελ πξνεηνηκαζία θαη ηέιεζε ηνπ γάκνπ, είηε γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηεο έγγακεο ζπκβίσζεο. Γαπάλεο πνπ γίλνληαη κε ηελ πξνζδνθία γάκνπ είλαη π.ρ. ηα έμνδα γηα ηελ άδεηα ηνπ γάκνπ, γηα ηελ εθηχπσζε πξνζθιήζεσλ, γηα ηε κίζζσζε νηθίαο θαη ηνλ εμνπιηζκφ ηεο θ.ά. Παξαδείγκαηα κέηξσλ είλαη ε παξαίηεζε απφ ηελ εξγαζία, ε κε αλαλέσζε ηεο κίζζσζεο αθηλήηνπ, επεηδή ζε απηφ επξφθεηην λα θαηνηθήζεη ην δεχγνο θ.ά. 5.2.3 Αμίσζε απνδεκίσζεο: Ζ αμίσζε ηνπ ΑΚ 1347 απνηειεί αμίσζε απνδεκίσζεο πνπ ηείλεη ζηελ αλφξζσζε θάζε δεκίαο, νθεηιφκελεο ζηε δηάςεπζε ηεο εχινγεο πξνζδνθίαο γηα ηέιεζε ηνπ γάκνπ. Πξφθεηηαη γηα κνξθή αξλεηηθνχ δηαθέξνληνο. Ζ απνδεκίσζε θαιχπηεη, επνκέλσο, φ,ηη δαπαλήζεθε κε ηελ πξνζδνθία ηνπ γάκνπ θαη φρη φ,ηη ζα είρε ν κλεζηεπκέλνο αλ απηφο είρε ηειεζηεί. Ζ δηαθνξά αλάκεζα ζηηο ΑΚ 1347 θαη 1348 είλαη πξνθαλήο. ηε κία πεξίπησζε αμηψλεηαη ε αλφξζσζε ηεο δεκίαο, ελψ ζηελ άιιε ε απφδνζε πινπηηζκνχ. Παξάδεηγκα -> ε αγνξά θαη πξνζθνξά απφ ην κλεζηφ ζηε θηιφηερλε κλεζηή ελφο δσγξαθηθνχ πίλαθα απνηειεί δσξεά, πνπ αλαδεηείηαη κε βάζε ην ΑΚ 1348. Αληίζεηα, ε αγνξά ηνπ ίδηνπ δσγξαθηθνχ πίλαθα κε ηελ πξφζεζε λα θνζκήζεη ηε κειινληηθή ζπδπγηθή εζηία απνηειεί δαπάλε, πνπ απνθαζίζηαηαη κε εθαξκνγή ηνπ ΑΚ 1347. Ζ δηαθνξά είλαη επθξηλήο: αλ ν πίλαθαο θιαπεί, ε αμίσζε ηνπ ΑΚ 1348 δελ ζα επδνθηκήζεη, ελψ απηή ηνπ ΑΚ 1347 δελ επεξεάδεηαη. 5.2.4 Γηθαηνύρνη θαη ππόρξενη ηεο αμίσζεο: Ζ αμίσζε ηνπ ΑΚ 1347 ππάξρεη ππέξ ηνπ θάζε κλεζηεπκέλνπ, ησλ γνλέσλ ηνπ θαη θάζε ηξίηνπ πνπ ελήξγεζε ζηε ζέζε ηνπο ν ηξίηνο πνπ έδξαζε κε δηθή ηνπ πξσηνβνπιία. Δηδηθά γηα ηα ηξίηα πξφζσπα, ε αμίσζε απνδεκίσζεο απνξξέεη απφ ηνλ ίδην ηνλ (επηθείκελν) γάκν. Ζ ππνρξέσζε γηα απνδεκίσζε βαξχλεη απνθιεηζηηθά ηνλ ππαίηην κλεζηφ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Ζ ΤΜΒΑΖ ΣΟΤ ΓΑΜΟΤ Ο φξνο 'γάκνο' ππνδειψλεη ηφζν ηε ζχκβαζε ηνπ γάκνπ φζν θαη ηελ έλλνκε ζρέζε πνπ απνξξέεη απφ απηή. 1. Πξνυπνζέζεηο 1.1 Θεηηθέο πξνϋπνζέζεηο: Γηα λα ζπλαθζεί γάκνο ηα πξφζσπα πξέπεη λα έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 18ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο (ΑΚ 1350 2). Πάλησο, ην δηθαζηήξην κπνξεί λα επηηξέςεη ην γάκν θαη ζε πξφζσπν πνπ δελ έρεη ζπκπιεξψζεη ηε λφκηκε ειηθία, εθφζνλ ζπληξέρεη θάπνηνο ζπνπδαίνο ιφγνο (=θάζε πεξηζηαηηθφ πνπ- κε γλψκνλα ην ζπκθέξνλ ηνπ αλειίθνπ- δηθαηνινγεί ην γάκν). Σν δηθαζηήξην απνθαζίδεη αθνχ αθνχζεη ηνπο κειινλχκθνπο θαη ηα πξφζσπα πνπ αζθνχλ επηκέιεηα (ΑΚ 1350 2). Ζ ζρεηηθή αίηεζε ππνβάιιεηαη απφ εθείλνλ πνπ αζθεί ηελ επηκέιεηα αιιά θαη απφ ηνλ ίδην ηνλ αλήιηθν, αλ έρεη ζπκπιεξψζεη ην 16ν έηνο. Αθφκε, βέβαηα, θη ελ δελ ην έρεη ζπκπιεξψζεη, κπνξεί λα δεηήζεη κφλνο ηνπ άδεηα δηθαζηεξίνπ. 1.1.2 Γηθαηνπξαθηηθή ηθαλόηεηα: Ο αλήιηθνο δε κπνξεί θαηαξρήλ λα ζπλάςεη γάκν. Θεσξεηηθά, απφ ηε ζηηγκή πνπ ν αλήιηθνο έρεη πεξηνξηζκέλε δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα (έρεη ζπκπιεξψζεη ην 10ν έηνο ηνπ) ζα κπνξνχζε λα ζπλάςεη γάκν κε άδεηα δηθαζηεξίνπ. Πάλησο, ε άδεηα απηή δελ πξέπεη λα δίλεηαη, αλ ν αλήιηθνο δελ έρεη ζπκπιεξψζεη ην 14ν έηνο. Απηφο πνπ ηειεί ζε ζηεξεηηθή δηθαζηηθή ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 6
ζπκπαξάζηαζε, δελ ζπλάπηεη γάκν (ΑΚ 1351 ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ΑΚ 128-129 θαη ΑΚ 1676). Αληίζεηα, φπνηνο ηειεί ζε επηθνπξηθή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε ζπλάπηεη έγθπξν γάκν κε ηε ζπλαίλεζε ηνπ ζπκπαξαζηάηε ηνπ. Αλ απηφο αξλείηαη λα ζπλαηλέζεη, απνθαζίδεη ην δηθαζηήξην κε βάζε ην ζπκθέξνλ ηνπ ζπκπαξαζηαηνχκελνπ (ΑΚ 1352). 1.1.3 Γηαθνξά θύινπ: Ο λφκνο δελ πξνυπνζέηεη ξεηψο ηε δηαθνξά θχινπ, πξνθεηκέλνπ λα ζπλαθζεί ππνζηαηφο θαη έγθπξνο γάκνο, θαζψο θάηη ηέηνην ζεσξήζεθε απηνλφεην. Πάλησο, ν γάκνο κεηαμχ νκφθπισλ πξνζψπσλ δε θαίλεηαη λα πξνζθξνχεη ζην χληαγκα. 1.2 Αξλεηηθέο πξνϋπνζέζεηο (=θσιύκαηα): Ζ αξρή ηεο κνλνγακίαο απαγνξεχεη ην γάκν, φηαλ ην έλα απφ ηα πξφζσπα είλαη ήδε έγγακνο θαη ν γάκνο ηνπ δελ έρεη ιπζεί ή αθπξσζεί. Έζησ θη αλ θαλείο θαιφπηζηα πηζηεχεη φηη ν γάκνο ηνπ έρεη ιπζεί ή αθπξσζεί, αλ απηφ δε ζπκβαίλεη, ν λένο γάκνο ζα είλαη άθπξνο (ΑΚ 1354). 1.2.1 Ζ ζπγγέλεηα: Ζ βηνινγηθή (εμ αίκαηνο) ζπγγέλεηα εκπνδίδεη ην γάκν ζε επζεία γξακκή απεξηνξίζησο θαη ζε πιάγηα κέρξη ηνλ 4ν βαζκφ (=> επηηξέπεηαη ν γάκνο αλάκεζα ζε δεχηεξα μαδέξθηα, πνπ είλαη ζπγγελείο 6νπ βαζκνχ -> ΑΚ 1356). Ζ αγρηζηεία (=ζπγγέλεηα ηνπ ελφο ζπδχγνπ κε ηνπο βηνινγηθνχο ζπγγελείο ηνπ άιινπ) απνθιείεη ην γάκν, ζε επζεία γξακκή απεξηνξίζησο, θαη ζε πιάγηα κέρξη ηνλ ηξίην βαζκφ. Κσιχεηαη, έηζη, ν γάκνο πεζεξνχ ή πεζεξάο θαη λχθεο ή γακπξνχ, κεηαμχ αδειθνχ ή αδειθήο ηνπ ελφο ζπδχγνπ θαη ηνπ άιινπ ζπδχγνπ, θαζψο θαη κεηαμχ ηνπ ελφο ζπδχγνπ θαη ζείνπ ή ζείαο ηνπ άιινπ. Ζ αγρηζηεία δηαηεξείηαη θαη κεηά ηε ιχζε ή ηελ αθχξσζε ηνπ γάκνπ απφ ηελ νπνία δεκηνπξγήζεθε. 1.2.3 Ζ πηνζεζία: Ζ πηνζεζία δηακνξθψλεη ηερλεηή ζπγγέλεηα. Απηφο πνπ πηνζέηεζε θαη νη θαηηφληεο ηνπ δε κπνξνχλ λα ζπλάςνπλ γάκν κε απηφλ πνπ πηνζεηήζεθε, θαζψο θαη κε ηνπο θαηηφληεο ηνπ, πνπ ζα γελλεζνχλ κεηά ηελ πηνζεζία (ΑΚ 1360). Σν αλήιηθν ζεηφ ηέθλν εληάζζεηαη πιήξσο ζηελ νηθνγέλεηα ηνπ ζεηνχ γνλέα (ΑΚ 1561) θαη επνκέλσο ηζρχνπλ ηα θσιχκαηα ηνπ γάκνπ πνπ ζεζπίδνληαη ζηνλ ΑΚ 1357. Καηά ζπλέπεηα, ην ζεηφ αλήιηθν ηέθλν αδπλαηεί λα ζπλάςεη γάκν, ηφζν π.ρ. κε ηνλ βηνινγηθφ αδειθφ ηνπ, φζν θαη κε ην βηνινγηθφ ηέθλν ηνπ ζεηνχ γνλέα. Όηαλ, θαη' εμαίξεζε, ε πηνζεζία αθνξά ελειίθνπο, ην ΑΚ 1360 εθαξκφδεηαη σο έρεη. Κσιχεηαη, δειαδή, ν γάκνο κεηαμχ ηνπ ζεηνχ γνλέα θαη ησλ θαηηφλησλ ηνπ κε ην ζεηφ ηέθλν θαη κε ηνπο θαηηφληεο ηνπ ζεηνχ ηέθλνπ, πνπ ζα γελλεζνχλ αξγφηεξα. 1.2.4 Καηαξγεκέλα θσιύκαηα: Καηαξγήζεθαλ -> ην θψιπκα ησλ ηξηψλ γάκσλ, ηεο θαηαρξεζηηθήο ζπγγέλεηαο, ηεο πλεπκαηηθήο ζπγγέλεηαο απφ ηε βάπηηζε, ε ηδηφηεηα ηνπ θιεξηθνχ, ε θαηαδίθε γηα κνηρεία. Καηαξγήζεθαλ, επίζεο, ην θψιπκα απφ ηελ επηηξνπεία θαη απηφ πνπ εκπφδηδε ην γάκν ζηε γπλαίθα, γηα 10 κήλεο κεηά ηε ιχζε/αθχξσζε ηνπ γάκνπ (-> αλαβιεηηθά θξηηήξηα = αλ γηλφηαλ ν γάκνο ζα ήηαλ έγθπξνο) 2. Η ζπκθσλία: Γηα λα ππάξμεη ε ζχκβαζε ηνπ γάκνπ πξέπεη λα ζπκπέζνπλ νη δειψζεηο ηεο βνχιεζεο ησλ κειινλχκθσλ => ζπκθσλία. Ζ εγθπξφηεηα ηεο ζπκθσλίαο εμαξηάηαη απφ ηνπο εμήο φξνπο: 2.1 Διεχζεξε δηθαηνπξαθηηθή βνχιεζε 2.1.1 Βνύιεζε: Γελ ππάξρεη βνχιεζε γηα γάκν, φηαλ αζθείηαη ζσκαηηθή βία, φρη απιψο κε απεηιή, αιιά κε ρξήζε πιηθήο δχλακεο. Βνχιεζε δελ ππάξρεη θαη φηαλ ην άηνκν βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε πιήξνπο αδπλακίαο λα επηθνηλσλεί κε ην πεξηβάιινλ. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 7
2.1.2 Βνύιεζε ειεύζεξε: Όηαλ ην πξφζσπν δελ έρεη ζπλείδεζε ησλ πξαηηνκέλσλ ή βξίζθεηαη ζε ςπρηθή ή δηαλνεηηθή δηαηαξαρή θαηά ηνλ ΑΚ 131, δελ έρεη ειεχζεξε βνχιεζε. 2.1.3 Βνύιεζε δηθαηνπξαθηηθή: Απηφο πνπ ηειεί γάκν πξέπεη λα έρεη επίγλσζε ηνπ δηθαηνπξαθηηθνχ ραξαθηήξα ηνπ. Γειαδή, πξέπεη λα ζέιεη λα δεζκεπηεί λνκηθά (-> επέιεπζε λνκηθψλ ζπλεπεηψλ) απφ ηελ ηέιεζε ηνπ γάκνπ. 2.1.4 Βνύιεζε απαιιαγκέλε από ειαηηώκαηα: Διαηηψκαηα ηεο βνχιεζεο είλαη ε πιάλε, ε απάηε θαη ε απεηιή, πνπ αληηκεησπίδνληαη κε εηδηθέο δηαηάμεηο (ΑΚ 1374, 1375). Έηζη, ε άγλνηα ή ε εζθαικέλε γλψζε γηα νπζηψδεηο ηδηφηεηεο ηνπ άιινπ δε ιακβάλεηαη ππφςε. Μφλν ε πιάλε πεξί ηελ ηαπηφηεηα νδεγεί ζηελ αθπξσζία. 2.1.5 Βνύιεζε ζνβαξή: Ζ θξπςηβνπιία θαη ν κε δηαγλσζηφο αζηετζκφο δελ επεξεάδνπλ ην θχξνο ηεο ζπκθσλίαο. Αληίζεηα, αλ ν αζηετζκφο είλαη δηαγλσζηφο ζηνλ άιινλ, ηφηε ε έιιεηςε ζνβαξφηεηαο νδεγεί ζε αθπξφηεηα. Ζ εηθνληθφηεηα, εμάιινπ, δελ επεξεάδεη ην θχξνο ηεο ζπκθσλίαο. 2.2 Γήισζε απηνπξφζσπε, ρσξίο αίξεζε ή πξνζεζκία 2.2.1 Γήισζε απηνπξόζσπε: Ζ δήισζε ηεο βνχιεζεο γηα ην γάκν πξέπεη λα γίλεηαη απηνπξνζψπσο (ΑΚ 1350). Αληηπξνζψπεπζε δελ είλαη δπλαηή -> ε ηέιεζε γάκνπ κε αληηπξφζσπν ηνλ νδεγεί ζε αθπξφηεηα, έζησ θη αλ είλαη δπλαηή κε ηνπο θαλφλεο ηεο ζξεζθείαο ή ηνπ δφγκαηνο). 2.2.2 Γήισζε νξηζηηθή θαη αλεπηθύιαθηε: Ζ δήισζε βνχιεζεο γηα ην γάκν δελ επηηξέπεηαη λα γίλεη ππφ αίξεζε ή πξνζεζκία (ΑΚ 1350 1). Αλ, βέβαηα, ε δήισζε γίλεη παξά ηελ απαγφξεπζε, ν ιεηηνπξγφο νθείιεη λα κελ πξνρσξήζεη ζηε ζρεηηθή δηαδηθαζία. Γηαθνξεηηθά, ν γάκνο ζα αθπξσζεί. 3. Ο ηχπνο ηεο ζπκθσλίαο: Ζ αξρή ηεο ηππηθφηεηαο επηβάιιεη ηελ ηήξεζε νξηζκέλνπ ηχπνπ γηα ηε δήισζε ησλ ζπδχγσλ φηη ζπκθσλνχλ λα ζπλάςνπλ γάκν. Ο ζπζηαηηθφο απηφο ηχπνο κπνξεί λα είλαη πνιηηηθφο ή ζξεζθεπηηθφο (=ηεξνινγία). 3.1 Πνιηηηθόο ηύπνο: ΑΚ 1367 2 -> Ζ δήισζε ηεο ζπκθσλίαο γίλεηαη πξνο ην δήκαξρν ή ηνλ πξφεδξν ηεο θνηλφηεηαο (ή ζην λφκηκν αλαπιεξσηή ηνπ) ηνπ ηφπνπ φπνπ ηειείηαη ν γάκνο. Ζ δήισζε γίλεηαη δεκφζηα (=νπνηνζδήπνηε ην επηζπκεί κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη) θαη παλεγπξηθά (=εμαζθαιίδνληαη φινη νη αλαγθαίνη εμσηεξηθνί φξνη). Απαηηείηαη, αθφκε, ε παξνπζία δχν κάξηπξεο. Καη' εμαίξεζε, ν λφκνο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα ηειείηαη ν πνιηηηθφο γάκνο θαη ζην νίθεκα, φπνπ θαηνηθεί ή δηακέλεη πξνζσξηλά ν έλαο απφ ηνπο κειινλχκθνπο. 3.2 Θξεζθεπηηθόο ηύπνο: Ζ ζπκθσλία γηα ην γάκν δειψλεηαη θαη ζε ζξεζθεπηηθφ ιεηηνπξγφ νηνπδήπνηε ζξεζθεχκαηνο δφγκαηνο 'γλσζηνχ' ζηελ Διιάδα, ν νπνίνο θαη ηνλ ηεξνινγεί (ΑΚ 1367 1,3). 'Γλσζηφ' είλαη θάζε ζξήζθεπκα ή δφγκα, πνπ ε δηδαζθαιία θαη ε ιαηξεία ηνπο είλαη θαλεξέο (-> κε εκθαλήο παξνπζία ζηελ ειιεληθή θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα). Δίλαη αδηάθνξν ην αλ ε ζξεζθεπηηθή απηή θνηλφηεηα πεξηιακβάλεη πνιινχο ή ιίγνπο πηζηνχο, θαζψο θαη ην αλ ε δηδαζθαιία/πξαθηηθέο ηεο έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηελ επηθξαηνχζα ζξεζθεία. Ζ ηεξνινγία αθνινπζεί ηνπο θαλφλεο ηνπ ζξεζθεχκαηνο ή ηνπ δφγκαηνο, θαηά ην ηππηθφ ηνπ νπνίνπ γίλεηαη ε ηειεηή- αξθεί νη θαλφλεο απηνί λα κελ αληηηίζεληαη ζηε δεκφζηα ηάμε -> ε θάζε γλσζηή ζξεζθεπηηθή θνηλφηεηα κπνξεί λα θαζνξίζεη ηνπο εηδηθφηεξνπο φξνπο. Δηδηθά ζηελ νξζφδνμε Δθθιεζία, ινηπφλ, κπνξεί λα ηζρχζνπλ επηπιένλ θσιχκαηα (π.ρ. απνθιείεηαη ν γάκνο ζε θιεξηθνχο ή κνλαρνχο θ.ά.). Ο ζξεζθεπηηθφο ιεηηνπξγφο πνπ ηειεί ην γάκν πξέπεη λα έρεη, θαηά ηνπο θαλφλεο ηνπ ζξεζθεχκαηνο ή ηνπ δφγκαηνο ζην νπνίν αλήθεη, ηελ πξνο ηνχην αξκνδηφηεηα. Έηζη, αλ ν νξζφδνμνο γάκνο ηεξνινγεζεί απφ ηεξέα πνπ έρεη θαζαηξεζεί ή δελ έρεη ρεηξνηνλεζεί, δελ ππάξρεη ηεξνινγία. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 8
3.3 Μεηθηνί γάκνη: Όηαλ νη κειιφλπκθνη αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθφ ζξήζθεπκα ή δφγκα, ν λφκνο (ΑΚ 1371) απαηηεί λα ηεξνινγεζεί ν γάκνο δχν θνξέο, ζχκθσλα κε ην ζξήζθεπκα ή ην δφγκα θαζελφο απφ ηνπο κειινλχκθνπο. Πιένλ, επηθξαηεί ε αληίιεςε φηη αξθεί κφλν ε ηεξνινγία, ζχκθσλα κε ην ζξήζθεπκα ή ην δφγκα ελφο => επρέξεηα λα επηιέγνπλ. 3.4 Ηεξνινγία κεηά ηνλ πνιηηηθό ηύπν: Σν άξζξν 1367 3 επηηξέπεη ηελ ηέιεζε ηεξνινγίαο κεηά ηνλ πνιηηηθφ γάκν. Δμίζνπ δπλαηή είλαη θαη ε ηήξεζε θαη ηνπ πνιηηηθνχ ηχπνπ, κεηά ην ζξεζθεπηηθφ γάκν. ε θάζε πεξίπησζε, πάλησο, ν γάκνο έρεη ζπζηαζεί απφ ηε ζηηγκή πνπ ηεξήζεθε ν πνιηηηθφο ή ζξεζθεπηηθφο ηχπνο. Ο ρξνληθά δεχηεξνο ηχπνο είλαη ρσξίο έλλνκεο ζπλέπεηεο. 4. Η δηαδηθαζία ηνπ γάκνπ 4.1 Γλσζηνπνίεζε: Ζ επηθείκελε ηέιεζε ηνπ γάκνπ πξέπεη λα γλσζηνπνηείηαη ζην επξχηεξν θνηλφ, είηε κε ηε δεκνζίεπζε ζρεηηθήο αλαγγειίαο ζε εκεξήζηα εθεκεξίδα, είηε κε ηνηρνθφιιεζε ζην δεκνηηθφ ή θνηλνηηθφ θαηάζηεκα (ΑΚ 1369). Ζ γλσζηνπνίεζε απνζθνπεί ζηελ ελεκέξσζε ησλ ηξίησλ, ψζηε λα ππνδείμνπλ ζην δήκαξρν, πνπ εθδίδεη ηελ άδεηα ηνπ γάκνπ, ηελ έιιεηςε ζεηηθήο πξνυπφζεζεο ή ηελ χπαξμε θσιχκαηνο. ε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο (π.ρ. νη κειιφλπκθνη ζπδνχλ επί καθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα θαη φινη λνκίδνπλ φηη είλαη έγγακνη), ε γλσζηνπνίεζε κπνξεί λα παξαιεηθζεί κε άδεηα ηνπ Δηζαγγειέα (ΑΚ 1370). 4.2 Άδεηα γάκνπ: Γηα λα ηειεζζεί ν γάκνο πξέπεη λα εθδνζεί άδεηα γάκνπ. Ζ άδεηα ρνξεγείηαη πάληα απφ ην αξκφδην πνιηηεηαθφ φξγαλν -ην δήκαξρν ή ηνλ πξφεδξν ηεο θνηλφηεηαο ηεο ηειεπηαίαο θαηνηθίαο ηνπ θαζελφο απφ ηα πξφζσπα πνπ πξφθεηηαη λα παληξεπηνχλ (ΑΚ 1368). ηελ πξάμε, ν ζξεζθεπηηθφο γάκνο γίλεηαη ζπρλά κφλν κε άδεηα ηνπ ζξεζθεπηηθνχ ιεηηνπξγνχ -> πξάμε παξάλνκε, αιιά αλεθηή απφ ηελ Πνιηηεία. Μάιηζηα, αθνχ ε έιιεηςε άδεηαο δελ επεξεάδεη ην θχξνο ηνπ γάκνπ, ην ΑΚ 1368 πεξηέρεη δηάηαμε ρσξίο θχξσζε ή ζπλέπεηεο. 4.3 Ηαηξηθέο εμεηάζεηο: Ο λφκνο δελ απαηηεί ηελ πξνγακηαία εμέηαζε ησλ κειινλχκθσλ. Θα ήηαλ, άιισζηε, εζηθά απαξάδεθηνο, θνηλσληθά επηθίλδπλνο θαη ζπληαγκαηηθά αλεπίηξεπηνο. Αληίζεηα, ε ζέζπηζε ππνρξεσηηθήο πξνγακηαίαο εμέηαζεο, ηα πνξίζκαηα ηεο νπνίαο ζα θνηλνπνηνχληαη κφλν ζηνπο κειινλχκθνπο, δελ αληίθεηηαη ζηελ ειεπζεξία ζχλαςεο γάκνπ. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ Ο ΔΛΑΣΣΩΜΑΣΗΚΟ ΓΑΜΟ 1. Δηζαγσγηθά: Όηαλ δελ ππάξρνπλ νη φξνη πνπ απαηηνχληαη γηα ηε ζχκβαζε ηνπ γάκνπ, απηφο ραξαθηεξίδεηαη ειαηησκαηηθφο. 2. Οη κνξθέο ηνπ ειαηησκαηηθνχ γάκνπ 2.1 Ο αλππόζηαηνο γάκνο: Ο αλππφζηαηνο γάκνο είλαη λνκηθά αλχπαξθηνο, δειαδή, δελ ρξεηάδεηαη δηθαζηηθή απφθαζε γηα λα αλαηξαπεί. Γε παξάγεη θακία έλλνκε ζπλέπεηα -> ηα πξφζσπα παξακέλνπλ μέλα κεηαμχ ηνπο θαη ηα παηδηά πνπ ζα γελλεζνχλ εθηφο γάκνπ. Ζ αλππαξμία ηνπ κπνξεί λα δηαπηζησζεί κε αλαγλσξηζηηθή απφθαζε. Μία κφλν κνξθή αλππφζηαηνπ γάκνπ πξνβιέπεηαη: ε παληειήο έιιεηςε ηχπνπ (ΑΚ 1372 2). 2.1.1 Παληειήο έιιεηςε ηύπνπ: Ο γάκνο είλαη αλππφζηαηνο αλ δελ έρεη ηεξεζεί θαζφινπ ν πξνβιεπφκελνο πνιηηηθφο ή ζξεζθεπηηθφο ηχπνο. Αληίζεηα, αλ απιψο δελ ηεξήζεθαλ φξνη πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηαδηθαζία ηέιεζεο, ν γάκνο είλαη ππνζηαηφο θαη έγθπξνο (π.ρ. ν πνιηηηθφο γάκνο δε γίλεηαη δεκφζηα ή δελ παξίζηαληαη νη δχν κάξηπξεο- ΑΚ 1372 1). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 9
2.1.2 Αληηθαλνληθή ηέιεζε: Πνιηηηθόο ηύπνο: Ο γάκνο πνπ ηειέζζεθε απφ αλαξκφδην θαηά ηφπν δήκαξρν ή πξφεδξνο θνηλφηεηαο είλαη αλππφζηαηνο. Θξεζθεπηηθόο ηύπνο: Σν ππνζηαηφ ή αλππφζηαην ηνπ γάκνπ πξέπεη λα θξηζεί ζχκθσλα κε ηε ζεκαζία πνπ απνδίδεη κηα νξηζκέλε νξζφδνμε θνηλφηεηα ζηε ζπγθεθξηκέλε παξάιεηςε. Δηδηθά γηα ηελ νξζφδνμε Δθθιεζία, αλππφζηαηνο είλαη ν γάκνο πνπ ηεξνινγείηαη απφ κε θαλνληθά ρεηξνηνλεκέλν ηεξέα ή απφ ηεξέα πνπ έρεη θαζαηξεζεί. 2.1.3 Παληειήο έιιεηςε ζπκθσλίαο: Όηαλ δελ ππάξρεη θαζφινπ ζπκθσλία (=θαλεξή αζπκθσλία), ν γάκνο είλαη αλππφζηαηνο. 2.1.4 σκαηηθή βία: Ζ άζθεζε ζσκαηηθήο βίαο εμαθαλίδεη ηε βνχιεζε γηα γάκν θαη ηνλ θαζηζηά αλππφζηαην. 2.1.5 Πξόζσπα ηνπ απηνύ θύινπ: Ο γάκνο κεηαμχ πξνζψπσλ ηνπ ίδηνπ θχινπ ζεσξείηαη αλππφζηαηνο. 2.2 Ο άθπξνο γάκνο 2.2.1 Λόγνη αθπξόηεηαο: Ζ απνπζία πιήξνπο ζπκθσλίαο, ε κε απηνπξφζσπε θαη αλεπηθχιαθηε δήισζε ηεο βνχιεζεο γηα γάκν, ε έιιεηςε ησλ ζεηηθψλ πξνυπνζέζεσλ θαη νη χπαξμε θσιπκάησλ είλαη νη κφλνη ιφγνη αθπξφηεηαο ηνπ γάκνπ (ΑΚ 1372 1). Ζ αθπξφηεηα απηή είλαη άιινηε ζεξαπεχζηκε θαη άιινηε αζεξάπεπηε -> Αζεξάπεπηε αθπξόηεηα είλαη απηή πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ χπαξμε θσιχκαηνο. Θεξαπεύζηκε αθπξόηεηα: Έιιεηςε πιήξνπο ζπκθσλίαο: Όηαλ ππάξρεη ζπκθσλία, αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δηαπηζηψλεηαη παξαλφεζε ζρεηηθά κε ην λφεκα ηεο θαηαξηηδφκελεο ζχκβαζεο (ιαλζάλνπζα αζπκθσλία), ν γάκνο είλαη ππνζηαηφο αιιά άθπξνο. Ζ αθπξφηεηα ζεξαπεχεηαη αλ νη ζχδπγνη απνθαζίζνπλ, κεηά ηε ζχλαςε ηνπ άθπξνπ γάκνπ ηνπο, λα ηνλ αλαγλσξίζνπλ (ΑΚ 1373). Ζ λέα ζπκθσλία κπνξεί λα είλαη ζησπεξή, δειαδή, λα ζπλάγεηαη απφ ηηο πεξηζηάζεηο θαη, ηδίσο, απφ ηε ζπλερηδφκελε έγγακε ζπκβίσζε. Γήισζε ππό αίξεζε ή πξνζεζκία: Αλ ε ζπλαίλεζε γηα γάκν δφζεθε ππφ αίξεζε ή πξνζεζκία, απηφο είλαη άθπξνο. Θεξαπεχεηαη εθφζνλ αθνινπζήζεη λέα, αλεπηθχιαθηε δήισζε (-> κπνξεί λα είλαη θαη ζησπεξή). Γήισζε κε αληηπξόζσπν: Αλ ε δήισζε γίλεη κε αληηπξφζσπν (ν νπνίνο δελ απνθξχπηεη ηελ ηδηφηεηά ηνπ => θαλεξή αληηπξνζψπεπζε), ηφηε ν γάκνο γηα ηνλ αληηπξφζσπν είλαη αλππφζηαηνο, ελψ γηα ηνλ αληηπξνζσπεπφκελν άθπξνο. Θεξαπεχεηαη κε κεηαγελέζηεξε απνδνρή ηνπ γάκνπ απφ ην ζχδπγν πνπ αληηπξνζσπεχζεθε (-> κπνξεί λα είλαη θαη ζησπεξή). Έιιεηςε λόκηκεο ειηθίαο: Ο αλήιηθνο πνπ ζπλήςε γάκν ρσξίο δηθαζηηθή άδεηα κπνξεί λα αλαγλσξίζεη (αθφκε θαη ζησπεξψο) ην γάκν ηνπ φηαλ ελειηθησζεί (ΑΚ 1373). Ζ αθπξφηεηα ζεξαπεχεηαη, φζν δηαξθεί ε αλειηθφηεηα, θη αλ ην δηθαζηήξην δψζεη εθ ησλ πζηέξσλ άδεηα γηα ηνλ ήδε ηεηειεζκέλν γάκν. Έιιεηςε δηθαηνπξαθηηθήο ηθαλόηεηαο: Ζ έιιεηςε δηθαηνπξαθηηθήο ηθαλφηεηαο ζεξαπεχεηαη, αλ ην πξφζσπν αλαθηήζεη ηε δηθαηνπξαθηηθή ηνπ ηθαλφηεηα θαη αλαγλσξίζεη ην γάκν (ΑΚ 1373). Ζ αθπξφηεηα ζεξαπεχεηαη, επίζεο, φηαλ ν παξνδηθά αλίθαλνο αλαθηήζεη ηελ πλεπκαηηθή ηνπ δηαχγεηα θαη αλαγλσξίζεη ην γάκν. Ζ ζεξαπεία ηεο αθπξφηεηαο ηνπ γάκνπ ελφο αηφκνπ πνπ βξίζκεηαη ζε επηθνπξηθή δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε απαηηεί ηε ζπλαίλεζε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπκπαξαζηάηε ή ηελ άδεηα ηνπ δηθαζηεξίνπ (ΑΚ 1373). ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 10
2.3 Ο αθπξψζηκνο γάκνο 2.3.1 Πιάλε πεξί ηελ ηαπηόηεηα: Ζ πιάλε πεξί ηελ ηαπηφηεηα ηνπ πξνζψπνπ ιακβάλεηαη ππφςε θαη νδεγεί ζηελ αθπξσζία ηνπ γάκνπ (ΑΚ 1374 1). Μφλν ε πιάλε πεξί ηε θπζηθή θαη αζηηθή ηαπηφηεηα ελφο πξνζψπνπ είλαη ζεκαληηθή. Ωζηφζν, ππνζηεξίδεηαη φηη ε ηαπηφηεηα ηνπ πξνζψπνπ κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θαη ηηο εζηθέο ή θνηλσληθέο ηδηφηεηεο, αιιά φρη ηελ πγεία, ηελ ειηθία, ηε κφξθσζε θαη ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε. Ζ πιάλε απνηειεί ζπλήζσο θαη αηηία δηαδπγίνπ. 2.3.2 Απάηε: Απάηε σο πξνο ηελ ηαπηφηεηα ηνπ πξνζψπνπ ζπλεπάγεηαη ηελ αθπξσζία ηνπ γάκνπ. 2.3.3 Απεηιή: Ζ ςπρνινγηθή βία (=απεηιή) απνηειεί ιφγν γηα ηελ αθπξσζία ηνπ γάκνπ (ΑΚ 1375 1) => φηαλ ε ζρεηηθή βνχιεζε δειψλεηαη χζηεξα απφ ηελ εμαγγειία, αληίζεηα ζην λφκν (π.ρ. απεηιή θφλνπ, ηξαπκαηηζκνχ, θαηαζηξνθήο πξαγκάησλ) ή ζηα ρξεζηά ήζε (π.ρ. αλαγθάδεηαη θάπνηνο λα ζπλάςεη γάκν γηαηί απεηιείηαη κε πηψρεπζε), θαθνχ. Σν θαθφ απηφ πξέπεη λα είλαη ηθαλφ λα ζέζεη ζε θίλδπλν ηα πξνζσπηθά ή ηα πεξηνπζηαθά ζπκθέξνληα ηνπ πξνζψπνπ θαη άιισλ πνπ ζπλδένληαη καδί ηνπ. Σν εμαγγειιφκελν θαθφ κπνξεί λα αθνξά θαη ην ίδην ην πξφζσπν πνπ αζθεί ηελ απεηιή (π.ρ. ν παηέξαο απεηιεί φηη ζα απηνθηνλήζεη αλ ν γηνο ηνπ δελ παληξεπηεί ηελ θφξε ηνπ θίινπ ηνπ). ηελ πεξίπησζε απηή, εθείλνο πνπ επηζείεη θαθφ θαηά ηνπ ίδηνπ ηνπ εαπηνχ πξέπεη λα δηαηεξεί ζηελφ ζπλαηζζεκαηηθφ δεζκφ κε απηφλ πνπ ζέιεη λα παξαθηλήζεη ζε γάκν. Αλ, φκσο, ην εμαγγειιφκελν θαθφ αλαθέξεηαη ζην ίδην ην πξφζσπν πνπ επηζπκεί γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ην γάκν (π.ρ. ν Α απεηιεί φηη ζα απηνθηνλήζεη αλ δελ ηνλ παληξεπηεί ε Β) => εζηθή πίεζε, ρσξίο λνκηθή ζεκαζία. 3. Η αθχξσζε ηνπ άθπξνπ θαη αθπξψζηκνπ γάκνπ: Σφζν ν άθπξνο φζν θαη ν αθπξψζηκνο γάκνο παχνπλ λα ηζρχνπλ κε ηελ έθδνζε ακεηάθιεηεο δηθαζηηθήο απφθαζεο (=δηαπιαζηηθή), κε ηελ νπνία αλαηξέπνληαη αλαδξνκηθά. 3.1 Δλεξγεηηθή λνκηκνπνίεζε: i. Άθπξνο γάκνο: Σελ αθχξσζε ηνπ άθπξνπ γάκνπ κπνξεί λα δεηήζεη φπνηνο έρεη έλλνκν ζπκθέξνλ (νηθνγελεηαθήο θχζεο, κε εζηθφ ή πεξηνπζηαθφ ραξαθηήξα) θαζψο θαη ν Δηζαγγειέαο εμ επαγγέικαηνο (ΑΚ 1378). Ο θαζέλαο απφ ηνπο ζπδχγνπο αζθεί ηελ αγσγή, ρσξίο λα έρεη ζεκαζία αλ ν ιφγνο ηεο αθπξφηεηαο ηνλ αθνξά απνθιεηζηηθά- π.ρ. ν δίγακνο λνκηκνπνηείηαη λα αζθήζεη αγσγή γηα αθχξσζε ηνπ δεχηεξνπ γάκνπ. Σέινο, ην δηθαίσκα ηνπ εηζαγγειέα λα δεηήζεη ηελ αθχξσζε άθπξνπ γάκνπ ππάξρεη κφλν φηαλ απηφο ζίγεη ηε δεκφζηα ηάμε. ii. Αθπξώζηκνο γάκνο: Σελ αθχξσζε ηνπ αθπξψζηκνπ γάκνπ κπνξεί λα δεηήζεη κφλν ν ζχδπγνο πνπ πιαλήζεθε, εμαπαηήζεθε ή απεηιήζεθε (ΑΚ 1378). 3.2 Παζεηηθή λνκηκνπνίεζε i. Άθπξνο γάκνο: Όηαλ ε αγσγή αζθείηαη απφ ην ζχδπγν, ζηξέθεηαη θαηά ηνπ άιινπ ζπδχγνπ ή ησλ θιεξνλφκσλ ηνπ. Όηαλ αζθείηαη απφ ηξίην πνπ έρεη έλλνκν ζπκθέξνλ ή απφ εηζαγγειέα, ζηξέθεηαη θαηά ησλ δχν ζπδχγσλ ή ησλ θιεξνλφκσλ ηνπο. ii. Αθπξώζηκνο γάκνο: Ζ αγσγή αζθείηαη θαηά ηνπ άιινπ ζπδχγνπ ή ησλ θιεξνλφκσλ ηνπ. 3.3 Υξόλνο κέζα ζηνλ νπνίν αζθείηαη ε αγσγή i. Άθπξνο γάκνο: Ζ αγσγή γηα αθχξσζε αζθείηαη νπνηεδήπνηε, αθφκε θη αλ ν γάκνο έρεη ιπζεί ή έρνπλ πεξάζεη πνιιά ρξφληα απφ ηελ ηέιεζή ηνπ. ii. Αθπξώζηκνο γάκνο: Ζ αγσγή γηα αθχξσζε πξέπεη λα αζθεζεί κέζε ζε έμη κήλεο, αθφηνπ θαηέζηε δπλαηή ε έγεξζε ηεο αγσγήο θαη, ζε θάζε πεξίπησζε, κέζα ζε ηξία έηε απφ ηελ ηέιεζε ηνπ γάκνπ (ΑΚ 1380 2). Ζ άζθεζε ηεο αγσγήο είλαη δπλαηή, φηαλ πάςεη ε θαηάζηαζε άγλνηαο/εζθαικέλεο γλψζεο πεξί ηελ ηαπηφηεηα ηνπ άιινπ ζπδχγνπ, ή φηαλ εθιείςεη ε επήξεηα ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 11
θφβνπ. Αλ, φκσο, πεξάζνπλ ηξία ρξφληα απφ ηελ ηέιεζε ηνπ γάκνπ, ην δηθαίσκα αθχξσζεο απνζβήλεηαη. εκεηψλεηαη φηη εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο γηα ηελ παξαγξαθή. 3.4 Αλαγλώξηζε ηνπ αθπξώζηκνπ γάκνπ: Σν δηθαίσκα γηα αθχξσζε ηνπ αθπξψζηκνπ γάκνπ απνζβήλεηαη, φηαλ ν ζχδπγνο, πνπ πιαλήζεθε, εμαπαηήζεθε, απεηιήζεθε, αλαγλσξίζεη ην γάκν, κεηά ηε δηάιπζε ηεο πιάλεο ή ηελ εμαθάληζε ηεο απεηιήο (ΑΚ 1374 2 θαη 1375 2). Ζ αλαγλψξηζε απηή κπνξεί λα είλαη ξεηή ή ζησπεξή. Δπνκέλσο, ην ειάηησκα ηνπ αθπξψζηκνπ γάκνπ είλαη πάληα ζεξαπεχζηκν, ελψ ηνπ άθπξνπ ππφ πξνυπνζέζεηο. 3.5 Καηάρξεζε ηνπ δηθαηώκαηνο γηα αθύξσζε ηνπ άθπξνπ γάκνπ: Ζ αγσγή γηα αθχξσζε ηνπ άθπξνπ γάκνπ κπνξεί λα εγεξζεί πνιιά ρξφληα κεηά ηελ ηέιεζε ηνπ γάκνπ. Καηάρξεζε δηθαηψκαηνο (ΑΚ 281) ππάξρεη φηαλ ε αθχξσζε δεηείηαη ελψ έρεη εδξαησζεί ε αξκνληθή ζπκβίσζε, ηδίσο κεηά ηε ιχζε ηνπ γάκνπ κε ζάλαην. 4. Απνηειέζκαηα ηεο αθύξσζεο: Με ηελ ακεηάθιεηε απφθαζε γηα ηελ αθχξσζε ηνπ άθπξνπ ή αθπξψζηκνπ γάκνπ, απηφο παχεη αλαδξνκηθά λα ηζρχεη => αλαηξέπνληαη νη έλλνκεο ζπλέπεηέο ηνπ. 5. Η θάκςε ηεο αλαδξνκηθήο αλαηξνπήο: ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, ε αθχξσζε ηνπ άθπξνπ ή αθπξψζηκνπ γάκνπ δελ ελεξγεί αλαδξνκηθά, αιιά κφλν γηα ην κέιινλ -> 5.1 Σέθλα: Σα ηέθλα πνπ γελλήζεθαλ απφ άθπξν ή αθπξψζηκν γάκν εμαθνινπζνχλ, θαη κεηά ηελ αθχξσζε, λα έρνπλ ηελ ηδηφηεηα ηέθλνπ γελλεκέλνπ ζε γάκν (ΑΚ 1382). 5.2 Γηαηήξεζε ηεο ζπγγέλεηαο: Ζ αγρηζηεία εμαθνινπζεί λα ππάξρεη, έζησ θη αλ ν γάκνο, πνπ ηε δεκηνχξγεζε, ιπζεί ή αθπξσζεί (ΑΚ 1464). 5.3 Αλαζηνιή παξαγξαθήο: Ζ παξαγξαθή ησλ αμηψζεσλ κεηαμχ ησλ ζπδχγσλ αλαζηέιιεηαη φζν δηαξθεί ν γάκνο (ΑΚ 256). Ζ αλαζηνιή απηή ηζρχεη, έζησ θη αλ ν γάκνο αθπξσζεί. 5.4 Γηθαηώκαηα θαιόπηζησλ ηξίησλ: Ζ αλαδξνκηθή αλαηξνπή ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ άθπξνπ ή αθπξψζηκνπ γάκνπ δελ βιάπηεη ηα δηθαηψκαηα ησλ θαιφπηζησλ ηξίησλ, πνπ έρνπλ ζπλαιιαρζεί κε ηνπο ζπδχγνπο (ΑΚ 1385- π.ρ. αληηπξνζψπεπζε ηνπ ελφο ζπδχγνπ απφ ηνλ άιιν). 5.5 Αμίσζε ζηα απνθηήκαηα: Ζ αμίσζε ζπκκεηνρήο ζηα απνθηήκαηα ηνπ άιινπ ζπδχγνπ (ΑΚ 1400) γελλάηαη θαη φηαλ ν γάκνο αθπξσζεί, κνινλφηη έηζη ν γάκνο ζεσξείηαη φηη δελ ππήξμε πνηέ. 5.6 Ννκηδόκελνο γάκνο (ΑΚ 1383): Ννκηδφκελνο είλαη ν γάκνο, φηαλ, θαηά ηελ ηέιεζή ηνπ, νη δχν ζχδπγνη (ή έζησ ν έλαο) αγλννχλ ηελ αθπξφηεηα. ηελ πεξίπησζε απηή, ε αθχξσζε ελεξγεί κφλν γηα ην κέιινλ, σο πξνο ηνπο δχν ζπδχγνπο ή σο πξνο ην ζχδπγν πνπ ηεινχζε ζε άγλνηα. Ννκηδφκελνο είλαη ν άθπξνο γάκνο θαη ν αθπξψζηκνο γηα πιάλε (αληίζεηα, φηαλ είλαη αθπξψζηκνο γηα απεηιή, απηφο πνπ απεηιείηαη γλσξίδεη αλαγθαζηηθά ηελ απεηιή θαη, άξα, ηελ αθπξσζία). Ζ πξαθηηθή ζεκαζία ηνπ λνκηδφκελνπ γάκνπ εληνπίδεηαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ν γάκνο αθπξψλεηαη κεηά ην ζάλαην ηνπ ελφο απφ ηνπο ζπδχγνπο. Σφηε, νη θιεξνλφκνη ηνπ απνζαλφληνο, κπνξνχλ (εθφζνλ έρνπλ έλλνκν ζπκθέξνλ) λα επηδηψμνπλ ηελ αθχξσζε ηνπ γάκνπ. Με ηελ αλαδξνκηθή αλαηξνπή ηνπ γάκνπ, ν επηδψλ ζχδπγνο ράλεη ην θιεξνλνκηθφ ηνπ δηθαίσκα. Αλ, φκσο, θαη νη δχν ζχδπγνη αγλννχζαλ ηελ αθπξφηεηα ηνπ γάκνπ ηνπο, ή έζησ αλ ν επηδψλ ήηαλ θαιφπηζηνο, ε αθχξσζε ελεξγεί κφλν γηα ην κέιινλ -> νπφηε, θαηά ηε ζηηγκή ηνπ ζαλάηνπ, ππήξρε γάκνο θαη, άξα, θιεξνλνκηθφ δηθαίσκα ζηνλ επηδψληα. Ζ άγλνηα ηεο αθπξφηεηαο κπνξεί λα αλαθέξεηαη ηφζν ζε πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά (π.ρ. ν έλαο αγλνεί φηη ν άιινο είλαη δίγακνο) φζν θαη ζην λφκν (π.ρ. νη ζχδπγνη αγλννχλ φηη ν γάκνο ηνπο θσιχεηαη, παξφηη μέξνπλ φηη είλαη πξψηα μαδέιθηα). Ζ άγλνηα, εμάιινπ, δηθαηνινγείηαη, έζησ θη αλ νθείιεηαη ζε ακέιεηα. Κξίζηκν ρξνληθφ ζεκείν είλαη ε ζηηγκή πνπ ηειείηαη ν γάκνο. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 12
5.7 Αμίσζε δηαηξνθήο (AK 1383 2, ΑΚ 1384): Ο λφκνο αλαγλσξίδεη αμίσζε δηαηξνθήο, κεηά ηελ αθχξσζε άθπξνπ ή αθπξψζηκνπ γάκνπ, ππφ φξνπο. Απηή ε αμίσζε αλήθεη κφλν ζην ζχδπγν, πνπ θαηά ηελ ηέιεζε ηνπ γάκνπ, αγλννχζε ηελ αθπξφηεηά ηνπ (=θαιφπηζηνο), ελψ ν άιινο ηε γλψξηδε (=θαθφπηζηνο). Σαπηφρξνλα, ζα πξέπεη λα ζπληξέρνπλ θαη νη φξνη δηαηξνθήο κεηά ην δηαδχγην. Ζ αμίσζε δηαηξνθήο, κεηά ηελ αθχξσζε ηνπ γάκνπ, ζηξέθεηαη θαη θαηά ησλ θιεξνλφκσλ ηνπ θαθφπηζηνπ ζπδχγνπ, αιιά κφλν αλ απηφο πέζαλε κεηά ηελ αθχξσζε ηνπ γάκνπ (αθνχ ν επηδψλ ζχδπγνο δελ θιεξνλνκεί δηαθνξεηηθά, κηαο θαη δελ ππήξρε γάκνο- ΑΚ 1383 2). [Παξάδεηγκα: Η Α παληξεύεηαη ηνλ Β, πνπ είλαη ήδε έγγακνο (δηγακία). Ο γάκνο ηνπο αθπξώλεηαη κε ακεηάθιεηε δηθαζηηθή απόθαζε. Η Α έρεη θαηά ηνπ Β, εθόζνλ ζπληξέρνπλ νη όξνη δηαηξνθήο κεηά ην δηαδύγην, αμίσζε δηαηξνθήο. Αλ ν Β πεζάλεη κεηά ηελ αθύξσζε, ε Α δελ ηνλ θιεξνλνκεί, αθνύ ηε ζηηγκή ηνπ ζαλάηνπ δελ ππήξρε γάκνο. Η αμίσζε δηαηξνθήο ηεο Α ζηξέθεηαη θαηά ησλ θιεξνλόκσλ ηνπ. Αληίζεηα, αλ ν Β πεζάλεη θαη ζηε ζπλέρεηα αθπξσζεί ν γάκνο, ε Α ηνλ θιεξνλνκεί, αθνύ ηε ζηηγκή ηνπ ζαλάηνπ ππήξρε αθόκε γάκνο θαη ε κεηαγελέζηεξε αθπξσζία δελ ελεξγεί αλαδξνκηθά, ιόγσ ηεο θαινπηζηίαο ηεο. Άξα, δελ έρεη θαη αμίσζε δηαηξνθήο θαηά ησλ θιεξνλόκσλ ηνπ απνζαλόληα]. Αμίσζε δηαηξνθήο ππάξρεη θαη φηαλ ν γάκνο είλαη αθπξψζηκνο, ιφγσ απεηιήο. Σφηε, ε αμίσζε ζηξέθεηαη πάληα θαη θαηά ησλ θιεξνλφκσλ ηνπ άιινπ, ρσξίο λα έρεη ζεκαζία αλ ν γάκνο αθπξψζεθε πξηλ ή κεηά ην ζάλαηφ ηνπ (ΑΚ 1384). Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε δελ εθαξκφδεηαη ην ΑΚ 1381 1 θαη, άξα, ν επηδψλ ζχδπγνο δελ θιεξνλνκεί ηνλ άιιν. Γηα λα ππάξρεη αμίσζε δηαηξνθήο κεηά ηελ αθχξσζε άθπξνπ ή αθπξψζηκνπ γηα απεηιή γάκνπ, δελ απαηηείηαη ηελ απεηιή λα ηελ έρεη αζθήζεη ν ζχδπγνο ή, αλ ηελ έρεη αζθήζεη ηξίηνο, ν άιινο ζχδπγνο λα ην γλσξίδεη. 6. Δπαλάιεςε ηνπ άθπξνπ γάκνπ: Όηαλ έλαο γάκνο είλαη άθπξνο, είλαη δπλαηφ ν ιφγνο ηεο αθπξφηεηαο α εθιείςεη εθ ησλ πζηέξσλ. [Παξάδεηγκα: ν Α έρεη αζθήζεη αγσγή δηαδπγίνπ θαηά ηεο ζπδύγνπ ηνπ Β θαη, πξηλ εθδνζεί ακεηάθιεηε δηθαζηηθή απόθαζε πνπ ιύλεη ην γάκν, παληξεύεηαη ηε Γ. Ο δεύηεξνο απηόο γάκνο είλαη άθπξνο, αθνύ πξνζθξνύεη ζην θώιπκα ηνπ πθηζηάκελνπ γάκνπ. Σηε ζπλέρεηα, εθδίδεηαη ε ακεηάθιεηε δηθαζηηθή απόθαζε θαη ν πξώηνο γάκνο παύεη λα ππάξρεη γηα ην κέιινλ. Γηα λα θαηαζηεί έγθπξνο ν δεύηεξνο, πξέπεη λα αθπξσζεί θαη λα επαλαιεθζεί ε ηέιεζή ηνπ. Όκσο, ε ΑΚ 1354 νξίδεη όηη, όηαλ ν ιόγνο αθπξόηεηαο έρεη εθιείςεη, νη ζύδπγνη κπνξνύλ λα επαλαιάβνπλ ην γάκν ηνπο γηα λα θαηαζηεί έγθπξνο, κνινλόηη ν πξνεγνύκελόο ηνπο -αλ θαη άθπξνοεμαθνινπζεί λα ππάξρεη]. Δλδηαθέξνπζα είλαη θαη ε αθφινπζε πεξίπησζε: Ο γάκνο κεηαμχ δχν πξνζψπσλ είλαη άθπξνο. Πξηλ αθπξσζεί, ν έλαο απφ ηνπο δχν ζπλάπηεη άιιν γάκν. Καη απηφο ν δεχηεξνο είλαη άθπξνο, αθνχ ν πξψηνο δελ έρεη αθπξσζεί θαη ππάξρεη ην θψιπκα ηνπ πθηζηάκελνπ γάκνπ. Αλ, φκσο, αθπξσζεί ν πξψηνο, ηφηε ζεσξείηαη φηη νπδέπνηε ππήξμε θαη, άξα, δε δεκηνπξγείηαη θψιπκα γηα ηνλ δεχηεξν => δελ ρξεηάδεηαη θαλ επαλάιεςή ηνπ γηα λα ζεσξεζεί έγθπξνο. ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ ΔΓΓΑΜΖ ΥΔΖ: ΠΡΟΩΠΗΚΑ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ 1. Τπνρξέσζε γηα ζπκβίσζε 1.1 Έλλνηα: Ζ ππνρξέσζε γηα έγγακε ζπκβίσζε πξνθχπηεη απφ ην λφκν (ΑΚ 1386) θαη είλαη αλαγθαζηηθνχ δηθαίνπ (-> ηπρφλ ζπκθσλίεο ησλ ζπδχγσλ πνπ ηελ παξαθάκπηνπλ είλαη άθπξεο). Απφ απηή απνξξέεη θαη ε ππνρξέσζε γηα ζπγθαηνίθεζε. εκεηψλεηαη, πάλησο, φηη γηα φζν ηεξείηαη ε (άθπξε) ζπκθσλία δελ ππάξρεη πξφβιεκα- δήηεκα δεκηνπξγείηαη φηαλ θάπνηνο απφ ηνπο ζπδχγνπο αιιάμεη γλψκε. Σν δηθαίσκα γηα έγγακε ζπκβίσζε έρεη ηαπηφρξνλα ζρεηηθφ θαη απφιπην ραξαθηήξα. ρεηηθφ, αθνχ ζηξέθεηαη θαηά ηνπ άιινπ ζπδχγνπ, απφ ηνλ νπνίν θαηαξρήλ θαη πξνζβάιιεηαη απφιπην, αθνχ θαη ηξίηα πξφζσπα (μέλα πξνο ηελ έγγακε ζρέζε), νθείινπλ λα ην ζέβνληαη θαη κπνξνχλ λα ην πξνζβάιινπλ. ε πεξίπησζε πνπ ηξίηνο πξνζβάιιεη ην δηθαίσκα γηα έγγακε ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 13
ζπκβίσζε, ππάξρεη παξάλνκε πξάμε, πνπ κπνξεί λα ηνλ ππνρξεψζεη ζε ρξεκαηηθή ηθαλνπνίεζε ή απνδεκίσζε. 1.2 Πεξηερόκελν ηεο ππνρξέσζεο: Ζ ζπκβίσζε είλαη αφξηζηε λνκηθή έλλνηα πνπ πξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ηηο επηθξαηνχζεο θνηλσληθέο αληηιήςεηο θαη ηηο ζχγρξνλεο αξρέο πνπ δηέπνπλ ην γάκν (π.ρ. ηζφηεηα ησλ ζπδχγσλ, ζεβαζκφο ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο). Ζ ππνρξέσζε γηα ζπκβίσζε είλαη γεληθή θαη αλαιχεηαη ζε πνιιέο εηδηθφηεξεο -> ππνρξέσζε γηα ζπλνίθεζε, γηα ζπκκεηνρή ζε θνηλή δσή, γηα επηθνηλσλία, ζπκπαξάζηαζε, πίζηε. Σν πεξηερφκελν ηεο ζπκβίσζεο, ινηπφλ, ζπγθξνηείηαη απφ δχν ζηνηρεία: Σν πιηθό ζηνηρείν => ζπλίζηαηαη ζηελ εμσηεξηθή εκθάληζε ησλ ζπδχγσλ σο δεχγνπο. Κπξίσο, ζπλνίθεζε, αιιά θαη γεληθφηεξα ζπκκεηνρή ζε θνηλφ ηξφπν δσήο. Σν ςπρηθό ζηνηρείν => αλαθέξεηαη ζηελ εζσηεξηθή ζρέζε ησλ ζπδχγσλ, ζηελ ςπρηθή επαθή κεηαμχ ηνπο, ζηε δηάζεζε ηνπ λα είλαη ζχληξνθνη. 2. πκβίσζε θαη πξνζσπηθφηεηα: Ζ ππνρξέσζε γηα έλλνκε ζπκβίσζε πεξηνξίδεη αζθαιψο ηελ πξνζσπηθφηεηα ησλ ζπδχγσλ -> πξνζπάζεηα εμηζνξξφπεζεο => δηαηάμεηο ηνπ ΑΚ πνπ θαζηεξψλνπλ ηελ ππνρξεσηηθή δηαηήξεζε απφ ηνλ θάζε ζχδπγν ηνπ επσλχκνπ ηνπ, αλαγλσξίδνπλ ρψξν ηδησηηθφηεηαο θαη απαγνξεχνπλ ηελ θαηαρξεζηηθή άζθεζε ηεο αμίσζεο γηα έγγακε ζπκβίσζε. 2.1 Σν επψλπκν ησλ ζπδχγσλ 2.1.1 Σν ακεηάβιεην ηνπ επσλύκνπ: Ο γάκνο δελ επεξεάδεη ην επψλπκν ησλ ζπδχγσλ (ΑΚ 1388). Ο θάζε ζχδπγνο δηαηεξεί ππνρξεσηηθά ην επψλπκφ ηνπ ζηηο έλλνκεο ζρέζεηο ηνπ: αζηπλνκηθή ηαπηφηεηα, αζθαιηζηηθφ βηβιηάξην, θαηαζέζεηο ζε ηξάπεδεο, νλνκαζηηθέο κεηνρέο θ.ά. Ζ δηάηαμε απηή είλαη αλαγθαζηηθνχ δηθαίνπ θαη θάζε αληίζεηε πξνο απηή ζπκθσλία είλαη άθπξε. 2.1.2 Δπώλπκν ζπδύγσλ θαη θνηλσληθέο ζρέζεηο: Σν άξζξν 1388 2 δίλεη ηελ επρέξεηα ζηνλ θαζέλα απφ ηνπο ζπδχγνπο λα ρξεζηκνπνηεί, εθφζνλ ζπλαηλεί θαη ν άιινο, ην επψλπκν ηνπ ζπδχγνπ ηνπ, αληί γηα ην δηθφ ηνπ, ή ηνπ ζπδχγνπ ηνπ καδί κε ην δηθφ ηνπ, αιιά κφλν ζηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο. Τπάξρνπλ, βέβαηα, θαη νξηαθέο πεξηπηψζεηο -> ζηελ επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα α) ε ρξήζε ηνπ επσλύκνπ ηνπ άιινπ απνθιείεηαη ζηηο έλλνκεο πιεπξέο (π.ρ. άδεηα επαγγέικαηνο, εγγξαθή ζε κεηξψα ή θνξνινγηθά βηβιία), ελψ β) επηηξέπεηαη ζηηο θνηλσληθέο (π.ρ. επηγξαθή ζην θαηάζηεκα, δηαθεκηζηηθέο θαηαρσξήζεηο). Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε ρξήζε ηνπ επσλχκνπ ηνπ άιινπ είλαη ε ζπγθαηάζεζή ηνπ (ΑΚ 1388 2), πνπ δίλεηαη, ξεηψο ή ζησπεξψο, εθ ησλ πξνηέξσλ ή εθ ησλ πζηέξσλ (=έγθξηζε). Αλ, πάλησο, ε άξλεζε ηνπ ζπδχγνπ λα επηηξέςεη ζηνλ άιινλ ηε ρξήζε ηνπ επσλχκνπ ηνπ, είλαη αδηθαηνιφγεηε, ηφηε κπνξεί λα ζπληζηά παξάβαζε ηεο ππνρξέσζεο γηα έγγακε ζπκβίσζε. Απφ ηελ άιιε, απηφο πνπ ρξεζηκνπνηεί ην επψλπκν ηνπ άιινπ, κπνξεί νπνηεδήπνηε λα ζηακαηήζεη λα ην θάλεη. Σέινο, ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ην επψλπκν ηνπ άιινπ ζπδχγνπ ρσξίο ηε ζπγθαηάζεζε ηνπ, ππάξρεη πξνζβνιή ζην δηθαίσκα ηνπ νλφκαηνο (ΑΚ 58), κε φιεο ηηο ζρεηηθέο ζπλέπεηεο (ΑΚ 59). 2.2 Η αηνκηθή δσή ηνπ θάζε ζπδχγνπ 2.2.1 Δπαγγεικαηηθή δξαζηεξηόηεηα: Ζ ελάζθεζε ηνπ επαγγέικαηνο απνηειεί ζηνηρείν γηα ηελ αλάπηπμε ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο. Έηζη, ε ππνρξέσζε γηα ζπκβίσζε θαη ε έγγακε ζρέζε δελ επηηξέπεηαη λα απνθιείνπλ ηελ επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα (ΑΚ 1387 2) αθφκε θη αλ δεκηνπξγνχληαη ηξηβέο ζην δεπγάξη. Οη ζχδπγνη, ινηπφλ, νθείινπλ λα βξίζθνπλ ηηο πξνζήθνπζεο ιχζεηο ζηα αλαπφθεπθηα πξνβιήκαηα, ψζηε λα εμηζνξξνπνχληαη νη απαηηήζεηο ηεο έγγακεο ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 14
ζπκβίσζεο κε ηηο επαγγεικαηηθέο. εκεηψλεηαη φηη θάζε ζπκθσλία πνπ ζα πεξηνξίδεη ηελ ειεπζεξία επαγγέικαηνο => άθπξε. 2.2.2 Ο ηδησηηθόο ρώξνο ηνπ θάζε ζπδύγνπ: Ζ θνηλφηεηα βίνπ δελ εμαθαλίδεη ηελ ηδησηηθφηεηα ησλ ζπδχγσλ. Ο θαζέλαο, δειαδή, δηθαηνχηαη λα έρεη ηνπο δηθνχο ηνπ θίινπο, λα επηθνηλσλεί κε ηξίηα πξφζσπα, λα θαιιηεξγεί ηα πξνζσπηθά ηνπ ελδηαθέξνληα θ.ά. (ΑΚ 1387 2). ε θάζε πεξίπησζε, είλαη αδηθαηνιφγεηεο νη νπνηεζδήπνηε αλεπίηξεπηεο, εζηθά θαη λνκηθά, απαγνξεχζεηο ή παξεκβάζεηο (π.ρ. έιεγρνο αιιεινγξαθίαο θαη ζπλαλαζηξνθψλ, απαγφξεπζε άζθεζεο επαγγέικαηνο). Παξφκνηεο ελέξγεηεο ζπληζηνχλ θινληζηηθά ζηνηρεία ηνπ γάκνπ, πνπ νδεγνχλ ζε δηαδχγην. 2.3 Ζ θαηάρξεζε ηεο αμίσζεο γηα έλλνκε ζπκβίσζε: Ζ αμίσζε γηα έγγακε ζπκβίσζε δελ επηηξέπεηαη λα αζθείηαη θαηαρξεζηηθά (ΑΚ 1386). Αλ απηφ ζπκβαίλεη, ηφηε ε ππνρξέσζε γηα ζπκβίσζε παχεη λα ππάξρεη => απαγνξεχεηαη ε επηβνιή ζηνλ θαζέλα απφ ηνπο ζπδχγνπο θάπνηαο ζπκπεξηθνξάο, ζηελ νπνία απηφο ππνρξενχηαη, αιιά θάησ απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο ζα ήηαλ αληίζεην πξνο ην ζθνπφ ηεο ζρεηηθήο αμίσζεο λα ηελ ηεξήζεη- π.ρ. ν έλαο ζχδπγνο δεκηνπξγεί κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ιφγν δηαδπγίνπ θαη αμηψλεη απφ ηνλ άιιν λα κείλεη καδί ηνπ. 3. Οη θνηλέο απνθάζεηο γηα ην ζπδπγηθφ βίν: Ζ ππνρξέσζε γηα έγγακε ζπκβίσζε ζπκπιεξψλεηαη κε ηε ιήςε απνθάζεσλ, πνπ ξπζκίδνπλ ηελ θνηλή δσή. Λακβάλνληαη θαη απφ ηνπο δχν ζπδχγνπο θαη αθνξνχλ δεηήκαηα πνπ αλαθχπηνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έλλνκεο ζρέζεο. Σπρφλ κνλνκεξήο απφθαζε είλαη ρσξίο λνκηθέο ζπλέπεηεο γηα ηνλ άιιν ζχδπγν. 3.1 Φύζε ηνπ δηθαηώκαηνο: Σν δηθαίσκα ηεο ζπλαπφθαζεο είλαη ιεηηνπξγηθφ, θαζψο απνζθνπεί ζηελ νκαιφηεηα ηεο έλλνκεο ζρέζεο, θαη αλαγθαζηηθνχ δηθαίνπ. Άξα, ε άξλεζε ζπκκεηνρήο ηνπ ελφο ζπδχγνπ ζηε ιήςε ηεο απφθαζεο ζπληζηά παξάβαζε ηεο ππνρξέσζεο γηα έγγακε ζπκβίσζε θαη δηθαηνινγεί ηε δηαθνπή ηεο. 3.2 Σα όξηα ηνπ δηθαηώκαηνο: Σν δηθαίσκα ηεο ζπλαπφθαζεο δελ εθηείλεηαη ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ πξνζσπηθή δσή ηνπ θάζε ζπδχγνπ (ΑΚ 1387 2). Ωζηφζν, ν δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζε ζέκαηα πνπ απαηηνχλ ζπλαπφθαζε θαη ζε πξνζσπηθά δελ είλαη επρεξήο, δεδνκέλνπ φηη νη απνθάζεηο γηα ηνλ θνηλφ βίν δελ είλαη άκνηξεο ζπλεπεηψλ γηα ηελ πξνζσπηθή δσή ησλ ζπδχγσλ θαη ην αληίζηξνθν. ε θάζε πεξίπησζε, ηα πξνβιήκαηα πξέπεη λα ιχλνληαη κε ακνηβαίεο ππνρσξήζεηο δηαθνξεηηθά, ε έγγακε ζρέζε δηέξρεηαη θξίζε. 3.3 Αδπλακία ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλή απόθαζε: Αλ ν έλαο απφ ηνπο ζπδχγνπο βξίζθεηαη ζε θπζηθή ή λνκηθή (π.ρ. δηθαηνπξαθηηθή αληθαλφηεηα) αδπλακία γηα λα ζπλαπνθαζίζεη, ηφηε ε ζρεηηθή απφθαζε ιακβάλεηαη απφ ηνλ έλα (ΑΚ 1387 1). 3.4 Γηαθσλία ησλ ζπδύγσλ: Ο γάκνο δε δίλεη ηε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ζην δηθαζηήξην, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί ε δηαθσλία ησλ ζπδχγσλ ζε ζέκα πνπ αθνξά ηνλ θνηλφ βίν ηνπο. Ζ ζηάζε απηή ηνπ λφκνπ είλαη ζπλεηδεηή, θαζψο ζεσξείηαη φηη νη ζχδπγνη κπνξνχλ λα βξνπλ ιχζε ζε θάζε πξφβιεκα. Τπνζηεξίδεηαη, πάλησο, θαη ε άπνςε φηη είλαη δπλαηή ε πξνζθπγή ζην δηθαζηήξην, γηα ηελ άξζε ηεο δηαθσλίαο, ζε νξηαθέο πεξηπηψζεηο, είηε θαηά ηε δηάξθεηα αζθαιηζηηθψλ κέηξσλ είηε κε απνθαηαζηαηηθή αγσγή. Οπσζδήπνηε, νη ζπρλέο δηαθσλίεο δειψλνπλ θξίζε ηνπ γάκνπ, ε νπνία κπνξεί λα νδεγήζεη ζε δηαδχγην. 3.5 Ζ λνκηθή θύζε ηεο ζπλαπόθαζεο: Ζ λνκηθή θχζε ηεο ζπλαπφθαζεο ακθηζβεηείηαη. Καηά κία άπνςε, πξφθεηηαη γηα δηθαηνπξαμία -> ζηεξίδεηαη ζην ΑΚ 1387 1, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε αληθαλφηεηα γηα δηθαηνπξαμία επηηξέπεη ηε ιήςε απφθαζεο κφλν απφ ηνλ έλα ζχδπγν. χκθσλα κε άιιε άπνςε, ε ζπλαπφθαζε άιινηε είλαη δηθαηνπξαμία θαη άιινηε πξαγκαηηθή ζπκπεξηθνξά, ρσξίο ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 15
δηθαηνπξαθηηθφ ραξαθηήξα. Σέινο, ε ηξίηε άπνςε ππνζηεξίδεη φηη ε θνηλή απφθαζε είλαη δηθαηνπξαμία, φηαλ νη ζχδπγνη έρνπλ ζπλείδεζε φηη ε πξάμε πνπ επηρεηξνχλ αλήθεη ζην δηθαηνπξαθηηθφ ρψξν (=ζπλείδεζε δήισζεο). Απηφ ζα ζπκβαίλεη ζηηο πξάμεηο πνπ απνηεινχλ αληηθείκελν ζπκβαηηθψλ δεζκεχζεσλ. εκεηψλεηαη φηη αλ απνπζηάδεη ε ζπλείδεζε δήισζεο, ηφηε ε ζπλαπφθαζε είλαη έλα απιφ ςπρνινγηθφ γεγνλφο. 4. Η θνηλή ζπκβνιή ζηηο νηθνγελεηαθέο αλάγθεο (ΑΚ 1389-1390) 4.1 Πεξηερόκελν ηεο ππνρξέσζεο: Οη νηθνγελεηαθέο αλάγθεο, γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ νπνίσλ ππνρξενχληαη λα ζπκβάιινπλ νη ζχδπγνη, θαιχπηνπλ: αλάγθεο γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ θνηλνχ νίθνπ, γηα ηε δηαηξνθή ησλ ζπδχγσλ θαη ησλ ηέθλσλ ηνπο. Ωο εθ ηνχηνπ, θαιχπηνληαη νη δαπάλεο γηα ηελ θαηνηθία, ηελ ηξνθή, ηελ έλδπζε, ηελ πγεία, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ ςπραγσγία, ηελ επαγγεικαηηθή επηκφξθσζε θ.ά. Γελ εκπεξηέρνληαη ζηελ θνηλή ππνρξέσζε ζπκβνιήο ζηηο νηθνγελεηαθέο αλάγθεο δαπάλεο πνπ βαξχλνπλ απνθιεηζηηθά ηνλ ελδηαθεξφκελν ζχδπγν. Οη αλάγθεο αληηκεησπίδνληαη είηε κε ηελ πξνζσπηθή εξγαζία ησλ ζπδχγσλ (π.ρ. απηνπξφζσπε αλάιεςε νηθηαθψλ θαζεθφλησλ) είηε κε ηελ θαηαβνιή ρξεκάησλ γηα ηελ απαζρφιεζε ηξίησλ πξνζψπσλ. 4.2 Σν κέηξν ηεο ππνρξέσζεο: Σν πνηεο αλάγθεο ζα πξέπεη θάζε θνξά λα ηθαλνπνηνχληαη, θαζψο θαη ζην επίπεδν ζην νπνίν ζα ηθαλνπνηεζνχλ, εμαξηάηαη απφ ηηο 'ζπλζήθεο ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο' (=κέηξν ηεο ππνρξέσζεο- ΑΚ 1390). Οη 'ζπλζήθεο ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο' είλαη αφξηζηε λνκηθή έλλνηα, πνπ εμεηδηθεχεηαη κε βάζε ην ζχλνιν ησλ δεδνκέλσλ ηεο νηθνγελεηαθήο δηαβίσζεο -> ειηθία, θαηάζηαζε ηεο πγείαο, επαγγέικαηα ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο. 4.3 Ιζφηηκε θαη αλάινγε ζπκβνιή 4.3.1 Οη 'δπλάκεηο' θάζε ζπδύγνπ: Οη 'δπλάκεηο' θάζε ζπδχγνπ, απφ ηηο νπνίεο εμαξηάηαη ε έθηαζε ηεο ππνρξέσζήο ηνπ γηα ζπκβνιή ζηηο νηθνγελεηαθέο αλάγθεο, πξνζδηνξίδνληαη -> α) από ηα εηζνδήκαηά ηνπ (π.ρ. επαγγεικαηηθή δξαζηεξηόηεηα) / β) από ηελ πξνζσπηθή ηνπ εξγαζία (π.ρ. ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηνπ νίθνπ ή ζηελ επηρείξεζε ηνπ άιινπ ζπδύγνπ) / γ) από ηελ απξόζνδε {- > δελ απνθέξεη πξαγκαηηθφ εηζφδεκα} πεξηνπζία ηνπ (π.ρ. αλνίθηαζην δηακέξηζκα, εξεηπσκέλε νηθία). Γηα ηελ απξφζνδε πεξηνπζία πξέπεη λα θαζνξίδεηαη θάπνην ηεθκαξηφ ή ππνζεηηθφ εηζφδεκα, ην νπνίν ζα αζξνίδεηαη ζηα πξαγκαηηθά εηζνδήκαηα. Παξφκνην εηζφδεκα ζεσξείηαη εθείλν πνπ ζα πξνέθππηε, αλ ππήξρε αμηνπνίεζε ηεο απξφζνδεο πεξηνπζίαο. 4.3.2 Ο θαζνξηζκόο ηεο ζπκβνιήο ηνπ θάζε ζπδύγνπ: Δθφζνλ νη δπλάκεηο ησλ ζπδχγσλ είλαη άληζεο, ζα πξέπεη λα θαζνξηζηεί ην πνζνζηφ ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ θαζελφο ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ νηθνγελεηαθψλ αλαγθψλ. Αλ νη δπλάκεηο είλαη ίζεο, ηφηε θαη ε ζπκβνιή ζα είλαη ίζε, ελψ αλ νη δπλάκεηο ηνπ ελφο ζπδχγνπ είλαη κεδεληθέο, ηφηε ε ππνρξέσζε ζπλεηζθνξάο ζα βαξαίλεη απνθιεηζηηθά ηνλ άιιν ζχδπγν. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο αλάινγεο ζπκβνιήο θάζε ζπδχγνπ έρνπλ πξνηαζεί δηάθνξεο κέζνδνη. Δπηθξαηέζηεξε είλαη ε άπνςε, θαηά ηελ νπνία ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο θάζε ζπδχγνπ θαζνξίδεηαη κε βάζε ην ιφγν ησλ δηθψλ ηνπ δπλάκεσλ πξνο ην άζξνηζκα ησλ δπλάκεσλ θαη ησλ δχν. [Παξάδεηγκα: Αλ ην άζξνηζκα ηεο αμίαο ησλ δπλάκεσλ ηνπ Σ1 ηζνύηαη κε 2000 θαη ην αληίζηνηρν άζξνηζκα ηεο Σ2 κε 1000, ε πνζνζηηαία ζπκκεηνρή ηνπ Σ1 ζα αλέξρεηαη ζε 2/3, ελώ ηεο Σ2 ζε 1/3 αλ, ινηπόλ, νη νηθνγελεηαθέο αλάγθεο θνζηνινγνύληαη ζε 1000, ν Σ1 ζα θαηαβάιεη ηα 2/3 θαη ε Σ2 ην 1/3]. Σέηνηνη ππνινγηζκνί έρνπλ ζεκαζία φηαλ δηαθνπεί ε έγγακε ζπκβίσζε θαη εκθαλίδεηαη ε ππνρξέσζε δηαηξνθήο. ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 16