Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου 2017/2116(INI) 10.10.2017 ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την προώθηση των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών Ενθάρρυνση της παραγωγής πρωτεϊνούχων και ψυχανθών φυτών στον ευρωπαϊκό γεωργικό τομέα (2017/2116(INI)) Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου Εισηγητής: Jean-Paul Denanot PR\1135653.docx PE610.905v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία
PR_INI ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ... 3 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ... 8 PE610.905v01-00 2/11 PR\1135653.docx
ΠΡΟΤΑΣΗ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την προώθηση των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών Ενθάρρυνση της παραγωγής πρωτεϊνούχων και ψυχανθών φυτών στον ευρωπαϊκό γεωργικό τομέα (2017/2116(INI)) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 8ης Μαρτίου 2011 σχετικά με την έλλειψη πρωτεϊνών στην ΕΕ: ποια η λύση σε ένα μακροχρόνιο πρόβλημα 1, έχοντας υπόψη τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, τον λεγόμενο «Omnibus», σχετικά με τους δημοσιονομικούς κανόνες που εφαρμόζονται στον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης και τη σχετική τροποποίηση που αποσκοπεί στη συμπερίληψη αιτήματος προς την Επιτροπή για τη δημοσίευση «πρωτεϊνικού σχεδίου» έως τα τέλη του 2018 2, έχοντας υπόψη τη «δήλωση για την ευρωπαϊκή σόγια», η οποία υπεβλήθη στις 12 Ιουνίου 2017 στο Συμβούλιο Γεωργίας από τη Γερμανία και την Ουγγαρία και στη συνέχεια υπεγράφη από 14 κράτη μέλη 3, έχοντας υπόψη την απόφαση του Συμβουλίου 93/355/ΕΟΚ της 8ης Ιουνίου 1993 για τη σύναψη κοινής δήλωσης προθέσεων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής σχετικά με ορισμένους ελαιούχους σπόρους στο πλαίσιο της GATT 4, έχοντας υπόψη το έγγραφο με τίτλο «Μετασχηματίζοντας τον κόσμο μας: Θεματολόγιο 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη», το οποίο εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 25 Σεπτεμβρίου 2015, και ιδίως τους οικείους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης 2, 12 και 15, έχοντας υπόψη την απόφαση που έλαβε η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κατά την 68η σύνοδό της να ανακηρύξει επισήμως το 2016 «Διεθνές Έτος Οσπρίων», υπό την αιγίδα του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) 5, 1 Κείμενα που εγκρίθηκαν, P7_TA(2011)0084. 2 Γνωμοδότηση σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου η οποία αφορά τους δημοσιονομικούς κανόνες που εφαρμόζονται στον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης, και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2012/2002, των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1296/2013, (ΕΕ) αριθ. 1301/2013, (ΕΕ) αριθ. 1303/2013, (ΕΕ) αριθ. 1304/2013, (ΕΕ) αριθ. 1305/2013, (ΕΕ) αριθ. 1306/2013, (ΕΕ) αριθ. 1307/2013, (ΕΕ) αριθ. 1308/2013, (ΕΕ) αριθ. 1309/2013, (ΕΕ) αριθ. 1316/2013, (ΕΕ) αριθ. 223/2014, (ΕΕ) αριθ. 283/2014, (ΕΕ) αριθ. 652/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, και της απόφασης αριθ. 541/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. 3 Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου (OR. en) 10055/17, Βρυξέλλες, 7 Ιουνίου 2017. 4 ΕΕ L 147 της 18.6.1993, σ. 25. 5 Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), «Διεθνές Έτος Οσπρίων»: Nutritious Seeds for a Sustainable Future. PR\1135653.docx 3/11 PE610.905v01-00
έχοντας υπόψη τη μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με τίτλο «The environmental role of protein crops in the new common agricultural policy» (Ο περιβαλλοντικός ρόλος των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών στη νέα κοινή γεωργική πολιτική) 1, έχοντας υπόψη την ακρόαση που πραγματοποιήθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με θέμα τη βελτίωση του εφοδιασμού της Ευρώπης με πρωτεϊνούχους σπόρους, έχοντας υπόψη το άρθρο 52 του Κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου και τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων (A8-0000/2017), Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να πλήττεται από σημαντική έλλειψη φυτικών πρωτεϊνών, κατάσταση η οποία δυστυχώς δεν έχει βελτιωθεί σημαντικά παρά τις πολυάριθμες εξαγγελθείσες προθέσεις και τις πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί στον τομέα αυτόν εδώ και περισσότερα από 15 χρόνια λαμβάνοντας υπόψη ότι το σημερινό πλαίσιο θα πρέπει να μας οδηγήσει στην ανάληψη πιο δυναμικών δράσεων Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι το πρόβλημα της πρωτεΐνης που χρησιμοποιείται στη διατροφή των ζώων έχει επανειλημμένως εξεταστεί μόνον υπό το πρίσμα των πλούσιων σε πρωτεΐνες υλών, σε συνδυασμό με το πρόβλημα της έλλειψης φυτικών πρωτεϊνών και με το πρόβλημα της αναζήτησης πρώτων υλών που θα συμπληρώνουν τη διατροφή των εκτρεφομένων ζώων Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθεί σφαιρικότερη ανάλυση του ζητήματος των πρωτεϊνών στην Ευρώπη ώστε να εφοδιαστούμε με όσο το δυνατόν περισσότερους μοχλούς δράσης και να λάβουμε αποτελεσματικότερα μέτρα με σκοπό τη μείωση της εξάρτησής μας από τις φυτικές πρωτεΐνες Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πρωτεΐνες βρίσκονται στο επίκεντρο των προκλήσεων της επισιτιστικής ασφάλειας, του περιβάλλοντος και της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη ότι είναι απαραίτητες για τη ζωή και περιέχονται σε όλα τα τρόφιμα που καταναλώνονται τόσο από τον άνθρωπο όσο και από τα ζώα Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κίνα έχει αναδειχθεί, τα τελευταία χρόνια, στον μεγαλύτερο εισαγωγέα σόγιας στον κόσμο και έχει θέσει σε εφαρμογή μια πραγματική στρατηγική εξασφάλισης του εφοδιασμού της η οποία θα μπορούσε, στο μέλλον, να απειλήσει τον δικό μας εφοδιασμό ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη της γεωργίας, τα τελευταία 50 χρόνια, οδήγησε σε σημαντικές μεταφορές πρώτων υλών σε μεγάλες αποστάσεις για την παραγωγή φυτικών και ζωικών πρωτεϊνών, οι οποίες προκαλούν σήμερα προβλήματα στο περιβάλλον και στο κλίμα Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ανάγκες σε άζωτο, το οποίο είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη των φυτών και για την παρασκευή φυτικών πρωτεϊνών, καλύπτονται σήμερα 1 IP/B/AGRI/IC/2012-067 (PE 495.856). PE610.905v01-00 4/11 PR\1135653.docx
κυρίως από συνθετικά αζωτούχα λιπάσματα, τα οποία έχουν μεγάλο κόστος παραγωγής και προκαλούν ρύπανση του νερού και του αέρα Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι η επιδίωξη μεγαλύτερης αυτονομίας προϋποθέτει να δοθεί κατά προτεραιότητα έμφαση στις πλούσιες σε πρωτεΐνες καλλιέργειες, αλλά και σε όλες τις άλλες καλλιέργειες (συμπεριλαμβανομένων των κτηνοτροφικών εκτάσεων και των βοσκοτόπων) οι οποίες, παρά τη χαμηλή περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνες, καλύπτουν σημαντική έκταση σε όλα τα εδάφη της Ένωσης Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι σήμερα αναγκαίο να τεθεί σε εφαρμογή ένα στρατηγικό, αποτελεσματικό και φιλόδοξο σχέδιο εφοδιασμού με πρωτεΐνες για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής γεωργίας ότι το εν λόγω σχέδιο προϋποθέτει την κινητοποίηση πολλών πολιτικών της Ένωσης και, κατά κύριο λόγο, της ΚΓΠ Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι η πολιτική έρευνας για τις πρωτεΐνες πρέπει να ενισχυθεί και να είναι βιώσιμη ΙΑ. λαμβάνοντας υπόψη ότι οι συμφωνίες του Blair House του 1992 για το ζήτημα των πρωτεϊνών είναι σήμερα ξεπερασμένες και δεν ανταποκρίνονται πλέον στην πραγματικότητα της εποχής μας 1. εκτιμά ότι είναι καιρός να τεθεί σε εφαρμογή ένα εκτενές ευρωπαϊκό στρατηγικό σχέδιο εφοδιασμού με φυτικές πρωτεΐνες, το οποίο θα βασίζεται στη βιώσιμη ανάπτυξη όλων των καλλιεργειών που υπάρχουν σε όλη την Ένωση ότι η μεταβολή αυτή συνεπάγεται τη σημαντική τροποποίηση των συστημάτων παραγωγής μας ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της κυκλικής οικονομίας και της αγροοικολογίας 2. ζητεί τη θέσπιση ευρωπαϊκής πλατφόρμας που θα καθιστά δυνατή την ταυτοποίηση των επιφανειών των πρωτεϊνών ανά κατηγορία καλλιέργειας και τον εντοπισμό τους, την κατάρτιση τεχνικών αναφορών προσβάσιμων από όλους τους γεωργούς, τη γνώση της διαθεσιμότητας πρωτεϊνών στην Ευρώπη και την καταγραφή του συνόλου των ερευνών που πραγματοποιούνται για τις πρωτεΐνες 3. συνιστά να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στο σύνολο των πρωτεϊνούχων πόρων και, συνεπώς, στις καλλιέργειες που χρησιμοποιούνται τόσο στη διατροφή των ανθρώπων όσο και σε αυτήν των εκτρεφομένων ζώων Οι πολλαπλοί στόχοι του σχεδίου 4. εκτιμά ότι το εν λόγω σχέδιο πρέπει να αποβλέπει στη μεγιστοποίηση της παραγωγής βιομάζας σε όλες τις χρησιμοποιούμενες γεωργικές εκτάσεις με την ανάπτυξη μόνιμης φυτικής κάλυψης, της οποίας ένα μέρος πρέπει να αφιερωθεί στην προμήθεια πρωτεϊνών 5. εκτιμά ότι είναι αναγκαίο να διερευνηθούν περισσότερο οι δυνατότητες που προσφέρουν οι καλλιέργειες ψυχανθών, είτε σπόρων είτε χορτονομής, δεδομένου ότι αυτή η οικογένεια προσφέρει πολλά αγρονομικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα (είναι η μόνη που ρυθμίζει το ατμοσφαιρικό άζωτο) PR\1135653.docx 5/11 PE610.905v01-00
6. συνιστά τη στήριξη της καλλιέργειας σόγιας η οποία, χάρη στις νέες ποικιλίες, ανοίγει σήμερα νέες προοπτικές, αλλά προσθέτει ότι η στήριξη αυτή δεν πρέπει να σβήσει το ενδιαφέρον για άλλες καλλιέργειες πρωτεϊνούχων σπόρων (λούπινα, κουκιά, μπιζέλια, ρεβίθια κ.λπ.) 7. ζητεί να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στη διαχείριση των καλλιεργειών χόρτου οι οποίες, λόγω των σημαντικών εκτάσεων που καταλαμβάνουν, συμβάλλουν σημαντικά στην κάλυψη των αναγκών των ζωοτροφών σε πρωτεΐνες 8. εκφράζει την επιθυμία του να επανενταχθούν καλλιέργειες, όπως η μηδική, το τριφύλλι, οι χορτονομές ψυχανθών καθώς και άλλα ψυχανθή, στα συστήματα αροτραίων καλλιεργειών και στα συστήματα ζωοτροφών 9. θεωρεί σκόπιμο να αναπτυχθούν εδαφικές αλυσίδες παραγωγής και μεταποίησης πρωτεϊνών μέσω της προσέγγισης των παραγωγών σιτηρών και των κτηνοτρόφων (συμβάσεις εφοδιασμού και ανταλλαγών) και κρίνει πρόσφορη, για τον σκοπό αυτόν, τη λήψη συνοδευτικών μέτρων για την ανάληψη κινδύνων από φορείς που ξεκινούν να δραστηριοποιούνται σε μικρές αλυσίδες παραγωγής τροφίμων και ζωοτροφών με βάση τις πρωτεΐνες 10. ενθαρρύνει την προώθηση της παραγωγής ποιοτικών πρωτεϊνών χωρίς ΓΤΟ με την ανάπτυξη της ανιχνευσιμότητάς τους και της σήμανσής τους 11. κρίνει αναγκαίο να υποστηριχθεί η επισιτιστική ασφάλεια της κτηνοτροφίας σε επίπεδο εκμεταλλεύσεων και εκτάσεων για τα μηρυκαστικά όπως τα πολυγαστρικά (συμπεριλαμβανομένης της παρασκευής τροφίμων στο αγρόκτημα) 12. κρίνει σκόπιμο να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες συγκομιδής και να αυξηθεί η διατροφική αξία με τη βελτίωση των συνθηκών συγκομιδής και συντήρησης (αποξήρανση, δεματοποίηση κ.λπ.) 13. θεωρεί ότι η ανάπτυξη των πρωτεϊνών προϋποθέτει αμειψισπορά (για ελάχιστη διάρκεια 3 ετών) και περισσότερους συνδυασμούς ποικιλιών και καλλιεργειών στους τομείς παραγωγής σπόρων (τριφύλλι/ελαιοκράμβη, τριτικάλε/μπιζέλια κ.λπ.) και ζωοτροφών (αγρωστώδη ψυχανθή, σμιγάδι κ.λπ.) 14. ζητεί να διεξαχθούν ερευνητικές εργασίες για την επιλογή ποικιλιών και νέων ειδών, τον συνδυασμό καλλιεργειών, τη βελτίωση της απόδοσης, της περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες και της πεπτικότητας των ζωοτροφών (σπόροι με φύτρο κ.λπ.) ή ακόμη και για τους βιοδιεγέρτες 15. συνιστά τη μεγαλύτερη χρήση της γεωργίας ακριβείας προκειμένου να ρυθμιστούν όσο το δυνατόν ακριβέστερα οι εισροές αζώτου των φυτών, καθώς και το σιτηρέσιο των ζώων και, ως εκ τούτου, να περιοριστούν οι σπατάλες και ορισμένες μορφές ρύπανσης 16. προτίθεται να ενθαρρύνει την απόκτηση νέων γνώσεων, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, την αρχική και τη συνεχή κατάρτιση, καθώς και τη στήριξη όλων των μορφών καινοτομίας και εφαρμοσμένης έρευνας Τα μέσα του σχεδίου PE610.905v01-00 6/11 PR\1135653.docx
17. εκτιμά ότι το εν λόγω σχέδιο απαιτεί την κινητοποίηση και την εναρμόνιση πολλών πολιτικών της Ένωσης: της ΚΓΠ, της πολιτικής για την έρευνα, της πολιτικής γειτονίας και της εμπορικής πολιτικής 18. θεωρεί σημαντικό να στηρίξει η ΚΓΠ τις πρωτεϊνούχες καλλιέργειες μέσω των προαιρετικών συνδεδεμένων ενισχύσεων (οι οποίες, αν δεν περιορίζονταν στις προβληματικές καλλιέργειες και περιφέρειες, θα μπορούσαν να συμβάλουν περισσότερο) και των ενισχύσεων οικολογικού προσανατολισμού, αλλά επίσης και μέσω του δεύτερου πυλώνα, χάρη κυρίως στα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα, τη βιολογική γεωργία, τις επενδύσεις, την ποιότητα, την παροχή συμβουλών, την κατάρτιση, καθώς και την καινοτομία μέσω της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας 19. θεωρεί σκόπιμο για το μέλλον της ΚΓΠ να εξεταστούν συμπληρωματικές προτάσεις για τη στήριξη των πρωτεϊνών, όπως εκείνες που προτείνουν ελάχιστη αμειψισπορά 3 ετών, να δημιουργηθεί μια πιο ευέλικτη οικοσυστημική ενίσχυση από την ενίσχυση οικολογικού προσανατολισμού, καθώς και να ενθαρρυνθούν βιώσιμες γεωργικές πρακτικές, να προβλεφθούν εργαλεία ανάληψης κινδύνων για όσους καινοτομούν και να καθοριστεί υπο-προτεραιότητα για τις πρωτεΐνες στην πολιτική αγροτικής ανάπτυξης 20. ζητεί να εντατικοποιηθούν οι ερευνητικές προσπάθειες, ιδίως στον δημόσιο τομέα, για τις ελάχιστα αναπτυγμένες πρωτεϊνούχες καλλιέργειες που ενδιαφέρουν ελάχιστα ή καθόλου τους ιδιώτες επενδυτές 21. κρίνει αναγκαίο να διασφαλιστεί ο εφοδιασμός της ΕΕ με σόγια μέσω της μεγαλύτερης συνεργασίας με τους γείτονές μας, ιδίως με την Ουκρανία, η οποία επέλεξε την Ευρώπη και η οποία παράγει σόγια που μπορεί να μεταφερθεί στην Ένωση από τον Δούναβη 22. θεωρεί ότι οι συμφωνίες του Blair House του 1992 είναι σήμερα ξεπερασμένες και ενδέχεται να παρεμποδίσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών στην Ευρώπη 23. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή. PR\1135653.docx 7/11 PE610.905v01-00
I. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Τα τελευταία 15 χρόνια, το Κοινοβούλιό μας έχει επανειλημμένως λάβει θέση για το θέμα των πρωτεϊνών και για την ανάγκη να τεθεί σε εφαρμογή ευρωπαϊκό σχέδιο για τις πρωτεΐνες. Δυστυχώς, ουδέποτε δόθηκε θετική συνέχεια στις πρωτοβουλίες αυτές και η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τον εφοδιασμό της με φυτικές πρωτεΐνες παραμένει. Φαίνεται ότι το παρόν πλαίσιο είναι πιο ευνοϊκό στην επανεξέταση του θέματος, δεδομένου ότι σήμερα το ΕΚ, το Συμβούλιο και η Επιτροπή το έχουν εγγράψει στην ημερήσια διάταξή τους. Τον περασμένο Ιούνιο, το Συμβούλιο προέβη σε δήλωση σχετικά με τη σόγια και η Επιτροπή στην ανακοίνωση μιας πρωτοβουλίας του Επιτρόπου Hogan σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τις πρωτεΐνες. Στο παρελθόν, το πρόβλημα της πρωτεΐνης που χρησιμοποιείται στις ζωοτροφές εξεταζόταν μόνο υπό το πρίσμα των πλούσιων σε πρωτεΐνες υλών και της έλλειψής μας σε φυτικές πρωτεΐνες, την οποία επιδιώξαμε να καλύψουμε κυρίως με εισαγωγές σόγιας. Προκειμένου να εξεταστεί υπό διαφορετικό πρίσμα το θέμα των πρωτεϊνών στην Ευρώπη, είναι επίσης σημαντικό να υπενθυμίσουμε τη θέση της πρωτεΐνης στη διατροφή των ζώων. Πράγματι, η προβληματική σχετικά με τις πρωτεΐνες είναι περισσότερο πολύπλοκη. Βρίσκεται στο επίκεντρο δύο μεγάλων προκλήσεων τις οποίες καλούμαστε σήμερα να αντιμετωπίσουμε: την πρόκληση της επισιτιστικής ασφάλειας και την περιβαλλοντική και κλιματική πρόκληση. 1. Οι πρωτεΐνες στο επίκεντρο δύο μεγάλων προκλήσεων α) Η πρόκληση της επισιτιστικής ασφάλειας Οι ροές εφοδιασμού με εισαγόμενες φυτικές πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για τις ανάγκες των εκτρεφομένων ζώων. Η παγκόσμια αγορά πρωτεϊνών, σε συνδυασμό με την αγορά των πλακούντων σόγιας, γνώρισε τα τελευταία χρόνια σημαντική ανάπτυξη, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει στο μέλλον σε εντάσεις, δεδομένου ότι ορισμένες περιοχές του πλανήτη έχουν καταλήξει να καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες πρωτεϊνών, ιδίως με τη μορφή κρέατος. Ήδη εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια, η κατανάλωση σόγιας έχει απογειωθεί σε όλες τις αγροτικές χώρες και αυτή η πρώτη ύλη καταλαμβάνει πλέον το 45% της παγκόσμιας αγοράς πρωτεϊνών. Στην Ευρώπη, η κατανάλωση σόγιας έχει αυξηθεί από 2,42 εκατομμύρια τόνους το 1960 σε περίπου 36 εκατομμύρια τόνους σήμερα. Σε άλλες χώρες και ιδίως στην Κίνα, η κατανάλωση έχει πρόσφατα κυριολεκτικά εκτιναχθεί στα ύψη. Η εν λόγω χώρα αποτελεί σήμερα τον μεγαλύτερο εισαγωγέα σόγιας στον κόσμο, η οποία προέρχεται κυρίως από τον μεγαλύτερο παραγωγό και εξαγωγέα στον κόσμο, τη Βραζιλία. Πρέπει λοιπόν να δοθεί μεγάλη προσοχή στο ακόλουθο γεγονός: η Κίνα, η οποία απορροφά περίπου τα 2/3 της παραγωγής της Βραζιλίας, έθεσε σε εφαρμογή μια στρατηγική εξασφάλισης του εφοδιασμού της, η οποία μπορεί στο μέλλον να απειλήσει τον εφοδιασμό της Ένωσης και άλλων αγοραστών σόγιας. PE610.905v01-00 8/11 PR\1135653.docx
Στο μέλλον, οι δαπάνες μας για τη σόγια θα μπορούσαν συνεπώς να αυξηθούν σημαντικά και διατρέχουμε τον κίνδυνο πλήρους ή μερικής έλλειψης εφοδιασμού. β) Η περιβαλλοντική πρόκληση Η παραγωγή φυτικών πρωτεϊνών με τη χρήση αζώτου, υπό μορφή συνθετικών λιπασμάτων, έχει επίσης σημαντικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, δεδομένου ότι ρυπαίνει (ως αλυσιδωτή αντίδραση) τα υδάτινα συστήματα και παράγει αέρια του θερμοκηπίου κατά τη διαδικασία παρασκευής. Για το καλύτερο κλείσιμο του κύκλου του αζώτου, είναι ανάγκη να επανεξεταστεί ριζικά η βιωσιμότητα των συστημάτων μας γεωργικής παραγωγής και παραγωγής τροφίμων. Είναι φανερό ότι η προβληματική των πρωτεϊνών θέτει υπό αμφισβήτηση την ανάπτυξη της γεωργίας μας και το διατροφικό μας μοντέλο. Το σύστημα διατροφής μας δεν μπορεί πλέον να αρκείται σε απλές αναπροσαρμογές των αναγκών μας σε εισαγόμενες πλούσιες σε φυτικές πρωτεΐνες πρώτες ύλες και στη μαζική παραγωγή συνθετικών αζωτούχων λιπασμάτων, αναπροσαρμογές που μπορούν να προκαλέσουν τοπικές ανισορροπίες και διεθνείς εντάσεις. Πρέπει να επανεξετάσουμε εις βάθος ένα βιώσιμο γεωργικό σύστημα τροφίμων στο οποίο η πρωτεΐνη θα έχει τη θέση που της αρμόζει, προκειμένου να έχουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών και δράσης για να μειώσουμε την εξάρτησή μας από τις φυτικές πρωτεΐνες. 2. Ανάγκη εστίασης σε όλες τις πηγές πρωτεϊνών α) Ένα ισοζύγιο πρωτεϊνών για τη μη ισόρροπη διατροφή των ζώων 477 εκατομμύρια τόνοι πρώτων υλών χρησιμοποιούνται ετησίως στη διατροφή των ζώων, εκ των οποίων περίπου το 50% προέρχεται από την παραγωγή χόρτου και χορτονομής των εκμεταλλεύσεων, ενώ το υπόλοιπο προέρχεται από τις αροτραίες καλλιέργειες και τα εισαγόμενα προϊόντα. Η ζήτηση φυτικών πρωτεϊνών, εξαιρουμένων των χορτονομών, ανέρχεται σε περίπου 45 εκατομμύρια τόνους ακατέργαστων πρωτεϊνών ετησίως. Οι ανάγκες αυτές καλύπτονται κατά 60% από υποπροϊόντα σε μορφή πλακούντων και κατά 40% από καλλιέργειες σιτηρών και ελαιούχων πρωτεϊνούχων σπόρων. Το ποσοστό αυτάρκειας της Ένωσης αντιστοιχεί σε 38% για το σύνολο των πρωτεϊνών που χρησιμοποιούνται στη διατροφή των ζώων. Αυτό το ποσοστό της τάξης του 5% είναι ιδιαίτερα χαμηλό για τους πλακούντες σόγιας που αντιπροσωπεύουν περίπου το 1/3 αυτού του εφοδιασμού με πρωτεΐνες. β) Διαθέσιμες δυνατότητες Η επιδίωξη μεγαλύτερης αυτονομίας προϋποθέτει να δοθεί κατά προτεραιότητα έμφαση στις πλούσιες σε πρωτεΐνες καλλιέργειες, αλλά και σε όλες τις άλλες καλλιέργειες οι οποίες, παρά τη χαμηλή περιεκτικότητά τους σε πρωτεΐνες, καλύπτουν σημαντική έκταση σε όλα τα εδάφη της Ένωσης. Αυτή η επέκταση σε όλες τις πηγές πρωτεϊνών επιτρέπει τη συμμετοχή όλων των περιφερειών της Ευρώπης σε μια συλλογική διαδικασία βιώσιμης ανάπτυξης και μείωσης της πρωτεϊνικής εξάρτησής μας. PR\1135653.docx 9/11 PE610.905v01-00
Στην Ένωση υπάρχει πολύ μεγάλη επιλογή καλλιεργειών και ποικιλιών. Υπάρχουν καταρχάς τα οσπριοειδή, όπως οι ελαιούχοι σπόροι (ελαιοκράμβη, ηλίανθος, σόγια) και οι πρωτεϊνούχοι σπόροι (μπιζέλια, ρεβίθια, φασόλια, λούπινα, κουκιά). Τα τελευταία αυτά χρόνια, οι ποσότητες πλακούντων σόγιας έχουν αυξηθεί σημαντικά λόγω της ανάπτυξης των βιοκαυσίμων. Η παραγωγή σόγιας παρέμεινε περιορισμένη, θα μπορούσε, ωστόσο, να προσελκύσει εκ νέου σημαντικό ενδιαφέρον μέσω καταλληλότερων ποικιλιών, μεγαλύτερης απόδοσης και μεγαλύτερου οικονομικού ενδιαφέροντος σε σχέση με τα σιτηρά. Μπορεί επίσης να βρει προστιθέμενη αξία στη διατροφή του ανθρώπου (γάλα, τοφού). Οι άλλες παραγωγές σπόρων, όπως τα πρωτεϊνούχα μπιζέλια, τα κουκιά, τα λούπινα, τα ρεβίθια, δεν πρέπει να παραμεληθούν, με την προϋπόθεση ότι η έρευνα θα αναπτύξει νέες ποικιλίες και μέσα καταπολέμησης ορισμένων επιβλαβών οργανισμών. Στη συνέχεια, υπάρχουν τα κτηνοτροφικά ψυχανθή στα οποία συνήθως δεν γίνεται τόση αναφορά, αλλά τα οποία, σε αμιγή ή συνδυασμένη καλλιέργεια, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αυτονομία της κτηνοτροφίας και στη βελτίωση των γεωργικών πρακτικών. Τέλος, η βελτίωση της ποιότητας των σιτηρών πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη στον απολογισμό μας όσον αφορά τις πρωτεΐνες. II. ΕΝΑ ΦΙΛΟΔΟΞΟ ΚΑΙ ΕΥΡΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Διάφορες κοινοτικές πολιτικές που έχουν αντίκτυπο στις πρωτεΐνες πρέπει να κινητοποιηθούν και να εναρμονιστούν για να στηρίξουν αυτό το σχέδιο για τις ευρωπαϊκές πρωτεΐνες. α) Η ΚΓΠ Στο σημερινό πλαίσιο Είναι σκόπιμο να προωθηθεί η άμεση στήριξη της πρωτεΐνης, μέσω των μηχανισμών του πρώτου πυλώνα, προκειμένου να καταστεί δυνατή η εφαρμογή ενός σχεδίου για τις πρωτεΐνες σε όλη την Ένωση. Διάφορες πτυχές του οικολογικού προσανατολισμού παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την παραγωγή πρωτεϊνών, αρχίζοντας από τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών, τη βιολογική γεωργία και τα συστήματα πιστοποίησης, πρακτικές που ευνοούν μορφές γεωργίας που χρησιμοποιούν αμειψισπορά και εναλλαγή καλλιεργειών ευνοϊκών στις καλλιέργειες πρωτεϊνών. Οι περιοχές οικολογικής εστίασης (ΠΟΕ) μπορούν ενίοτε να χρησιμοποιούνται για την παραγωγή πρωτεϊνών χωρίς να είναι πάντα απαραίτητη η προσφυγή σε φυτοφάρμακα. Υπό το φως του αριθμού των κρατών που τις χρησιμοποίησαν, οι προαιρετικές συνδεδεμένες ενισχύσεις είναι το πιο κατάλληλο μέσο για την ανάπτυξη των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών και θα μπορούσαν να επεκταθούν, με την προϋπόθεση ότι δεν θα περιορίζονται στους προβληματικούς τομείς και περιφέρειες. Ο πυλώνας για την αγροτική ανάπτυξη προσφέρει μια ολόκληρη σειρά ενισχύσεων που ωφελούν την ανάπτυξη των πρωτεϊνών: τα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα, τα μέτρα για τις επενδύσεις στις εκμεταλλεύσεις για την παραγωγή και τη μεταποίηση, για την ποιότητα, την παροχή συμβουλών, την κατάρτιση, την καινοτομία, τη βιολογική γεωργία. Στο πλαίσιο μέτρων προσαρμογής ή μεταρρύθμισης της ΚΓΠ PE610.905v01-00 10/11 PR\1135653.docx
Θα μπορούσαμε να προτείνουμε ορισμένες προσαρμογές κάποιων υφιστάμενων εργαλείων. Όσον αφορά τις ενισχύσεις οικολογικού προσανατολισμού, η υποχρέωση εναλλαγής (ελάχιστης διάρκειας 3 ετών) των καλλιεργειών θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμο μέτρο συμπληρωματικά με τη διαφοροποίηση. Το μέτρο αυτό θα απέφερε σημαντικά αγρονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη (καλύτερη καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών, βελτίωση της ποιότητας των εδαφών...) θα μπορούσε επίσης να ληφθεί υπόψη ο συνδυασμός των καλλιεργειών. Δεν θα πρέπει πλέον να εφαρμόζεται το κριτήριο του προβληματικού τομέα και της προβληματικής περιφέρειας για τις συνδεδεμένες ενισχύσεις που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών, αλλά θα πρέπει το κριτήριο αυτό να καταστεί πιο ελαστικό προκειμένου να διευκολυνθεί η χρήση των διαθέσιμων κονδυλίων. Και άλλοι μηχανισμοί μπορούν επίσης να εξεταστούν στο πλαίσιο μεταρρύθμισης της ΚΓΠ: μια ενίσχυση του πρώτου πυλώνα στις οικοσυστημικές υπηρεσίες για τις καλλιέργειες ψυχανθών ειδική ενίσχυση στην ανάληψη κινδύνων προκειμένου να καθιερωθούν αλυσίδες πρωτεϊνών στα εδάφη. Θα μπορούσαν επίσης να συνδυαστούν όλες οι γεωργικές ενισχύσεις με τις χρηματοδοτήσεις του ΕΤΠΑ. β) Η πολιτική έρευνας Η Ένωση ποτέ δεν επέδειξε μεγάλη αποφασιστικότητα όσον αφορά την ανάπτυξη μακροπρόθεσμων ερευνητικών δραστηριοτήτων για την εξεύρεση λύσεων που θα αποβλέπουν στη μείωση της εξάρτησής μας από τις φυτικές πρωτεΐνες. Οι επενδύσεις στη δημόσια έρευνα είναι πολύ σημαντικές για τις ελάχιστα αναπτυγμένες καλλιέργειες που παρουσιάζουν μηδενικό ή ελάχιστο ενδιαφέρουν για τον ιδιωτικό τομέα. γ) Η πολιτική γειτονίας Ορισμένες περιφέρειες που βρίσκονται στο κατώφλι της Ένωσης, όπως η Ουκρανία, χαρακτηρίζονται από παραγωγικές και κλιματικές συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη της σόγιας που ήδη καλλιεργείται σε αυτήν την εξαιρετικά αγροτική χώρα. Μια συνεργασία στον τομέα των πρωτεϊνών με αυτήν τη χώρα που βρίσκεται σε σύγκρουση με τη γείτονά της Ρωσία και η οποία επέλεξε την Ευρώπη θα ήταν σκόπιμη, δεδομένου ότι εισάγουμε ήδη τόνους σιτηρών από αυτήν την περιοχή που ανταγωνίζονται τους δικούς μας παραγωγούς. δ) Η εμπορική πολιτική Κατά τη δεκαετία του 1960, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα σύναψε τις συμφωνίες της GATT οι οποίες ενθάρρυναν τη μαζική εισαγωγή πρωτεϊνών από τρίτες χώρες και κυρίως από την Αμερική, επιτρέποντας την είσοδο αυτών των πρώτων υλών στην ευρωπαϊκή επικράτεια με δασμολογική ατέλεια λόγω των αναγκών μας σε αυτές. Οι συμφωνίες αυτές ενσωματώθηκαν στις συμφωνίες του Blair House του 1992 χωρίς να έχει προηγηθεί επανεξισορρόπηση της φορολογίας στα σύνορά μας, τη στιγμή που πνιγόμασταν στα πλεονάσματα σιτηρών. Επιπλέον, την ίδια εποχή, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα διαπραγματεύθηκε με τις ΗΠΑ ένα μνημόνιο συνεννόησης προκειμένου να περιοριστεί η στήριξη που επιτρεπόταν να χορηγεί στις καλλιέργειες ελαιοπρωτεϊνούχων σπόρων. Θα ήθελα απλώς να επωφεληθώ της έκθεσής μου για να επισημάνω ότι αυτές οι συμφωνίες είναι σήμερα ξεπερασμένες και δεν ανταποκρίνονται πλέον στην πραγματικότητα της εποχής μας και ιδίως στις παγκόσμιες προκλήσεις για το περιβάλλον και την αύξηση της θερμοκρασίας που μας ωθούν να επανεξετάσουμε τα μοντέλα παραγωγής και κατανάλωσής μας. PR\1135653.docx 11/11 PE610.905v01-00