فصلنامه دانش و تندرستي دوره 8 شماره 3 پاييز 1392 دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني شاهرود مقاله پژوهشي 2 بررسي كيفيت زندگي بيماران همودياليزي 2* 1 نوراله طاهري سالار كمانگر 3 بهمن چراغيان 2 سيدضياءالدين موسوي ميثم سليمانزاده دانشجوي دكترا- عضو هيي ت علمي. 2- دانشكده علوم پزشكي آبادان- كارشناس پرستاري- واحد پرستاري. - 3 دانشگاه علوم پزشكي اهواز- تاريخ دريافت: 1390/10/27 تاريخ پذيرش: 1392/2/31-1 دانشكده علوم پزشكي جندي شاپور اهواز دانشكده پرستاري و مامايي- دانشجوي PhD رشته آمار و اپيدميولوژي- مربي هيي ت علمي. چكيده مقدمه: بيماران مبتلا به نارسايي مزمن و پيشرفته كليه و تحت درمان با همودياليز بهعلت درمانهاي دارويي متعدد مشكلات گوناگون و تغييرات ريشهاي در الگوي زندگي خود دارند كه بر عملكرد اجتماعي و رواني آنها تا ثير ميگذارد. اين مطالعه با هدف تعيين كيفيت زندگي بيماران همودياليزي شهرستانهاي آبادان و خرمشهر در سال 1390 انجام شده است. مواد و روشها: اين پژوهش مطالعهاي مقطعي از نوع توصيفي تحليلي است. جامعه مورد مطالعه شامل تمامي افرادي بود كه بهصورت مستمر به كلينيكهاي همودياليز شهرهاي آبادان و خرمشهر (80 نفر) مراجعه ميكردند و با استفاده از پرسشنامهاي كه از دو بخش اطلاعات دموگرافيك و پرسشنامه كيفيت زندگي بيماران كليوي (KDQOL-SF) تشكيل شده بود مورد بررسي قرار گرفتند. تجزيهوتحليل دادهها با استفاده از آزمونهاي آماري آناليز واريانس همبستگي پيرسون و آزمون t مستقل انجام شد. نتايج : ميانگين نمره كيفيت زندگي نمونهها در اين پژوهش ± 8/82 47/22 و بيانگر كيفيت زندگي پايين آنها ميباشد. يافتههاي اين پژوهش نشان داد كه بين متغير كيفيت زندگي و سن (0/5=r 0/04=P) و كيفيت زندگي با مدت ابتلا به نارسايي مزمن كليه (0/03=P 0/23=r) ازنظر آماري رابطه معناداري وجود دارد. ارتباط مثبت معناداري بين تحصيلات و كيفيت زندگي (0/003=P) و نيز بين ميزان درآمد افراد و كيفيت زندگي (0/0001>P) مشاهده شد. نتيجهگيري: كيفيت زندگي بيماران تحت درمان با همودياليز پايين بوده و نيازمند توجه بيشتر مسي ولان به حمايتهاي اجتماعي و رسيدگي به وضعيت رفاهي اين افراد است. واژهه يا كليدي: كيفيت زندگي بيماران همودياليزي پرسشنامه.KDQOL-SL Original Article Knowledge & Health 2013;8(3):119-124 DOI: 10.1234%2Fknh.v8i3.22 Life Quality of Hemodialysis Patients Noorallah Tahery 1, Salar Kamangar 2*, Bahman Cheraghian 3, Saied Zia Odin Mousavi 2, Meysam Solaimanzadeh 2 1-. Faculty Member, Dept. of Nursing, Ahvaz Jundishapour Faculty of Medical Sciences, Ahvaz, Iran. 2-. Nurse, Dept. of Nursing. Abadan Faculty of Medical Sciences, Abadan. Iran. 3-. Ph.D. Student of Epidemiology, Ahvaz Jundishapour University of Medical Sciences, Ahvaz Iran. Abstract: Introduction: Patients with chronic and advanced kidney failure undergo hemodialysis treatment and because of various drug therapies have basic problems in their life style which affects their psychosocial operation. The purpose of this study was to determine the hemodialysis patients quality of life in Abadan and Khorramshahr in 2011. Methods: This is a cross - sectional study in which all patients (80 cases) referring to Abadan and Khorramshahr hemodialysis clinics completed a questionnaire which included two sections of demographic data and kidney diseases quality of life (KDQOL). Data analysis was done using SPSS-17 software and statistical tests such as ANOVA, Pearson correlation coefficient, and Independent T test were used. Results: The mean score of life quality of the participants was 47.22 ± 8.82 which indicates their low quality of life. Result showed that between quality of life and age (P = 0.04 & r = 0.5) and ESRD patience period (P=0.03 & r= 0.23), there exists a statistically significant relationship. A positive and significant association was also observed between education and quality of life (p= 0.003) and between income level and quality of life (P<0.0001). Conclusion: Life quality of Hemodialysis patients is low and authorities need to provide these patients with more social support and see into their welfare. Keywords: Quality of life, Hemodialysis patient, KDQOL SL questionnaire. Conflict of Interest: No Received: 17 January 2012 Accepted: 21 May 2013 *Corresponding author: N. Tahery, Email: nttahery@gmail.com * نويسنده مسي ول: آبادان-دانشگاه علوم پزشكي آبادان تلفن: 09167598580 nttahery@gmail.com Email:
دوره 8 شماره 3 پاييز 1392 فصلنامه دانش و تندرستي 120 مقدمه نارسايي مزمن كليه براثر تخريب پيشرونده و برگشتناپذير نفرونها بهوجودميآيد (1) كه در آن توانايي بدن در حفظ سوختوساز و تعادل آب و الكتروليتها از بين رفته و درنتيجه اورمي ايجاد ميشود (2). از روشهاي رايج درمان جايگزيني كليه ميتوان به همودياليز دياليز صفاقي و پيوند كليه اشاره كرد (3). همودياليز رايجترين روش دياليز است و هدف عمده آن تا حد امكان نزديكتركردن زندگي بيمار كليوي به زندگي عادي است (4). سالانه آمار بيماران تحت درمان با همودياليز در ايران حدود %15 افزايش مييابد (6). مطالعات اخير نشان دادهاند كه در بيماران همودياليزي غلظت فاكتورهاي التهاب سيستميك و فاكتورهاي التهاب عروقي بالا ميرود (7). افت فشارخون شايعترين عارضه حاد همودياليز است (8). همودياليز عوارض زيادي به همراه دارد: عوارض گوارشي مثل بياشتهايي كمخوني عوارض عصبي عوارض در دستگاه توليدمثل مانند تغيير در عادات ماهانه كه همه اين موارد كيفيت زندگي بيماران را بههم زده و باعث افسردگي و گاهي خودكشي در آنان ميگردد (6). نتايج نشان ميدهد كه سطح هورموني بيماران دياليزي نسبتبه افراد سالم پايينتر و بعد از انجام هر همودياليزي ميزان اين هورمونها معمولا افزايش مييابد كه ميتواند نشاندهنده كاهش عملكرد تيروي يد براثر تجمع مواد زايد باشد (9). اعتقاد بر اين است كه دياليز در بيماران كليوي در مراحل پاياني ) End (ESRD) (Stage Renal Disease تا ثير مهمي بر طبيعينمودن متابوليسم هورمونهاي تيروي يدي ندارد كه همه اينها باعث بههمخوردن تعادل كيفي زندگي در اين افراد ميشود (10). بروز بيماري نارسايي كليوي و انجام روشهاي درماني ازجمله همودياليز منجر به تغيير در شيوه زندگي وضعيت سلامت فرد و نقش او ميشود.(5) كيفيت زندگي مفهوم وسيعي است كه عرصههاي مختلف زندگي همچون وضعيت مالي كار عشق مذهب و همچنين سلامت جسمي رواني و اجتماعي را دربردارد (11). طبق تعريف سازمان بهداشت جهاني كيفيت زندگي عبارت از تصور افراد از موقعيت خود در زندگي باتوجه به بافت فرهنگي و سيستمهاي ارزشي كه در آن بهسر ميبرند با درنظرگرفتن اهداف انتظارات استانداردها و نگرانيهايشان است (12). طي دو دهه گذشته علاقهمندي به ارزيابي و بهبود كيفيت زندگي بيماران مبتلا به بيماريه يا مزمن افزايش چشمگيري يافته و بهبود عملكرد روزانه و كيفيت زندگي اين بيماران بهصورت يك هدف در آمده است (13). ارزيابي كيفيت زندگي كمك ميكند تا مشكلات بيماران بهطور بنياديتر مورد توجه قرار گيرد (14). وقتي هدف از مراقبت ساختن زندگي راحت عملكردي و رضايتبخش براي بيمار باشد اهميت مطالعه كيفيت زندگي در بيماريهاي مزمن افزايش مييابد (15). سنجش كيفيت زندگي به پرستاران كمك ميكند تا به افرادي كه كيفيت زندگي آنها بهطور جدي و برگشتناپذيري بهعلت اختلال در تماميت عملكرد تحت تا ثير قرار گرفته بهطور شايسته رسيدگي كنند (16). بيماران مبتلا به نارسايي مزمن و پيشرفته كليه و تحت درمان با همودياليز بهعلت درمانهاي دارويي متعدد و پيچيده و تغييرات ريشهاي و مشكلات گوناگوني در الگوي زندگي دارند كه بر عملكرد اجتماعي و رواني آنان تا ثير ميگذارد (17). مطالعات نشان ميدهند كه كيفيت زندگي در بيماران تحت درمان با دياليز نسبتبه افراد عادي جامعه پايينتر است (2). سطح اقتصادي- اجتماعي سطح آموزشي زمان و ميزان دياليز نژاد ورزشهاي فيزيكي ناخوشي ديابت پيوند قلبي ردشده جنس افسردگي و وضعيت تغذيهاي با كيفيت زندگي بيماران دياليزي در ارتباط است (18) بنابراين با تشخيص بهموقع و درمان مو ثر عواملي چون افسردگي ميتوان كيفيت زندگي پيشآگهي بيماري و بقاي بيماران را بهبود بخشيد (19). اين مطالعه با هدف تعيين كيفيت زندگي در بيماران تحت درمان با همودياليز در شهرهاي آبادان و خرمشهر انجام شد. مواد و روشها مطالعه حاضر از نوع مقطعي توصيفي- تحليلي ميباشد كه به بررسي كيفيت زندگي بيماران همودياليزي و ارتباط آن با ويژگيهاي فردي بيماران پرداخته است. در اين تحقيق باتوجه به اينكه تعداد كل بيماران همودياليزي مراجعهكننده به واحدهاي مورد پژوهش كه بهطور مستمر و حداقل 3 بار در هفته دياليز ميشدند 80 نفر بود تمامي آنها بهروش سرشماري مورد مطالعه قرار گرفتند. جمعآوري اطلاعات در اين مطالعه با استفاده از پرسشنامه ميباشد. به اين صورت كه پرسشگر به بخشهاي همودياليز مراجعه نموده و با اراي ه پرسشنامه به افراد تحت درمان با همودياليز اطلاعات مورد نياز را كسب كرده است. لازم به ذكر است كه پرسشگر در تمام اين مدت در كنار افراد مانده تا درصورت نياز جهت تكميل پرسشنامه به آنها كمك كند. ابزار گردآوري دادهها در مطالعه حاضر شامل 2 پرسشنامه مشخصات دموگرافيك و پرسشنامه KDQOL-SF ميباشد. ويژگيهاي دموگرافيك شامل سن جنس وضعيت اشتغال بيماريهاي قبلي تحصيلات ميزان درآمد مدت ابتلا به بيماري و وضعيت تا هل ميباشد. براي بررسي كيفيت زندگي افراد از پرسشنامه KDQOL-SF كه يك پرسشنامه چندبعدي است استفاده شده كه شامل سو الات SF-36 و سو الات بيماري كليوي ميباشد. اين پرسشنامه 12 فاكتور سلامت و كيفيت زندگي را ارزيابي ميكند كه شامل عملكرد جسمي سلامت عمومي تا ثير بيماري كليوي بر زندگي شرايط تحميلشده درد خواب عملكرد اجتماعي حمايت اجتماعي انرژي نقشهاي عاطفي عملكرد جنسي و رضايتمندي بيمار
بررسي كيفيت زندگي بيماران همودياليزي نوراله طاهري و همكاران است. نمرهگذاري پرسشنامه و حيطههاي آن - 0 100 ميباشد كه نمرات بالاتر نشاندهنده كيفيت زندگي بهتر افراد است. رحيمي و همكاران روايي و پايايي اين آزمون را بررسي و تا ييد نمودهاند بهطوريكه پايايي ابزار پژوهشي با ضريب همبستگي =r 0/9 تا ييد شده است (20). تجزيهوتحليل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS و آزمونهاي آماري ضريب همبستگي پيرسون آناليز واريانس يكطرفه آزمون تي مستقل و آمار توصيفي انجام شد. سطح معناداري در تمام تستهاي فوق 0/05 درنظر گرفته شد. نتايج نمونههاي مورد بررسي در اين مطالعه 80 نفر است. %53/8 آنها ساكن آبادان بيشتر افراد (%52/5) مذكر و %71/2 آنها متا هل بودهاند. %38/6 افراد بيسواد %23/8 ابتدايي %8/8 سواد راهنمايي %21/3 نيز سواد دبيرستاني داشته و فقط %7/5 آنان تحصيلات دانشگاهي داشتند. سابقه بيماري قبلي يا جراحي در %53/8 اين بيماران ديده شد. دامنه سني اين افراد بين 12 تا 83 سال بود. ميانگين ± انحراف معيار سن در اين افراد 47/43±16/2 و ميانگين±انحراف معيار مدتزمان ابتلا به بيماري در اين افراد 5/9±5/6 سال بود. در %31/3 اين افراد سابقه خانوادگي ابتلا به بيماري وجود داشت. ازنظر شغلي %7/5 محصل %76/3 بيكار %10 شغل آزاد و %6/2 شغل دولتي داشتند. ميانگين و انحراف معيار كيفيت زندگي اين افراد 47/22±8/8 كه بيانگر كيفيت زندگي پايين آنها ميباشد. براساس يافتهها و با استفاده از آزمون آماري تي مستقل بين كيفيت زندگي و جنس (0/06=P) وضعيت تا هل (0/15=P) و سابقه بيماريهاي قبلي يا جراحي (0/2=P) ازنظر آماري ارتباط معنادا ير وجود نداشت. بررسي نتايج با استفاده از ضريب همبستگي پيرسون نشان داد كه بين متغير سن با كيفيت زندگي (0/04=P) ارتباط معناداري وجود داشت و مقدار اين همبستگي (0/2-=r) بود به آن معنا كه با افزايش سن كيفيت زندگي واحدهاي مورد پژوهش كاهش يافته است. ارتباط بين سن و بخشهاي مختلف كيفيت زندگي در جدول 1 نشان داده شده است. همچنين اين آزمون نشان داد كه بين مدتزمان سابقه ابتلا به ESRD و كيفيت زندگي ارتباط معناداري وجود دارد (0/23=r و 0/03=P). آزمون آناليز واريانس يكطرفه نشان داد كه بين كيفيت زندگي و ميزان درآمد (0001/>P) و سطح تحصيلات (0/003=P) واحدهاي مورد پژوهش ارتباط معناداري وجود دارد. آزمون آناليز واريانس يكطرفه نشان داد كه با افزايش سطح تحصيلات و ميزان درآمد نمونههاي مورد پژوهش كيفيت زندگي آنها نيز افزايش پيدا كرده است. جدول 2 رابطه بين كيفيت زندگي كلي و بخشهاي مختلف آن را با جنس و سابقه ابتلا به ساير بيماريها نشان ميدهد. چنانچه ملاحظه ميشود در هيچ مورد ارتباط معناداري ديده نميشود. جدول 1- بررسي ارتباط بين حيطههاي كيفيت زندگي و متغيرهاي سن و سابقه دياليز حيطههاي كيفيت زندگي فعاليت جسماني سلامت عمومي مو لفههاي فيزيكي مو لفههاي عاطفي تا ثير بيماري كليوي بر زندگي محدوديت بهوجودآمده توسط بيماري كليوي درد خواب عملكرد اجتماعي حمايت اجتماعي انرژي و توان نقش عاطفي عملكرد جنسي رضايتمندي بيمار كيفيت زندگي كل ميانگين±انحراف معيار سابقه دياليز P.V r 0/18-0/148 0/02-0/247 0 /03-0/293 0/54-0/060 0/15-0/160 0/27-0/123 0/53-0/070 0/35-0/105 0/22-0/137 0/90-0/030 0/10-0/180 0/03-0/283 0/12-0/210 0/51-0/070 0/03-0/232 P.V 0/01 0/01 0/05 0/26 0/13 0/99 0/08 0/28 0/09 0/89 0/01 0/16 0/28 0/90 0/008 سن r - 0/263-0/263-0/215-0/215-0/169-0/010-0/193-0/121-0/189-0/01-0/282-0/156-0/144-0/01-0/232 28/23±53/67 16/46±46/92 26/97±27/81 34/52±37/5 22/2±58/90 22/49±27/57 17/19±58/91 17/81±51/43 14/29±58/48 15/75±54/17 22/15±42/0 18/17±48/91 14/17±53/17 25/92±24/31 8/89±47/22 121
دوره 8 شماره 3 پاييز 1392 فصلنامه دانش و تندرستي P.V 0 /60 0/07 0/004 0/003 0/38 0/11 0/09 0/47 0/66 0/89 0/005 0/001 0/99 0/21 0/20 جدول 2- بررسي تفاوت نمره حيطههاي كيفيت برحسب متغيرهاي جنس و داشتن بيماريهاي ديگر افراد مورد مطالعه حيطههاي كيفيت زندگي فعاليت جسماني سلامت عمومي مو لفههاي فيزيكي مو لفههاي عاطفي تا ثير بيماري كليوي بر زندگي محدوديت بهوجودآمده توسط بيماري كليوي درد خواب عملكرد اجتماعي حمايت اجتماعي انرژي و توان نقش عاطفي عملكرد جنسي رضايتمندي بيمار كيفيت زندگي كل مرد 59/68 48/96 27/97 46/03 63/54 27/52 61/63 52/55 27/59 52/11 44/4 51/50 58/27 25/47 49/82 جنس زن 47 /03 44/67 27/63 28/07 53/78 27/63 55/91 50/19 57/61 55/34 39/29 46/02 52/10 23/02 45/34 P.V 0/07 0/62 0/83 0/23 0 /30 0/54 0/45 0/83 0/73 0/31 0/80 0/63 0/13 0/24 0/06 دارد 48/40 38/60 19/18 25/58 47/45 21/07 52/22 51/33 53/77 74/90 31/78 39/31 64/39 23/83 44/90 بيماري ديگر ندارد 59/81 56/60 37/83 51/35 72/21 53/13 66/68 37/17 63/95 77/64 53/87 60/06 66/30 24/86 60/72 نمودار 1- نمره كيفيت زندگي واحدهاي مورد پژوهش برحسب سطح تحصيلات بحث همانطور كه در كتب و مقالات مختلف بيان شده سنجش كيفيت زندگي در مطالعات باليني موجب ارتباط نزديكتر بين بيمار و پزشك و متصديان خدمات بهداشتي ازجمله پرستاران ميگردد. همين مسي له باعث افزايش آگاهي بيماران از بيماري خود و آشنايي افراد از شرايط سلامتيشان آشنايي با مزايا و معايب درمانهاي مختلف و پررنگكردن نقش بيمار در انتخاب روش درماني ميشود. ازطرفي دستيابي به اطلاعات كيفيت زندگي ميتواند در ارتقاي برنامهه يا درماني مراقبتي و توانبخشي نيز مو ثر واقع شود (17). همودياليز يك روش درماني مبتنيبر تكنولوژي بالا است كه بهعنوان يك روش مو ثر براي درمان ESRD بهكارميرود. عليرغم تا ثير درماني همودياليز در ESRD بيماران مزبور با عوامل تنشزاي متعدد جسماني و رواني مواجه هستند كه حتي با پيشرفتهاي جديد نيز كنترل نميشوند. مجموع اين مشكلات جسمي رواني و اجتماعي منجربه كاهش كيفيت زندگي در بيماران همودياليزي ميشود (2). در اين تحقيق كه به بررسي كيفيت زندگي افراد تحت درمان با همودياليز پرداختهشد يافتهها نشان ميدهند كه ميانگين نمره كيفيت زندگي افراد كمتر از نقطه برش بوده و بيانگر كيفيت زندگي پايين و نامطلوب آنان است. در تا ييد اين مطلب براز در بررسي كيفيت زندگي بيماران همودياليزي بيان ميكند كه كيفيت زندگي اين افراد در ايران نسبتبه برخي ديگر از كشورها پايينتر است (6). اين نتايج با نتايج ديگر مطالعات همخواني دارد (4 و 14). ردريگز و همكارانش در تحقيق خود بيان داشتند كه ميانگين نمره كيفيت زندگي افراد تحت درمان با همودياليز كمتر از نمره نرمال بوده و بيانگر كيفيت زندگي پايين اين افراد ميباشد (21). اين در حالي است كه آلبرت در تحقيقي كه روي 570 بيمار همودياليزي انجام داد نشان ميدهد كه كيفيت زندگي اين افراد در محدوده مطلوب بوده است (22). تانيتا نيز در مطالعه خود به اين نتيجه رسيده كه كيفيت زندگي افراد همودياليزي نسبتا بالا ميباشد نمودار 122
بررسي كيفيت زندگي بيماران همودياليزي نوراله طاهري و همكاران خانوادگي برخوردارند بسيار سريعتر با بيماريشان سازگار ميشوند و بيماري كمتر بر كيفيت زندگيشان تا ثير ميگذارد (5). مو لفه ديگري كه در اين تحقيق مورد مطالعه قرار گرفته ميزان درآمد و ارتباط آن با كيفيت زندگي است. كه نتايج نشان داد كه رابطه معناداري بين كيفيت زندگي افراد و ميزان درآمد خانوادگي آنها وجود دارد و هرچه ميزان درآمد در خانواده بيشتر باشد نمره كيفيت زندگي بالاتر ميرود و زندگي مطلوبتر ميشود. حيدري و همكاران بيان ميكنند افرادي كه وضعيت اقتصادي ضعيفتري داشتهاند كيفيت زندگي پايينتري نيز داشتهاند (25). البته منطقي هم بهنظرميرسد كه بالاتربودن وضعيت اقتصادي ميتواند در تغذيه مراقبت و آگاهي افراد تا ثير بهتري بگذارد و موجب ارتقاي سطح كيفي زندگي شود. نتايج بهدستآمده در اين تحقيق بيانگر اين نكته است كه با افزايش تحصيلات كيفيت زندگي افراد بالاتر رفته است و بين اين دو مو لفه ارتباط معنادار مثبتي وجود دارد. نمودار 1 نشان ميدهد كه افرادي كه سطح تحصيلات دانشگاهي دارند كيفيت زندگي بالاتري نسبتبه بقيه داشتهاند و كمترين نمره كيفيت زندگي مربوطبه افراد بيسواد بوده است. اين نتايج با نتايج مطالعات ديگر همخواني دارد (5 و 24). درواقع سطح تحصيلات با ايجاد تغييرات اساسي در آگاهي و نگرش همواره در سلامت و بيماري و نيز ساير جنبههاي مختلف زندگي مو ثر بوده است. بديهي است كه افراد با تحصيلات بالاتر بايد بتوانند با دسترسي بهتر به منابع حمايتي و كنترل بهتر عوارض بيماري كيفيت زندگي بالاتري داشته باشند. نتايج نشان داده كه در افرادي كه سابقه دياليز بيشتري دارند كيفيت زندگي افت پيدا كرده است و بين اين دو مو لفه ارتباط معناداري وجود دارد. بهنظرميرسد سنوات بيشتر دياليز در اين افراد باعث شده است كه زندگي حالت يكنواخت به خود بگيرد و ازنظر كيفي افت پيدا كند. اين نتايج با مطالعات ديگري كه دراينزمينه انجام شده است همخواني ندارد (4 و 24). ازآنجاييكه افرادي كه بيشتر دياليز شدهاند احتمالا مدت بيشتري از بيماريشان ميگذرد و اوضاع اين بيماران وخيمتر است اين نتيجه منطقي بهنظر ميرسد. ازآنجاكه بيماران تحت درمان با همودياليز در اكثر موارد داراي بيماريهاي زمينهاي قبلي و سابقه جراحيهاي قبلي ميباشند لذا محققان لازم دانستند كه ارتباط بين كيفيت زندگي و سابقه بيماريه يا قبلي را بسنجند. نتايج بهدستآمده بيانگر اين بود كه بين كيفيت زندگي و سابقه بيماريهاي قبلي ارتباط معناداري وجود ندارد كه اين نتايج با نتايج بهدستآمده در تحقيق محمدي و همكاران همخواني دارد (26). باتوجه به نتايج بهدستآمده در اين طرح تحقيقاتي پيشنهاد ميشود براي بهبود كيفيت زندگي بيماران تحت درمان همودياليز (23) و علت عمده آن روش پژوهش و داروهاي استفادهشده براي آن بيماران است وگرنه پايينبودن كيفيت زندگي بيماران دياليزي باتوجه به عملكردهاي اساسي كليهها و نتايج ناشي از نبود آنها قابل انتظار است. نتايج تحقيق بيانگر اين مطلب است كه بين سن افراد مورد مطالعه و نمره كيفيت زندگي ارتباط معناداري وجود دارد بهطوريكه با افزايش سن كيفيت زندگي افراد مورد مطالعه افت كرده است. دانيل در تحقيق خود بيان ميكند كه در افراد همودياليزي كه سن بالاتري داشتهاند كيفيت زندگي نامطلوبتر بوده است كه با تحقيق حاضر همخواني دارد (24) همچنين نتايج مطالعه حاضر با نتايج تحقيقات ديگر همخواني دارد (21). اين در حالي است كه رامبد بيان ميكند كه بين متغير سن و كيفيت زندگي ارتباطي وجود ندارد (5). بهنظرميرسد در افراد با سن بالاتر عواملي ازقبيل درگيري با بيماريهاي مزمن تحليل اندامها ناتواني در انجام وظايف شخصي و كاهش كنترل بر محيط اطراف بر كيفيت زندگي تا ثير گذاشته و باعث كاهش آن ميشود. مطالعات ما نشان ميدهد كه كيفيت زندگي مردها بيشتر از زنها ميباشد اما اين اختلاف معنادار نيست و اين نتايج با اكثر تحقيقات ديگر همخواني دارد (4 و 5). دانيل بيان ميكند كه كيفيت زندگي در مردها بهنسبت بالاتر از خانمها ميباشد اما اين تفاوت معنادار نبوده است (24). براز نيز بيان ميكند ميانگين ابعاد فيزيكي- رواني كيفيت زندگي در زنان و مردان تفاوت نداشته و ارتباطي بين اين دو مو لفه وجود ندارد (18). باتوجه به تواناييهاي جسمي مردان مشكلات ناشي از حاملگيها و زايمانهاي متعدد در زنان و تا ثير مستقيم آن بر توانايي جسمي و نيز موقعيت فرهنگي- اجتماعي واحدهاي مورد پژوهش در اين تحقيق پايينبودن كيفيت زندگي زنان نسبتبه مردان دور از انتظار نيست. اين تحقيق نشان ميدهد كه كيفيت زندگي با وضعيت تا هل ارتباط معناداري ندارد اگرچه كيفيت زندگي افراد متا هل بيشتر از مجردها بود اما اين اختلاف ازنظر آماري معنادار نبود. نريماني در تحقيق خود و براز در مطالعهاي روي كيفيت زندگي در بيماران همودياليزي به اين نتيجه رسيدند كه ارتباط معناداري بين كيفيت زندگي و وضعيت تا هل وجود ندارد (4 و 18). اين در حالي است كه رامبد و همكاران بيان ميدارند كه كيفيت زندگي افراد متا هل نسبتبه مجردها بيشتر بوده و اين اختلاف معنادار است كه با نتايج اين پژوهش همخواني ندارد (5). شايد بالاتربودن كيفيت زندگي متا هلان نسبتبه مجردان ناشي از حضور همسر و فرزندان در كنار شخص باشد و حمايتهايي كه شخص از اين افراد دريافت ميكند تا باعث بهبود كيفيت زندگي آنان شود. افرادي كه از عوامل تسهيلكننده بيشتري مثل انعطافپذيري و حمايت اجتماعي و 123
دوره 8 شماره 3 پاييز 1392 فصلنامه دانش و تندرستي 12. Forouhari S, Safari Rad M, Moattari M, Mohit M, Ghaem H. The of education on quality of life in menopausal women referring to Shiraz Motahhari clinic in 2004. Journal of Birjand University of Medical Sciences 2009;16(1):39-45.[Persian]. 13. Hassanpour-Dehkordi A, Delaram M, Forozande N, Ganji G, Asadi Noghabi AA, Bakhsha F, Sadeghi B. A survey on quality of life in patients with myocardial infarction, referred to ShahreKord Hajar hospital in 2005. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences 2007;9(3):84-78.[Persian]. 14. Mahmoudi GHR, Shariati AR, Behnampour N. Relationship between quality of life and coping among hemodialysis patients in hospitals. Journal of Gorgan University of Medical Sciences 2003-2004;5(12):43-52.[Persian]. 15. Mousavi B, Mirsalemi F, Soroush MR, Masoumi M, Montazeri A. Quality of life in war related bilateral lower limb amputees: results of a national project form Iran. Payesh 2009;8(3):303-310. [Persian]. 16. Razavian F, Abbasi M, Kazemnejad A. The relationship between depression and the quality of life in patients with rheumatoid arthritis. Daneshvar Medicine 2009;16(80):27-34.[Persian]. 17. Sajadi M, Akbari A, Kianmehr M, Ataroudi AR. The relationship between self-care and depression in patients undergoing hemodialysis. Ofogh-E-Danesh 2008;14(1):13-17. 18. Baraz Sh, Mohammadi I, Boroumand B. Correlation of quality of sleep or quality of life and some of blood factors in hemodialysis patients. Shahrekord University of Medical Sciences Journal 2008; 9(4):67-74. [Persian]. 19. Modanlou M, Taziki SA, Khoddam H, Behnampour N. Relationship between depression and associated demographic factors in patients onhemodialysis. Journal of Gorgan University of Medical Sciences 2005;7(1):50-47.[Persian]. 20. Rahimi A, Ahmadi F, Gholyaf M. Effects of applying continuous care model on quality of life in hemodialysis patients. Iran Journal of Nursing 2006;13(52):123-134.[Persian]. 21. Rodrigues Fructuoso M, Castro R, Oliveira l, Prata C, Morgado T. Quality of life in chronic kidney disease. Nefrologia 2011;31(1):91-6. 22. Mazairac AH, Grooteman MP, Blankestijn PJ, Penne EL, van der Weerd NC, den Hoedt CH, et al. Differences in quality of life of hemodialysis patients between dialysis centers. Qual Life Res 2012;21(2):299-307. 23. Tanita T, Rungpetch S, Somkiat V, Cherdchai N. Quality of life and hemoglobin levels of hemodialysis patient at Siriraj Hospital. Siriraj Med J 2011;63:12-16. 24. Daniela G-P, Iva M-D, Ana L, Marin M, Marin S, Dragana V, et al. Health-related quality of life in the patients on maintenance hemodialysis: the analysis of demographic and clinical factors. Coll Antropol 2011;35(3):687-693. 25. Heydari S, Salahshourian A, Rafiei F, Hosseini F. Correlation of perceived social support and size of social network with quality of life dimension in cancer patients. Feyz 2008;12(2):15-22.[Persian]. 26. Mohammadi F, Taherian A, Hosseini MA, Rahgozar M. Effect of home-based cardiac rehabilitation on quality of life in the patients with myocardial infarction. Journal of Rehabilitation Fall 2006;7(3):11-19.[Persian]. ميزان مراقبتهاي پرستاري و همچنين آموزش به بيماران در رأس اهداف قرار بگيرد همچنين باتوجه به ميزان درآمد و سطح تحصيلات پايين اين افراد بهتر است براي اوضاع آموزشي و وضعيت اقتصادي و رفاهي اين افراد راه حلي انديشيده شود. تشكر و قدرداني بر خود لازم ميدانيم از كميته تحقيقات دانشجويي دانشگاه علوم پزشكي جنديشاپور اهواز بهخاطر تصويب و حمايت مالي اين طرح تقدير و تشكر نماييم. References 1. Koushki A, Taleban FAZ, Tabibi H, Nourafshar R, Hedayti M. Effects of ω3-fatty acid supplement on serum lipids and lipoproteins in hemodialysis patients. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences 2009;16(51):25-34.[Persian]. 2. Zamanzadeh V, Heidarzadeh M, OshvandiKh, Argani H, Abedi Azar S. Effect of physical exercises on quality of life in hemodialysis patients. Medical Journal of Tabriz University of Medical Sciences 2008;3(1):51-55.[Persian]. 3. Monfared A, Orang pour R, Kohani M. Evaluation of Hemodialysis A dequacy on patients undergoing hemodialysis in Razi hospital in Rasht. Journal Guilan University of Medical Sciences 2007;17(67):44-49.[Persian]. 4. Narimani K. A study of the effect of self-care training on the hemodialysis patient's quality of life. Daneshvar Medicine 2009; 17(67):44-49.[Persian]. 5. Rambod M, Rafiei F. Relationship between perceived social support and quality of life in hemodialysis patients. Iranian Journal of Nursing Research 2008-2009;3(10-11):85-94.[Persian]. 6. BarazPardanjani Sh, Mohamadi I, Boroumand B.The effect of selfcare teaching by video tape on physical problems and quality of life in dialysis patients. Iran journal of nursing 2008;21(54):121-133.[Persian]. 7. Hakeshzade F, Tabibi H, Hedayati M, Malakoutian T. Effects of L - carnitine supplement on serum amyloid A and vascular inflammatory factors in hemodialysis patients. Journal of Nutrition Sciences & Food Technology 2008;3(3):33-43.[Persian]. 8. Ghasemi A, Shafiee M, Rowghani K, NajafiMehri S, Padyab M. Effects of cool dialysate temperature on stabilizing hemodynamic parameters in diabetic patients undergoing hemodialysis. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism 2007;9(3):261-266.[Persian]. 9. Shams Aldini S. Effect of hemodialysis on thyroid hormone serum level of patients with chronic renal failure. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism 2000;2(3):0-0.[Persian]. 10. ZarghamiN, Rahbani M, Arkani H, KhosroBeigi A. Changes in thyroid hormones or after kidney transplantation. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism 2004;6(3):193-198.[Persian]. 11. Behrouzifar S, Zenouzi Sh, Nezafati M, Esmaili H. Factors affecting the patients quality of life after coronary artery bypass graft. Iran Journal of Nursing 2009;22(57):31-41.[Persian]. 124