ΑΛΕΞΕΙ ΜΙΛΛΕΡ: Ο SOUTH STREAM ΚΑΙ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Επιστολή του Αλεξέι Μίλλερ 3 South Stream: Ένα έργο που αποσκοπεί στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης 4 Ο βέλτιστος διάδρομος για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθειών στην Ευρώπη 5 South Stream: υψηλότατα πρότυπα στους τομείς περιβάλλοντος και ασφάλειας 8 Η ιστορία και το πρόγραμμα υλοποίησης του έργου 10 Ο South Stream και η Ιταλία 12 Ο South Stream και η Βουλγαρία 14 Ο South Stream και η Ουγγαρία 16 Ο South Stream και η Ελλάδα 18 Ο South Stream και η Σερβία 20 Ο South Stream και η Αυστρία 22 Ο South Stream και η Σλοβενία 24 Ο South Stream και η Ρουμανία 26 Ο South Stream προσφέρει την αξία του φυσικού αερίου στην Ευρώπη 28 Συχνές ερωτήσεις 30

ΑΛΕΞΕΙ ΜΙΛΛΕΡ: Ο SOUTH STREAM ΚΑΙ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Αναμφίβολα, στο μέλλον η Ευρώπη θα χρειάζεται όλο και περισσότερη ενέργεια. Για την ικανοποίηση της αυξανόμενης ζήτησης σε φυσικό αέριο και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης, η εταιρία Gazprom επενδύει σημαντικά ποσά στην ανάπτυξη νέων πεδίων φυσικού αερίου, διαδρόμων μεταφοράς, αποθηκευτικών εγκαταστάσεων και εμπορικών κόμβων σε όλη την Ευρώπη. Οι επενδύσεις που αφορούν στην ανάπτυξη της υποδομής κατέχουν εξέχουσα θέση στις βασικές επιχειρηματικές μας προτεραιότητες. Επίσης, τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία κατέδειξαν, ότι ο περιορισμός των κινδύνων κατά τη διαμετακόμιση του αερίου αποτελεί εγγύηση για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Η Ρωσία και η Ευρώπη πρέπει να καταβάλουν σημαντικές προσπάθειες για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών διαδρομών με στόχο να μειωθούν στο ελάχιστο οι κίνδυνοι που συντελούν σε διακοπή προμηθειών, είτε με ευθύνη των χωρών διαμετακόμισης φυσικού αερίου, είτε λόγω τυχόν φυσικών καταστροφών, ατυχημάτων βλάβης ή τρομοκρατικών ενεργειών. Στο πλαίσιο αυτό, η Gazprom μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους αναπτύσσουν το έργο South Stream. Το υπεράκτιο τμήμα του αγωγού θα κατασκευαστεί από μία κοινοπραξία στην οποία συμμετέχει η ιταλική Eni ενώ τα χερσαία τμήματά του θα κατασκευαστούν σε συνεργασία με τους τοπικούς εταίρους μας. Για την κατασκευή του South Stream διαθέτουμε την τεχνογνωσία, η οποία συνάδει απόλυτα με τις πιο πρόσφατες περιβαλλοντικές και τεχνολογικές απαιτήσεις, και προχωρούμε με σταθερά βήματα προς την εξέλιξη του έργου αυτού. Στην παρούσα φάση διεξάγουμε τις μελέτες σκοπιμότητας, που θα μας επιτρέψουν να καθορίσουμε την πορεία των διαδρόμων με μεγαλύτερη ακρίβεια. Ο South Stream όχι μόνο θα προσφέρει μία αξιόπιστη λύση για την ικανοποίηση των αυξανόμενων αναγκών της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης σε φυσικό αέριο, αλλά και θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της οικονομίας των χωρών που συμμετέχουν στο έργο, με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αποφέροντας εισοδήματα από τα διαμετακομιστικά τέλη του αερίου. Το φυσικό αέριο αποτελεί ένα ιδιαίτερα πολύτιμο καύσιμο για την Ευρώπη. Τα αποθέματα του φυσικού αερίου είναι άμεσα διαθέσιμα σε άφθονες ποσότητες κι ανταγωνιστικές τιμές. Ως το πιο καθαρό από όλα ορυκτά καύσιμα, το φυσικό αέριο συμβάλει, επίσης, στη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ο South Stream αποτελεί βασικό έργο της επιχειρηματικής μας στρατηγικής, που αποσκοπεί στην προμήθεια επιπλέον φυσικού αερίου με ασφάλεια στην Ευρώπη, αλλά δεν είναι και το μοναδικό. Υπάρχει αρκετός χώρος για την υλοποίηση και άλλων έργων που έχουν σχεδιαστεί για την κάλυψη του κενού εισαγωγής φυσικού αερίου στην Ευρώπη, όπως είναι o Nord Stream ή o Nabucco. Λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη ζήτηση της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, αυτά τα έργα όχι μόνο δεν αποκλείουν το ένα το άλλο, αλλά και δεν είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Ο South Stream αποτελεί ένα καθ όλα ευρωπαϊκό έργο που θα διασφαλίσει στην Ευρώπη τη διατήρηση της προνομιακής πρόσβασης στα ρωσικά αποθέματα φυσικού αερίου, θα συμβάλλει στην ικανοποίηση της ενεργειακής ζήτησης της Ευρώπης, και θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης για τις επόμενες δεκαετίες. Πρόεδρος της Διοικητικής Επιτροπής Gazprom OAO

SOUTH STREAM: ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΑΠΟΣΚΟΠΕΙ ΣΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ- ΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Σχετικά με τον South Stream Ρωσία-Βουλγαρία (υποθαλάσσιο τμήμα) Βουλγαρία Κεντρική Ευρώπη και Νότια Ιταλία Μήκος υποθαλάσσιου τμήματος περίπου 900 χλμ Ετήσια χωρητιικότητα 63 δισ. κυβικών μέτρων 2010 ολοκλήρωση της μελέτης σκοπιμότητας για όλα τα τμήματα Τέλη 2015 έναρξη λειτουργίας ολόκληρου του έργου ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Με προβλεπόμενη συνολική ετήσια χωρητικότητα 63 δισ. κυβικών μέτρων (bcm), O South Stream, θα συμβάλει ζωτικά στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αυξάνοντας την αξιοπιστία και ευελιξία των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου. Ο South Stream όχι μόνο θα ενισχύσει ουσιαστικά την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης μέσω της διαφοροποίησης των διαδρόμων προμήθειας, αλλά και θα ικανοποιήσει την αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση της Ευρώπης. Παράλληλα, το έργο συμπληρώνει άλλα προτεινόμενα δίκτυα αγωγών φυσικού αερίου, όπως ο Nord Stream και ο Nabucco. Το υπεράκτιο τμήμα του South Stream θα ξεκινά από τη Ρωσία και θα καταλήγει στη Βουλγαρία διαμέσου της Μαύρης Θάλασσας, σε μήκος 900 χιλιομέτρων. Εξετάζονται δύο σχέδια διαδρομών του χερσαίου τμήματος του αγωγού: Προς τη Κεντρική Ευρώπη μέσω της Ουγγαρίας και της Σερβίας Προς τη Νότια Ιταλία μέσω της Ελλάδας Διακρατικές σχετικές συμφωνίες έχουν υπογραφεί μεταξύ της Ρωσίας και της Βουλγαρίας, της Σερβίας, της Ουγγαρίας και της Ελλάδας. Επίσης, άλλες ενδιαφερόμενες χώρες μπορούν να ενταχθούν στο έργο. Ήδη, η Αυστρία, η Σλοβενία και η Ρουμανία έχουν ξεκινήσει ανάλογες διαπραγματεύσεις. ΔΙΑΣΦΑΛΙΖΟΝΤΑΣ ΑΕΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η Ευρώπη αποτελεί τη βασικότερη αγορά εξαγωγών της Gazprom, με περίπου 500 εκατομμύρια καταναλωτές και συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση σε φυσικό αέριο. Η Ρωσία και η Ευρώπη συνδέονται στενά, όχι μόνο από πολιτιστική και γεωγραφική άποψη, αλλά και από ένα μεγάλο δίκτυο αγωγών. Συμπληρώνοντας το ήδη υπάρχον δίκτυο, ο South Stream θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, κι ιδιαίτερα της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης, όπου θα προσφέρει έναν νέο άμεσο διάδρομο προμηθειών αερίου μεγάλης χωρητικότητας. Η ζήτηση ανάμεσα στους Ευρωπαίους καταναλωτές αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς και οι ετήσιες ανάγκες της Ευρώπης για εισαγωγές σε φυσικό αέριο θα αυξηθούν μέχρι το 2020 κατά 70 100 bcm. Κατά συνέπεια, ποικίλοι νέοι αγωγοί θα χρειαστούν για την άντληση ανάλογων μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου. Ο South Stream θα συμβάλει στην ικανοποίηση της αυξανόμενης ευρωπαϊκής ζήτησης για περαιτέρω εισαγωγές αερίου για ένα διευρυμένο δίκτυο μεταφορών, για καλύτερες συνδέσεις μεταξύ της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης και μία πιο ευέλικτη αγορά φυσικού αερίου στην ΕΕ. Ο South Stream θα προσφέρει αξιόπιστες προμήθειες φυσικού αερίου προκειμένου να ικανοποιήσει τις ανάγκες των ταχέως αναπτυσσόμενων χωρών της Κεντρικής και Νότιας Ευρώπης, όπως ο Nord Stream θα προσφέρει αξιόπιστες προμήθειες στη Βορειο-Δυτική Ευρώπη. Ο South Stream θα παρέχει σημαντικά οικονομικά οφέλη στις χώρες διαμετακόμισης, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, αυξάνοντας τις επενδύσεις σε νέες υποδομές για το αέριο και επιφέροντας έσοδα από τη διέλευση του φυσικού αερίου. 7

Ο ΒΕΛΤΙΣΤΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΟ- ΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ O SOUTH STREAM ΘΑ ΣΥΝΔΕΣΕΙ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ Χιλιάδες χιλιόμετρα ήδη υπαρχόντων υποθαλάσσιων τμημάτων αγωγών φυσικού αερίου -συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διέρχονται από τη Μαύρη και Βόρεια Θάλασσα αποδεικνύουν ότι οι υπεράκτιες λύσεις είναι διεθνώς αποδεκτές ως βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις προς τους επίγειους αγωγούς. Δε χρειάζεται να διασχίσουν ποτάμια, δάση, χωριά ή ιδιωτική περιουσία, και για το λόγο αυτό επιφέρουν σημαντικά οφέλη στον τομέα της ασφάλειας. Δεδομένης της γεωγραφικής εγγύτητας των ρωσικών αποθεμάτων φυσικού αερίου με τους Ευρωπαίους καταναλωτές, ο South Stream θα αποτελέσει μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στα δαπανηρά και δυσκολοεφαρμοζόμενα έργα υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Εάν το φυσικό αέριο που θα μεταφέρεται μέσω του South Stream προμηθευόταν ως LNG θα χρειαζόταν πάνω από 600 επιπλέον δεξαμενόπλοια LNG ετησίως στη Μαύρη θάλασσα. Επίσης, η εφοδιαστική αλυσίδα LNG θα είναι μία συμπληρωματική πίεση στην ήδη επιβαρυμένη κίνηση στα Στενά του Βοσπόρου. Οι αγωγοί South Stream, Nabucco και Τουρκίας Ελλάδας Ιταλίας (TGI) αποτελούν έργα που θα μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται, ενισχύοντας τη διαφοροποίηση των διαδρομών προμηθειών, διευρύνοντας τις δυνατότητες υγιούς ανταγωνισμού και επεκτείνοντας τις απαιτούμενες υποδομές σε αγωγούς για την κάλυψη των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης. Οι ελλείψεις στις προμήθειες φυσικού αερίου στην Τουρκία, την Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης, κατά τη διάρκεια της Ουκρανικής διαμετακομιστικής κρίσης το 2009, σηματοδότησαν τη ζωτική ανάγκη για ευελιξία και επιπλέον χωρητικότητα σε συστήματα αγωγών, με στόχο την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, ο South Stream αποκτά ακόμη περισσότερη σημασία, δεδομένης της προβλεπόμενης σημαντικής αύξησης στην απόκλιση μεταξύ της παραγωγής και της κατανάλωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τώρα μέχρι το 2030. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurogas, η ζήτηση σε φυσικό αέριο στην ΕΕ θα αυξηθεί, από τα 440 εκατομμύρια τόνους του ισοδύναμου σε πετρέλαιο mtoe (489 bcm) σήμερα στα 625 εκατομμύρια mtoe (694 bcm) μέχρι το 2030. Η ευρωπαϊκή παραγωγή, συμπεριλαμβανομένης και της Νορβηγίας, αντιπροσώπευσε το 59% της συνολικής προμήθειας φυσικού αερίου στις αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2005, ενώ αναμένεται να πέσει στο 33% το 2020 στο 25% το 2030. Ήδη έχει γίνει αισθητό ότι η δυσχέρεια κατά τη μεταφορά προμηθειών φυσικού αερίου στις περιόδους αιχμής θα συνεχίσει να μαστίζει την Ευρώπη. Ο South Stream θα βοηθήσει στην επίλυση αυτού του προβλήματος. 9

SOUTH STREAM: ΥΨΗΛΟΤΑΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Στην κοινοπραξία του South Stream, η οποία ιδρύθηκε με σκοπό τη διαχείριση του υπεράκτιου τμήματος του αγωγού, συμμετέχουν η Gazprom και η Eni, αμφότερες οι οποίες έχουν εκτεταμένη πείρα στην κατασκευή και τη διαχείριση των δικτύων αγωγών προηγμένης τεχνολογίας. Το περιβάλλον και η ασφάλεια εντάσσονται στις βασικές προτεραιότητες της Gazprom σε όλα της τα έργα. Έχουμε δεσμευτεί στην παράδοση του πιο καθαρού ορυκτού καυσίμου μέσω του South Stream με τον πιο ασφαλή και φιλικό προς περιβάλλον τρόπο. Η κατασκευή του τμήματος του South Stream που θα περάσει από τη Μαύρη Θάλασσα θα κάνει χρήση υπερσύγχρονων τεχνολογιών με στόχο την κάλυψη ακόμη και των πιο αυστηρών οικολογικών προτύπων. Ως ένα διασυνοριακό έργο, ο South Stream υπόκειται στην ισχύ των διεθνών συμβάσεων και της εθνικής νομοθεσίας σε καθεμία από τις χώρες που διέρχεται. Δεσμευόμαστε πλήρως ότι το έργο θα συμμορφώνεται με τα υψηλότερα πρότυπα περιβαλλοντικής προστασίας κι ότι θα συμβουλευόμαστε ειδικούς περιβαλλοντολόγους και τις τοπικές αρχές σε κάθε βήμα. Προτού ξεκινήσει η τοποθέτηση του αγωγού μία σφαιρική περιβαλλοντική μελέτη και Εκτίμηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΕΙΑ) θα ολοκληρωθεί σε πλήρη συμμόρφωση με τη Συνθήκη Espoo. Ο South Stream θα κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας τις πιο σύγχρονες και οικολογικά αποδεκτές τεχνολογίες. Η εμπειρία που αποκτήθηκε κατά την κατασκευή και λειτουργία του αγωγού Blue Stream διαμέσου της Μαύρης Θάλασσας που στην πραγματικότητα αποτελεί ένα αντίστοιχο έργο του South Stream- αποδεικνύει ότι η υλοποίηση ανάλογων έργων έχει μόνο προσωρινή και τοπική επίπτωση στο θαλάσσιο περιβάλλον, ενώ ο κίνδυνος για την πιθανή μόλυνση μπορεί αποτελεσματικά να ελαχιστοποιηθεί. Νέα πρότυπα για την ασφάλεια των αγωγών θα καθοριστούν, καθώς το έργο South Stream φιλόδοξα εστιάζει στην προστασία του περιβάλλοντος. Ο αγωγός θα συμμορφώνεται με τις διεθνώς αναγνωρισμένες πρακτικές λειτουργίας και το πιο σημαντικό- στα υπάρχοντα πρότυπα της εταιρείας και των μετόχων της. Οι μέτοχοι του South Stream αποτελούν εξέχουσες εταιρείες ενέργειας με μεγάλη πείρα στην κατασκευή και διαχείριση αγωγών. Έχουν δεσμευτεί στη χρήση της τεχνογωσίας τους για την επιβολή των υψηλότερων προτύπων ασφάλειας στο έργο. Η Gazprom διαχειρίζεται το πιο εκτεταμένο δίκτυο αγωγών στον κόσμο, που φτάνει στα 156.000 χιλιόμετρα. Aπό κοινού με την Eni, κατασκεύασε τον αγωγό φυσικού αερίου Blue Stream που εκτείνεται σε 396 χιλιόμετρα, και μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Τουρκία μέσω του βυθού της Μαύρης Θάλασσας σε βάθος που ξεπερνά τα 2.000 μέτρα. Ο Blue Stream αποτελεί ζωτικό παράγοντα για την ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας, προσφέροντας επιπρόσθετες σταθερές προμήθειες με έναν περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο. 11

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Η ΑΡΧΗ Στις 23 Ιουνίου του 2007, η ιταλική Eni και η ρωσική Gazprom υπέγραψαν το αρχικό μνημόνιο για το έργο South Stream. Η SOUTH STREAM AG ΚΑΙ Η ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ Στις 18 Ιανουαρίου του 2008 η Gazprom και η Eni ίδρυσαν το Όχημα Ειδικού Σκοπού -την ειδική εταιρεία South Steam AG- στην οποία αμφότερα τα μέρη κατέχουν μερίδιο 50%. Εγγεγραμμένη στην Ελβετία, η South Stream AG θα είναι ο κάτοχος του υποθαλάσσιου τμήματος του αγωγού. Η South Stream AG ιδρύθηκε με σκοπό το σχεδιασμό, την κατασκευή και ακολούθως τη διαχείριση του νέου υπεράκτιου τμήματος του αγωγού. Η Saipem, θυγατρική εταιρεία της Eni,θα ολοκληρώσει τη μελέτη σκοπιμότητας για το υπεράκτιο τμήμα μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2010. Στην παρούσα φάση, σε κάθε μία από τις χώρες διαμετακόμισης διεξάγονται διαπραγματεύσεις για τις συμφωνίες σχετικά με την ίδρυση των αντίστοιχων κοινοπραξιών. ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΕΚΚΙΝΗΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Το έργο προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2015. Το ίδιο έτος, μετά από λεπτομερείς δοκιμές του αγωγού, θα ξεκινήσουν και οι πρώτες παραδόσεις φυσικού αερίου. 13

О SOUTH STREAM KAI H Στις 18 Ιανουαρίου του 2008 η Eni και η Gazprom ανακοίνωσαν την σύσταση της εταιρείας South Stream AG στην οποία οι δύο εταίροι μετέχουν με ποσοστό 50 50 στην κοινοπραξία. Η νέα εταιρεία είναι υπεύθυνη για τη μελέτη σκοπιμότητας, όπως και για την κατασκευή και διαχείριση του υπεράκτιου τμήματος του South Stream που θα διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα. Στις 23 Ιουνίου του 2007 η Eni και η Gazprom υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας για την υλοποίηση του υπεράκτιου τμήματος του South Stream. Το μνημόνιο προέβλεπε την πραγματοποίηση μιας τεχνικής και οικονομικής μελέτης σκοπιμότητας του έργου, καθώς και μια εξέταση των κανονιστικών ρυθμίσεων. Παράλληλα, καθόρισε τις αρχές του σχεδιασμού, χρηματοδότησης, κατασκευής, καθώς και της τεχνικής και εμπορικής διαχείρισης του αγωγού. Στις 15 Μαΐου 2009, η Eni και η Gazprom υπέγραψαν ένα παράρτημα του Μνημονίου Συνεργασίας, στο οποίο συμφώνησαν να αυξήσουν τη χωρητικότητα του υπεράκτιου τμήματος του South Stream από 31 σε 63 bcm ετησίως. Συνολικά, από το 1974 μέχρι την 1η Φεβρουαρίου 2009 η Ιταλία έχει λάβει περίπου 450 bcm ρωσικού φυσικού αερίου. Στο πλαίσιο της στρατηγικής της συνεργασίας με την Eni και την Promgaz (κοινοπραξία μεταξύ της Gazrpom και της Eni) η Gazprom εφοδιάζει με φυσικό αέριο τη χώρα σύμφωνα με πέντε μακροπρόθεσμες συμβάσεις. Οι παραδόσεις φυσικού αερίου από τη Gazprom στην Ιταλία το 2008, έφτασαν σε 22,3 δισεκατομμύρια bcm τη στιγμή που η ετήσια κατανάλωση φυσικού αερίου έφτανε τα 82,9 bcm. ΠΑΟΛΟ ΣΚΑΡΟΝΙ, ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΗΣ ENI: «ΤΟ ΕΡΓΟ SOUTH STREAM ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΠΥΛΩΝΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΠΟΥ ΥΠΟΓΡΑΦΗΚΕ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ENI ΚΑΙ ΤΗ GAZPROM ΤΟ ΝΟΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2006. (...) ΤΟ ΕΡΓΟ SOUTH STREAM, Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΣΕ- ΒΕΤΑΙ ΟΛΑ ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕ- ΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΓΙΑ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ». 15

О SOUTH STREAM KAI H Η Βουλγαρία αποτελεί τη γέφυρα του South Stream προς την Ευρώπη, όπως ακριβώς είναι και η Γερμανία για το Nord Stream. O South Stream θα εγγυηθεί ασφαλείς και μακροπρόθεσμες προμήθειες φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, καλύπτοντας την αναμενόμενη αύξηση της κατανάλωσης, η οποία, σε σύγκριση με το 2007, θα διπλασιαστεί μέχρι το 2020. Στις 18 Ιανουαρίου του 2008 οι κυβερνήσεις της Ρωσίας και της Βουλγαρίας υπέγραψαν μια διακυβερνητική συμφωνία συνεργασίας για τηv κατασκευή ενός αγωγού διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Βουλγαρίας. Το Κοινοβούλιο της Βουλγαρίας επικύρωσε τη συμφωνία στις 25 Ιουλίου του 2008. Οι μετοχές της εταιρείας, η οποία θα προχωρήσει στην κατασκευή και τη διαχείριση του αγωγού εντός των βουλγαρικών συνόρων, θα μοιραστούν σε ίσα μερίδια ανάμεσα στη Gazprom και τους Βούλγαρους εταίρους της. Στις 15 Μαΐου 2009, η εταιρεία Bulgarian Energy Holding (BEH) και η Gazprom υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας για τη συμμετοχή της Βουλγαρίας στο South Stream. H BEH και η Gazprom θα προχωρήσουν σε δημιουργία κοινοπραξίας με συμμετοχή 50-50, για την υλοποίηση της προ-επενδυτικής μελέτης σκοπιμότητας, το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία του τμήματος του South Stream που θα διέρχεται από τη Βουλγαρία. Η Ρωσία αποτελεί το μοναδικό εξαγωγέα φυσικού αερίου προς τη Βουλγαρία. Οι πρώτες παραδόσεις άρχισαν το 1974. Η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών βασίζεται σε μια σειρά από συμφωνίες. Το 2008 η Gazprom παρέδωσε στη Βουλγαρία 3,5 bcm φυσικού αερίου. 17

О SOUTH STREAM KAI H Η Ουγγαρία και η Ρωσία υπέγραψαν μια διακυβερνητική συμφωνία για τον South Stream, στις 28 Φεβρουαρίου του 2008. Στο πλαίσιο αυτό, στις 10 Μαρτίου του 2009, ολοκληρώθηκε μια επιχειρηματική συναλλαγή μεταξύ της Gazprom και της Τράπεζας Ανάπτυξης της Ουγγαρίας, η οποία θέσπισε μια κοινοπραξία προκειμένου να προχωρήσει στη σύνταξη μελέτης σκοπιμότητας και μετέπειτα να κατασκευάσει και να θέσει σε λειτουργία το τμήμα του αγωγού που θα διέρχεται από την Ουγγαρία. Με ξεχωριστή συμφωνία, η MOL και η Gazprom συμφώνησαν για την ίδρυση κοινοπραξίας (50% 50%), με σκοπό τη μετατροπή του πεδίου φυσικού αερίου της MOL Pusztafoldvar-Dus, στη νοτιοανατολική Ουγγαρία, σε υπόγεια αποθηκευτική εγκατάσταση αερίου. Αυτό το βήμα θα ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια των προμηθειών στην περιοχή. Οι παραδόσεις του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ουγγαρία ξεκίνησαν το 1975. Η Panrusgaz, κοινοπραξία φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Ουγγαρίας, ιδρύθηκε το 1994 με κύριο στόχο την εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου. Το 2008 η Ουγγαρία έλαβε από τη Gazprom 8,9 bcm φυσικού αερίου. 19

О SOUTH STREAM KAI H Η Ελλάδα υπέγραψε διακυβερνητική συμφωνία με τη Ρωσία για ένταξη στο έργο South Stream στις 29 Απριλίου του 2008. Η συμφωνία επικυρώθηκε από την Βουλή των Ελλήνων στις 2 Σεπτεμβρίου του 2008. Ο South Stream αποτελεί έργο εξαιρετικής σημασίας για την ικανοποίηση της αυξανόμενης ενεργειακής ζήτησης της χώρας, η οποία αναμένεται να διπλασιαστεί κατά την επόμενη δεκαετία. Στις 15 Μαΐου 2009, o Διαχειριστής Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ), πλήρης θυγατρική της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου (ΔΕΠΑ), και η Gazprom υπέγραψαν Βασική Συμφωνία Συνεργασίας για τη συμμετοχή της Ελλάδας στο South Stream. H ΔΕΣΦΑ και η Gazprom όρισαν τους κανόνες και προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας κοινοπραξίας με συμμετοχή 50-50, με στόχο την υλοποίηση της προ-επενδυτικής μελέτης σκοπιμότητας, το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία του τμήματος του South Stream που θα διέρχεται από την Ελλάδα. Η Ρωσία εξάγει φυσικό αέριο στην Ελλάδα από το 1996 βάσει μίας συμφωνίας ανάμεσα στην εταιρεία V/O Soyuzgazexport και τη ΔΕΠΑ. Η σύμβαση προμηθειών προβλέπει παραδόσεις 3 bcm φυσικού αερίου ετησίως μέχρι το 2016. Το 2008 η Ελλάδα κατανάλωσε 4 bcm φυσικού αερίου, από τα οποία τα 2,85 bcm παραδόθηκαν από τη Gazprom. 21

О SOUTH STREAM KAI H Στις 25 Ιανουαρίου του 2008 οι κυβερνήσεις της Ρωσίας και της Σερβίας υπέγραψαν μια διακυβερνητική συμφωνία στον τομέα της ενέργειας η οποία προβλέπει την κατασκευή του τμήματος του South Stream που θα διέρχεται μέσω της Σερβίας. Το Κοινοβούλιο της Σερβίας επικύρωσε τη συμφωνία την 9η Σεπτεμβρίου του 2008. Στις 25 Φεβρουαρίου 2009, η πρώτη συμφωνία συνεργασίας προέβλεπε την ίδρυση κοινοπραξίας για τη διεξαγωγή μελέτης σκοπιμότητας, και την κατασκευή και διαχείριση του τμήματος του South Stream μέσω της Σερβίας, με ελάχιστη χωρητικότητα τα 10 bcm. Η διαδρομή του South Stream στη Σερβία θα καθοριστεί βάσει της μελέτης σκοπιμότητας, όταν ολοκληρωθεί, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2009, ενώ η κατασκευή του δεν θα ξεκινήσει αργότερα από το 2011. Στις 24 Δεκεμβρίου του 2008 η Gazprom και η Srbijagas υπέγραψαν το έγγραφο που έθετε τους Βασικούς Όρους και στις 15 Μαΐου 2009 υπέγραψαν τη Βασική Συμφωνία Συνεργασίας για τη συμμετοχή της Σερβίας στο South Stream. Η Srbijagas και η Gazprom όρισαν τους κανόνες και προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας κοινοπραξίας, το 51% της οποίας κατέχει η Gazprom και το 49% η Srbijagas, προκειμένου να υλοποιηθεί η προ-επενδυτική μελέτη σκοπιμότητας, ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η λειτουργία του τμήματος του South Stream που θα διέρχεται από τη Σερβία. Η ιστορία των παραδόσεων ρωσικού φυσικού αερίου στην πρώην Γιουγκοσλαβία είναι μακρά και χρονολογείται από το 1978. Η ετήσια κατανάλωση αερίου στη Σερβία φτάνει περίπου τα 2,5 bcm. Το 2008 η Gazprom εφοδίασε τη χώρα με 2,6 bcm φυσικού αερίου. 23

О SOUTH STREAM KAI H Η Αυστρία έχει ξεκινήσει τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία προκειμένου να ενταχθεί στο έργο South Stream. Μετά την υπογραφή Μνημονίου συνεργασίας το Μάιο του 2007, η Gazprom και η OMV υπέγραψαν Συμφωνία Συνεργασίας την 25η Ιανουαρίου του 2008. Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσε τις προθέσεις της εταιρείας για τη συμμετοχή της στον κόμβο της Κεντρικής Ευρώπης και την κατασκευή αποθηκευτικών εγκαταστάσεων φυσικού αερίου μέσα στο πλαίσιο του έργου αποθήκευσης φυσικού αερίου στη Κεντρική Ευρώπη. Εδώ και 40 χρόνια η OMV αποτελεί κύριο επιχειρηματικό εταίρο της ρωσικής βιομηχανίας φυσικού αερίου. Η OMV ήταν η πρώτη δυτική εταιρεία που υπέγραψε μακροπρόθεσμη σύμβαση για την αγορά φυσικού αερίου από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Η σύμβαση διακόπηκε το 1968. Το 2007 η Gazprom προμήθευσε στην Αυστρία 5,4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Το 2008, η Gazprom παρείχε συνολικά 5,84 bcm στην Αυστρία. 25

О SOUTH STREAM KAI H Μετά και την ανακοίνωση του προγραμματισμού της χώρας από τον πρωθυπουργό της Σλοβενίας Μπόρουτ Παχόρ για επένδυση στον αγωγό South Stream είναι πιθανή η σύναψη διακυβερνητικής συμφωνίας στο άμεσο μέλλον. Εν συνεχεία, θα πρέπει να προσδιοριστεί ο εταίρος που θα κατασκευάσει και θα διαχειρίζεται το σκέλος του αγωγού στη Σλοβενία. Οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στη Σλοβενία ξεκίνησαν το 1978, με εταιρική συνεργασία με την εταιρεία Geoplin d.o.o Ljubljana, της Σλοβενίας. Η Geoplin είναι υπεύθυνη για την αγορά, μεταφορά και πώληση του ρωσικού φυσικού αερίου στη Σλοβενία. Το 2008 η Gazprom παρέδωσε στη Σλοβενία 0,6 bcm φυσικού αέριου. 27

О SOUTH STREAM KAI H Το έργο South Stream προσελκύει ταυτόχρονα την προσοχή και άλλων χωρών της Ευρώπης. Για παράδειγμα, το 2008 η Gazprom είχε ποικίλες προκαταρκτικές συνομιλίες με αντιπροσώπους δύο εταιρειών της Ρουμανίας, τη Romgaz και τη Transgaz, με στόχο τη διεύρυνση της δυνατότητας ανάπτυξης της ήδη υπάρχουσας υποδομής διαμετακόμισης και για την κατασκευή νέου δικτύου με επιπλέον χωρητικότητα στο έδαφος της Ρουμανίας, λαμβάνοντας υπόψη το σχεδιασμένο δίκτυο αγωγών του South Stream, που θα διέρχεται από τη Νότια και την Κεντρική Ευρώπη. Η Ρωσία παραδίδει το φυσικό αέριο στην Ρουμανία από το 1979. Κατά διαστήματα το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στην αγορά της Ρουμανίας κυμαινόταν μεταξύ του 20% και 25% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης. Οι προμήθειες του ρωσικού φυσικού αερίου ακολουθούν μία μακροπρόθεσμη σύμβαση, που υπογράφηκε με τις εταιρείες WIEE και Conef Energy. Το 2007, ολοκληρώθηκαν νέες συμβάσεις με τις ίδιες εταιρείες που ορίζουν την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου στη Ρουμανία μέχρι το 2030. Το 2008 η συνολική ποσότητα του φυσικού αερίου που προμήθευσε η Gazprom στην Ρουμανία έφτασε στα 3,6 bcm. 29

Ο SOUTH STREAM ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η Ευρώπη αναγνωρίζει την αξία του φυσικού αερίου, και συγκεκριμένα την ικανότητά του να αντιμετωπίσει τα κύρια παγκόσμια ενεργειακά θέματα: την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, και την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ασφάλειας στις προμήθειες μέσω της διαθεσιμότητας πόρων. ΤΟ ΠΙΟ ΦΙΛΙΚΟ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΟΡΥΚΤΟ ΚΑΥΣΙΜΟ Μεταξύ όλων των ορυκτών πηγών ενέργειας, το φυσικό αέριο θεωρείται ως το πιο φιλικό προς το περιβάλλον καύσιμο με τις χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ). Στην πραγματικότητα, η καύση του φυσικού αερίου αντί του πετρελαίου μειώνει τη έκλυση του διοξειδίου του άνθρακος κατά 20%. Επίσης, το φυσικό αέριο που μεταφέρεται μέσω των υπεράκτιων αγωγών αποβάλλει κατά 40% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα σε σύγκριση με το φυσικό αέριο που μεταφέρεται με τους επίγειους αγωγούς. Επομένως, η χρήση του φυσικού αερίου δύναται να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΙ ΠΟΡΟΙ Η προμήθεια φυσικού αερίου είναι άφθονη. Τεράστια κοιτάσματα βρίσκονται σε περιοχές, όπως τα πεδία Bovanenkovo και Shtokman. Το τελευταίο πεδίο μάλιστα εκτιμάται ότι διαθέτει αποθέματα φυσικού αερίου που φθάνουν τα 3,8 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Στην πρώτη φάση, η ποσότητα παραγωγής στο Shtokman θα φτάσει τα 23,7 bcm φυσικού αερίου. Η έναρξη της εξόρυξης φυσικού αερίου προγραμματίζεται για το 2013, ενώ οι παραδόσεις σε μορφή LNG θα ξεκινήσουν το 2014. Στο μακροπρόθεσμο μέλλον η προβλεπόμενη παραγωγή φυσικού αερίου στο πεδίο Bovanenkovo αναμένεται να αυξηθεί και να φτάσει τα 140 bcm ετησίως. Για την παράδοση του αερίου που θα έχει εξορυχτεί στο Ενιαίο Σύστημα Παροχής Φυσικού Αερίου της Ρωσίας, χρειάζεται να κατασκευαστεί ένα σύστημα μεταφοράς αερίου μήκους 2.500 χλμ., που θα περιλαμβάνει το διάδρομο Bovanenkovo Ukhta μήκους 1.100 χλμ. Τα εξειδικευμένα τμήματα της Gazprom έχουν αναλάβει να προχωρήσουν, στο τρίτο τρίμηνο του 2011, στην ανάθεση έργου για τις αρχικές εγκαταστάσεις για την πρώτη φάση ανάπτυξης του πεδίου Bovanenkovo, που θα φθάνει τουλάχιστον τα 15 bcm αερίου, καθώς και του κύριου συστήματος του κεντρικού αγωγού αερίου Bovanenkovo Ukhta. Τα επιβεβαιωμένα αποθέματα του πεδίου πετρελαίου και φυσικού αερίου Yuzhno Russkoe, που βρίσκεται στην Αυτόνομη Περιφέρεια Yamal-Nemets, ανέρχονται σε πάνω από 1 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Φέτος η παραγωγικότητα του πεδίου αναμένεται να φτάσει στη σχεδιασμένη του δυναμικότητα, που είναι 25 bcm. Η ανάπτυξη των κοιτασμάτων στη χερσόνησο Yamal, αποτελεί μια επιχείρηση στρατηγικής σημασίας, το οποίο μπορεί να συγκριθεί μόνο με την έναρξη εξόρυξης φυσικού αερίου στα πεδία αερίου της Δυτικής Σιβηρίας. Η Ευρώπη και η Ρωσία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες όχι μόνο λόγω των στενών πολιτιστικών και οικονομικών δεσμών, άλλα και με την αποδεδειγμένως αμοιβαία ωφέλιμη συνεργασία στον ενεργειακό τομέα, τη γεωγραφική εγγύτητα, και το υπάρχον δίκτυο αγωγών. Το έργο South Stream θα συμβάλει στη διεύρυνση και διαφοροποίηση του συστήματος αγωγών προμηθειών και θα συντελέσει στην ασφαλή, υπεύθυνη και αποτελεσματική ικανοποίηση της αυξανόμενης ενεργειακής ζήτησης της Ευρώπης, προσφέροντας περαιτέρω πρόσβαση στις άφθονες προμήθειες φυσικού αερίου της Ρωσίας. 31

ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 33

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ htpp://www.gazprom.com htpp://eng.gazpromquestions.ru Τηλ. +7495 719 10 77; Φαξ +7 495 719 90 08 pr@gasprom.ru