Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία νέα πορεία. Η είσοδος σε ένα επάγγελμα δεν είναι αποτέλεσμα μία στιγμιαίας απόφασης, αλλά μιας μακροχρόνιας αναπτυξιακής διαδικασίας που συμβαδίζει με την ψυχολογική εξέλιξη του ατόμου. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η Επαγγελματική Συμβουλευτική είναι μία διαδικασία παροχής βοήθειας του ατόμου ώστε να κατανοήσει ποιος είναι και τι ικανότητες και δεξιότητες έχει. Έτσι, λειτουργεί ως μία διαδικασία που στόχο έχει να ανακαλυφθεί το δυναμικό του ατόμου. Χρησιμοποιείται σε μεγάλη έκταση και ποικιλία η Πληροφορία, τόσο γύρω από την προσωπικότητα του ατόμου, επίδοση στο σχολείο, ενδιαφέροντα, δεξιότητες, ικανότητες, αξίες, εργασιακή εμπειρία, κτλ όσο και πληροφορίες γύρω από σπουδές, επαγγελματικές διεξόδους, περιγραφές επαγγελμάτων, κοινωνικές και νομικές πλευρές της αγοράς εργασίας καθώς και ένα πλήθος άλλων συγκεκριμένων πραγμάτων, τα οποία μπορεί να έχουν σχέση με διάφορες περιπτώσεις του ατόμου. Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός μπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του τόσο στον χώρο της εκπαίδευσης όσο και στον χώρο της απασχόλησης ώστε η επαγγελματική επιλογή και ανάπτυξη να είναι επιτυχημένη και αποτελεσματική. Στον χώρο της Εκπαίδευσης στόχος είναι: - ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών, - την πληροφόρησή τους για εκπαιδευτικές και επαγγελματικές διεξόδους - και την παροχή βοήθειας σ' αυτούς ώστε να αποκρυσταλλώσουν τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα και τις αξίες, με βάση τις οποίες θα προσδιορίζουν τις επιλογές τους. Στο χώρο της Απασχόλησης ορίζεται επικεντρώνεται: 1 / 5
- στην επαγγελματική και εκπαιδευτική πληροφόρηση, - στη συμβουλευτική στήριξη σε ατομικό επίπεδο του νέου ή ενήλικα για ένταξη-επανένταξη στην αγορά εργασίας, αλλά - και σε ομαδικό επίπεδο (Eμψύχωση-Τεχνικές Αναζήτησης Εργασίας), με στόχο πάντα την αποτελεσματικότερη ένταξή του στην ενεργό ζωή. ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ; Η Συμβουλευτική & ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός απευθύνεται σε άτομα που: - βρίσκονται στο στάδιο εκπαιδευτικής επιλογής ή επαγγελματικής κατεύθυνσης, - βρίσκονται στο στάδιο αναζήτησης καινούριων τομέων για την κατάρτισή τους, - ήδη απασχολούνται και δεν είναι ευχαριστημένα με την εργασία τους με αποτέλεσμα να αναζητούν καινούργιους τομείς για την κατάρτισή τους και την περαιτέρω επαγγελματική τους ανάπτυξη, - δεν απασχολούνται λόγω απώλειας θέσης ή για άλλους λόγους και επιθυμούν την επανένταξή τους στο παραγωγικό δυναμικό της χώρας, - και σ' αυτούς που λόγω ιδιαίτερων δυσκολιών και προβλημάτων ανήκουν σε ομάδες που απειλούνται από κοινωνικό αποκλεισμό. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΛΗΨΗ ΜΙΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ; Τα ερωτήματα που συνήθως δημιουργούνται σε έναν άνθρωπο που καλείται να πάρει αποφάσεις για την επαγγελματική του πορεία είναι τα εξής: ~ Ποιος / ποια είμαι; Σε ποια κατάσταση ακριβώς βρίσκομαι; ~ Τι θέλω; που θέλω να φθάσω; 2 / 5
~ Τι με εμποδίζει να κινηθώ προς τον στόχο μου; 1. Στα στοιχεία της προσωπικότητας του ανθρώπου που ενδιαφέρεται να προχωρήσει στην χάραξη της επαγγελματικής του πορείας. Μιλώντας λοιπόν για την προσωπικότητα, τον πρώτο από τους παράγοντες που συντελούν στην λήψη μιας επαγγελματικής ή εκπαιδευτικής απόφασης, το ερώτημα που απασχολεί κάποιον που σχεδιάζει την επαγγελματική του πορεία αναφέρεται στο: "Μου ταιριάζει αυτό που θέλω να κάνω ή που κάνω;". Είναι γνωστό ότι ο χαρακτήρας και η ιδιοσυγκρασία παίζουν σημαντικό ρόλο στην επαγγελματική ανάπτυξη και σταδιοδρομία. Χαρακτηριστικά όπως η κοινωνικότητα, η ευκολία προσαρμογής, η αντοχή και το άγχος, η εφευρετικότητα, η παρορμητικότητα, η αυτοπεποίθηση κ.λπ., επηρεάζουν την επαγγελματική πορεία καθώς και την απόδοση των ατόμων στη δουλειά τους. 2. Στα ενδιαφέροντα. Το ερώτημα που απασχολεί τον άνθρωπο που βρίσκεται μπροστά στο να επιλέξει ένα επάγγελμα είναι: «Θα μου αρέσει η δουλειά που θα κάνω;». Είναι κοινή παραδοχή ότι για να μπορέσει κανείς να γίνει επιτυχημένος επαγγελματίας θα πρέπει πρωταρχικά να αγαπά τη δουλειά του. Αρκετοί άνθρωποι έχουν εκφράσει κάποιες στιγμές την επιθυμία να ασχοληθούν επαγγελματικά με το χόμπι τους, με τη δραστηριότητα που γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο τους. Η απόσταση μεταξύ ερασιτεχνικής και επαγγελματικής ενασχόλησης όμως είναι πολύ μεγάλη. Τα ενδιαφέροντα, όπως και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που εκφράζονται ή επιδεικνύονται κατά την παιδική ηλικία ή την πρώιμη εφηβεία είναι συνήθως ασταθή. Η διαμόρφωσή τους καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό με το πέρασμα των χρόνων (όπως άλλωστε και η έκφραση της επιθυμίας για την ενασχόληση με ένα επάγγελμα) από την οικογένεια και το κοινωνικό περιβάλλον, από τα ενδιαφέροντα της ομάδας των ομοίων, από τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και τις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου του ενδιαφερομένου. Τα περισσότερα ερωτηματολόγια που σχεδιάζονται για τη μέτρηση των επαγγελματικών διαφερόντων παιδιών ή νεαρών εφήβων δίνουν πληροφορίες για τις εκπαιδευτικές 3 / 5
περιοχές και δεν ερμηνεύουν τα διαφέροντα σε συγκεκριμένα επαγγέλματα. Μόνο από την ηλικία των δεκαπέντε (15) ετών και άνω, όπου τα διαφέροντα σταθεροποιούνται είναι δυνατόν να αποτελέσουν σημαντικό παράγοντα στην επαγγελματική επιλογή. 3. Στις αξίες. Αυτές αφορούν στα κίνητρα που ωθούν το άτομο στην επιλογή κάποιου επαγγέλματος. Το ερώτημα που θέτει κανείς εδώ στον εαυτό του είναι: «Γιατί είναι σημαντικό για μένα να κάνω αυτό το επάγγελμα; Τι θα κερδίσω απ' αυτό ως άτομο;». Κι εδώ αναφέρονται μερικές επαγγελματικές αξίες, όπως χρήμα, κύρος, δημιουργικότητα, επαγγελματική σταθερότητα, ενδιαφέρον για τους άλλους, ανεξαρτησία, ποικιλία και νέες εμπειρίες, τάξη και οργάνωση Κ.Ο.Κ. 4. Στις ικανότητες (abίlities) και δεξιότητες (aptitudes). Το ερώτημα εδώ είναι «μπορώ να κάνω τη δουλειά που θέλω ή έχω καλύτερα από άλλους;». Η άποψη που επικρατεί για τις ικανότητες είναι ότι αυτές είναι στοιχεία που μπορεί να αποκτήσει κανείς με τη συνεχή και υπομονετική εξάσκηση. Στην πραγματικότητα όμως οι ικανότητες που διαθέτει κάποιος δεν είναι κάτι το αποκλειστικά επίκτητο, δηλαδή κάτι που το μαθαίνει κανείς με την εξάσκηση, όπως συμβαίνει με τις δεξιότητες. Οι ικανότητες τις περισσότερες φορές είναι το αποτέλεσμα της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος στο οποίο ζει. Είναι αυτό που ο πολύς κόσμος ονομάζει "ταλέντο". Μπορεί βέβαια κάποιος να καλλιεργήσει μία ικανότητα και να γίνει καλύτερος σ' αυτήν, αλλά δεν μπορεί να "αποκτήσει" μία ικανότητα που δε διαθέτει. Π.χ., ένας άνθρωπος που θέλει να γίνει αρχιτέκτονας χρειάζεται να διαθέτει ικανότητα αντίληψης χώρου,' να έχει δηλαδή ευχέρεια στη διαπίστωση διαφορών στο μέγεθος, τη μορφή και το σχήμα των αντικειμένων, ακρίβεια στην αντίληψη αντικειμένων σε σχέση με το χώρο στον οποίο παρουσιάζονται, καθώς επίσης και ικανότητα παρακoλoύθησης των αλλαγών προσανατολισμού διαφόρων σχημάτων στο χώρο. Αν δεν έχει ορισμένες από τις ικανότητες αυτές και θέλει εντούτοις να ακολουθήσει αυτό το επάγγελμα, υπάρχουν πολλοί τρόποι να τις βελτιώσει, αρκεί να ξέρει ότι θα αντιμετωπίσει αρκετές δυσκολίες στην άσκηση του επαγγέλματος αυτού. Θα μπορέσει δηλαδή να καλλιεργήσει όσες ικανότητες διαθέτει και να γίνει καλύτερος, αλλά δε θα μπορεί να «αποκτήσει» εκείνες που δεν διαθέτει. 4 / 5
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην προβληματική που αναπτύσσεται γύρω από την σχέση ανάμεσα στα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο τα ενδιαφέροντα πολλών ανθρώπων, και ειδικότερα νέων, και οι ικανότητές τους να βρίσκονται σε πολύ διαφορετικούς επαγγελματικούς τομείς. Μολονότι υπάρχει η τάση οι άνθρωποι να στρέφονται προς επαγγέλματα που ταιριάζουν με τις ικανότητές τους, συχνά οι άνθρωποι απογοητεύονται διότι στρέφονται προς επαγγέλματα με μόνο κριτήριο τις ικανότητές τους. Η σχέση μεταξύ ενδιαφερόντων και ικανοτήτων ποικίλλει πολλαπλώς. Η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι τα ενδιαφέρονται είναι ο πιο δυνατός παράγοντας που καθορίζει πού και με πόση ένταση θα κατευθυνθούν οι προσπάθειες ενός ατόμου, ενώ οι ικανότητες θα καθορίσουν το επίπεδο της επιτυχίας του. Με άλλα λόγια, τα ενδιαφέροντα θα έχουν την μεγαλύτερη επίδραση στην επαγγελματική επιλογή και οι ικανότητες θα είναι ο βασικός συντελεστής της επιτυχίας. 5 / 5