Μικροοικονομική Ενότητα 1: Εισαγωγικές Έννοιες Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τις εισαγωγικές έννοιες της ζήτησης στην μικροοικονομική. 4
Περιεχόμενα ενότητας Εισαγωγικές έννοιες. Κόστος ευκαιρίας ή εναλλακτικό κόστος. Τύποι καταναλωτών. Πολλαπλασιασμός των επιθυμιών. Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων. Κόστος ευκαιρίας. 5
Εισαγωγή (1) Το οικονομικό πρόβλημα των ανθρώπων μέσα στην ιστορική εξέλιξη των κοινωνιών παραμένει να είναι: ο απεριόριστος αριθμός των αναγκών, από τη μια μεριά και τα περιορισμένα μέσα που υπάρχουν για την ικανοποίησή τους από την άλλη. 6
Εισαγωγή (2) Αγαθό: οτιδήποτε έχει χρησιμότητα και μας ικανοποιεί. Χρησιμότητα: η ικανοποίηση που λαμβάνει κάποιος από ένα αγαθό. Βάρος: ο,τιδήποτε έχει αρνητική χρησιμότητα για ένα άτομο ή το δυσαρεστεί. Αρνητική Χρησιμότητα: η δυσαρέσκεια ενός ατόμου που προέρχεται από ένα κακό. 7
Εισαγωγή (3) Για την παραγωγή των αγαθών απαιτούνται οικονομικοί πόροι. Γη: όλοι οι φυσικοί πόροι, όπως ορυκτά, δάση, νερό. Εργασία: οι φυσικές και πνευματικές δεξιότητες των ανθρώπων που προάγουν την παραγωγική διαδικασία. Κεφάλαιο: αγαθά που έχουν ήδη παραχθεί (κτίρια, Η/Υ) και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή άλλων. 8
Εισαγωγή (4) Επιχειρηματικότητα: το ταλέντο των ανθρώπων εκείνων που είναι σε θέση να οργανώσουν τους οικονομικούς πόρους με σκοπό την παραγωγή αγαθών, που αναζητούν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και αναπτύσσουν νέους τρόπους δράσης. Στενότητα: η κατάσταση όπου οι ανθρώπινες επιθυμίες είναι περισσότερες από τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους που απαιτούνται για την ικανοποίηση αυτών των επιθυμιών. Οικονομική: η επιστήμη της στενότητας. 9
Τρεις επιπτώσεις της στενότητας 1. Την ανάγκη να γίνουν επιλογές (να αγοράσω ένα πουλόβερ ή δυο πουκάμισα;). 2. Την ανάγκη δημιουργίας μηχανισμού διανομής χρήσης (η τιμή). 3. Τον ανταγωνισμό. 10
Κόστος ευκαιρίας ή εναλλακτικό κόστος Όταν γίνονται επιλογές υπάρχει το Κόστος ευκαιρίας ή Εναλλακτικό κόστος: Το πραγματικό κόστος ενός πράγματος είναι το κόστος ευκαιρίας του, αυτό που πρέπει κάποιος να απαρνηθεί για να το αποκτήσει. Οι αποφάσεις του είδους: «τι να κάνω το επόμενο ευρώ μου;» είναι οριακές αποφάσεις. Περιέχουν αντισταθμιστικούς συνδυασμούς (trade-offs), δηλαδή συγκρίνουν το κόστος και το όφελος του να κάνω κάτι λίγο περισσότερο έναντι του να κάνω κάτι λίγο λιγότερο. 11
Εισαγωγή (5) Οριακό όφελος (ΜΒ): το όφελος από την κατανάλωση μιας επιπλέον μονάδας ενός αγαθού. Οριακό κόστος (MC): το κόστος από την κατανάλωση μιας επιπλέον μονάδας ενός αγαθού. Η απόφαση που καθορίζεται από τη σύγκριση του επιπλέον (οριακού) οφέλους μιας μεταβολής και του επιπλέον (οριακού) κόστους αυτής της μεταβολής, είναι μια απόφαση στο όριο. Όταν το οριακό όφελος ισούται μα το οριακό κόστος, τότε υπάρχει αποδοτικότητα. 12
Τύποι καταναλωτών Ασκητικός: προβιομηχανική περίοδος Ηγέτης: (Adam Smith) βιομηχανική περίοδος Αναπτυξιακά έργα ποικιλία Υπερ-καταναλωτής: μεταβιομηχανική περίοδος Homo consumers Πολλαπλασιασμός των επιθυμιών και διεύρυνση του τρόπου ικανοποίησής των. Αφθονία και υπερπαραγωγή Έριχ Φρόμ: «.ζει για να καταναλώνει και δεν καταναλώνει για να ζει». 13
Πολλαπλασιασμός των επιθυμιών (1) Η συνεχής τάση των ανθρώπων να διευρύνει και να εμπλουτίσει τα καταναλωτικά του πρότυπα. ΛΟΓΟΙ: Οι σύγχρονες συνθήκες διαβίωσης Άγχος: η κινητήρια δύναμη του υπερ-καταναλωτισμού ανασφάλεια, ανησυχία, αγωνία, ανικανοποίητο, φόβος, ταραχή Η νοοτροπία του ευδαιμονισμού «φτωχός δεν είναι αυτός που έχει λίγα, αλλά εκείνος που επιθυμεί πολλά» Σενέκας ιδέες, αξίες, πεποιθήσεις = νοοτροπία 14
Πολλαπλασιασμός των επιθυμιών (2) Ατομική/κοινωνική Ποιες ιδέες και αξίες ισχύουν σήμερα; Παραγωγοί: max κέρδους Καταναλωτές: max χρησιμότητα συσσώρευση υλικού πλούτου ιδιοκτησίας Φιλοπλουτισμός 15
Εισαγωγή (6) Η διαφοροποίηση των αγαθών. Ανταγωνισμός Η διαφήμιση. Ο υπερπληθυσμός. 1650 = 550 εκ. 1800 = 1100 εκ. 1930 = 2 δις 1980 = 4.4 δις 2002 = 6,23 δις Το σύγχρονο μοντέλο πολιτισμού. Διεθνοποιημένο πολιτιστικό πρότυπο ενάντια στις εθνικές συνήθειες 16
Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (1) Δείχνει τις μεγαλύτερες ποσότητες ενός προϊόντος, που είναι δυνατόν να παραχθούν σε μια οικονομία, για κάθε δεδομένη ποσότητα του άλλου προϊόντος και στηρίζεται στις εξής υποθέσεις: Όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές της οικονομίας χρησιμοποιούνται αποδοτικά (ορθολογικά). Η τεχνολογία παραγωγής είναι δεδομένη. Η οικονομία παράγει μόνον δυο προϊόντα. Η κυρτότητα της καμπύλης προς τα πάνω εκφράζει το Νόμο του Αύξοντος Κόστους Ευκαιρίας. 17
Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων- ΚΠΔ (2) Διάγραμμα 1. Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων- ΚΠΔ 18
Κόστος ευκαιρίας (1) Σε μια οικονομία που παράγει μόνο δυο αγαθά Χ και Ψ, το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Χ σε όρους του Ψ, από ένα συνδυασμό Α σε έναν άλλο συνδυασμό Β, δίδεται από τη σχέση: ΑΒ: ΚΕ του Χ σε όρους του Ψ = ΔΨ/ΔΧ Μονάδες του Ψ που θυσιάζονται/μονάδες του Χ που παράγονται 19
Κόστος ευκαιρίας (2) Η σχέση που συνδέει το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού Χ με το κόστος ευκαιρίας του άλλου αγαθού Ψ, που παράγει η οικονομία είναι: ΚΕΧ(ΑΒ) = 1/ΚΕΨ(ΑΒ) ΚΕΨ(ΑΒ) = 1/ΚΕΧ(ΑΒ) 20
Βιβλιογραφία μαθήματος (1) Arnold, R. A. (2013). Μικροοικονομική. Εκδόσεις Broken Hill Publishers Ltd., Αθήνα. Krugman, P. & Wells, R. (2009). Μικροοικονομική. Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη. Leibenstein, H. (1966). Allocative efficiency vs. X- Efficiency. The American Economic Review, 56 (3), 392-415 Mankiw, N. G. & Taylor, P. M. (2011). Αρχές οικονομικής θεωρίας. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. 21
Βιβλιογραφία μαθήματος (2) Nicholson, W. (2008). Μικροοικονομική θεωρία: Βασικές αρχές και προεκτάσεις, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Sweezy, M. P. (1939). Demand under conditions of oligopoly. The Journal of Political Economy, 47 (4), 568-573. Ζαχαριάδης - Σούρας, Δ. (2003). Μικροοικονομική: Μία εισαγωγή στις αγορές και στις τιμές (2η έκδοση), Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα. 22