Μικροοικονομική. Ενότητα 9: Μονοπώλιο. Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Μικροοικονομική. Ενότητα 9: Μονοπώλιο. Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)"

Αντιγόνη Μανωλάς
9 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Μικροοικονομική Ενότητα 9: Μονοπώλιο Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τα βασικά χαρακτηριστικά του μονοπωλίου. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Μονοπώλιο. Μονοπώλιο σε σχέση με τέλειο ανταγωνισμό. Κέρδη και ζημίες μονοπωλιακής επιχείρησης. Πολιτική διάκρισης τιμών. Τύποι διακριτικής τιμολόγησης. Τέλεια τιμολογιακή διάκριση. 5

6 Μονοπώλιο (1) I like a little competition. - J. P. Morgan 6

7 Μονοπώλιο: Παραδείγματα εταιρειών Standard Oil J. D. Rockefeller U. S. Steel J. P. Morgan DeBeers Diamonds Monsanto Shimano Microsoft Intel Το μονοπώλιο του άλατος και των σπίρτων. 7

8 Μονοπώλιο (2) Το αντίθετο του πλήρους ανταγωνισμού είναι το Μονοπώλιο. Οι παραδοχές της θεωρίας του μονοπωλίου είναι: 1. Υπάρχει ένας πωλητής. 2. Ο μοναδικός πωλητής διαθέτει στην αγορά ένα προϊόν για το οποίο δεν υπάρχουν κοντινά υποκατάστατα. 3. Υπάρχουν πολύ αποτελεσματικά εμπόδια εισόδου στην αγορά (νομικά, οικονομίες κλίμακας, έλεγχος πρώτων υλών). 8

9 Μονοπώλιο (3) Ο ένοπλος αγώνας των αποικιών εναντίον της καταπιεστικής μητρόπολης ήταν η κορύφωση των πολιτικών διεργασιών του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα. Οι Άγγλοι φορολογούσαν βαριά τις αποικίες τους, γεγονός που προκαλούσε τη δυσφορία των κατοίκων, ιδιαίτερα των πλουσιότερων οι οποίοι ήθελαν να ξεφύγουν από την οικονομική κηδεμονία της Μεγάλης Βρετανίας. Η δυσφορία για τα φορολογικά μέτρα αρχικά αλλά κυρίως για τον φόρο του τσαγιού που διατηρήθηκε για λόγους γοήτρου έπειτα τις πρώτες αντιδράσεις των αποίκων, οδήγησε τους Αμερικανούς όχι μόνο να σταματήσουν να αγοράζουν τσάι αλλά να καταστρέψουν και μεγάλα φορτίου τσαγιού, πετώντας τα στην θάλασσα, στο λιμάνι της Βοστώνης στις 16 Δεκεμβρίου

10 Μονοπώλιο (4) Οι Άγγλοι αντέδρασαν στέλνοντας στρατιώτες να καταλάβουν την Βοστώνη. Όταν αγγλικές δυνάμεις στάλθηκαν για να πάρουν στρατιωτικό υλικό από την πόλη Κόνκορντ της Μασαχουσέτης στις 19 Απριλίου 1775, συνάντησαν αντίσταση από την πολιτοφυλακή της Μασαχουσέτης στο Ουέλινγκτον και έπειτα στο Κόνκορντ. Οι Αμερικανοί κατάφεραν να σταματήσουν τους Άγγλους και να τους αναγκάσουν να γυρίσουν πίσω στη Βοστώνη έχοντας βαριές απώλειες. Η σύγκρουση είχε αρχίσει. 10

11 Μονοπώλιο (5) Στη συνέχεια, όλες οι αποικίες συγκέντρωσαν τις πολιτοφυλακές τους και τις έστειλαν στη Βοστώνη. Οι Αμερικανικές δυνάμεις περικύκλωσαν την Βοστώνη από Βορρά, Νότο και Δύση, όμως άφησαν το λιμάνι υπό αγγλικό έλεγχο, με αποτέλεσμα να έρθουν ενισχύσεις και πολεμοφόδια. Ακολούθησαν πολλές μάχες μεταξύ του Ηπειρωτικού στρατού των επαναστατημένων αποικιών, του οποίου αρχιστράτηγος ορίστηκε ο Τζωρτζ Ουάσινγκτον, και των Αγγλικών δυνάμεων. Η πολιορκία έληξε στις 17 Μαρτίου 1776 με νίκη των αποικιακών δυνάμεων και εκκένωση της πόλης από τους Άγγλους. 11

12 Μονοπώλιο (6) Στις 4 Ιουλίου 1776 συγκαλείται συνέλευση των Αμερικανών στη Φιλαδέλφεια, όπου ψηφίζεται η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, η οποία στηρίζεται στις πολιτικές ιδέες του Διαφωτισμού. Πρωταγωνιστές στη σύνταξη της Διακήρυξης υπήρξαν ο Τόμας Τζέφερσον, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος και ο Τζον Άνταμς. Στα επόμενα χρόνια που ακολούθησαν ο πόλεμος γενικεύθηκε. Οι Άγγλοι έστελναν συνεχώς ενισχύσεις και οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να κρατήσουν την επανάσταση ζωντανή. Η Γαλλία έστειλε οικονομική ενίσχυση στους επαναστατημένους Αμερικανούς καθώς και στρατεύματα. 12

13 Μονοπώλιο (7) Ο αγγλικός στρατός, υπό την ηγεσία του στρατηγού Κορνουάλλης, τελικά παραδόθηκε στο Γιορτάσουν της Βιρτζίνια στις 19 Οκτωβρίου Ο πόλεμος έληξε επίσημα με την συνθήκη του Παρισιού στις 3 Σεπτεμβρίου 1783, με την οποία η Αγγλία παραχωρούσε τα εδάφη της στις ΗΠΑ. Τα τελευταία αγγλικά στρατεύματα εγκατέλειψαν την ήπειρο στις 25 Νοεμβρίου

14 Μονοπώλιο σε σχέση με τέλειο ανταγωνισμό ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Ένας παραγωγός. Καθορίζει την τιμή. Μειώνει την τιμή για να αυξήσει τις πωλήσεις. Έχει καθοδική καμπύλη ζήτησης. ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Πολλοί παραγωγοί. Δέκτης τιμής. Οι πωλήσεις μπορεί να είναι μικρές ή μεγάλες στην ίδια τιμή. Έχει οριζόντια καμπύλη ζήτησης. 14

15 Η ζήτηση και το οριακό έσοδο του μονοπωλίου Διάγραμμα 1. Η ζήτηση και το οριακό έσοδο του Μονοπωλίου 15

16 Μονοπώλιο (8) Διάγραμμα 2. Μονοπώλιο 16

17 Μονοπώλιο (9) Διάγραμμα 3. Μονοπώλιο (9) 17

18 Κέρδη και ζημιές της μονοπωλιακής επιχείρησης Διάγραμμα 4. Κέρδη και ζημιές Μονοπωλιακής επιχείρησης 18

19 Μονοπώλιο ή τίποτα; Διάγραμμα 5. Μονοπώλιο ή τίποτα 19

20 Μονοπώλιο (10) Υποστηρίζεται (Leibenstein, 1966) ότι η μονοπωλιακή επιχείρηση δεν πιέζεται να παράγει το προϊόν της στο χαμηλότερο δυνατό κόστος, παρόλο που δεν αντιμετωπίζει προβλήματα επιβίωσης. Προφανώς, η επιχείρηση ωφελείται αν μειωθεί το κόστος παραγωγής, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωσή της (υπό την προϋπόθεση ότι το ATC είναι χαμηλότερο από την τιμή). Όταν το κόστος παραγωγής είναι υψηλότερο από το ελάχιστο δυνατό, αυτή η οργανωτική αδράνεια συνδέεται άμεσα με την αναποτελεσματικότητα. 20

21 Μονοπώλιο (11) Η ακριβής εκτίμηση της αναποτελεσματικότητας είναι αρκετά δύσκολη, αλλά οι δυνάμεις της αγοράς είναι σε θέση να την μετριάσουν. Π.χ. αν ένας μονοπωλιακός κλάδος είναι αναποτελεσματικός τότε οι επιχειρήσεις θα προσπαθήσουν να το εξαγοράσουν και τότε θα μειώσουν το κόστος και θα αυξήσουν τα κέρδη τους. 21

22 Πολιτική διάκρισης τιμών Τρεις τύποι διακριτικής τιμολόγησης Θεωρείται ότι το μονοπώλιο πουλάει όλη του την παραγωγή στην ίδια τιμή. Όμως, υπό προϋποθέσεις μπορεί να ασκήσει πολιτική διάκρισης τιμών. Δηλαδή, ο μονοπωλητής να χρεώνει διαφορετικές τιμές χωρίς η διαφορά αυτή να αντικατοπτρίζει διαφορά κόστους. Υπάρχουν τρεις τύποι διακριτικής τιμολόγησης: πλήρης διάκριση, διάκριση 2 ου βαθμού και διάκριση 3 ου βαθμού. 22

23 Πλήρης διάκριση Ένα μονοπώλιο παράγει και πουλάει μονάδες προϊόντος, ξεχωριστά την κάθε μονάδα στην υψηλότερη τιμή που ο καταναλωτής είναι διατεθειμένος να πληρώσει. Γνωρίζει ακριβώς την προθυμία του καταναλωτή να πληρώσει μια τιμή και μπορεί να χρεώνει στον καθένα διαφορετική. Ασκεί, δηλαδή, πολιτική πλήρους διάκρισης τιμών ή διάκριση μεταξύ μονάδων. 23

24 Διάκριση 2 ου βαθμού Αν το μονοπώλιο χρεώνει μια ενιαία τιμή για συγκεκριμένη ποσότητα, μια χαμηλότερη τιμή για επιπρόσθετη ποσότητα, κ.ο.κ., τότε ασκεί πολιτική διάκρισης τιμών 2 ου βαθμού ή διάκριση μεταξύ ποσοτήτων. Για παράδειγμα, οι 100 πρώτες μονάδες επί 10, οι επόμενες 100 με 9, κ.ο.κ. 24

25 Διάκριση 3 ου βαθμού Όταν το μονοπώλιο χρεώνει διαφορετικές τιμές σε διαφορετικές αγορές ή σε διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού, τότε ασκεί διάκριση τιμών 3 ου βαθμού η οποία ονομάζεται και διάκριση μεταξύ αγοραστών. Παράδειγμα, ένα φάρμακο που στην Τρίτη ηλικία χρεώνεται σε χαμηλότερη τιμή σε σύγκριση με άλλες ηλικιακές κατηγορίες. 25

26 Τέλεια τιμολογιακή διάκριση Η τιμολογιακή διάκριση είναι κερδοφόρα όταν οι καταναλωτές διαφέρουν σχετικά με την ευαισθησία τους ως προς την τιμή. Μια μονοπωλιακή επιχείρηση θα ήθελε να χρεώνει υψηλές τιμές σε καταναλωτές που είναι πρόθυμοι να τις πληρώνουν χωρίς να απορρίπτει άλλους που θα ήθελαν να πληρώσουν λιγότερα. Αποτελεί μεγιστοποίηση κέρδους η χρέωση υψηλότερων τιμών σε καταναλωτές με χαμηλή ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή και χαμηλότερων τιμών σε εκείνους με υψηλή ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή. Ένα μονοπώλιο που χρεώνει κάθε καταναλωτή ανάλογα με την προθυμία του να πληρώσει, επιτυγχάνει τέλεια τιμολογιακή διάκριση και δεν προκαλεί αναποτελεσματικότητα επειδή εκμεταλλεύεται όλες τις αμοιβαία επωφελείς συναλλαγές. 26

27 Προϋποθέσεις για άσκηση πολιτικής διάκρισης τιμών 1. Ο πωλητής να είναι σε θέση να ελέγχει τις τιμές. 2. Ο πωλητής να είναι σε θέση να εντοπίζει τους αγοραστές που είναι πρόθυμοι να πληρώσουν διαφορετικές τιμές. 3. Πρέπει να είναι αδύνατον, ή πολύ δαπανηρό, για έναν αγοραστή να,μεταπωλήσει το αγαθό σε άλλους αγοραστές. Δηλαδή, η εξισορροπητική κερδοσκοπία (arbitrage), αγοράζω χαμηλά πουλάω ψηλά, πρέπει να είναι αδύνατη. 27

28 Βιβλιογραφία μαθήματος (1) Arnold, R. A. (2013). Μικροοικονομική. Εκδόσεις Broken Hill Publishers Ltd., Αθήνα. Krugman, P. & Wells, R. (2009). Μικροοικονομική. Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη. Leibenstein, H. (1966). Allocative efficiency vs. X- Efficiency. The American Economic Review, 56 (3), Mankiw, N. G. & Taylor, P. M. (2011). Αρχές οικονομικής θεωρίας. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. 28

29 Βιβλιογραφία μαθήματος (2) Nicholson, W. (2008). Μικροοικονομική θεωρία: Βασικές αρχές και προεκτάσεις, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Sweezy, M. P. (1939). Demand under conditions of oligopoly. The Journal of Political Economy, 47 (4), Ζαχαριάδης - Σούρας, Δ. (2003). Μικροοικονομική: Μία εισαγωγή στις αγορές και στις τιμές (2η έκδοση), Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα. 29

Σχετικά έγγραφα

Μικροοικονομική. Ενότητα 8: Τέλειος Ανταγωνισμός. Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)

Μικροοικονομική. Ενότητα 8: Τέλειος Ανταγωνισμός. Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Μικροοικονομική Ενότητα 8: Τέλειος Ανταγωνισμός Σόρμας Αστέριος Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη) Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό