The technological and innovative capacity of Central

6 6 EÊ ÚÌÔÁ OÚÈ ÔÓÙ ˆÓ TÂ ÓÔÏÔÁÈÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÊ ÚÂÈ Application of Generic Technologies in the Region H τεχνολογική και καινοτοµική ικαν τητα της Κ. Μακεδονίας µπορεί να αξιολογηθεί απ το επίπεδο εφαρµογής ορισµένων τεχνολογιών ευρέος φάσµατος (οριζ ντιες τεχνολογίες), οι οποίες χρησιµοποιο νται σε πολλο ς τοµείς δραστηρι τητας και βιοµηχανικο ς κλάδους. Ως οριζ ντιες τεχνολογίες θεωρήθηκαν η βιοµηχανική πληροφορική, οι αυτο- µατισµοί, η ενέργεια και οι τεχνολογίες αντιρρ πανσης, ο έλεγχος και η διασφάλιση ποι τητας. Στ χος της µελέτης τους είναι να περιγραφεί ο βαθµ ς εφαρµογής τους στη βιοµηχανία της Κ. Μακεδονίας, να επισηµανθο ν τάσεις και ανάγκες για το άµεσο µέλλον, και να προταθο ν προτεραι τητες για τη διε ρυνση της εφαρµογής τους στη βιοµηχανία της Περιφέρειας. The technological and innovative capacity of Central Macedonia may be evaluated by the level of application of generic technologies, which may be used in many sectors and industrial branches. For the Central Macedonia RTP, as generic technologies were considered industrial information technology, automation, energy and clean technologies, quality control and certification technologies. Our objective here is to describe the degree of implementation of these technologies in the industry of Central Macedonia, to identify requirements and trends for the near future, and to propose priorities for their expanded application throughout the Region. BÈÔÌË ÓÈÎ appleïëúôêôúèî H βιοµηχανική πληροφορική είναι ο εξειδικευµένος κλάδος της επιστήµης των πληροφοριών που ασχολείται µε λες τις εφαρµογές πληροφορικής στο περιβάλλον της βιοµηχανίας. Η συµµετοχή της πληροφορικής στις εκσυγχρονιστικές προσπάθειες της βιοµηχανίας εστιάζεται σε τρεις τοµείς: στο χρη- µατο-οικονοµικ τοµέα, στον τοµέα της παραγωγής, στη διακίνηση και αξιοποίηση της πληροφορίας. Ο χρηµατο-οικονοµικ ς τοµέας είναι ο πρώτος ο οποίος δέχτηκε τις υπηρεσίες της πληροφορικής. Ειδικ τερα στην Ελληνική αγορά οι χρηµατο-οικονοµικές εφαρµογές που απευθ νονται σε βιοµηχα- Industrial information technology Industrial information technology is a specialised branch of information science dealing with industrial applications. Enterprises are introducing industrial informatics into their modernisation efforts in three main sectors: accounting, production and information. The accounting sector was the first to apply information services. In the Greek market in particular, accounting applications addressed to industrial companies are well developed and a wide variety of solutions are available, either in the form of standard packages or customised applications designed to 53

TO PIº P IAKO Y THMA KAINOTOMIA THN K. MAK ONIA 2 THE REGIONAL INNOVATION SYSTEM IN C. MACEDONIA νικές επιχειρήσεις βρίσκονται σε µεγάλη ανάπτυξη και υπάρχουν διαθέσιµες αρκετές λ σεις. Αυτές παρουσιάζονται τ σο υπ τη µορφή έτοιµων πακέτων, σο και υπ τη µορφή «προσαρµοσµένων» εφαρ- µογών, οι οποίες επιχειρο ν µια πιο ολοκληρωµένη αντιµετώπιση στο πρ βληµα του χρηµατο-οικονο- µικο ελέγχου. Στον τοµέα της παραγωγής µπορο ν να εντοπιστο ν ορισµένες περιοχές που η πληροφορική έχει να επιδείξει σηµαντικ βαθµ διείσδυσης δη- µιουργώντας νησίδες αυτοµατοποίησης µε χρήση συστηµάτων πληροφορικής χωρίς µως να υπάρχει ολοκληρωµένη υποστήριξη (προγραµµατισµ ς, παρακολο θηση και έλεγχος) της παραγωγικής provide a more integrated response to the problem of company financial control. In the production sector, there are certain areas where informatics has penetrated to a considerable extent, creating islands of automation using data systems in the absence of an integrated support system (programming, monitoring and control) of the production process. Exceptions and more integrated applications are found in the chemicals sector. Starting from the basic level of CADD (Computer Aided Design and Drafting), industry in Central Macedonia can show a considerable number of installed applications, especially in the textile and metal construction sectors, where this basic applica- INAKA 6.1: EÊ ÚÌÔÁ appleïëúôêôúèî ÛÙË ÈÔÌË Ó ÙË K. M ΠÔÓ TABLE 6.1: Applications of information technologies in the industry of C. Macedonia 70 60 50 40 30 XÚ ÛË-Use AÓ ÁÎË-Need 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2 1. ÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi Û ÛÙËÌ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ Û Â È ÛÌÔ 1. Electronic system for economic planning 2. ÛÙËÌ Ì ÎÚÔappleÚfiıÂÛÌÔ appleúôáú ÌÌ ÙÈÛÌÔ 2. Long-term planning system 3. ÛÙËÌ È Â ÚÈÛË appleôı ÎË Î È appleôıâì ÙˆÓ 3. Stock management system 4. ÚÔ ÔÏ appleúô fióùˆó ÛÙÔ Internet 4. Products promotion on Internet 5. ÚÔÁÚ ÌÌ ÙÈÛÌfi apple ÈÙ ÛÂˆÓ ÏÈÎÒÓ 5. Material requirement planning (MRP) 6. ÏÂÎÙÚÔÓÈÎ ÓÙ ÏÏ Á  ÔÌ ÓˆÓ 6. Electronic data exchange 7. ÛÙËÌ appleïëúôêfiúëûë ÙË ÈÔ ÎËÛË 7. Administration information system 8. ÓÈ Îˆ ÈÎÔappleÔ ËÛË appleúô fióùˆó 8. Unified products codification 9. Ê ÚÌÔÁ multimedia ÛÙËÓ appleúô ÔÏ appleúô fióùˆó 9. Multimedia applications for product promotion 10. Ê ÚÌÔÁ ÌappleÂÈÚˆÓ Û ÛÙËÌ ÙˆÓ 10. Expert systems applications 11. ÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi ÂÌapplefiÚÈÔ 11. Electronic commerce 12. ÛÙËÌ appleôûù ÚÈÍË appleôê ÛÂˆÓ 12. Decision support system 54

ºAPMO H OPIZONTIøN T XNO O IøN THN PIº P IA APPLICATION OF GENERIC TECHNOLOGIES IN THE REGION 6 διαδικασίας εκτ ς µεµονωµένων εξαιρέσεων, κυρίως στον κλάδο των χηµικών βιοµηχανιών. Αρχίζοντας απ το βασικ επίπεδο του CADD (Computer Aided Design and Drafting) η βιοµηχανία της Κεντρικής Μακεδονίας έχει να επιδείξει σηµαντικ αριθµ εγκαταστάσεων κυρίως στους κλάδους κλωστοϋφαντουργίας και των µεταλλικών κατασκευών, που σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει σ νδεση µε σ στηµα CAM (Computer Aided Manufacturing). Στον τοµέα του προγραµµατισµο της παραγωγής τα εγκατεστηµένα συστήµατα περιορίζονται κυρίως στον µεσοπρ θεσµο προγραµµατισµ των απαιτήσεων σε υλικά (MRP - Μaterials Requirement Planning). Υπάρχουν ακ µη ελάχιστες περιπτώσεις εφαρµογής ολοκληρωµένων συστηµάτων διαχείρισης των βιοµηχανικών π ρων (MRP II) το οποίο παρέχει τη δυνατ τητα διασ νδεσης και συντονισµο του συν λου των λειτουργιών µιας βιο- µηχανίας (παραγωγή, marketing, πωλήσεις, οικονοµική διε θυνση κ.λπ.). Στον τοµέα των συστηµάτων πληροφ ρησης της διοίκησης υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις ολοκληρωµένων συστηµάτων που επιτυγχάνουν την πλήρη αυτοµατοποίηση της διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας πληροφοριών απ λες τις επι- µέρους λειτουργίες της επιχείρησης. Οι τάσεις στο άµεσο µέλλον είναι νέα προϊ ντα να καλ ψουν τις «ελλειµµατικές» περιοχές της βιο- µηχανικής πληροφορικής, να επιτευχθεί σ νδεση και ολοκλήρωση των επιµέρους στοιχείων και συστηµάτων και να εισαχθο ν οι νέες τεχνολογίες στο βιοµηχανικ περιβάλλον διαµέσου της πληροφορικής. Οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής χαρακτηρίζονται απ τις σηµαντικά µειωµένες απαιτήσεις σε υλικ και τις παράλληλα αυξηµένες απαιτήσεις σε λογισµικ και τεχνογνωσία. A ÙÔÌ ÙÈÛÌÔ Στην Κ. Μακεδονία, το χαµηλ τερο επίπεδο αυτο- µατισµο, ο αυτοµατισµ ς των παραγωγικών µηχανηµάτων, καλ πτεται επαρκώς στους περισσ τερους βιοµηχανικο ς κλάδους. Σε πολλές περιπτώσεις (βιοµηχανία επεξεργασίας ξ λου, βιοµηχανία επεξεργασίας µετάλλου, βιοµηχανία πλαστιtion is in many instances linked to a CAM (Computer Aided Manufacturing) system. In the field of production planning, installed systems are limited mainly to medium term Materials Requirement Planning (MRP). There are a very few cases of integrated industrial resources management systems (MRP II), which offer the possibility of global linkage and co-ordination of all an industry s operations (production, marketing, sales, financial administration etc.). In the administrative data systems sector there are a few examples of integrated systems which provide full automation for the collection and processing of information from all the separate operations within the firm. The trend in the immediate future is towards new products to cover «deficient» areas in industrial informatics, to link and integrate isolated elements and systems, and through informatics to introduce new technologies into the industrial environment. The principal characteristics of these new information technologies are their significantly reduced hardware requirements and their proportionately more sophisticated requirements in software and know-how. Automation In Central Macedonia, the lowest level of automation (the automation of production machinery) is adequately covered in most industrial sectors. In many companies (especially wood-processing, metals-processing and plastics industries) where the investments were made during the 1970s, production lines are conventionally automated, with the result that breakdowns are frequent and it is impossible to integrate the individual systems into a central control system. Automation of production lines is adequately covered only in the largest industrial firms, which have invested in integrated production lines: these include textiles, chemicals, steel and foods. Problems frequently encountered in these factories are those of maintenance and adaptation of systems to specific needs (e.g., production of new products). In all other cases, and especially in medium-sized 55

TO PIº P IAKO Y THMA KAINOTOMIA THN K. MAK ONIA 2 THE REGIONAL INNOVATION SYSTEM IN C. MACEDONIA INAKA 6.2: EÊ ÚÌÔÁ ÙÔÌ ÙÈÛÌÒÓ ÛÙË ÈÔÌË Ó ÙË K. M ΠÔÓ TABLE 6.2: Applications of automation in the industry of C. Macedonia 70 60 50 40 30 XÚ ÛË-Use AÓ ÁÎË-Need 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. ÙÔÌ ÙÈÛÌfi appleôèôùèîô ÂÏ Á Ô 1. Quality control automation 2. ÙÔÌ ÙÈÛÌfi apple Ú ÁˆÁÈÎÒÓ ÌË ÓËÌ ÙˆÓ 2. Productive equipment automation 3. ÙÔÌ ÙÈÛÌfi ÂÁÎ Ù ÛÙ ÛÂˆÓ Î È È ÈÎ Û 3. Installation and process automation 4. ÙÔÌ ÙÈÛÌfi Î Ù Ó ÏˆÛË ÂÓ ÚÁÂÈ 4. Energy consumption automation 5. ÙÔÌ ÙÈÛÌfi Û Â È ÛÌÔ appleúô fióùˆó (CAD-CAM) 5. Product design automation (CAD-CAM) 6. OÏÔÎÏËÚˆÌ Ó Û ÛÙ Ì Ù ÙÔÌ ÙÈÛÌÔ 6. Computer integrated manufacturing (CIM) 7. ÙÔÌ ÙÈÛÌfi ÎÂÓÙÚÈÎÔ ÂÏ Á Ô 7. Central control automation 8. ÙÔÌ ÙÈÛÌfi ÁÈÛË Î È ÔÛÔÌÂÙÚ 8. Weighting and sample measurement automation 9. Ê ÚÌÔÁ ÚÔÌappleÔÙÈÎ 9. Robotics applications 2 κών) που οι επενδ σεις έγιναν τη δεκαετία του 70, οι γραµµές παραγωγής διαθέτουν συµβατικ αυτοµατισµ, µε αποτέλεσµα την αυξηµένη εµφάνιση βλαβών και την αδυναµία ολοκλήρωσης των τοπικών συστηµάτων σε κεντρικ σ στηµα ελέγχου. Η αυτοµατοποίηση της διαδικασίας παραγωγής καλ πτεται επαρκώς µ νο σε µεγάλες βιοµηχανίες, που επένδυσαν σε ολοκληρωµένες γραµµές παραγωγής (π.χ. κλωστοϋφαντουργία, χηµική βιοµηχανία, χαλυβουργία, βιοµηχανία τροφίµων). Στις βιο- µηχανίες αυτές παρουσιάζεται συχνά το πρ βληµα της συντήρησης και της προσαρµογής των αυτοµατισµών σε ειδικές ανάγκες (π.χ. παραγωγή νέων προϊ ντων). Σε λες τις άλλες περιπτώσεις και ιδίως στη µεσαία βιοµηχανία προκ πτει έντονα το θέµα της ολοκλήρωσης των τοπικών συστηµάτων αυτο- µατισµο σε κεντρικ σ στηµα ελέγχου διαδικασίας. Συστήµατα CNC, CAM και συστήµατα ευέλικτης αυτοµατοποίησης συναντά κανείς σπάνια στη βιο- µηχανία, εκτ ς απ ελάχιστες εγκαταστάσεις σε companies, the major requirement is the integration of spot systems into a central process control system. CNC, CAM and flexible automation systems are rarely encountered, except in a few installations in wood-processing plants and in tile-works (paint robots). The main reasons for this are the formidable installation costs and the lack of installation knowhow and experience among both industrial engineers and systems suppliers. In the past few years a number of companies fulfilling the appropriate conditions have invested in process visualisation systems (foodstuffs, metal-processing, tile-works). While very few plants have central production and quality control systems, interest in such systems is nonetheless increasing. On the other hand, industrial weighing and measuring equipment is generally considered inadequate, since in most cases the method used is that of manual adjustment to a reading (animal feeds, foodstuffs). The problems which arise and which frequently 56

ºAPMO H OPIZONTIøN T XNO O IøN THN PIº P IA APPLICATION OF GENERIC TECHNOLOGIES IN THE REGION 6 βιοµηχανίες επεξεργασίας ξ λου και στην κερα- µιουργία (ροµπ τ βαφής). Ο κ ριος λ γος είναι το µεγάλο κ στος εγκατάστασης και η έλλειψη της τεχνογνωσίας και εµπειρίας εγκαταστάσεων στο επιστηµονικ δυναµικ των βιοµηχανιών και στους προµηθευτές αντίστοιχων συστηµάτων. Τα τελευταία χρ νια επενδ ουν διάφορες βιοµηχανίες, που πληρο ν τις κατάλληλες προϋποθέσεις, σε συστή- µατα απεικ νισης της διαδικασίας (βιοµηχανία τροφίµων, βιοµηχανία επεξεργασίας µετάλλου, κεραµιουργία). Ελάχιστες βιοµηχανίες διαθέτουν κεντρικά συστήµατα ελέγχου παραγωγής και ποι τητας, υπάρχει µως αυξηµένο ενδιαφέρον για την εγκατάστασή τους. Aπ την άλλη πλευρά, ο εξοπλισµ ς των βιοµηχανιών στον τοµέα της ζ γισης και δοσοµετρίας κρίνεται ανεπαρκής, αφο στις περισσ τερες χρησιµοποιείται η µέθοδος της ένδειξης και χειρονακτικής ρ θµισης (βιοµηχανία ζωοτροφών, βιο- µηχανία τροφίµων). Τα προβλήµατα που εµφανίζονται και συχνά εµποδίζουν την εφαρµογή συστηµάτων ελέγχου στη βιοµηχανία είναι οικονοµικά, τεχνικά και διοίκησης. Τα τεχνικά προβλήµατα σχετίζονται µε τη δυσκολία µετρήσεων, την έλλειψη µοντέλου του ελεγχ µενου συστήµατος και την συνθετ τητα του συστήµατος (µεγάλος αριθµ ς µεταβλητών και µη γραµµικ τητα). Τα προβλήµατα διοίκησης έχουν σχέση µε την εκπαίδευση του προσωπικο, την έλλειψη τεχνογνωσίας, µε προβλήµατα στην προσπέλαση τεχνογνωσίας, µε περιορισµένη δυνατ τητα αξιολ γησης του αποτελέσµατος απ την εφαρ- µογή εν ς συστήµατος ελέγχου καθώς επίσης και προβλήµατα συνεργασίας φορέων, πως πανεπιστηµίου και βιοµηχανίας. Ο κυρι τερος περιοριστικ ς παράγοντας για την αυτοµατοποίηση σε χαµηλ τερο επίπεδο (παραγωγική µηχανή) είναι η ανεπάρκεια του µηχανολογικο εξοπλισµο, λ γω παλαι τητας. H ανεπαρκής τεχνογνωσία των τεχνικών παραγωγής στη βιοµηχανία έχει σαν αποτέλεσµα τη διστακτική αντιµετώπιση εφαρµογών αυτο- µατισµο νέας τεχνολογίας. Στις περιπτώσεις που αποφασίζεται η εγκατάσταση συστηµάτων, αυτή δεν γίνεται µε βάση προδιαγραφές, που προέρχονται απ την τεχνική διοίκηση της βιοµηχανίας, αλλά σ µφωνα µε τις προτάσεις του προµηθευτή, prevent the application of control systems in industry may be financial, technical or administrative. The technical problems are related to difficulties of measurement, the lack of a model for the system to be controlled and the complexity of the system (large numbers of variables and lack of linearity). Administrative problems have to do with staff training, lack of know-how, problems in access to know-how and limited ability to assess the result of the application of a control system, as well as problems of collaboration, as between industry and the universities. The single principal obstacle to low-level automation (production machinery) is the insufficiency of the equipment, due to age. The fact that production engineers are lacking in know-how tends to make them resistant to new technology automation applications. Where the installation of such systems is decided, it is not on the basis of specifications produced by the firm s own engineers, but in accordance with the suggestions of the supplier, with the result that inevitably deficiencies subsequently appear, especially in the potential for integration. Inadequate back-up for installed systems on the part of foreign suppliers or their representatives in Greece (usually based in Athens) increase investor hesitancy. Energy and clean technologies At today s levels of technology, Europe has the ability to save considerable amounts of energy in almost all industrial processes. The European Commission lays particular emphasis on horizontal energy technologies, that is, technologies which are not limited to a specific production process but are addressed to various industries, such as: Development of energy management systems and use of computers in energy management. Development of heat recovery systems to capture energy wasted in the form of heat loss from boilers, furnaces, cooling systems, motors, etc. Co-production and simultaneous production of electric power and useful thermal energy. Use of «high efficiency» furnaces, boilers and motors to reduce both fuel consumption and the production of NOx. 57

TO PIº P IAKO Y THMA KAINOTOMIA THN K. MAK ONIA 2 THE REGIONAL INNOVATION SYSTEM IN C. MACEDONIA µε αποτέλεσµα την εκ των υστέρων διαπίστωση ελλείψεων κυρίως στον τοµέα της δυνατ τητας ολοκλήρωσης. Η ανεπαρκής υποστήριξη ήδη εγκατεστηµένων συστηµάτων αυτοµατισµο απ τους προ- µηθευτές τους στο εξωτερικ ή τους αντιπρ σωπους των (εγκατεστηµένων κυρίως στην πρωτε ουσα) αυξάνουν την διστακτικ τητα των επενδυτών. EÓ ÚÁÂÈ Î È ÙÂ ÓÔÏÔÁ Â ÓÙÈÚÚ apple ÓÛË Mε το σηµεριν επίπεδο της τεχνολογίας στον ευρωπαϊκ χώρο υπάρχουν δυνατ τητες για εξοικο- Use of renewable energy sources which is limited to biomass and the production of biogas. In Central Macedonia, the main industrial fuel is fuel oil. In 1991, fuel oil accounted for 60% of all industrial energy requirements in the Prefecture of Thessaloniki, as compared to 20% for the European Union. In that same year, Diesel fuel accounted for a mere 5% of power needs, and electricity for 22%. The use of liquid gas has been increasing over the past few years, especially in view of the introduction of natural gas: in 1991 liquid gas supplied about 10% of fuel requirements. Finally, the sole cement INAKA 6.3: EÊ ÚÌÔÁ ÙÂ ÓÔÏÔÁÈÒÓ ÂÓ ÚÁÂÈ Î È ÓÙÈÚÚ apple ÓÛË ÛÙË K. M ÎÂ ÔÓ TABLE 6.3: Applications of energy and clean technologies in the industry of C. Macedonia 50 45 40 35 30 25 XÚ ÛË-Use AÓ ÁÎË-Need 20 15 10 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 2 1. ÛÙ Ì Ù ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË ÂÓ ÚÁÂÈ 1. Energy saving systems 2. OÈÎÔÏÔÁÈÎ È Â ÚÈÛË 2. Ecological management systems (EMAS) 3. Ó ÓÂÒÛÈÌÂ appleëá ÂÓ ÚÁÂÈ 3. Renewable energy resources 4. È Â ÚÈÛË ÛÙÂÚÂÒÓ appleô Ï ÙˆÓ 4. Solid waste management 5. Ê ÚÌÔÁ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎÒÓ ÛËÌ ÙˆÓ 5. Ecolabel sign applications 6. Ê ÚÌÔÁ ÓÙÈÚÚ apple ÓÛË Î ÛÙ ÚˆÓ Î È ÎÈÓËÙ ÚˆÓ 6. Anti-pollution applications for furnaces and motors 7. Ê ÚÌÔÁ appleâ ı ÓË ÊÚÔÓÙ 7. Responsible care applications 8. Ê ÚÌÔÁ Û ÛÙËÌ ÙˆÓ È Â ÚÈÛË Î Ù ÏÔ appleˆó 8. Applications of residue management systems 9. Ú ÎÔÏÔ ıëûë Î Ù ÏÔ appleˆó 9. Residue monitoring 10. Ê ÚÌÔÁ ÈÔÏÔÁÈÎÔ Î ı ÚÈÛÌÔ 10. Biological purification applications 58

ºAPMO H OPIZONTIøN T XNO O IøN THN PIº P IA APPLICATION OF GENERIC TECHNOLOGIES IN THE REGION 6 ν µηση σηµαντικών ποσοστών ενέργειας σε λες σχεδ ν τις βιοµηχανικές διεργασίες. Iδιαίτερη έµφαση δίνεται απ την Eυρωπαϊκή Επιτροπή στις οριζ ντιες ενεργειακές τεχνολογίες, σε τεχνολογίες δηλαδή που δεν περιορίζονται ειδικά σε µια συγκεκριµένη παραγωγική διαδικασία και απευθ νονται σε διάφορες βιοµηχανίες, πως: Aνάπτυξη συστηµάτων διαχείρισης της ενέργειας και χρήση υπολογιστών στην ενεργειακή διαχείριση. Aνάπτυξη συστηµάτων ανάκτησης θερµ τητας ώστε να µειωθο ν θερµικές απώλειες σε λέβητες, καυστήρες, συστήµατα ψ ξης, κινητήρες κ.λπ. Συµπαραγωγή και συνδυασµένη και ταυτ χρονη παραγωγή ηλεκτρικής ισχ ος και ωφέλιµης θερµικής ενέργειας. Xρήση καυστήρων, λεβήτων, κινητήρων «υψηλής απ δοσης» για να επιτευχθεί σηµαντική εξοικον - µηση καυσίµων και µείωση των εκποµπών ΝΟx. Xρήση Aνανεώσιµων Πηγών Eνέργειας, που περιορίζονται στις περιπτώσεις της βιοµάζας και της παραγωγής βιοαερίου. Στην Kεντρική Mακεδονία, το κυρι τερο κα σι- µο που καταναλώνεται στη βιοµηχανία είναι το µαζο τ. Kατά το 1991, η συµµετοχή του µαζο τ στις ενεργειακές ανάγκες της βιοµηχανίας στο Nοµ Θεσσαλονίκης, ανερχ ταν στο 60%, έναντι ποσοστο 20% στην EE για την ίδια χρονιά. Για το 1991 η συµµετοχή του πετρελαίου Diesel είχε συρρικνωθεί στο 5%, ενώ το 22% των ενεργειακών αναγκών κάλυπτε η ηλεκτρική ενέργεια. H συµµετοχή του υγραερίου αυξάνει σηµαντικά τα τελευταία χρ νια, εν ψει µάλιστα και της εισ δου του φυσικο αερίου. Για το 1991 η συµµετοχή του υγραερίου ήταν γ ρω στο 10%. Tέλος, η µοναδική τσιµεντοβιοµηχανία της περιοχής καταναλώνει σηµαντικές ποσ τητες άνθρακα και κωκ. Ο κυρι τερος παράγοντας που δρα περιοριστικά στην προσπάθεια για εξοικον µηση ενέργειας και για ορθολογική διαχείριση των ενεργειακών π ρων είναι ο µεγάλος αριθµ ς µικρών σχετικά, βιοµηχανικών µονάδων. Tο γεγον ς τι οι µονάδες αυτές βρίσκονται γενικά διάσπαρτες και χι συγκεντρω- µένες σε βιοµηχανικές περιοχές ή πάρκα, η παλαι τητα του εξοπλισµο τους και η µικρή δυναµικ τητά τους έχουν ως συνέπεια τη σχετικά µεγάλη καindustry in the area consumes considerable quantities of coal and coke. The principal factor hampering efforts to reduce energy consumption and rationalise energy resource management is the large number of relatively small industrial units. The fact that these units are scattered rather than being concentrated in industrial parks or zones, the age of their equipment, their limited capacity, all conduce to relatively heavy energy consumption per ton of production and discourage investment in this sector. Listed below are a number of suggestions for energy use interventions and investment possibilities in three principal industrial sectors. Foodstuffs. In the food industry, which includes numerous separate and distinct branches, the margins for improving energy use are quite considerable. This stems from the fact that in almost all branches energy consumption per ton of production is relatively high. For example, in the Greek dairy industry, consumption of energy is around 1,500 MJ per ton of processed milk, which is 30% higher than the EU average. The principal scope for intervention and investment in the food industry lies in recovering heat for internal use from low temperature liquid effluents, in the use of new types of boilers and improved refrigeration systems, and in the exploitation of renewable sources of energy. In this last instance, possibilities include the production of biogas from organic wastes and the heating or pre-heating of water by solar collector. The coproduction of electric and thermal energy, already in application in the sugar industry, may be implemented in numerous large plants, including certain dairies. There is also a margin for co-production in the larger breweries, if better terms for the sale of electricity to the Public Power Corporation can be negotiated, given the intermittent nature of the brewing process. Chemicals. The chemicals industry, both in the EU and in Greece, has made tremendous progress in energy saving over the past ten years, with results in excess of 35%. Although energy saving is not at the moment the number one priority of the chemi- 59

TO PIº P IAKO Y THMA KAINOTOMIA THN K. MAK ONIA 2 THE REGIONAL INNOVATION SYSTEM IN C. MACEDONIA 2 τανάλωση ενέργειας ανά τ νο παραγ µενου προϊ ντος και οδηγεί σε αδυναµία για επενδ σεις στον τοµέα αυτ. Παρακάτω δίνονται ορισµένες κατευθ νσεις για πιθανές επεµβάσεις και επενδ σεις σε ενεργειακά θέµατα σε τρεις σηµαντικο ς βιοµηχανικο ς κλάδους. µèôìë Ó ÚÔÊ ÌˆÓ. Στη βιοµηχανία τροφίµων (η οποία περιλαµβάνει αρκετο ς επιµέρους και διαφορετικο ς κλάδους) υπάρχουν µεγάλα περιθώρια βελτίωσης της ενεργειακής κατανάλωσης. Aυτ α- πορρέει απ το γεγον ς τι σχεδ ν σε λους τους τοµείς η σχετική κατανάλωση ενέργειας ανά παραγ µενο τ νο προϊ ντος είναι υψηλή. Για παράδειγ- µα, η σχετική κατανάλωση ενέργειας στην ελληνική γαλακτοβιοµηχανία είναι περίπου 1500 MJ ανά τ νο επεξεργασµένου γάλακτος. Η κατανάλωση αυτή είναι κατά 30% υψηλ τερη απ τη µέση κατανάλωση στην ΕΕ. Οι κυρι τερες επεµβάσεις και επενδ σεις που µπορεί να γίνουν στη βιοµηχανία τροφί- µων αφορο ν στην ανάκτηση θερµ τητας για εσωτερική χρήση απ υγρά απ βλητα χαµηλής θερµοκρασίας, στη χρήση λεβήτων νέας τεχνολογίας, στη βελτίωση των ψυκτικών συστηµάτων και στην αξιοποίηση των ΑΠΕ. Για την τελευταία περίπτωση α- ναφέρονται ως παραδείγµατα η παραγωγή βιοαερίου απ οργανικά απ βλητα και η προθέρµανση ή θέρµανση νερο µε ηλιακο ς συλλέκτες. Η συ- µπαραγωγή ηλεκτρισµο /θερµ τητας µπορεί να εφαρµοστεί σε αρκετές µεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, πως είναι ορισµένες γαλακτοβιοµηχανίες, ενώ ήδη εφαρµ ζεται στην βιοµηχανία ζάχαρης. Περιθώριο εφαρµογής της συµπαραγωγής υπάρχει και στις µεγάλες µονάδες ζυθοποιίας, µε την προϋπ θεση βέβαια της βελτίωσης της τιµής πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας στη ΕΗ, λ γω του χαρακτήρα των διεργασιών στα ζυθοποιεία (διεργασίες διαλείποντος έργου). ÃËÌÈÎ µèôìë Ó. Στη χηµική βιοµηχανία της ΕΕ και της χώρας µας έχει σηµειωθεί τα τελευταία 10 χρ νια σηµαντική πρ οδος σε θέµατα εξοικον µησης ενέργειας, η οποία υπερβαίνει το 35%. Αν και αυτή τη στιγµή η εξοικον µηση ενέργειας δεν φαίνεται να αποτελεί την πρώτη προτεραι τητα της χη- µικής βιοµηχανίας (ο ανταγωνισµ ς απ τρίτες χώcal industry (competition from third world countries and environmental issues are currently the principal concerns of the European chemical industry), there are still margins for improved energy effectiveness. Some of the promising fields for energy-related investments in this field include: (1) joint production of steam and common steam grids for small units in the same area, (2) introduction of new technology motors (using approximately 10% less electricity), (3) co-production (already implemented in the Chemical Industries of Northern Greece), (4) use of energy management systems, (5) improved design and operation of heat exchangers and recovery of heat from low temperature liquid effluents, (6) application of «pinch» technology in the analysis and designing of chemical processes. Textiles. Textiles is one of the most important industrial sectors in C. Macedonia, and may be considered a fairly «mature» industry. While energy saving is less of a priority in this sector than is improving product quality, there is scope for improved performance through the use of new technology boilers and motors, the use of heat pumps or the application of direct heating in drying and washing processes, as well as in the introduction of integrated energy management systems. Quality control and certification Efforts to improve quality include a series of structural and production processes on three specific levels: (1) quality control, (2) quality certification and the use of quality labels and (3) optimal exploitation of human resources by the application of such systems as quality circles, development of loyalty and recognition of the role of the worker. Industrial firms in Northern Greece are increasingly aware of emerging requirements relating to quality certification with respect to competitiveness, especially as regards the development of the ISO 9000 quality systems. However, the percentage of companies in Northern Greece which have already been awarded certification (most of which are in Central Macedonia) is still extremely small compared to the country as a whole. On the basis of pub- 60

ºAPMO H OPIZONTIøN T XNO O IøN THN PIº P IA APPLICATION OF GENERIC TECHNOLOGIES IN THE REGION 6 ρες και το περιβάλλον είναι τα κ ρια θέµατα ανησυχίας στην ευρωπαϊκή χηµική βιοµηχανία), υπάρχουν περαιτέρω περιθώρια για βελτίωση της ενεργειακής απ δοσης. Ενδεικτικά, τα πεδία στα οποία µπορο ν να γίνουν ενεργειακές επενδ σεις είναι: (1) κοινή παραγωγή και κοινή δικτ ωση ατµο για µικρές µονάδες που βρίσκονται στον ίδιο χώρο, (2) εισαγωγή κινητήρων νέας τεχνολογίας (περίπου 10% µείωση της ηλεκτρικής ενέργειας), (3) συµπαραγωγή (εφαρµ ζεται ήδη στις Χηµικές Βιοµηχανίες Βορείου Ελλάδος), (4) χρήση συστηµάτων ε- νεργειακής διαχείρισης, (5) βελτίωση στο σχεδιασµ και στη λειτουργία εναλλακτών θερµ τητας και ανάκτηση θερµ τητας απ υγρά απ βλητα χαµηλής θερµοκρασίας, (6) εφαρµογή της τεχνολογίας «pinch» στην ανάλυση και το σχεδιασµ χηµικών διεργασιών. ψÛÙÔ Ê ÓÙÔ ÚÁ. Η κλωστοϋφαντουργία είναι ένας απ τους σπουδαι τερους κλάδους της ελληνικής βιοµηχανίας και µπορεί να θεωρηθεί ως αρκετά «ώριµος» κλάδος. πως και στη χηµική βιοµηχανία, η εξοικον µηση ενέργειας δεν αποτελεί την κ ρια προτεραι τητα του κλάδου, που είναι η βελτίωση της ποι τητας των προϊ ντων. Εξοικον - µηση ενέργειας µπορεί να προέλθει απ τη χρήση λεβήτων και κινητήρων νέας τεχνολογίας, τη χρήση αντλιών θερµ τητας ή την εφαρµογή άµεσης θέρ- µανσης στο στέγνωµα και στο πλ σιµο, καθώς και την εισαγωγή ολοκληρωµένων συστηµάτων διαχείρισης της ενέργειας. ŒÏÂÁ Ô Î È È apple ÛÙ ÛË appleôèfiùëù H προσπάθεια βελτίωσης της ποι τητας περιλαµβάνει µία σειρά απ διαδικασίες οργάνωσης και παραγωγής, σε τρία διακεκριµένα πεδία: (1) στον έλεγχο της ποι τητας, (2) στη διασφάλιση ποι τητας και στη χρήση σηµάτων ποι τητας, και (3) στην αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικο µε εφαρ- µογές συστηµάτων πως κ κλοι ποι τητας, ανάπτυξη αφοσίωσης, αναγνώριση του ρ λου των εργαζο- µένων. Οι επιχειρήσεις της Β. Ελλάδας έχουν αρχίσει να ευαισθητοποιο νται σον αφορά τις ανάγκες που δηµιουργο νται για πιστοποίηση ποι τητας σε σχέlished figures, by the beginning of 1995 the two major quality certification institutions (BVQI and the Hellenic Standardisation Organisation) had certified 115 companies, of which only 10 (9%) were in Central Macedonia. Many companies in this Region, however, are beginning to exploit the financing potential of Community enterprise support programmes to prepare themselves to enter the ISO 9000 quality assurance system. To achieve this, they need support and technical assistance, especially with regard to the organisation of infrastructure and the development of quality assurance systems. They also need monitoring, advice and know-how, possibly via advisory inspection procedures during the course of implementation of the system. Also important is the need for information and advisory services for already certified companies to encourage further quality development. With regard to product conformity, the requirements with respect to Greek products meeting Community standards are tremendous, especially in relation to the New Approach Directives, by which all products must display both a declaration of conformity and the CE symbol. While lack of information has created considerable confusion among both producers and consumers across the country, the Ministry concerned (Ministry of Industry, Energy and Technology) for its part does not effect sufficient market inspections. Further, with regard to export-oriented products, the need to increase competitiveness on the European level has created the need for the quality of Greek products to meet the standards and specifications required by the destination countries (e.g., ecological textile products). Few companies, however, make use of the possibility of displaying on their products the Greek quality standards symbol awarded by the Greek Standardisation Organisation to products meeting Greek and European standards. At the same time, the need to develop product quality and conformity assurance systems creates the need for modern on-line production control equipment and product quality control laboratory equipment. The industries in this Region have, with Community support and through the various devel- 61

TO PIº P IAKO Y THMA KAINOTOMIA THN K. MAK ONIA 2 THE REGIONAL INNOVATION SYSTEM IN C. MACEDONIA ση µε την α ξηση της ανταγωνιστικ τητάς τους, κυρίως σον αφορά την ανάπτυξη συστηµάτων διασφάλισης ποι τητας κατά ISO 9000. Παρ λα αυτά, σε σ γκριση µε την υπ λοιπη Ελλάδα, το ποσοστ των επιχειρήσεων της Β. Ελλάδας, το µεγαλ τερο µέρος των οποίων είναι επιχειρήσεις της Κ. Μακεδονίας, που έχουν ήδη αποκτήσει το αντίστοιχο πιστοποιητικ είναι πολ µικρ. Με βάση δηµοσιευ- µένα στοιχεία, µέχρι και τις αρχές του 1995 πιστοποιήθηκαν απ τους δ ο κυρι τερους φορείς πιστοποίησης, τον ΕΛΟΤ και το BVQI, συνολικά 115 ελληνικές επιχειρήσεις, εκ των οποίων µ νο 10 (9%) είναι επιχειρήσεις της Κ. Μακεδονίας. opment programmes, begun the process of modernisation in this field. In the field of quality control and testing, there is a growing trend towards public and private laboratories for testing and measurement, a trend which is also being generally promoted on the regional level by the government development policies in this sector. The principal requirement in this sector is for certified laboratories to cover specific industrial needs relating to conformity with Community standards and the requirements of individual destination countries. There is also tremendous demand for calibration INAKA 6.4: EÊ ÚÌÔÁ Ù ÓÔÏÔÁÈÒÓ appleôèôùèîô ÂÏ Á Ô ÛÙË ÈÔÌË Ó ÙË K. M ΠÔÓ TABLE 6.4: Applications of quality control technologies in the industry of C. Macedonia 70 60 50 40 XÚ ÛË-Use AÓ ÁÎË-Need 30 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 2 1. Ó ÁÓÒÚÈÛË Û Ì ÔÏ ÂÚÁ ÔÌ ÓˆÓ ÛÙËÓ appleôèfiùëù 1. Recognition of employee role in quality 2. ÈÛÙÔappleÔ ËÛË applefi Û ÂÙÈÎfi ÔÚÁ ÓÈÛÌfi (apple.. ISO 9000) 2. Certification by related institution (i.e. ISO 9000) 3. Ù ÙÈÛÙÈÎÔ Ì ıô ÔÈ ÂÏ Á Ô appleôèfiùëù 3. Quality control statistical methods 4. ÚfiÙ apple Î È appleúô È ÁÚ Ê (ÓÔÌÔıÂÛ, ÂappleÈ Â ÚËÛË, ÈÂıÓ ) 4. Standards and specifications (legislative, firm, international) 5. ÌÌÂÙÔ ÂÚÁ ÔÌ ÓˆÓ Û ΠÎÏÔ appleôèfiùëù 5. Participation of employees in quality circles 6. ÂÈÁÌ ÙÔÏËappleÙÈÎfi ÏÂÁ Ô Î È ÔÎÈÌ appleúô fióùˆó 6. Sample control and product testing 7. È ÎÚ ˆÛË ÔÚÁ ÓˆÓ Û ÂÚÁ ÛÙ ÚÈ ÂÏ Á Ô appleôèfiùëù 7. Calibration of instruments in quality control laboratories 8. È ÎÚ ˆÛË ÔÚÁ ÓˆÓ ÛÙË ÁÚ ÌÌ apple Ú ÁˆÁ 8. Calibration of instruments on the production line 62

ºAPMO H OPIZONTIøN T XNO O IøN THN PIº P IA APPLICATION OF GENERIC TECHNOLOGIES IN THE REGION 6 Εντο τοις, πολλές επιχειρήσεις της περιοχής αρχίζουν και εκµεταλλε ονται τις δυνατ τητες χρη- µατοδ τησης απ Κοινοτικά προγράµµατα στήριξης επιχειρήσεων για να προετοιµαστο ν για την εισαγωγή του συστήµατος διασφάλισης ποι τητας κατά ISO 9000. Για το σκοπ αυτ, οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη υποστήριξης και παροχής τεχνικής βοήθειας, κυρίως σον αφορά την οργάνωση υποδοµής και την πορεία ανάπτυξης του συστήµατος διασφάλισης ποι τητας. Επίσης, έχουν ανάγκη εποπτείας, συµβουλών και know-how, π.χ. µε κάποιες διαδικασίες επιθεώρησης που θα έχουν συµβουλευτικ χαρακτήρα, στην πορεία εφαρµογής του συστήµατος. Σηµαντική επίσης είναι και η ανάγκη ε- νηµέρωσης και παροχής συµβουλών για την περαιτέρω εξέλιξη σε θέµατα ποι τητας των επιχειρήσεων που πιστοποιο νται. σον αφορά θέµατα συµµ ρφωσης προϊ ντων, είναι πολ σηµαντικές οι ανάγκες που προκ πτουν για τη συµµ ρφωση των ελληνικών προϊ ντων προς τις κοινοτικές οδηγίες, και κυρίως προς τις Οδηγίες Νέας Προσέγγισης σ µφωνα µε τις οποίες είναι υ- ποχρεωτική η δήλωση συµµ ρφωσης και η σήµανση CE. Στο θέµα αυτ υπάρχει ελλειπής ενηµέρωση και σ γχυση των κατασκευαστών και καταναλωτών, σε εθνικ επίπεδο, ενώ δεν γίνεται ο κατάλληλος έλεγχος αγοράς απ το αρµ διο Υπουργείο (ΥΒΕΤ). Επιπλέον, σον αφορά προϊ ντα µε εξαγωγικ προσανατολισµ, η ανάγκη α ξησης της α- νταγωνιστικ τητας σε ευρωπαϊκ επίπεδο δηµιουργεί την ανάγκη συµµ ρφωσης της ποι τητας των ελληνικών προϊ ντων µε πρ τυπα και προδιαγραφές που προκ πτουν απ τις απαιτήσεις των χωρών εξαγωγής (π.χ. απαιτήσεις για οικολογικά προϊ ντα κλωστοϋφαντουργίας). Εντο τοις, ελάχιστες επιχειρήσεις κάνουν χρήση της δυνατ τητας απονοµής του ελληνικο σήµατος συµµ ρφωσης για τα προϊ ντά τους, το οποίο απονέµει ο ΕΛΟΤ σε προϊ ντα που συµµορφώνονται µε τις απαιτήσεις των Ελληνικών και Ευρωπαϊκών προτ πων. Παράλληλα, η ανάγκη ανάπτυξης συστηµάτων διασφάλισης ποι τητας και συµµ ρφωσης των προϊ ντων προς πρ τυπα και προδιαγραφές δη- µιουργεί και την ανάγκη εισαγωγής και εγκατάστασης σ γχρονου εξοπλισµο on-line ελέγχου παραγωγής και εξοπλισµο εργαστηριακο ελέγχου services, a direct result of the fact that more and more companies are winning ISO 9000 certification, and for specialised measurement and testing services. The great demand for measurement and testing services is dictated by the need to perform specialised tests on products in order to win the CE certification label which a product must display before it can circulate freely and without restriction throughout the Single Market. 63

TO PIº P IAKO Y THMA KAINOTOMIA THN K. MAK ONIA 2 THE REGIONAL INNOVATION SYSTEM IN C. MACEDONIA ποι τητας προϊ ντων. Οι βιοµηχανίες της περιοχής, µέσω της ενίσχυσης και απ τα αντίστοιχα αναπτυξιακά προγράµµατα, έχουν ήδη ξεκινήσει τον εκσυγχρονισµ τους στον τοµέα αυτ. Στον τοµέα ελέγχου ποι τητας και δοκιµών, υ- πάρχει τάση ανάπτυξης δηµοσίων και ιδιωτικών εργαστηρίων δοκιµών και µετρήσεων, η οποία προωθείται γενικ τερα και απ την εθνική πολιτική α- νάπτυξης του τοµέα αυτο σε περιφερειακ επίπεδο. Η µεγαλ τερη ανάγκη στον τοµέα αυτ είναι η παρξη διαπιστευµένων εργαστηρίων που θα µπορο ν να καλ πτουν συγκεκριµένες ανάγκες βιοµηχανικών κλάδων, οι οποίες προκ πτουν απ την α- νάγκη συµµ ρφωσης προς τις κοινοτικές οδηγίες και τις επιµέρους απαιτήσεις των χωρών εξαγωγής. Παρατηρείται ακ µη µεγάλη ζήτηση σε παροχή υπηρεσιών διακριβώσεων, άµεση συνάρτηση του γεγον τος τι λο και περισσ τερες εταιρείες πιστοποιο νται κατά ΙSO 9000, καθώς και σε παροχή υ- πηρεσιών εξειδικευµένων µετρήσεων/δοκιµών. Η µεγάλη ζήτηση σε µετρήσεις/δοκιµές υπαγορε εται απ την ανάγκη πραγµατοποίησης εξειδικευµένων δοκιµών εν ς προϊ ντος προκειµένου να αποκτηθεί η σήµανση πιστ τητας CE, η οποία είναι υποχρεωτική για ένα προϊ ν προκειµένου να κυκλοφορήσει ελε θερα και χωρίς περιορισµο ς µέσα στην Ενιαία Αγορά. 2 64

7 7 AÓ Ï ÛË ÙË ÂÚÈÊÂÚÂÈ Î Z ÙËÛË TÂ ÓÔÏÔÁ Analysis of Regional Technology Demand H διερε νηση της ζήτησης τεχνολογίας και καινοτοµίας στην Κ. Μακεδονία αποτελεί µία απ τις ση- µαντικ τερες συνιστώσες του Περιφερειακο Τεχνολογικο Προγράµµατος. Σε αντιδιαστολή µε µια µακρά παράδοση τεχνολογικο προγραµµατισµο, που έδινε προτεραι τητα στον τοµέα της προσφοράς θεωρ ντας τι οι παραγωγικοί τοµείς θα προσαρµοσθο ν στην αναβαθµισµένη προσφορά τεχνολογίας, το Πρ γραµµα αυτ προσδιορίζεται απ τη ζήτηση. Η ζήτηση τεχνολογίας καθορίζει τους βασικο ς προσανατολισµο ς του Προγράµ- µατος της Κ. Μακεδονίας και ειδικ τερα δ ο ση- µαντικές στιγµές του: τον προσδιορισµ των προτεραιοτήτων και την εξειδίκευση των έργων στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων. Η διερε νηση της ζήτησης τεχνολογίας πραγµατοποιήθηκε σε τρία επίπεδα: (1) στο επίπεδο σηµαντικών βιοµηχανικών επιχειρήσεων της περιοχής µέσω τεχνοδιαγνώσεων, (2) στο επίπεδο σηµαντικών βιοµηχανικών κλάδων της περιοχής, µέσω συναντήσεων µε επιλεγµένες επιχειρήσεις κάθε κλάδου, (3) στο επίπεδο των τοπικών παραγωγικών συστη- µάτων των νοµών της Κ. Μακεδονίας, µέσω εκθέσεων εµπειρογνωµ νων απ κάθε νοµ. Z ÙËÛË ÙÂ ÓÔÏÔÁ applefi ÈÔÌË ÓÈÎ ÂappleÈ ÂÈÚ ÛÂÈ H αναλυτική και σε βάθος έρευνα πραγµατοποιή- The exploration of technology and innovation demand in C. Macedonia is one of the focal points of the Regional Technology Plan. In contrast to a longstanding tradition of technology planning emphasising the supply side, in the assumption that industry would adapt to improved technology supply, the orientation of this Plan is more conditioned by demand. Technology demand determines the basic orientations of the Central Macedonia RTP and its two fundamental points: the determination of the priorities for action and the fine-tuning of projects within the framework of established priorities. The examination of regional technology demand has been realised on three levels: (1) on the level of major industrial firms in the Region, on the basis of technology auditing; (2) on the level of major industrial branches within the Region, on the basis of meetings with selected companies within each branch; (3) on the level of local productive systems of the prefectures of Central Macedonia, on the basis of reports by experts from each prefecture. Technology demand by industrial firms An in-depth survey was carried out by the Thessaloniki Technology Park It included the selection of 60 major companies in C. Macedonia to be studied, contact with the directors of the selected companies to arrange the meetings, visiting the firm and dis- 5 H Kαινοτ µος Περιφέρεια ñ The Innovative Region 65