Κτηνιατρική Σχολή ΑΠΘ Εκπόνηση Εργασίας 6ο εξάμηνο. Μαιευτικά περιστατικά στη θηλυκή γάτα

Κτηνιατρική Σχολή ΑΠΘ Εκπόνηση Εργασίας 6ο εξάμηνο Μαιευτικά περιστατικά στη θηλυκή γάτα Υπεύθυνος: Βερβερίδης Χαράλαμπος, επίκουρος καθηγητής Εκπόνηση: Μαλιδάκη Μαρία (7743) Φεβρουάριος 2013

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα δεδομένα σχετικά με τη μαιευτική παθολογία στη θηλυκή γάτα δεν είναι τόσο πολυπληθή όσο αυτά που έχουν καταγραφεί για τον σκύλο. Η γάτα έχει έναν ιδιαίτερο ωοθηκικό κύκλο που δυσχεραίνει την παρακολούθηση και τη συσχέτιση των διάφορων μαιευτικών προβλημάτων με συγκεκριμένες φάσεις του κύκλου και των επιπέδων των ορμονών στο ζώο. Σε μία προσπάθεια σύνοψης των συχνότερων μαιευτικών περιστατικών στη θηλυκή γάτα, έγινε καταγραφή και παρουσίαση των περιστατικών του Μαιευτικού Τμήματος της Κλινικής Ζώων Συντροφιάς της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για τις χρονολογίες μεταξύ 10/1992-5/2012. Τα αποτελέσματα της καταγραφής έδειξαν ότι τα περισσότερα μαιευτικά περιστατικά στη θηλυκή γάτα (83%) αφορούν υγιή ζώα χωρίς κάποια παθολογική κατάσταση, τα οποία προσκομίζονται είτε για στείρωση, είτε για διάγνωση και έλεγχο κυοφορίας, είτε για έλεγχο του οιστρικού κύκλου και γενική κλινική εξέταση. Τα παθολογικά περιστατικά αποτελούν το 16% του συνόλου των περιστατικών, και είναι στην πλειοψηφία τους πυομήτρες και δυστοκίες, με τα προβλήματα στο μαστό να ακολουθούν ως τρίτη σημαντικότερη κατηγορία παθολογικών καταστάσεων στη θηλυκή γάτα. Η ορμονική αγωγή με προγεσταγόνα φαίνεται να επηρεάζει την εμφάνιση κυστικής υπερπλασίας του ενδομητρίου και στη συνέχεια την εμφάνιση πυομήτρας, ενώ το νεαρό της ηλικίας του κυοφορούντος ζώου φαίνεται να είναι σημαντικός παράγοντας στην εμφάνιση δυστοκίας στη γάτα. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΘΗΛΥΚΗ ΓΑΤΑ... 4 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 6 ΤΑ ΜΑΙΕΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΗ ΓΑΤΑ... 8 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΜΑΙΕΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ... 13 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΩΟΘΗΚΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ... 13 ΚΥΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ & ΠΥΟΜΗΤΡΑ... 13 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ... 17 ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΤΕΛΟΥΣ ΩΟΘΗΚΥΣΤΕΡΕΚΤΟΜΗΣ... 20 ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΜΗΤΡΑΣ... 20 ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ... 20 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ... 21 ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΗΣΗ: ΑΠΟΒΟΛΗ, ΑΛΛΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ... 21 ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΟΚΕΤΟ: ΔΥΣΤΟΚΙΑ... 21 ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΟΧΕΙΑ: ΜΗΤΡΙΤΙΔΑ, ΚΑΤΑΚΡΑΤΗΣΗ ΕΜΒΡΥΙΚΩΝ ΥΜΕΝΩΝ, ΜΑΣΤΙΤΙΔΑ... 24 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 26 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 28 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα μαιευτικά περιστατικά στον σκύλο και στη γάτα αποτελούν σημαντικό μέρος της κτηνιατρικής κλινικής πράξης, καθώς η αναπαραγωγή των κατοικιδίων ζώων απασχολεί ιδιαίτερα τους ιδιοκτήτες, είτε αυτοί ενδιαφέρονται για την αναπαραγωγή του ζώου τους (οπότε πρόκειται για ασφαλή γονιμοποίηση, κυοφορία και τοκετό), είτε για τη ρύθμιση του ωοθηκικού τους κύκλου ή την πλήρη αναστολή της δυνατότητας αναπαραγωγής. Η ίδια η αναπαραγωγική διαδικασία, αλλά και οι, συχνά χημικές, μέθοδοι ρύθμισης του κύκλου μπορούν να κυλήσουν ομαλά αλλά και να προκαλέσουν παθολογικές καταστάσεις στο ζώο. Επίσης το γεννητικό σύστημα μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα χωρίς να ευθύνονται απαραίτητα επεμβάσεις του κτηνίατρου ή του ιδιοκτήτη. Τα προβλήματα και οι παθολογικές καταστάσεις του γεννητικού συστήματος παρουσιάζονται συχνά στη βιβλιογραφία σε μεγαλύτερη έκταση για τον θηλυκό σκύλο, παρά για τη θηλυκή γάτα. Η λιγότερο εκτενής παρουσίαση των παθολογικών μαιευτικών περιστατικών της γάτας μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι: η γάτα παρουσιάζει ιδιαίτερο ωοθηκικό κύκλο δεν έχει τη σταθερή επίδραση των ορμονών του γεννητικού συστήματος όπως ο σκύλος πιθανώς είναι δυσκολότεροι οι χειρισμοί της για τις απαραίτητες κλινικές εξετάσεις και βιοχημικές μετρήσεις εάν η συμπτωματολογία δεν είναι ιδιαίτερα προφανής, μπορεί να περάσει απαρατήρητη από την ιδιοκτήτη λόγω ιδιοσυγκρασίας και συμπεριφοράς του ζώου Σε μία προσπάθεια παρουσίασης των συχνότερων μαιευτικών περιστατικών στη θηλυκή γάτα, καταγράφηκαν τα περιστατικά του Μαιευτικού Τμήματος της Κλινικής Ζώων Συντροφιάς της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για τις χρονολογίες μεταξύ 10/1992-5/2012. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα φυσιολογικά και τα παθολογικά περιστατικά που αντιμετωπίστηκαν στις Κλινικές, και η συχνότητά τους σε σχέση με το σύνολο των μαιευτικών περιστατικών των θηλυκών γατών. Επίσης, ως συμπλήρωμα στα τα στοιχεία που καταγράφηκαν όσον αφορά τα αίτια προσκόμισης, τη συμπτωματολογία και τη θεραπεία, δίνεται και η βιβλιογραφική προσέγγιση για τα διάφορα περιστατικά. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΘΗΛΥΚΗ ΓΑΤΑ Η γάτα είναι ένα εποχιακά πολυ-οιστρικό ζώο. Η αναπαραγωγική της δραστηριότητα εξελίσσεται κατά τη διάρκεια συγκεκριμένης εποχής του έτους, όταν ο ημερήσιος φωτισμός ξεπερνά τις 10-12 ώρες (Ιανουάριος- Φεβρουάριος ως και Σεπτέμβριος Οκτώβριος). Κατά το χρονικό διάστημα αυτό, γάτες που δεν 4

συζεύγνυνται ενδέχεται να παρουσιάζουν οίστρο κάθε 2-3 εβδομάδες. Η έναρξη της κυκλικής δραστηριότητας του γεννητικού συστήματος της γάτας ξεκινά κατά τους 6-12 μήνες, όταν το βάρος του ζώου φτάσει το 60-80% του ενήλικου (μέσο βάρος ενήλικου περί τα 3-6kg, ανάλογα τη φυλή, το μέγεθος και τη διατροφή). 1 Ο ωοθηκικός κύκλος της γάτας παρουσιάζει τις φάσεις του πρόοιστρου-οίστρου-μεστοίστριου διαστήματος ή δίοιστρου σε ποικίλη συχνότητα ανάλογα τη δυνατότητα σύζευξης, κυοφορίας και γαλουχίας, και τη φάση ανοίστρου, που παρουσιάζεται κατά τη χρονική περίοδο όπου ο ημερήσιος φωτισμός διαρκεί λιγότερο από 10 ώρες, και κατά τη γαλουχία. Τα πιθανά σενάρια του ωοθηκικού κύκλου της γάτας είναι τα εξής: 1. Οίστρος απουσία σύζευξης μεσοίστριο διάστημα οίστρος (τυπικός κύκλος δεσποζόμενης γάτας που μένει εντός κατοικίας και δεν πραγματοποιούνται συζεύξεις) 2. Οίστρος σύζευξη μη ωοθυλακιορρηξία μεσοίστριο διάστημα - οίστρος 3. Οίστρος σύζευξη ωοθυλακιορρηξία μη γονιμοποίηση δίοιστρος οίστρος 4. Οίστρος σύζευξη ωοθυλακιορρηξία γονιμοποίηση αποβολή οίστρος 5. Οίστρος σύζευξη ωοθυλακιορρηξία γονιμοποίηση κυοφορία μη γαλουχία οίστρος 6. Οίστρος σύζευξη ωοθυλακιορρηξία γονιμοποίηση κυοφορία γαλουχία οίστρος ή άνοιστρος γαλουχίας Ο πρόοιστρος δεν εμφανίζεται πάντα στον ωοθηκικό κύκλο της γάτας, και αν εμφανιστεί τότε διαρκεί 12-48 ώρες, με συμπτώματα παρόμοια του οίστρου και επιθετική αντίδραση σε οποιαδήποτε δοκιμή επίβασης από αρσενικό γάτο. Ο οίστρος μπορεί να διαρκέσει 2-19 ημέρες (κατά μέσο όρο 7 ημέρες), ανάλογα την παρουσία ή μη αρσενικού γάτου, ενώ εμφανίζεται και διακόπτεται ξαφνικά. Σε παρουσία αρσενικού διαρκεί 3-6 ημέρες, ενώ σε μη παρουσία του διαρκεί περισσότερο και έπειτα πραγματοποιείται παλινδρόμηση των ωοθυλακίων και οίστρος μετά από 5-20 ημέρες 2. Κατά τον οίστρο, η γάτα τρίβει επίμονα την κεφαλή και το λαιμό σε διάφορα αντικείμενα, έχει χαρακτηριστικό νιαούρισμα, κυλιέται στο δάπεδο και λαμβάνει τη χαρακτηριστική στάση της σύζευξης (χαμήλωμα του πρόσθιου μέρους του σώματος, στήριξη στους αγκώνες, ανύψωση πυέλου, τοποθέτηση ουράς στο πλάι, κινήσεις ποδηλατισμού και ρυθμικό χτύπημα των οπίσθιων άκρων). Το μέγεθος και η εμφάνιση των εξωτερικών γεννητικών οργάνων δεν αλλάζει εμφανώς. 1 Κωνσταντίνος Μ. Μπόσκος (Θεσσαλονίκη 2004), Σημειώσεις Αναπαραγωγής Σαρκοφάγων, Εκδόσεις Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τμήμα Εκδόσεων) 2009-2010 2 Παύλος Ν. Τσακάλωφ, Μαιευτική των Κατοικιδίων Ζώων, Β Έκδοση, Εκδόσεις Αϊβάζη (Θεσσαλονίκη) 5

Η ωοθυλακιορρηξία στη γάτα πραγματοποιείται μέσω του ερεθίσματος της συνουσίας ή παρόμοιου ερεθίσματος 24-30 ώρες μετά το ερέθισμα (ακόμα και μέσω υπερβολικής φροντίδας και χαδιών του ιδιοκτήτη, λόγω της ύπαρξης υποδοχέων ανάλογων με εκείνους της γεννητικής οδού και στην οσφυική χώρα της γάτας). Εάν δεν πραγματοποιηθεί γονιμοποίηση, ακολουθεί δίοιστρος που διαρκει 35-40 ημέρες και που χαρακτηρίζεται από την παρουσία λειτουργικών ωχρών σωματίων και την έκκριση προγεστερόνης. Η γάτα γεννά κατά μέσο όρο 2 φορές το χρόνο (και κατά μέσο όρο 4 γατάκια τη φορά), και η κυοφορία διαρκεί περί τις 52-74 ημέρες από την τελευταία ή την πρώτη σύζευξη αντίστοιχα. Ο άνοιστρος γαλουχίας διαρκεί 3-6 εβδομάδες, και μετά το ζώο επανέρχεται σε οίστρο. Εάν η γάτα δε γαλουχήσει τα νεογέννητά της ή γαλουχήσει πολύ μικρό αριθμό από αυτά (1-2 νεογέννητα), μπορεί να επιστρέψει σε οίστρο ακόμα και 1 εβδομάδα μετά τον τοκετό. ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Οι διαγνωστικές εξετάσεις του γεννητικού συστήματος της θηλυκής γάτας αποσκοπούν στον γενικό έλεγχο της κατάστασής του και την διερεύνηση της περαιτέρω συμπτωματολογίας που μπορεί να παρουσιάζει το ζώο, καθώς και στη διάγνωση κυοφορίας, σταδίων της εγκυμοσύνης αλλά και φάσεων του ωοθηκικού κύκλου. Η λήψη ενός πλήρους ιστορικού είναι ουσιαστικής σημασίας, και πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με: 1. τη γενική κατάσταση του ζώου, 2. τη διατροφή του, 3. τον επαρκή εμβολιασμό και αποπαρασιτισμό, 4. το ιστορικό παλαιότερων ασθενειών, 5. τις φαρμακευτικές αγωγές που τυχόν έχει λάβει ή λαμβάνει, 6. την αναπαραγωγική του δραστηριότητα (ωοθηκικός κύκλος και συμπτώματα οίστρου, επαφή με άλλα ζώα, συζεύξεις ή απομόνωση, παλαιότεροι τοκετοί και προβλήματα από το γεννητικό σύστημα, στείρωση) 7. τα συμπτώματα από το γεννητικό σύστημα που παρατήρησε ο ιδιοκτήτης Πριν την εξέταση του γεννητικού συστήματος απαιτείται πλήρης κλινική εξέταση του ζώου. Έπειτα δίνεται εστίαση στο γεννητικό σύστημα, ελέγχοντας την εξωτερική εμφάνιση των γεννητικών οργάνων (τραυματισμοί, μορφώματα, νεοπλασίες) και το τυχόν έκκριμα που μπορεί να υπάρχει. Το έκκριμα στη γάτα μπορεί να είναι αιμορραγικό σε τραυματισμούς, αποβολή, αιμορραγική διάθεση, κατακράτηση εμβρυικών 6

υμένων και σοβαρή κολπίτιδα, υποπράσινο/σκοτεινό αιμορραγικό σε κατακράτηση εμβρυικών υμένων και στη λοχεία, και υποκίτρινο, κίτρινο, γκριζωπό, καστανέρυθρο ή καστανοπράσινο σε πυομήτρα. Σε περίπτωση που ο ιδιοκτήτης αγνοεί το κατά πόσο το ζώο έχει στειρωθεί (πχ αν έχει υιοθετηθεί και δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το παρελθόν του), αναζητούνται σημεία ωοθυκηστερεκτομής (ουλές από τομές, κομμένο πτερύγιο ωτός που ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί ως σήμανση στείρωσης στα αδέσποτα ζώα). Επίσης εφαρμόζεται ψηλάφηση του γεννητικού διαμέσω των κοιλιακών τοιχωμάτων, όπου τα κέρατα φυσιολογικά εντοπίζονται στην οπίσθια μοίρα της υποσφυικής χώρας, αριστερά και δεξιά από την σπονδυλική στήλη 3. Η ψηλάφηση βοηθά στην αξιολόγηση του μεγέθους των κεράτων, το οποίο μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια του ωοθηκικού κύκλου και της κυοφορίας, αλλά και σε παθολογικές καταστάσεις όπως η πυομήτρα. Οι ωοθήκες και οι ωαγωγοί δεν είναι δυνατό να ψηλαφηθούν. Η εξέταση με κολποσκόπιο δε βρίσκει εφαρμογή στη γάτα, καθώς ο κόλπος είναι ιδιαίτερα βραχύς (περί τα 4 εκατοστά). Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι δε χρησιμοποιείται κολποσκόπιο ή κολποδιαστολέας για τη λήψη οποιουδήποτε δείγματος από τον κόλπο με βαμβακοφόρο στυλεό, αλλά γίνεται απευθείας προσεκτική εισαγωγή του στον κόλπο, με έκταση του αιδοίου με το χέρι. Η κυτταρολογική εξέταση κολπικού επιχρίσματος στη γάτα παρουσιάζει ομοιότητες με τα ευρήματα στο σκύλο, αλλά τα κυτταρολογικά όρια των διαφόρων φάσεων του ωοθηκικού κύκλου δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ξεκάθαρα. Επίσης ελέγχονται οι μαστοί του ζώου για να αξιολογηθεί η λειτουργία τους (ανάπτυξη παρεγχύματος, παραγωγή γάλακτος κοκ), και η ύπαρξη νεοπλασμάτων ή μαστίτιδας. Στις εργαστηριακές εξετάσεις μπορούν να συμπεριληφθούν η γενική αίματος και οι βιοχημικές εξετάσεις, η καλλιέργεια ούρων και η ουρολογική εξέταση, και η καλλιέργεια εκκρίματος από το πρόσθιο τμήμα του κόλπου (αμφισβητείται λόγω συχνής απομόνωσης των ίδιων μικροοργανισμών τόσο από φυσιολογικά όσο και απο ασθενή ζώα). Οι ακτινολογικές εξετάσεις με ή χωρίς τη χρήση σκιαγραφικής ουσίας μπορούν να βοηθήσουν στην περαιτέρω διερεύνηση προβλημάτων του γεννητικού συστήματος (πυομήτρα, κατακράτηση εμβρυικών υμένων, νεκρά ή μουμιοποιημένα έμβρυα) αλλά και στη διάγνωση φυσιολογικής κυοφορίας. Ακολούθως μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπερηχογράφημα, και ως τελική μέθοδος η ερευνητική λαπαροτομή, η οποία μπορεί να δώσει την πληρέστερη εικόνα για την κατάσταση του γεννητικού συστήματος. Όσον αφορά τη διάγνωση κυοφορίας στη γάτα, γίνεται 4 : με υπερηχογράφημα (B-mode, κεφαλή 7,5-12 MHz) από τις 14 ημέρες της γονιμοποίησης και μετά 3,4 Κωνσταντίνος Μ. Μπόσκος (Θεσσαλονίκη 2004), Σημειώσεις Αναπαραγωγής Σαρκοφάγων, Εκδόσεις Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τμήμα Εκδόσεων) 2009-2010 7

ψηλάφηση διογκώσεων κατά μήκος της μήτρας, διαμέσω των κοιλιακών τοιχωμάτων, τη 16 η -35 η ημέρα (όχι αργότερα λόγω υπερπλήρωσης της κοιλιακής κοιλότητας και της ομοιόμορφης διόγκωσης των κεράτων της μήτρας σε όλο τους το μήκος) Doppler όπου εντοπίζεται η καρδιά του εμβρύου μετά την 21 η ημέρα Ακτινογράφημα (εντόπιση των εμβρυικών σάκων) μετά την 23 η -25 η ημέρα Ακτινογράφημα (εντόπιση σκελετών των εμβρύων) μετά την 43 η ημέρα Η διάγνωση κυοφορίας στη γάτα με τη μέτρηση συγκέντρωσης της προγεστερόνης (P4) είναι ανασφαλής εξαιτίας της πιθανότητας εκδήλωσης διοίστρου στο ίδιο χρονικό διάστημα. ΤΑ ΜΑΙΕΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΗ ΓΑΤΑ Από τη συλλογή των περιστατικών του Μαιευτικού Τμήματος της Κλινικής Ζώων Συντροφιάς της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για τις χρονολογίες μεταξύ 10/1992-5/2012, καταγράφηκαν τα εξής στοιχεία για τα περιστατικά που αφορούσαν τις θηλυκές γάτες: ΜΑΙΕΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΘΗΛΥΚΩΝ ΓΑΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΑΠΘ 10/1992 ΕΩΣ 5/2012 Είδος περιστατικού Αριθμός Μη παθολογικά περιστατικά 878 Παθολογικά περιστατικά 174 Παραπέμφθηκαν 13 Σύνολο 1065 ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Είδος περιστατικού Αριθμός Προγεστερόνη Οιστρογόνα Πυομήτρα 72 31 0 Δυστοκία 53 8 0 Μαστός 19 3 0 Παθολογικά περιστατικά κύησης 13 0 0 Επιλόχεια νοσήματα γεννητικού 7 1 0 Σύνδρομο ατελούς ωοθηκυστερεκτομής 5 3 1 Άλλο 3 0 0 Νεοπλασία 2 0 0 Σύνολο 174 46 1 ΟΡΜΟΝΕΣ Είδος περιστατικού Προγεστερόνη Οιστρογόνα Σύνολο Όχι ορμόνες ορμόνες ΚΦ 108 2 110 768 Παθολογικά 46 1 47 127 Σύνολο 154 3 157 908 8

Από το σύνολο 1065 περιστατικών, τα 878 αφορούσαν περιστατικά που το γεννητικό σύστημα του ζώου δεν παρουσίαζε παθολογική κατάσταση, τα 174 περιστατικά ήταν παθολογικά και 13 περιστατικά παραπέμφθηκαν σε άλλον τομέα των Κλινικών. Τα μη παθολογικά περιστατικά αφορούσαν κατά τη συντριπτική πλειοψηφία ωοθηκυστερεκτομές σε φυσιολογικά ζώα (ως πρόληψη αναπαραγωγής) ή ζώα με ανεπιθύμητη κυοφορία (852 περιστατικά - 97% επί του συνόλου των μη παθολογικών περιστατικών), και μετέπειτα διάγνωση και εξέλιξη κυοφορίας (12 περιστατικά - 1,4%), έλεγχο συμπτωμάτων ανησυχίας/ανορεξίας/κατάπτωσης (4 περιστατικά - 0,5%), γενικό μαιευτικό έλεγχο (4 περιστατικά - 0,5%), έλεγχο λοχείας (3 περιστατικά 0,4%) και σταδιοποίηση/έλεγχο οίστρου (3 περιστατικά - 0,4%). Τα παθολογικά περιστατικά αποτελούνταν, κατά σειρά συχνότητας, από: πυομήτρα - κυστική υπερπλασία του ενδομητρίου (72), δυστοκία (53), προβλήματα του μαστού (19), παθολογικά περιστατικά κύησης (13), επιλόχεια νοσήματα γεννητικού (7), σύνδρομο ατελούς ωοθηκυστερεκτομής (5) και νεοπλασία (2). Υπήρξαν ακόμη 3 άλλα, αταξινόμητα παθολογικά περιστατικά. Σε 157 από το σύνολο των 1065 περιστατικών είχε δοθεί ορμονική αγωγή. Τα 110 περιστατικά αφορούσαν ζώα χωρίς παθολογική κατάσταση, εκ των οποίων τα 108 είχαν λάβει αγωγή με προγεσταγόνα και 2 με οιστρογόνα. Τα 47 περιστατικά αφορούσαν ζώα με παθολογικές καταστάσεις, εκ των οποίων 46 είχαν λάβει αγωγή με προγεσταγόνα και 1 με οιστρογόνα. Στατιστικά, τα περιστατικά παρουσιάζονται ως εξής: Παθολογικά Περιστατικά 16% Σύνολο περιστατικών Παραπέμφθηκαν 1% Μη παθολογικά περιστατικά 83% 9

Μη παθολογικά περιστατικά και ορμόνες Με ορμονική αγωγή 13% Χωρίς ορμονική αγωγή 87% Σύνδρομο ατελούς ωοθηκυστερεκτομής 3% Επιλόχεια νοσήματα γεννητικού Παθολογικά 4% περιστατικά κύησης 7% Παθολογικά περιστατικά Άλλο 2% Μαστός 11% Πυομήτρα 42% Δυστοκία 31% 10

Παθολογικά περιστατικά και ορμόνες Με ορμονική αγωγή 27% Χωρίς ορμονική αγωγή 73% Ανάλογα με την ηλικιακή διακύμανση, τα περιστατικά κυμαίνονται ως εξής: Τα μη παθολογικά περιστατικά αφορούν κυρίως ζώα ηλικίας 0-5 ετών. Το στοιχείο αυτό φαίνεται να συμπίπτει με το γεγονός ότι τα περισσότερα μη παθολογικά περιστατικά (98,4% του συνόλου των μη παθολογικών περιστατικών) αφορούν σε ωοθηκυστερεκτομές που πραγματοποιήθηκαν σε νεαρή ηλικία ώστε να προληφθεί η αναπαραγωγική δραστηριότητα του ζώου, ή σε διακοπή ή διάγνωση κυοφορίας σε ζώα που βρίσκονταν σε ηλικία αυξημένης αναπαραγωγικής δραστηριότητας. Από τα παθολογικά περιστατικά, σε συσχέτιση με την ηλικία, αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι τα περιστατικά δυστοκίας αφορούσαν κυρίως ζώα 0-5 ετών (74% του συνόλου των περιστατικών δυστοκίας), ενώ ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 38% αφορούσε ζώα ως 1 έτους, που μπορεί να αιτιολογήσει το φαινόμενο αυξημένου ποσοστού δυστοκίας σε πολύ νεαρά ζώα που μόλις έχουν ξεκινήσει την αναπαραγωγική τους δραστηριότητα. Περισσότερα για τη δυστοκία θα αναφερθούν παρακάτω, στην παρουσίαση των συχνότερων παθολογικών περιστατικών στη θηλυκή γάτα, βάσει των περιστατικών που καταγράφηκαν. 11

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΣΤΑ ΜΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Ηλικίες μη παθολογικών περιστατικών Αριθμός 0-1 έτους 417 1,1-5 ετών 380 5,1-10 ετών 50 Μεγαλύτερα των 10 ετών 2 Ελλιπή στοιχεία 29 Σύνολο 878 Ηλικίες μη παθολογικών περιστατικών Μεγαλύτερα των 10 ετών 0% 5,1-10 ετών 6% Ελλιπή στοιχεία 3% 1,1-5 ετών 43% 0-1 έτους 48% ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΗΛΙΚΙΩΝ ΣΤΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Ηλικίες παθολογικών περιστατικών 0-1 1,1-5 5,1-10 Μεγαλύτερα Ελλιπή Σύνολο έτους ετών ετών των 10 ετών στοιχεία Πυομήτρα 12 18 22 11 9 72 Δυστοκία 20 19 7 1 6 53 Μαστός 6 3 3 6 1 19 Παθολογικά περιστατικά κύησης 5 4 3 0 1 13 Επιλόχεια νοσήματα γεννητικού 3 1 2 1 0 7 Σύνδρομο ατελούς ωοθηκυστερεκτομής 0 2 3 0 0 5 Άλλο 3 0 0 0 0 3 Νεοπλασία 1 0 1 0 0 2 Σύνολο 50 47 41 19 17 174 12

Ηλικίες παθολογικών περιστατικών Ελλιπή στοιχεία 10% Μεγαλύτερα των 10 ετών 11% 0-1 έτους 29% 5,1-10 ετών 23% 1,1-5 ετών 27% ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΜΑΙΕΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα παθολογικά μαιευτικά περιστατικά, όπως καταγράφηκαν από το Μαιευτικό Τμήμα της Κλινικής Ζώων Συντροφιάς της Κτηνιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για τις χρονολογίες μεταξύ 10/1992-5/2012. Τα περιστατικά κατατάσσονται σε 2 κατηγορίες: παθολογικά περιστατικά του ωοθηκικού κύκλου, και παθολογικά περιστατικά της αναπαραγωγής, που περιαμβάνουν τα περιστατικά κατά την κύηση, τον τοκετό και τη λοχεία. Αναφέρονται συνοπτικά τα δεδομένα σχετικά με την συμπτωματολογία, τη διάγνωση και τη θεραπεία που προέκυψαν από την καταγραφή των περιστατικών, αλλά και από στοιχεία της υπάρχουσας βιβλιογραφίας. ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΩΟΘΗΚΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΚΥΣΤΙΚΗ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ & ΠΥΟΜΗΤΡΑ Η κυστική υπερπλασία του ενδομητρίου αποτελεί πρόδρομο της πυομήτρας, και για τον λόγο αυτό παρουσιάζεται μαζί με τα περιστατικά πυομήτρας. Ο δίοιστρος και η δράση της προγεστερόνης, η κατά συνέπεια κυστική υπερπλασία του ενδομητρίου και η μόλυνση της μήτρας από μικροοργανισμούς είναι οι βασικοί παράγοντες που υπεισέρχονται στη δημιουργία πυομήτρας. 13

Το γεννητικό σύστημα της γάτας δε βρίσκεται συχνά υπό την παρατεταμένη επίδραση της προγεστερόνης υπό φυσιολογικές συνθήκες, καθώς το ζώο δε βρίσκεται συχνά σε δίοιστρο, όπου κυριαρχεί η προγεστερόνη (υπενθυμίζεται ότι η φάση του διοίστρου προϋποθέτει σύζευξη, ωοθυλακιορρηξία και απουσία γονιμοποίησης). Παρ ολ αυτά, μπορεί να εμφανισθεί υπερπλασία και υπερτροφία του ενδομητρίου λόγω της χρήσης προγεσταγόνων, τα οποία χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για την αποφυγή γονιμοποίησης του ζώου και τη διακοπή των ενοχλητικών, κατά τον ιδιοκτήτη, συμπτωμάτων του οίστρου της γάτας. Σε δεύτερη μοίρα αναφέρονται οι άγονες συζεύξεις (και άρα η παρουσία διοίστρου) και η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας με τεχνητά μέσα (όπως αναφέρθηκε, ακόμα και με τη φροντίδα και την επαφή από τον ιδιοκτήτη). Τα οιστρογόνα μπορούν επίσης να συνεισφέρουν στη δημιουργία πυομήτρας, καθώς αυξάνουν τους υποδοχείς προγεστερόνης στη μήτρα. Από τα 72 ζώα που προσκομίστηκαν στις Κλινικές και διαγνώστηκαν με πυομήτρα ή κυστική υπερπλασία του ενδομητρίου, τα 31 (43% επί του συνόλου των ζώων με πυομήτρα/κυστική υπερπλασία ενδομητρίου) λάμβαναν ορμονική αγωγή με προγεσταγόνα. ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Τα περιστατικά που διαγνώσθηκαν ως κυστική υπερπλασία του ενδομητρίου στις γάτες, προσκομίστηκαν στις Κλινικές για διενέργεια ωοθηκυστερεκτομής χωρίς κάποια συμπτωματολογία, και η διάγνωση προέκυψε έπειτα από εξέταση της μήτρας μετά την αφαίρεσή της. Η κυστική υπερπλασία του ενδομητρίου μπορεί να προκαλέσει αγονιμότητα, πρώιμους εμβρυικούς θανάτους και μικρές τοκετοομάδες, υδρομήτρα και βλεννομήτρα. 5 Τα περιστατικά που διαγνώσθηκαν ως πυομήτρα προσκομίστηκαν με τα εξής συμπτώματα και αίτια: Έκκριμα από το γεννητικό, κατά κύριο λόγο πυώδες, και δευτερευόντως αιματηρό ή λευκωπό (προσοχή: μπορεί να υπάρχει έκκριμα αλλά να διαφεύγει της προσοχής του ιδιοκτήτη λόγω της τάσης συχνού αυτοκαθαρισμού της γάτας) Ανορεξία, κατάπτωση, πυρετός, υποθερμία (σε περίπτωση σηψαιμικού σοκ) Πολυουρία, πολυδιψία και έμετος Διόγκωση κοιλιακής χώρας ή/και υποψία εγκυμοσύνης από τον ιδιοκτήτη Δυσουρία και λείξη περινεϊκής χώρας Τυχαίο εύρημα κατά την προσκόμιση για ωοθηκυστερεκτομή ή κατά την εξέταση για άλλα νοσήματα 5 C.F. Agudelo (2005), Cystic endometrial hyperplasia pyometra complex in cats. A review, Veterinary Quarterly, 27:4, 173-182 14

Εικόνα 1: πυομήτρα σε γάτα (αφαίρεση της μήτρας) http://www.uoguelph.ca/~rfoster/repropath/female/cat/f%20fel%20uterus%20stump%20pyometra%2039wl.jpg ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ζώα τα οποία προσκομίζονται με ανορεξία, κατάπτωση, έμετο, πολυουρία και πολυδιψία, αφυδάτωση και ακέραιο γεννητικό σύστημα είναι ύποπτα για πυομήτρα. Το ιστορικό, η χορήγηση ορμονών για τη ρύθμιση του αναπαραγωγικού κύκλου, τα ευρήματα κατά την ψηλάφηση (διόγκωση κοιλίας, μήτρας ή κεράτων της μήτρας) και την ακτινολογική εξέταση μπορούν να καθοδηγήσουν την τελική διάγνωση. Η ψηλάφηση και οι χειρισμοί στην κοιλιακή χώρα πρέπει να γίνονται με προσοχή προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα ρήξης του τοιχώματος της μήτρας, και η πρόκληση περιτονίτιδας. Ο αιματολογικός και βιοχημικός έλεγχος βοηθά στην προσθήκη ενδείξεων πυομήτρας (αύξηση των ουδετερόφιλων και απόκλιση αριστερά) και τη διαφορική διάγνωση από άλλα νοσήματα που δίνουν πολυουρία, πολυδιψία και έμετους, και προπάντον είναι χρήσιμος σε περίπτωση που το ζώο πρέπει να χειρουργηθεί άμεσα, για την εκτίμηση της γενικής του κατάστασης. Η ανάλυση ούρων μπορεί επίσης να βοηθήσει στην τελική διάγνωση, αλλά δε συνιστάται η παρακέντηση της ουροδόχου κύστης σε περίπτωση πυομήτρας, λόγω πιθανότητας τρώσης του τοιχώματος της μήτρας, και κατά συνέπεια ενδεχόμενη περιτονίτιδα. Σε περίπτωση που πρέπει να διεξαχθεί κυστοκέντηση, συστήνεται να γίνεται με την καθοδήγηση υπερήχου. Η διάγνωση πυομήτρας μπορεί να υποστηριχθεί πλήρως με τη διεξαγωγή υπερηχοτομογραφίας, όπου παρουσιάζεται ένας σωληνοειδής σχηματισμός γεμάτος υγρά, χωρίς την παρουσία εμβρυικών στοιχείων. 6 6 Κωνσταντίνος Μ. Μπόσκος (Θεσσαλονίκη 2004), Σημειώσεις Αναπαραγωγής Σαρκοφάγων, Εκδόσεις Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τμήμα Εκδόσεων) 2009-2010 15

Εικόνα 2: πυομήτρα σε γάτα, με χρήση υπερήχου. Ο νεφρός βρίσκεται αριστερά, και το κέρας της μήτρας δεξιά επάνω. http://www.merckvetmanual.com/mvm/htm/bc/repfs902.htm ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Η ωοθηκυστερεκτομή αποτελεί την θεραπεία εκλογής για την πυομήτρα, και αποτρέπει την εμφάνιση πυομήτρας σε περίπτωση κυστικής υπερπλασίας του ενδομητρίου. Στα περιστατικά που διαγνώσθηκαν στις κλινικές, διενεργήθηκε ωοθηκυστερεκτομή ως αντιμετώπιση της πυομήτρας στα 47 από τα 62 περιστατικά (74% των περιπτώσεων). Επίσης δόθηκε, και προτείνεται, παράλληλη υποστήριξη του ζώου με οροθεραπεία και αντιβιοτικά (πενικιλλίνη, αμοξικιλίνη, κεφαλοσπορίνες, κεφαζολίνη, μαρμποφλοξασίνη, για 7-10 ημέρες). Σε πολύ βαριά περιστατικά, κρίθηκε απαραίτητη η νοσηλεία του ζώου για μερικές ημέρες στις Κλινικές, μέχρι τη σταθεροποίηση της γενικής κατάστασής του. Σε 6 περιστατικά ζώων που προσκομίσθηκαν με έκκριμα από το γεννητικό και διαγνώσθηκε πυομήτρα, συστάθηκε συντηρητική αγωγή, η οποία γενικότερα μπορεί να δοκιμαστεί σε περιπτώσεις όπου η γενική κατάσταση του ζώου δεν έχει επηρεαστεί, και συνήθως όταν αυτό είναι νεαρό (ως 6-7 ετών). Η αγωγή περιλαμβάνει τη χρήση αντιβιοτικών, χαλαρωτικών του τραχήλου και φυσικής προσταγλανδίνης F2α (0,1 mg/kg SC, 1-2 φορές τη μέρα, για 5 ημέρες). Σημειώνεται όμως ότι υπάρχει ο κίνδυνος ρήξης της μήτρας λόγω των προκαλούμενων συσπάσεων, καθώς και πλήθος παρενεργειών από την προσταγλανδίνη (όπως έμετος, διέγερση, ταχυκαρδία, έντονο νιαούρισμα και γλείψιμο του σώματος). Η χορήγηση ατροπίνης 15 λεπτά προ της χορήγησης προσταγλανδίνης μπορεί να περιορίσει την έκταση των παρενεργειών. Στα 10 περιστατικά κυστικής υπερπλασίας του ενδομητρίου, η διάγνωση έγινε μετά την ωοθηκυστερεκτομή, καθώς τα ζώα ήταν ασυμπτωματικά, ενώ για 8 περιστατικά, τα στοιχεία των καταγραφών σχετικά με τη θεραπεία που ακολουθήθηκε ήταν ελλιπή. 16

ΠΡΟΓΝΩΣΗ Η πρόγνωση σε περίπτωση πυομήτρας εξαρτάται από το αν η πυομήτρα είναι ανοικτή (έκκριμα από το γεννητικό) ή κλειστή (συχνά απουσία εκκρίματος), την κατάσταση στην οποία θα προσκομιστεί το ζώο και τα μέτρα που θα ληφθούν για την αντιμετώπισή της. Ζώα που προσκομίζονται με συμπτώματα τοξιναιμίας σηψαιμίας και γενικευμένη κακή κλινική κατάσταση έχουν λιγότερες πιθανότητες επιβίωσης και ανάρρωσης, ακόμα και μετά τη διεξαγωγή ωοθηκυστερεκτομής. Έχουν καταγραφεί 3 περιστατικά όπου το ζώο απεβίωσε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στις Κλινικές. Ζώα που προσκομίζονται πριν την έναρξη έντονων συμπτωμάτων (έμετος, πολυουρία, πολυδιψία) ή με πιθανή ανοικτή πυομήτρα, και στα οποία η θεραπεία και η ωοθηκυστερεκτομή διεξάγεται χωρίς καθυστέρηση, έχουν καλύτερη πρόγνωση. Η ωοθηκυστερεκτομή είναι επίσης και η μέθοδος εκλογής για την πρόληψη εμφάνισης ή επανεμφάνισης της πυομήτρας. ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Ο μαστός αποτελεί μέρος της εξέτασης κατά τη γενική κλινική εξέταση του γεννητικού συστήματος, καθώς η λειτουργία του και η χρησιμότητά του είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη λειτουργία του γεννητικού και την αναπαραγωγική δραστηριότητα του ζώου. Οι παθολογικές καταστάσεις που έχουν καταγραφεί για το μαστό της γάτας από τα περιστατικά των Κλινικών, αφορούν σε μαστίτιδες και υπερπλασία ή κακοήθη νεοπλάσματα του μαστού. Οι μαστίτιδες περιγράφονται στην ενότητα των παθολογικών περιστατικών της αναπαραγωγής, ως νόσημα που συναντάται κατά τη λοχεία. Όσον αφορά τα νεοπλάσματα του μαστού της γάτας, αποτελούν το 1/3 όλων των νεοπλασμάτων αυτού του ζώου και είναι κακοήθη (αδενοκαρκινώματα) κατά το 85-90% περίπου. Παρατηρούνται συνήθως σε γάτες 8-12 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστούν και σε μικρότερες ηλικίες. Η χορήγηση συνθετικών προγεσταγόνων για την αποτροπή αναπαραγωγής στη γάτα έχει αναφερθεί ως σημαντικός παράγοντας εμφάνισης νεοπλασμάτων στο μαστό. Η υπερπλασία του μαστού στη γάτα είναι μια καλοήθης κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υπερβολική αύξηση του μαστικού παρεγχύματος ένος ή περισσότερων μαστών. Συχνά είναι ορμονο-εξαρτώμενη διαδικασία και μπορεί να συμβεί κατά την κυριαρχία της προγεστερόνης στον ωοθηκικό κύκλο του ζώου, ή κατά την αγωγή με προγεσταγόνα. 7 7 The Merck Veterinary Manual, http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/112005.htm 17

Εικόνα 3: υπερπλασία μαστού στη γάτα http://www.merckvetmanual.com/mvm/htm/bc/repfs901.htm ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Από τα 19 περιστατικά που προσκομίστηκαν στις Κλινικές για εξέταση του μαστού, τα 14 είχαν ως αίτιο προσκόμισης τη διόγκωση ενός ή περισσότερων μαστών ή την ψηλάφηση/παρουσία μάζας, ενώ σε μερικά από αυτά υπήρχε εξέλκωση, έκκριμα από τη θηλή ή πόνος κατά την ψηλάφηση. Ανορεξία και κατάπτωση παρουσιάστηκε σε 1 από τα περιστατικά, στο οποίο συνυπήρχε και διόγκωση του μαστού. Η υπερπλασία του μαστού και γενικότερα τα νεοπλάσματα του μαστού στη γάτα παρουσιάζονται ως σαφείς διογκώσεις και ψηλαφητές μάζες των μαστών, με ερυθρότητα του δέρματος, ενώ μερικές φορές υπάρχουν και δερματικά έλκη ή οίδημα των οπίσθιων άκρων. Η κλινική εικόνα συγχέεται εύκολα με την εικόνα της μαστίτιδας. Ανάλογα το χρονικό διάστημα ύπαρξης του νεοπλάσματος, το αν είναι κακόηθες και το αν έχει δώσει μεταστάσεις, μπορεί να επηρεαστεί η γενική κατάσταση της υγείας του ζώου δίνοντας ένα πλήθος συμπτωμάτων, όπως κατάπτωση, πυρετός, ανορεξία, απώλεια σωματικού βάρους, δύσπνοια (λόγω μετάστασης σε πνεύμονες), μεταβολές στο βιοχημικό προφίλ του ζώου κοκ. ΔΙΑΓΝΩΣΗ Για τη διάγνωση υπερπλασίας ή νεοπλάσματος του μαστού απαιτείται η ακτινογραφία θώρακος (2 πλάγιες λήψεις και 1 κοιλιοραχιαία), ενώ η υπερηχοτομογραφία μπορεί να συνεισφέρει στη διάγνωση αλλά και στον έλεγχο των επιχώριων λεμφογαγγλίων. Τα ακτινογραφήματα μπορούν να δείξουν επίσης τυχόν μεταστάσεις στους πνεύμονες, που αποτελούν τη συχνότερη μετάσταση στο αδενοκαρκίνωμα του μαστού της γάτας. 8 Οι αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις είναι απαραίτητες ιδίως για τη διερεύνηση παρανεοπλασματικών 8 Stephen J. Birchard, Robert G. Sherding (2008), SAUNDERS, Έγχειρίδιο Κτηνιατρικής των Μικρών Ζώων, Τρίτη Έκδοση, MENDOR Editions SA 18

συνδρόμων. Ιστοπαθολογική εξέταση διενεργείται μετά την αφαίρεση του νεοπλάσματος (καθώς το 85% των νεοπλασμάτων αναμένεται να είναι κακοήθη), και θα δώσει την οριστική διάγνωση. Στις Κλινικές, από τα 19 περιστατικά που προσκομίστηκαν για εξέταση μαστού, τα 11 διαγνώστηκαν με νεόπλασμα ή υπερπλασία του μαστού. Τα 3 περιστατικά είχαν ελλιπή στοιχεία σχετικά με τη διάγνωση. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Όσον αφορά τα νεοπλάσματα και την υπερπλασία του μαστού, από τα 6 περιστατικά υπερπλασίας τα 3 αντιμετωπίστηκαν συντηρητικά με επανεξέταση ανά τακτά χρονικά διαστήματα, το 1 με ωοθηκυστερεκτομή, και το 1 με μαστεκτομή. Σε 1 περιστατικό δεν υπήρξε ανταπόκριση από τον ιδιοκτήτη. Στα 5 περιστατικά με νεοπλάσματα μαστού διενεργήθηκε μαστεκτομή ως θεραπεία. Στη γάτα, λόγω της συχνής κακοήθειας, συνιστάται η εξαίρεση όλων των μαστών, ή όλου του στίχου στον οποίο εμφανίζεται το νεόπλασμα, προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες υποτροπής, χωρίς όμως να αυξάνεται ο χρόνος ζωής του ζώου. Ο συνδυασμός χημειοθεραπείας μετά τη μαστεκτομή (δοξορουβικίνη, κυκλοφωσφαμίδη, καρβοπλατίνη, κάθε 3-4 εβδομάδες, για 4-6 επαναλήψεις) φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει στην καθυστέρηση μεταστάσεων, αλλά τα ζώα παρουσιάζουν ανορεξία και καταστολή του μυελού των οστών ως παρενέργειες. 9 Η ωοθηκυστερεκτομή κατά την εμφάνιση υπερπλασίας του μαστού έχει ως αποτέλεσμα την επαναφορά του στο φυσιολογικό στάδιο και την μείωση των πιθανοτήτων υποτροπής. ΠΡΟΓΝΩΣΗ Η πρόγνωση στις παθολογικές καταστάσεις του μαστού της γάτας έχει σημασία όσον αφορά τα νεοπλάσματα του μαστού. Το σημαντικότερο προγνωστικό σημείο για τη γάτα είναι το μέγεθοςτου όγκου. Γάτες με όγκους στο μαστό μικρότερους των 2 εκατοστών έχουν πιθανότητες επιβίωσης πάνω από 3-4 έτη, ενώ όγκοι μεγαλύτεροι των 3-4 εκατοστών δίνουν χρόνο επιβίωσης ως και 6 μήνες. Ο βαθμός διαφοροποίησης των νεοπλασματικών κυττάρων (μεγαλύτερος βαθμός συνεπάγεται καλύτερη πρόγνωση) και η έκταση της χειρουργικής επέμβασης (μεγαλύτερη έκταση δίνει καλύτερη πρόγνωση) παίζουν επίσης ρόλο. 9 The Ohio State University, College of Veterinary Medicine, Veterinary Medical Center Feline Mammary Tumors, http://vet.osu.edu/vmc/feline-mammary-tumors 19

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΤΕΛΟΥΣ ΩΟΘΗΚΥΣΤΕΡΕΚΤΟΜΗΣ Τα 4 από τα 5 περιστατικά που προσκομίστηκαν στις Κλινικές με υποψία συνδρόμου ατελούς ωοθηκυστερεκτομής της γάτας, αφορούσαν την παρουσία οίστρου ενώ το ζώο είχε ήδη υποβληθεί σε ωοθηκυστερεκτομή, ενώ ένα περιστατικό αφορούσε παρατεταμένο οίστρο (το οποίο αντιμετωπίστηκε με ωοθηκυστερεκτομή). Τα περιστατικά που αφορούσαν τον παραμένων οίστρο ελέγχθηκαν με ερευνητική λαπαροτομή για πιθανή εύρεση παραμένουσας ωοθήκης ή μέρους της, όπου στα 3 διαπιστώθηκε πράγματι παραμένων ωοθηκικός ιστός (σύνδρομο ατελούς ωοθηκυστερεκτομής), ο οποίος αφαιρέθηκε, ενώ σε 1 περιστατικό διαπιστώθηκε ότι οι ωοθήκες είχαν όντως αφαιρεθεί και τα άκρα της μήτρας είχαν ενωθεί. Σε ένα από τα περιστατικά έγινε δοκιμή με HCG προκειμένου να προκληθεί ανάπτυξη ωοθηλακίων και μετέπειτα μέτρηση προγεστερόνης (1 εβδομάδα μετά) ως ένδειξη ότι υπάρχει λειτουργικός ωοθηκικός ιστός. ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΜΗΤΡΑΣ Στη γάτα έχουν αναφερθεί σπάνιες περιπτώσεις νεοπλασμάτων της μήτρας, με πιο συχνό το αδενοκαρκίνωμα. Στα 2 περιστατικά με νεόπλασμα της μήτρας που προσκομίστηκαν στις Κλινικές, το ένα ήταν τυχαίο εύρημα κατά την ωοθηκυστερεκτομή και το άλλο περιστατικό εμφάνιζε οροαιμορραγικό υγρό από τη μήτρα (που μπορεί να συναύδει με διηθητικά νεοπλάσματα) και διαγνώστηκε επίσης με αιμομήτρα. Τα νεοπλάσματα της μήτρας θεραπεύονται με ωοθηκυστερεκτομή, ενώ το αδενοκαρκίνωμα μπορεί να δώσει μεταστάσεις αιματογενώς, και μέσω των επιχώριων λεμφογαγγλίων. ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ Στις Κλινικές προσκομίστηκαν επιπλέον τα εξής περιστατικά με ελλιπή στοιχεία διάγνωσης ή με διάγνωση που δεν συμπεριλαμβάνεται στις προηγούμενες κατηγορίες: Ένα περιστατικό γάτας 6 μηνών με αιμορραγικό έκκριμα από το γεννητικό, στο οποίο πραγματοποιήθηκε ωοθηκυστερεκτομή. Ένα περιστατικό που προσκομίστηκε για ωοθηκυστερεκτομή και διαγνώστηκε με δυσπλασία μήτρας και αδυναμία εύρεσης τραχήλου. Ένα περιστατικό με διάσπαση τομής μετά από ωοθηκυστερεκτομή, ως μετεγχειρητική αντίδραση. 20