THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΚΑΡΑΚΗ ΟΜΟΤΙΜΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ TO FOURTH AGRICULTURAL BUSINESS SUMMIT Sowing the seeds of prosperity ΠΕΜΠΤΗ 3 ΜΑΪΟΥ 2018 1
THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΚΑΡΑΚΗ ΟΜΟΤΙΜΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ TO FOURTH AGRICULTURAL BUSINESS SUMMIT Sowing the seeds of prosperity ΠΕΜΠΤΗ 3 ΜΑΪΟΥ 2018 Χαιρετώ τις γενναίες και τους γενναίους που έχουν μείνει μέχρι αυτή την ώρα εδώ, θεωρώ είναι δύσκολο. Ακούστηκαν σήμερα το πρωί πολλές φορές θέματα καινοτομίας, τεχνολογίας, τεχνογνωσίας, γνώσεις, νομίζω όλα αυτά ίσως έχουν την πιο σημαντική εφαρμογή τους σε αυτό που σήμερα ονομάζουμε βιοοικονομία και θα πούμε δυο κουβέντες για την βιοοικονομία σε σχέση με την αγροτική παραγωγή. Για όσους από εσάς ενδεχομένως δεν γνωρίζουν την βιοοικονομία, τι είναι η βιοοικονομία; Είναι η οικονομία η οποία χρησιμοποιεί πρώτες ύλες για να παράγει προϊόντα και υπηρεσίες, βιολογικό υλικό. Το βιολογικό υλικό αυτό το ονομάζουμε βιομάζα και πρέπει να το παράγουμε με ένα αειφορικό τρόπο, να επεξεργαστούμε και ουσιαστικά δηλαδή να παράγουμε τα προϊόντα αυτά. Επομένως είναι μια ανανεώσιμη πηγή πρώτων υλών. Όλες οι δραστηριότητες της βιοοικονομίας επομένως είναι συνυφασμένες με αυτό που επίσης θα έχετε ακούσει αυτό που λέμε κυκλική οικονομία, δηλαδή μια οικονομία η οποία έχουμε μονάδες που χρησιμοποιούν η μία τα προϊόντα της άλλης και πάμε γύρω - γύρω. 2
Επίσης την έννοια του βιοδιυλιστηρίου όπου έχουμε ένα προϊόν και παράγουμε διάφορα προϊόντα από το προϊόν αυτό, κλασικό παράδειγμα τα διυλιστήρια του πετρελαίου, γι' αυτό τα λέμε και βιοδιυλιστήρια. Απλώς εδώ έχουμε να κάνουμε με βιολογικά υλικά και γενικότερα την ελληνιστί zero waste, μηδενικά απόβλητα δράσεις που θέλουμε να κάνουμε. Η ανάπτυξη της βιοοικονομίας είναι πραγματικά πάρα πολύ ραγδαία και βασίζεται στη δυνατότητα που πλέον ο αγροτικός τομέας γι' αυτό είναι πολύ σημαντικός και συνυφασμένος με τον αγροτικό τομέα να μην μας παρέχει μόνο αυτά που θέλουμε για τη διατροφική μας ασφάλεια, αλλά τη βιομάζα αυτή την ανανεώσιμη πρώτη ύλη για τη βιομηχανία και έτσι ουσιαστικά τι κάνουμε; Σηματοδοτούμε την απεξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, που είναι πολύ σημαντικό. Και καλείται σύμφωνα με τον σχεδιασμό μέχρι το 2100 η βιοοικονομία να διπλασιάσει την παραγωγή των πρώτων υλών και ταυτόχρονα να μειώσει στο μισό τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αντιλαμβάνεστε πόσο σημαντικό είναι αυτό και ουσιαστικά δηλαδή έτσι θα συνεισφέρει στο να αντιμετωπιστούν οι γνωστές προκλήσεις περιβαλλοντικές, οικονομικές, κοινωνικές του 21 ου αιώνα και να επιτύχουμε τους γνωστούς υποθέτω και σε εσάς στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης όπως αυτοί έχουν τεθεί από τα Ηνωμένα Έθνη. Αυτό πως έχει γίνει κατορθωτό; Οφείλεται στις εντυπωσιακές εξελίξεις πραγματικά που είχαμε τα τελευταία χρόνια στην επιστήμη της βιολογίας και ιδιαίτερα της μοριακής βιολογίας, αναφέρθηκαν σήμερα το πρωί πολλά πράγματα για τη γονιδιωματική, επιγονιδιωματική και μεταγονιδιωματική δεν θέλω να μπω καθόλου να σας ζαλίσω, αν και αυτός είναι ο τομέας μου με τα θέματα αυτά, με ενδιαφέρει μόνο να δώσω κάποια στοιχεία γενικότερα μηχανικής, πληροφορικής, νανοτεχνολογίας και ένα σωρό άλλες τεχνολογίες αιχμής όπως τις ονομάζουμε και χάρις αυτές η βιοοικονομία αποτελεί ήδη έναν ταχύτατα αναπτυσσόμενο και υποσχόμενο τομέα και ταυτόχρονα αποτελεί μια πολύ ενθαρρυντική πηγή νέας απασχόλησης ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Αυτό είναι πολύ σημαντικό που μας ενδιαφέρει κι εμάς στο πλαίσιο αυτής εδώ της συνάντησης. 3
Δυο κουβέντες για τη βιοοικονομία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως όρισα την βιοοικονομία, βιοοικονομία είναι τα πάντα: και η γεωργία και τα τρόφιμα και η αλιεία και τα λοιπά. Βέβαια εμείς σήμερα θα αναπτύξουμε περαιτέρω τι εννοούμε βιοοικονομία στη σύγχρονη οικονομία. Εδώ βλέπετε το μερίδιο που έχει με όλους τους τομείς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν αφαιρέσουμε τα τρόφιμα και τα ποτά και τα καπνικά που είναι ένα πολύ μεγάλο μέρος, αυτή εδώ είναι η κατανομή και αν αφαιρέσουμε και τη γεωργία, μένει μόνο αυτή που λέμε σύγχρονη βιοοικονομία hard core αν μου επιτρέπετε ο όρος βιοοικονομία. Ουσιαστικά τι είναι; Για να σας δώσω και μια ιδέα τι είναι αυτά τα βιοβασισμένα υλικά όπως τα λέμε που παράγονται; Το γνωστό που ξέρετε όλοι σας είναι τα βιοκαύσιμα. Δεν είναι όμως τα βιοκαύσιμα, είναι βιοπολυμερή, είναι βιοφαρμακευτικά, είναι ένα σωρό πράγματα. Και η αντίστοιχη απασχόληση βλέπετε ότι συνολικά είναι γύρω στα 18,3 εκατομμύρια άτομα που απασχολούνται στον τομέα γενικότερα. Πάλι χωρίς τα τρόφιμα και τα ποτά είναι γύρω στα 13,8 και αν τα βγάλουμε αυτά και μείνουμε στη βιοοικονομία μόνο με τα βιοϋλικά που είπα προηγουμένως, είμαστε γύρω στα 3,2 εκατομμύρια. Αυτά συμβαίνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να δούμε λίγο τη χώρα μας. Εδώ έχω μια γενική εικόνα σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βλέπετε την Ελλαδίτσα μας εκεί, δεν έχω τίποτε να δείξω εδώ, είναι σαφές ότι είμαστε αρκετά χαμηλά, αλλά νομίζω ότι έχουμε μεγάλες προοπτικές να προχωρήσουμε. Εδώ είναι τα στοιχεία της ελληνικής βιοοικονομίας όπως τα έχουμε σήμερα σε κύκλο εργασιών ετήσιο και απασχόληση, βλέπετε ότι είμαστε γύρω στα 27,5 εκατομμύρια και 600.000 περίπου χιλιάδες άτομα που απασχολούνται στον τομέα αυτό. Το μεγαλύτερο ποσοστό βέβαια είναι στη γεωργία και αμέσως μετά είναι τα τρόφιμα, ποτά και καπνικά όπως είναι ακριβώς βέβαια και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε σχέση με αυτά που σας είπα προηγουμένως δεν θέλω να κάνω άλλους πίνακες, έχουμε απασχόληση στη γεωργία, δασοκομία και αλιεία 80% ενώ γενικά στην Ευρώπη είχαμε 58%. Έχουμε ένα 15% σε τρόφιμα, ποτά, ενώ είχαμε 24% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχουμε κι ένα 5% μόνο 4
ενώ είχαμε 19% όσον αφορά τα τελευταία βιοενέργεια, βιοκαύσιμα και τα λοιπά που είναι σύγχρονη βιοοικονομία. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε για την αξιοποίηση αυτών των υλικών της ανανεώσιμης βιομάζας η οποία συνήθως προέρχεται από παραπροϊόντα, ή από απόβλητα γεωργικών καλλιεργειών, δασικών και τα λοιπά, είναι η διαθεσιμότητα. Και πάρα πολλές προσπάθειες που έχουν γίνει ή ήθελαν να κάνουν ιδιαίτερα εταιρείες για βιοαιθανόλη, έχουν πάει πίσω γιατί όλοι τους έχουν μεγάλο πρόβλημα με τη διαθεσιμότητα και την δυνατότητα των παραγωγών να δώσουν αυτή τη βιομάζα που χρειάζεται. Έχουμε κάνει μια μικρή έρευνα στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο με πραγματικά στοιχεία και πολύ προσγειωμένα στοιχεία που δείχνει ότι και στην Ελλάδα αν πραγματικά ήθελαν τα ΕΛΠΕ ή ο Βαρδινογιάννης να εγκαταστήσει μονάδες βιοαιθανόλης οι οποίες απαιτούνται να τις έχουμε, αλλιώς θα τα εισάγουμε και θα πληρώνουμε πρόστιμα, υπάρχει η δυνατότητα και στις Σέρρες και στη Λάρισα να κάνουμε τέτοιες μονάδες. Απλώς το καθυστερούν οι εταιρείες πετρελαιοειδών γιατί θέλουν το κράτος να πληρώσει μόνο του όλη την υποδομή που πρέπει να κάνουν για τη διακίνηση της βιοαιθανόλης η οποία είναι πτητικό υγρό και είναι δύσκολη. Τελειώνοντας πιστεύω ότι έχουμε αρκετές προϋποθέσεις επιτυχίας και αρκετές δυνατότητες, όμως αυτό προϋποθέτει ότι θα υπάρξουν πολιτικές ενθάρρυνσης. Λέχτηκε το πρωί, δημιουργίας επιχειρηματικών συστάδων Clusters, ώστε να έχουμε την αξιοποίηση όλων αυτών των πλεονεκτημάτων που δίνει το διυλιστήριο και η κυκλική οικονομία όπως είπαμε προηγουμένως. Πρέπει οπωσδήποτε να έχουμε συμμετοχή των παραγωγών και όλων των φορέων αυτό που ελληνιστί λέμε inclusiveness διότι τελικά οι παραγωγοί στην όλη αλυσίδα είναι οι μόνοι αδικημένοι. Πρέπει στις μονάδες που θα γίνουν, για να μπορέσουν και οι μονάδες να είναι σίγουροι ότι θα έχουν την πρώτη ύλη να έχουν μέσα τους και τους παραγωγούς. Εγώ το θεωρώ αυτό εντελώς απαραίτητο. Βέβαια πρέπει να κάνουμε αρκετή επένδυση ακόμη στον ερευνητικό τομέα. ελέχθη προηγουμένως να παράγουμε και να 5
αξιοποιήσουμε ειδικές ποικιλίες οι οποίες θα μας δώσουν ποιοτικά και ποσοτικά τη βιομάζα που χρειαζόμαστε και γι' αυτές τις εφαρμογές και αυτό προϋποθέτει επίσης να έχουμε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για την καινοτομία που να είναι φιλικό. Δεν θέλω να μπω στη συζήτηση για τεχνολογίες αυτή τη στιγμή, αλλά πολλά παλαβά λέγονται δεξιά και αριστερά και αποκλείονται μέθοδοι τις οποίες χρειαζόμαστε. Να προβληθεί η βιοοικονομία σαν επιχειρηματικός κλάδος ώστε να πάει κόσμος να εκπαιδευτεί σε αυτό τον τομέα και τελικά πιστεύω ότι η επένδυση στην ανάπτυξη της βιοοικονομίας στη χώρα μας θα αποτελέσει αναμφισβήτητα ένα σημαντικό μοχλό περιφερειακής ανάπτυξης. Έχουμε τη βιομάζα που απαιτείται, θα δώσει μεγάλες ευκαιρίες απασχόλησης σε ανθρώπινο δυναμικό που θα έχει διάφορες γνώσεις και δεξιότητες και θα μπορέσει να βοηθήσει την αναβίωση της ελληνικής υπαίθρου και την αποκέντρωση οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Σας ευχαριστώ. 6