ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση Οι χώρες εμφανίζουν μεγέθυνση με πολύ διαφορετικούς ρυθμούς κατά τη διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων 2

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης Συνάρτηση παραγωγής Y = AF(K, N) Αναλύεται σε ρυθμό αύξησης από: τη λογιστική εξίσωση της μεγέθυνσης DY/Y = DA/A + a K DK/K + a N DN/N Οι όροι a είναι ελαστικότητες του παραγόμενου προϊόντος αναφορικά με τις εισροές (κεφάλαιο και εργασία) 3

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης Εξήγηση Η αύξηση 10% του A αυξάνει το προϊόν κατά 10% Η αύξηση 10% του K αυξάνει το προϊόν κατά a K φορές 10% Η αύξηση 10% του N αυξάνει το προϊόν κατά a N φορές 10% Τόσο το a K όσο και το a N είναι μικρότερα του 1 εξαιτίας της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας 4

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης Λογιστικός διαχωρισμός της μεγέθυνσης Τέσσερα βήματα στην ανάλυση της μεγέθυνσης προϊόντος όσον αφορά τις αιτίες της (ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας, ρυθμός αύξησης της εισροής κεφαλαίου, ρυθμός αύξησης της εισροής εργασίας) Βρίσκουμε στοιχεία για τους ρυθμούς του προϊόντος DY/Y, του κεφαλαίου DK/K και της εργασίας DN/N, τα οποία προσαρμόζονται στις μεταβολές ποιότητας Εκτιμούμε τις τιμές των ελαστικοτήτων a K και a N από ιστορικά στοιχεία Υπολογίζουμε τη συμβολή του κεφαλαίου στην οικονομική μεγέθυνση ως a K DK/K και τη συμβολή της εργασίας στην οικονομική μεγέθυνση ως a N DN/N, αντίστοιχα Υπολογίζουμε την οικονομική μεγέθυνση ως ένα υπόλοιπο: DA/A = DY/Y a K DK/K a N DN/N 5

Τα βήματα του λογιστικού διαχωρισμού της μεγέθυνσης: Ένα αριθμητικό παράδειγμα 6

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ εμφανίζει σημαντικές διαφορές Συνολική περίοδος (1929-1982): 1,02% 1929 1948 : 1,01% 1948 1973 : 1,53% 1973 1982 : 0,27% Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης προέκυψε σε όλες τις μεγάλες ανεπτυγμένες χώρες 7

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης στις ΗΠΑ (ετήσιο ποσοστό) 8

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης Εφαρμογή: η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας μετά το 1973 Τι προκάλεσε την πτώση της παραγωγικότητας; Το νομικό και ανθρώπινο περιβάλλον οι κανονισμοί για τον έλεγχο της μόλυνσης και την ασφάλεια των εργαζομένων, την εγκληματικότητα και τη φθίνουσα ποιότητα στον τομέα της εκπαίδευσης Τιμές πετρελαίου η τεράστια αύξηση στις τιμές του πετρελαίου μείωσαν την παραγωγικότητα κεφαλαίου και εργασίας, ειδικότερα στις βασικές βιομηχανίες Νέα βιομηχανική επανάσταση η μαθησιακή διαδικασία για την τεχνολογία της πληροφορίας από το 1973 ως 1990 ισοδυναμούσε με μεγαλύτερη επιβράδυνση στον ρυθμό αύξησης 9

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης Εφαρμογή: η ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ Έντονη αύξηση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας εργασίας κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1990 Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας εργασίας και της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών σημείωσαν σταδιακή άνοδο από το 1982 ως το 2008 10

Επίπεδα παραγωγικότητας στις ΗΠΑ, 1948 2013 11

Οι πηγές της οικονομικής μεγέθυνσης Επομένως, ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας υπερβαίνει τον ρυθμό αύξησης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών λόγω του ταχύτερου ρυθμού αύξησης του κεφαλαίου σε συνάρτηση με τον ρυθμό αύξησης της εργασίας Η ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορίας και των επικοινωνιών ίσως υπήρξε καθοριστική αιτία 12

Παραγωγικότητα Για ποιο λόγο η ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορίας και των επικοινωνιών συνέβαλε στον ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας των ΗΠΑ αλλά όχι άλλων χωρών; Κρατικοί κανονισμοί Έλλειψη ανταγωνιστικής πίεσης Διαθέσιμο εργατικό δυναμικό Ικανότητα άμεσης προσαρμογής 13

Παραγωγικότητα Γιατί υπήρχε τόσο μεγάλο κενό ανάμεσα στην επένδυση στην τεχνολογία της πληροφορίας και των επικοινωνιών και στον ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας; Άυλο κεφάλαιο Έρευνα & Ανάπτυξη Αναδιοργάνωση της επιχείρησης Κατάρτιση εργαζομένων 14

Παραγωγικότητα Παρόμοιος ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας σημειώθηκε και κατά το παρελθόν Ατμοηλεκτρική ενέργεια, τηλέγραφος στα τέλη της δεκαετίας του 1800 Ηλεκτροδότηση εργοστασίων μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο Τρανζίστορ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η ικανότητα της οικονομίας να προσαρμόζεται στις νέες τεχνολογίες 15

Μακροχρόνια μεγέθυνση: Το υπόδειγμα του Solow Δύο βασικά ερωτήματα για τη μεγέθυνση Ποια είναι η σχέση μεταξύ του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου και του ρυθμού αποταμίευσης, του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού και του ρυθμού τεχνολογικής προόδου; Πώς αλλάζει η οικονομική μεγέθυνση με το πέρασμα του χρόνου; Θα σημειώσει επιτάχυνση, επιβράδυνση ή σταθεροποίηση; 16

Το υπόδειγμα του Solow Διατύπωση του υποδείγματος του Solow Βασικές θεωρήσεις και μεταβλητές Ο πληθυσμός και το εργατικό δυναμικό σημειώνουν ίδιο ρυθμό αύξησης n Η οικονομία είναι κλειστή και G = 0 C t = Y t I t Αναδιατύπωση με όρους ανά εργαζόμενο: y t = Y t /N t ; c t = C t /N t ; k t = K t /N t Το k t επίσης ονομάζεται και λόγος κεφαλαίου εργασίας 17

Το υπόδειγμα του Solow Η συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόμενο: y t = f(k t ) 18

Το υπόδειγμα του Solow Σταθερή κατάσταση (steady state) Σταθερή κατάσταση: y t, c t, και k t είναι διαχρονικά σταθερές Η ακαθάριστη επένδυση θα πρέπει να Αντικαταστήσει το κεφάλαιο που έχει φθαρεί, dk t Αυξήσει το απόθεμα κεφαλαίου σύμφωνα με την οικονομική μεγέθυνση, nk t I t = (n + d)k t 19

Το υπόδειγμα του Solow Από την εξίσωση C t = Y t I t C t = Y t I t = Y t (n + d)k t Ανά εργαζόμενο, σε σταθερή κατάσταση c = f(k) - (n + d)k Αποτύπωση των c, f(k) και(n + d)k στο επόμενο σχήμα 20

Η σχέση κατανάλωσης ανά εργαζόμενο με το λόγο κεφαλαίου εργασίας στη σταθερή κατάσταση 21

Το υπόδειγμα του Solow Η αύξηση του k θα αυξήσει το c έως ένα σημείο Αυτό είναι το k G στο σχήμα, ο χρυσός κανόνας κεφαλαίου εργασίας Για το k πέραν αυτού του σημείου, το c θα μειωθεί Ωστόσο, εφεξής θεωρούμε ότι το k είναι μικρότερο από το k G, επομένως το c θα αυξάνεται πάντα καθώς αυξάνεται το k 22

Το υπόδειγμα του Solow Προσεγγίζοντας τη σταθερή κατάσταση Ας υποθέσουμε ότι η αποταμίευση είναι ανάλογη του σημερινού εισοδήματος: S t = sy t όπου s είναι ο ρυθμός αποταμίευσης με 0 < s < 1 Η εξίσωση της αποταμίευσης με την επένδυση (S=I) δίνει το παρακάτω αποτέλεσμα: sy t = (n + d)k t Ανά εργαζόμενο αυτό ορίζεται ως εξής sf(k) = (n + d)k 23

Πώς προσδιορίζεται ο λόγος κεφαλαίου εργασίας σταθερής κατάστασης 24

Το υπόδειγμα του Solow Ο μόνος δυνατός λόγος κεφαλαίου εργασίας σε σταθερή κατάσταση είναι k* Το προϊόν σε αυτό το σημείο είναι y* = f(k*), η κατανάλωση είναι: c* = f(k*) (n + d)k* Εάν το k ξεκινά σε κάποιο σημείο πέραν του k*, θα κινηθεί προς το k* Για k κάτω του k*, η αποταμίευση > του ποσού της επένδυσης που απαιτείται για να διατηρήσει σταθερό το k, επομένως το k αυξάνεται Για k άνω του k*, η αποταμίευση < του ποσού της επένδυσης που απαιτείται για να διατηρήσει το k σταθερό, επομένως το k μειώνεται 25

Συνοψίζοντας: Το υπόδειγμα του Solow Αν θεωρήσουμε ότι η παραγωγικότητα δεν αυξάνεται, η οικονομία πρέπει να φτάσει σε μια σταθερή κατάσταση, όπου ο λόγος κεφαλαίου εργασίας, το προϊόν ανά εργαζόμενο και η κατανάλωση δεν μεταβάλλονται διαχρονικά. Οι θεμελιώδεις παράγοντες προσδιορισμού του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ρυθμός αποταμίευσης Αύξηση του πληθυσμού Αύξηση της παραγωγικότητας 26

Το υπόδειγμα του Solow: ρυθμός αποταμίευσης υψηλότερος ρυθμός αποταμίευσης: υψηλότερο λόγο κεφαλαίου εργασίας, υψηλότερο προϊόν ανά εργαζόμενο και υψηλότερη κατανάλωση ανά εργαζόμενο 27

Το υπόδειγμα του Solow: αύξηση πληθυσμού Υψηλότερος ρυθμός αύξησης πληθυσμού: χαμηλότερο λόγο κεφαλαίου εργασίας, χαμηλότερο προϊόν ανά εργαζόμενο και χαμηλότερη κατανάλωση ανά εργαζόμενο 28

Το υπόδειγμα του Solow: αύξηση παραγωγικότητας Βελτίωση παραγωγικότητας: παραγωγικότητας αυξάνει το προϊόν ανά εργαζόμενο για ένα δεδομένο επίπεδο του λόγου κεφαλαίου εργασίας. 29

Το υπόδειγμα του Solow: αύξηση παραγωγικότητας Σε κατάσταση ισορροπίας, η βελτίωση παραγωγικότητας αυξάνει το λόγο κεφαλαίου εργασίας, το προϊόν ανά εργαζόμενο και την κατανάλωση ανά εργαζόμενο Η βελτίωση παραγωγικότητας βελτιώνει άμεσα την παραγόμενη ποσότητα σε κάθε λόγο κεφαλαίου εργασίας Η αύξηση του προϊόντος ανά εργαζόμενο αυξάνει την προσφορά αποταμίευσης προκαλώντας αύξηση στο μακροχρόνιο λόγο κεφαλαίου εργασίας 30

Το υπόδειγμα του Solow: αύξηση παραγωγικότητας Αύξηση παραγωγικότητας Μπορεί η κατανάλωση ανά εργαζόμενο να αυξάνεται επ αόριστον; Ο ρυθμός αποταμίευσης δεν μπορεί να αυξάνεται για πάντα (κορυφώνεται στο 100%) και ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού δεν μπορεί να πέφτει για πάντα Όμως, η παραγωγικότητα και η καινοτομία μπορούν πάντα να υφίστανται, επομένως το βιοτικό επίπεδο μπορεί συνεχώς να αυξάνεται Σύνοψη: Ο ρυθμός βελτίωσης της παραγωγικότητας είναι κυρίαρχος παράγοντας προσδιορισμού του ρυθμού αύξησης του βιοτικού επιπέδου 31

Οι θεμελιώδεις παράγοντες προσδιορισμού του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου 32

Το υπόδειγμα του Solow: πολιτικές Ο στόχος μιας πολιτικής θα πρέπει να είναι η αύξηση του ρυθμού αποταμίευσης; Όχι απαραίτητα, δεδομένου ότι το κόστος ισοδυναμεί με τη χαμηλότερη κατανάλωση βραχυχρόνια Υπάρχει αντιστάθμιση μεταξύ της σημερινής και της μελλοντικής κατανάλωσης Ο στόχος μιας πολιτικής θα πρέπει να είναι η μείωση της αύξησης του πληθυσμού; Αυτό θα αυξήσει την κατανάλωση ανά εργαζόμενο Ωστόσο, θα μειώσει το συνολικό προϊόν και τη συνολική κατανάλωση επηρεάζοντας την ικανότητα μιας χώρας να αμυνθεί ή να επηρεάσει παγκόσμια γεγονότα Ο στόχος μιας πολιτικής θα πρέπει να είναι η βελτίωση της παραγωγικότητας;..??????????? 33

Το υπόδειγμα του Solow: πολιτικές Αύξηση πληθυσμού Το υπόδειγμα του Solow επίσης υποστηρίζει ότι η αναλογία του πληθυσμού σε εργασιακή ηλικία είναι σταθερή Όμως, όταν η αύξηση του πληθυσμού μεταβάλλεται σημαντικά, αυτό μπορεί να μην ισχύει Οι σημαντικές μεταβολές μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και σε τομείς όπως η υγεία 34

Εφαρμογή: Η οικονομική μεγέθυνση της Κίνας Η Κίνα αποτελεί ανερχόμενη παγκόσμια οικονομική δύναμη Πληθυσμός 1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, το πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλό αλλά αυξανόμενο, ξεκίνησε με χαμηλό επίπεδο ΑΕΠ το οποίο όμως σημειώνει ραγδαία αύξηση 35

Εφαρμογή: Η οικονομική μεγέθυνση της Κίνας Αύξηση πραγματικού ΑΕΠ σε Κίνα και ΗΠΑ, 2001 2014 36

Εφαρμογή: Η οικονομική μεγέθυνση της Κίνας Η ταχεία αύξηση του προϊόντος αποδίδεται στα εξής Τεράστια αύξηση της επένδυσης κεφαλαίων Ταχεία αύξηση της παραγωγικότητας (εν μέρει από τη μεταβολή σε μια οικονομία της αγοράς) Αυξημένες εμπορικές συναλλαγές 37

Εφαρμογή: Η οικονομική μεγέθυνση της Κίνας Θα μπορέσει η Κίνα να συνεχίσει να σημειώνει ραγδαία οικονομική μεγέθυνση; Ραγδαία οικονομική μεγέθυνση εξαιτίας Της χρήσης αναξιοποίητων πόρων Της χρήσης προηγμένης τεχνολογίας που έχει αναπτυχθεί αλλού Της μετάβασης από μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία στην οικονομία της αγοράς Αυτά τα οφέλη μπορεί να μην έχουν διάρκεια Επομένως, η Κίνα ίσως χρειαστεί πολύ χρόνο για να συμβαδίσει με τον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο 38