ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ, ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η άσκηση της Αγροτικής Πίστης στην Ελλάδα και η συνεισφορά της στην ανάπτυξη του Αγροτικού Τομέα Παραγωγής. Προοπτικές και προβληματισμοί Δερβίσης Κωνσταντίνος ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Κοσμίδης Κοσμάς Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 1.1 Γενικά περί Πίστης... 5 1.2. Έννοια Αγροτικής Πίστης... 7 1.3. Συστήματα Αγροτικής Πίστης... 9 1.4 Προϋποθέσεις... 11 1.5 Μορφές Αγροτικής Πίστης... 15 2. 1 Αγροτική Πίστη στη Δυτική Ευρώπη... 18 2.1.1. Γαλλία... 19 2.1.2. Γερμανία... 20 2.1.3. Ιταλία... 21 2.1.4 Μ. Βρετανία... 22 2.1.5 Ολλανδία... 22 2.2 Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής... 23 2.3 Πρώην Σοβιετική Ένωση... 24 2.4 Κίνα... 25 3. ΑΣΚΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 27 3.1 Ιστορική Αναδρομή... 27 3.2 Ο ρόλος της Α.Τ.Ε. στην Αγροτική Πίστη... 29 3.3 Ο ρόλος του Συνεταιριστικού Κινήματος... 33 3.4 Ο ρόλος των Ιδιωτικών Τραπεζών... 36 3.5 Ο ρόλος των εμπόρων... 38 3.6 Ρυθμίσεις για το Τραπεζικό Σύστημα, την Αγροτική Πίστη και την Α.Τ.Ε. από την Ε.Ε.... 38 3.6.1.Κοινοτικές ρυθμίσεις... 38 3.6.2 Πρώτη Τραπεζική Οδηγία... 39 3.6.3 Δεύτερη Τραπεζική Οδηγία... 40 3.7 Η Αγροτική Πίστη όπως προβλέπεται στην "Έκθεση Καρατζα"... 42 4. Η ΑΣΚΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ Α.Τ.Ε... 46 4.1 Οργανωτική και διοικητική διάρθρωση της Α.Τ.Ε.... 46 4.2. Τα δάνεια της Α.Τ.Ε.... 55 4.2.1 Βασικές προϋποθέσεις.... 55 4.2.2 Ουσιαστικές προϋποθέσεις... 56 4.2.3 Νέες βασικές αρχές και κανόνες πιστοδοτήσεων... 57 4.3 Σύστημα βαθμολόγησης αγροτών (Credit scoring)... 62 4.4 Μορφές και κατηγορίες δανείων... 63 4.4.1 Τα βραχυπρόθεσμα δάνεια (Καλλιεργητικά ή Κτηνοτροφικά).... 65 4.4.3 Μεσομακροπρόθεσμα δάνεια... 79 4.4.4 Αλιευτικά δάνεια.... 85 4.4.5 Δάνεια προς Συνεταιριστικές Οργανώσεις.... 90 4.5 Νέα Πιστοδοτικά προϊόντα αγροτών... 91 4.5.1 Ανοιχτό Δάνειο Αγροτών (Α.Δ.Α.)... 91 4.5.2 Ενιαίο Μακροπρόθεσμο Ανοιχτό Δάνειο Αγροτών (Ε.Μ.Α.Δ.Α.)... 95 4.5.3 Άλλα πιστοδοτικά προϊόντα... 96 4.6 Πιστοδοτήσεις στον Αγροτικό τομέα... 97 4.7 Επιτόκια αγροτών... 98 4.8 Ρευστοποίηση των απαιτήσεων της Α.Τ.Ε.... 98 4.9 Νόμος 3259/2004 (πανωτόκια)... 110

5. Η ΝΕΑ Κ.Α.Π.... 113 5.1.Συνοπτική Παρουσίαση... 115 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.... 126 7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 128

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά περί Πίστης Στην Οικονομία με τον όρο «Πίστη» όταν αναφερόμαστε στον όρο «Πίστη» εννοούμε τη μεταβίβαση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και κάποιου αντικειμένου π.χ. ενός χρηματικού ποσού με αντάλλαγμα την απόκτηση απαίτησης σε συγκεκριμένα στοιχεία όπως για παράδειγμα ποσό χρημάτων, η οποία καθίσταται ληξιπρόθεσμη και απαιτεί σε συγκεκριμένο χρόνο στο μέλλον. 1 Πρόκειται δηλαδή για διαχρονική ανταλλαγή. Η μελλοντική εξόφληση συνήθως περιλαμβάνει αποζημίωση δηλαδή η καταβολή ενός ποσού μεγαλύτερου από το αρχικό ένα ποσό παραπάνω από το αρχικό το οποίο ονομάζεται τόκος. Το ποσοστό του τόκου, που ονομάζεται επιτόκιο, είναι το σχετικό κόστος στην αγορά. Αν και η Πίστη εκδηλώνεται κατά την εκτέλεση συναλλαγής, όμως ως υποκειμενικό στοιχείο για τον δανειζόμενο μπορεί να προϋπάρχει με τη μορφή της κοινωνικής αξιολόγησης του συγκεκριμένου προσώπου από αυτούς που έχουν συναλλαγές με αυτό.η Πίστη ως υποκειμενικό στοιχείο για τον δανειζόμενο μπορεί να προϋπάρχει ως κοινωνική αξιολόγηση για συγκεκριμένο πρόσωπο από αυτούς που έχουν συναλλαγές με αυτό. Στα πλαίσια αυτής της έννοιας Πίστη είναι η εδραιωμένη γνώμη Πίστη υπό την έννοια αυτή είναι η εδραιωμένη γνώμη ότι ορισμένα πρόσωπα λόγω της ηθικής τους υπόστασης, της κοινωνικής τους κατάστασης, της επιχειρηματικής τους δράσης και της περιουσιακής 1 Britanica, Τόμος 49, σελ 251

6 τους κατάστασης έχουν τη θέληση και την ικανότητα να ανταποκρίνονται στις εκπληρώνουν τις αναλαμβανόμενες υποχρεώσεις τους εγκαίρως και πλήρως. Κύρια χαρακτηριστικά της Πίστης είναι η εμπιστοσύνη μεταξύ των προσώπων που κάνουν μια συναλλαγή και το αίσθημα της ασφάλειας ότι δηλαδή θα επιστραφούν έγκαιρα στον πιστοδότη αυτά που έδωσε στον πιστολήπτη και ότι θα τηρηθούν στο σύνολό τους οι όροι που συμφωνήθηκαν κατά την προσωρινή μεταβίβασή τους 2. Συνεπώς η Πίστη αναπτύσσεται μόνο εκεί όπου υπάρχει εμπιστοσύνη και ασφάλεια. Ο όγκος όπως επίσης και η πολυπλοκότητα των πιστωτικών συναλλαγών έχουν αναπτυχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στο πέρασμα των αιώνων, ωστόσο η πράξη δανεισμού ή πίστωσης είναι κατά πάσα πιθανότητα τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη κοινωνία. Η Πίστη απευθύνεται σε όλους τους κλάδους της οικονομίας και αποσκοπεί στην ανάπτυξή τους. Υποβοηθάει, στον κατάλληλο χρόνο, τα άτομα που ασχολούνται με τους διάφορους τομείς της οικονομίας να πραγματοποιήσουν τις δραστηριότητες που έχουν προγραμματίσει και να κερδίσουν, ανάλογα με τις οικονομικές συνθήκες της αγοράς και τις εύστοχες πρωτοβουλίες τους, χρηματικά ανταλλάγματα. Η Πίστη μπορεί να ταξινομηθεί κατά πολλούς τρόπους ανάλογα με τη σκοπιά από την οποία εξετάζεται. Συνηθισμένες ταξινομήσεις είναι : Ανάλογα με τον φορέα, πιστωτή ή χρεώστη: σε εγχώρια και διεθνή, ιδιωτική και δημόσια. Ανάλογα με τη διάρκεια του πιστωτικού συμβολαίου: σε βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη. Ανάλογα της παρεχόμενης από τον δανειζόμενο διασφάλισης: σε ενυπόθηκη, με ενέχυρο, με προσωπική εγγύηση, με εκχώρηση δικαιωμάτων. 2 Δήμου, 1984, σελ 7

7 Ανάλογα με τη χρήση τους σε της χρήσης τους: σε καταναλωτική (που χρησιμοποιείται για την απόκτηση καταναλωτικών αγαθών και κάλυψη προσωπικών αναγκών), στεγαστική (που χρησιμοποιείται για την απόκτηση ή επισκευή κατοικίας) και παραγωγική (η οποία χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση διαφόρων τομέων της παραγωγικής δραστηριότητας). Ανάλογα με τον κλάδο παραγωγής: σε αγροτική, βιοτεχνική, βιομηχανική, εμπορική, ναυτιλιακή. 3 1.2. Έννοια Αγροτικής Πίστης Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για την έννοια της Αγροτικής Πίστης. Γίνεται αποδεκτός όμως γενικά ο ορισμός του Boyaroglu, (1932) σύμφωνα με τον οποίο «Αγροτική Πίστη είναι η πίστη που στόχο έχει να χορηγήσει με κάθε δυνατή μορφή στην αγροτική οικονομία τα κεφάλαια που χρειάζεται για τη λειτουργία της.» 4. Η Αγροτική Πίστη θεωρείται εργαλείο αγροτικής ανάπτυξης και συντελεί στο να κατευθύνει κεφάλαια από άλλους τομείς στη γεωργία. Μεταφέρει εισοδήματα με σκοπό τη σμίκρυνση των ανισοτήτων μεταξύ εισοδημάτων από αγροτικές δραστηριότητες αφενός και από άλλες αφετέρου. Υπάρχουν, βέβαια, και διαφορετικές απόψεις για την Αγροτική Πίστη. Σύμφωνα μ αυτές, παρέχεται η δυνατότητα στους αγρότες να παράγουν ώστε το τελικό τους προϊόν να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα ίδια πρόσωπα που χορηγούν την Αγροτική Πίστη. Αυτό ισχύει στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχουν εθνικά, δημόσια ή συνεταιριστικά πιστωτικά ιδρύματα. 3 Britanica, τόμος 49, σελ 251. 4 Χατζηαντωνίου, 1990 σελ 26.

8 Είναι προφανές ότι η Αγροτική Πίστη από μόνη της δεν επαρκεί για την αγροτική ανάπτυξη και αυτό που χρειάζεται είναι ένα πακέτο υπηρεσιών στο οποίο θα περιλαμβάνεται και αυτή.είναι αρκετή για την αγροτική ανάπτυξη αλλά εκείνο που χρειάζεται είναι ένα πακέτο υπηρεσιών στο οποίο θα περιλαμβάνεται και η πίστη. Η Αγροτική Πίστη κρίνεται επιτυχημένη όταν μπορεί να συνδυάζει τις παρακάτω ιδιότητες: 5 Παραγωγικότητα Ολοκλήρωση Χαμηλό κόστος Για την ομαλή λειτουργία του θεσμού της Αγροτικής Πίστης είναι απαραίτητη η καλή χρησιμοποίηση των δανείων από την πλευρά των πιστούχων και η έγκαιρη επιστροφή τους στον πιστοδότη οργανισμό. Χρησιμοποίηση των δανείων για σκοπούς διαφορετικούς από εκείνους για τους οποίους χορηγήθηκαν συντελεί αφενός μεν στην στέρηση της εκμετάλλευσης από τα αναγκαία για τη λειτουργία της κεφάλαια αφετέρου δε στην επιβάρυνση της οικονομίας του με τα πρόσθετα από τα δάνεια βάρη. Αλλά και η αθέτηση, σε μεγάλο βαθμό μεγάλη έκταση, των υποχρεώσεων των οφειλετών προς τον δανειστή και η επίδειξη ασυνέπειας στις συναλλαγές τους με αυτόν μπορούν να συντελέσουν στην υποβάθμιση της Αγροτικής Πίστης και να οδηγήσουν ακόμη και στη κατάρρευσή της. Συμπερασματικά, μπορούμε να αναφέρουμε ότι με τον όρο Αγροτική Πίστη εννοούμε το σύνολο των κεφαλαίων που χορηγούνται με τη μορφή δανείων στη γεωργία καθώς και τους όρους και τις προϋποθέσεις με τις οποίες γίνεται αυτή η διαδικασία χορήγηση. Τα κεφάλαια αυτά παρέχονται με τη μορφή δανείων. 5 ibid

9 1.3. Συστήματα Αγροτικής Πίστης Το σύστημα Αγροτικής Πίστης αναφέρεται στο σύνολο των κρατικών, ιδιωτικών, συνεταιριστικών υπηρεσιών και μηχανισμών σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο που κρατικών, ιδιωτικών, συνεταιριστικών σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο που αποβλέπουν στις διαδικασίες οργάνωσης ή διευκόλυνσης για την εφαρμογή της Αγροτικής Πίστης. Σύμφωνα με τα παραπάνω, μπορούν να διακριθούν τέσσερις (4) κατηγορίες συστημάτων Αγροτικής Πίστης: Κρατικό, Συνεταιριστικό, Ελεύθερο και Μικτό σύστημα 6 1.Κρατικό σύστημα. Στο κρατικό σύστημα Αγροτικής Πίστης η χρηματοδότηση της γεωργίας γίνεται είτε από πιστωτικά ιδρύματα τα οποία ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από το κράτος είτε κατευθείαν από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στις περιπτώσεις αυτές, είναι εύκολη η χρησιμοποίηση της Αγροτικής Πίστης ως εργαλείο εφαρμογής της αγροτικής πολιτικής χωρίς αυτό όμως να είναι απόλυτο. Το συγκεκριμένο σύστημα εξυπηρετεί κυρίως τους σκοπούς της αγροτικής πολιτικής όταν εντάσσεται σε καθεστώς ελεύθερης οικονομίας. Άλλα γνωρίσματα του κρατικού συστήματος Αγροτικής Πίστης είναι οι άμεσες σχέσεις της κρατικής εξουσίας με τη διοίκηση του πιστωτικού οργάνου που χρηματοδοτεί. Συγκεκριμένα, η διοίκηση της αγροτικής τράπεζας στη περίπτωση του κρατικού συστήματος οφείλει να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του κυβερνητικού προγράμματος για τη γεωργία. Επιπλέον, στο κρατικό σύστημα Αγροτικής Πίστης σημαντικό ρόλο έχουν και οι κεντρικές τράπεζες των χωρών που ελέγχουν τις αγροτικές τράπεζες. 6 Χατζηαντωνίου,1990 σελ 27-29.

10 2.Συνεταιριστικό σύστημα Το συνεταιριστικό σύστημα χρησιμοποιείται ευρέως σε όλο τον κόσμο, τόσο στις δυτικές κοινωνίες όσο και σε ορισμένες πρώην σοσιαλιστικές (π.χ. Πολωνία) αλλά και στις υπό ανάπτυξη χώρες. Σε αντίθεση με το κρατικό σύστημα, στο συνεταιριστικό ο έλεγχος και η περιουσία των φορέων άσκησης Αγροτικής Πίστης ανήκει στους συνεταιρισμούς. Η λήψη αποφάσεων γίνεται σύμφωνα με τα συμφέροντα αυτών που συμμετέχουν στη τραπεζική συνεταιριστική οργάνωση. Η διοίκηση των συνεταιριστικών τραπεζών εκλέγεται με δημοκρατικές διαδικασίες σύμφωνα με τις αρχές του συνεργατισμού. Έχει διαπιστωθεί παρατηρηθεί ότι όσο πιο αναπτυγμένη οικονομικά είναι μια κοινωνία τόσο περισσότερο επιτυχημένος είναι ο θεσμός της συνεταιριστικής Αγροτικής Πίστης. Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας είναι το συγκεκριμένο σύστημα να μην επιβάλλεται εκ των άνω αλλά να είναι αποτέλεσμα ελεύθερης βούλησης και απόφασης αυτών που συμμετέχουν. Η ανάπτυξη του συνεταιριστικού συστήματος είναι άμεσα συνδεδεμένη με το γενικό επίπεδο ανάπτυξης των συνεταιρισμών μιας χώρας. 3. Ελεύθερο σύστημα Στο Ελεύθερο σύστημα Αγροτικής Πίστης δεν υπάρχει εξειδικευμένη κρατική αγροτική τράπεζα ούτε και συνεταιριστικό πιστωτικό ίδρυμα. Το σύστημα αυτό έχει μάλλον θεωρητική αξία γιατί ως αμιγές σύστημα συναντάται σπάνια. Σε πολλές χώρες όμως, τουλάχιστον ορισμένοι τομείς της γεωργίας εντάσσονται πλήρως στον ανταγωνισμό και χρηματοδοτούνται με ίσους όρους με τους λοιπούς κλάδους της οικονομίας. Στο συγκεκριμένο σύστημα, οι σχέσεις κράτους και φορέων άσκησης της Αγροτικής Πίστης διέπονται από τους ίδιους κανόνες που εφαρμόζονται και στους υπόλοιπους φορείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Συνήθως, η Αγροτική Πίστη εντάσσεται ως τμήμα ή διεύθυνση σε διάφορες τράπεζες χωρίς να υπάρχει εξειδίκευση ολόκληρης της

11 τράπεζας. Για παράδειγμα, στην Ιταλία παρά το γεγονός ότι υπάρχει τυπικά εξειδικευμένη αγροτική τράπεζα, η Αγροτική Πίστη ασκείται σχεδόν από όλες τις τράπεζες. Πρέπει να τονισθεί ότι ακόμη και στα ελεύθερα συστήματα Αγροτικής Πίστης υπάρχουν νομοθετικές διατάξεις που ρυθμίζουν την άσκησή της. Δηλαδή, παρόλο που είναι ελεύθερη με την έννοια της μη εξειδίκευσης ή μη μονοπώλησής της από κάποιο πιστωτικό ίδρυμα, το κράτος ασκεί κάποια νομοθετικά κατοχυρωμένη νομική παρέμβαση. 4. Μικτό σύστημα Το πιο συνηθισμένο σύστημα Αγροτικής Πίστης είναι το Μικτό όπου συνδυάζεται κυρίως το συνεταιριστικό με το ελεύθερο σύστημα. Δεν είναι όμως ασυνήθιστα μικτά συστήματα με συνδυασμό κρατικού και συνεταιριστικού (π.χ. Βέλγιο). Στα μικτά συστήματα, ο κεντρικός κρατικά ελεγχόμενος συντονισμός είναι απαραίτητος για την ομαλή άσκηση της Αγροτικής Πίστης. 1.4 Προϋποθέσεις Σύμφωνα με τον F.A.O. (Food & Agriculture Organization) για να λειτουργήσει ένα σύστημα της Αγροτικής Πίστης αποτελεσματικά είναι ένα σύστημα της Αγροτικής Πίστης αποτελεσματικό θα πρέπει να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις: α) Την ύπαρξη προγράμματος οικονομικής ανάπτυξης και πολιτικής στη χώρα που εφαρμόζεται. Μέρος του προγράμματος αυτού θα αναφέρεται στην αγροτική ανάπτυξη και θα περιλαμβάνει και την απαιτούμενη Αγροτική Πίστη. Συγκεκριμένα, η Αγροτική Πίστη θα είναι ένα υποπρόγραμμα της αγροτική πολιτικής η οποία με τη σειρά της θα είναι υποπρόγραμμα του γενικού προγράμματος οικονομικής ανάπτυξης.

12 β) Τον υπολογισμό του συνολικού κεφαλαίου για την οικονομική ανάπτυξη και του μέρους εξ αυτού μεριδίου που θα κατευθυνθεί στη γεωργία. γ) Τις αποφάσεις για τους τρόπους εξεύρεσης των κεφαλαίων που απαιτούνται. Ο F.A.O. 7 παραδέχεται ότι οι παραπάνω προϋποθέσεις είναι κοινοτυπίες που οδηγούν όμως στα παρακάτω συμπεράσματα: 1. Η Αγροτική Πίστη δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση κάποια πολιτική απομονωμένη από τις λοιπές αναπτυξιακές διαδικασίες της οικονομίας. Αποτελεί μέσο πολιτικής και ταυτόχρονα μια διαδικασία, που έχει πολύ στενές σχέσεις με το γεωργικό προγραμματισμό της χώρας για την επίτευξη του επιθυμητού στόχου. Αποφάσεις, όπως για παράδειγμα, για ενθάρρυνση καλλιεργειών ενθαρρυνόμενες καλλιέργειες, τι είδους παραγωγική διαδικασία θα ακολουθηθεί, τι τύπος οργάνωσης της γεωργίας θα ενισχυθεί, επεξεργασία που θα υποστούν τα προϊόντα, το Marketing των προϊόντων κλπ. είναι ενέργειες που θα πρέπει να προβλέπονται στη γεωργική ανάπτυξη και έτσι η Αγροτική Πίστη να αποτελεί τη συμπλήρωση του προγράμματος. 2. Η χρηματοδότηση που διατίθεται μέσω της Αγροτικής Πίστης στη γεωργία, δεν είναι απεριόριστη, καθώς και άλλοι τομείς της οικονομίας διεκδικούν το μερίδιό τους. Η ευημερία ενός λαού δεν εξαρτάται μόνο από τη γεωργική ανάπτυξη, παρόλο που ο γεωργικός τομέας παρέχει τα απαραίτητα εφόδια για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών και επομένως εξασφαλίζει την ανεξαρτησία του. Κατά συνέπεια, με την κατάρτιση του γενικού χρηματοδοτικού προγράμματος της οικονομίας ο γεωργικός τομέας δεν είναι εκείνος, που χρηματοδοτείται, κατά κανόνα, γενναιόδωρα. 7. www.fao.org

13 3. Η διαδικασία της συσσώρευσης κεφαλαίων εντός του αγροτικού τομέα δεν εξαρτάται μόνο από τα δάνεια και από υιοθέτηση νέας τεχνολογίας. Η αποταμίευση θα πρέπει να ενθαρρύνεται και να αποτελεί ενεργητικό μέρος στην άσκηση της Αγροτικής Πίστης. 4. Η Αγροτική Πίστη, από μόνη της, δεν επιλύνει λύνει προβλήματα. Για την ευημερία του αγροτικού τομέα χρειάζεται μια συνολική προσέγγιση, όπως για παράδειγμα, υπηρεσίες συμβούλων για βελτιωμένες παραγωγές και παραγωγικότητα, τρόπο Marketing, οργανώσεις παραγωγών. Όλα αυτά είναι αλληλοεξαρτώμενα και θα πρέπει να παρέχονται «πακέτα» προς το δανειζόμενο. 5. Στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, οι κυβερνήσεις ενισχύουν χρηματοδοτικά την Αγροτική Πίστη και φροντίζουν για την επέκτασή της, ώστε να καλύπτει, όσο το δυνατόν, περισσότερα προγράμματα του αγροτικού χώρου. 6. Η Αγροτική Πίστη, σε χώρες, όπου υπάρχουν πιστωτικά ιδρύματα, θεωρείται δημόσια υπηρεσία παρά το γεγονός ότι τα ιδρύματα αυτά είναι κερδοσκοπικοί οργανισμοί. 7. Η Αγροτική Πίστη πρέπει να συνδυάζεται με την ανάπτυξη του συνεταιριστικού κινήματος, του Marketing των αγροτικών προϊόντων και άλλων υπηρεσιών, σε σχεδιασμό μεγάλων έργων, όπως είναι τα αρδευτικά ή η αναδάσωση ο αναδασμός. 8. Η κυβερνητική αγροτική πολιτική θα πρέπει να συμπληρώνει τις υφιστάμενες υπηρεσίες Αγροτικής Πίστης, για την καλύτερη αξιοποίηση των διαθεσίμων κεφαλαίων από τους δανειολήπτες και το κυριότερο, να διευκολύνει την επικοινωνία τους με τα πρακτορεία αγροτικής πίστης. 9. Προϋπόθεση επιτυχίας του προγράμματος Αγροτικής Πίστης, είναι η συνεχής, επαγγελματική εκπαίδευση του προσωπικού και των φορέων, που εμπλέκονται σ αυτήν, όπως στελέχη συνεταιρισμών και αγροτικών συλλόγων.

14 10. Το επιτόκιο, που χορηγείται από τα πιστωτικά ιδρύματα, δε θα πρέπει να είναι χαμηλότερο από το επιτόκιο άντλησης κεφαλαίων. Δηλαδή, ο F.A.O. προτείνει να μη δίνονται επιδοτήσεις επιτοκίων και αντί αυτού, να ενισχύονται άλλες αγροτικές δραστηριότητες. 11. Ένα αποτελεσματικό ίδρυμα Αγροτικής Πίστης πρέπει να βρίσκεται κοντά στον αγρότη. Δε θα πρέπει ο αγρότης να ανακαλύπτει βρίσκει την τράπεζα, αλλά το αντίστροφο. Οι συνεταιρισμοί είναι το πλέον κατάλληλο όργανο για μια τέτοια πολιτική. Πρέπει, επίσης, να υπάρχει άμεση πρόσβαση των αγροτών στην Αγροτική Πίστη. 12. Οι ασφάλειες, που θα απαιτεί η τράπεζα ή το ίδρυμα που ασκεί την πίστη, θα πρέπει να είναι μέσα στις δυνατότητες του αγρότη και να βασίζεται κυρίως στην αποτελεσματικότητα της κατάλληλης επίβλεψης και των τεχνικών συμβουλών. Σε πολλές περιπτώσεις, η πλέον αποτελεσματική ασφάλεια είναι η εξόφληση των βραχυπροθέσμων δανείων διαμέσου των παρεμβατικών οργανισμών. 13. Στις περιπτώσεις που υπάρχει κρατική αγροτική τράπεζα και άλλες τράπεζες, που ασκούν επίσης Αγροτική Πίστη, δε θα πρέπει να υπάρχει ανταγωνισμός, αλλά αντίθετα, θα πρέπει να υπάρχει κάποιος συντονισμός, ώστε να ενισχύεται το σύστημα Αγροτικής Πίστης της χώρας. 14. Στη περίπτωση που είναι δυνατό, η Αγροτική Πίστη να παρέχεται σε είδος προς τους μικρούς και χωρίς εμπειρία αγρότες. 15. Κάθε αγροτική τράπεζα ή ίδρυμα, ανεξάρτητα εάν είναι ιδιωτικό ή δημόσιο, θα πρέπει να διαθέτει μια ειδική μονάδα έρευνας και μελέτης, τα αποτελέσματα της οποίας θα αποτελούν τη βάση για χάραξη πολιτικής προγραμματισμού και περιοδικής εκτίμησης. 16. Ο καλύτερος έλεγχος για ένα αποτελεσματικό σύστημα Αγροτικής Πίστης είναι ο βαθμός προώθησης της αγροτικής αύξησης του διαθέσιμου κεφαλαίου και η αποτελεσματική χρήση της αγροτικής εργασίας. Είναι το σύστημα

15 που επιδιώκει την ποιοτική βελτίωση και την τεχνολογική πρόοδο, ενθαρρύνοντας τη χρήση βελτιωμένων καλύτερων τεχνικών καλλιέργειας και εκτροφής ζώων και ενισχύοντας επιβοηθώντας την καλύτερη οργάνωση αγροτών σε αποτελεσματικά σχήματα. Θα πρέπει να τονισθεί ότι η επιτυχία ενός συστήματος Αγροτικής Πίστης σε οποιαδήποτε χώρα εξαρτάται από την θετική στάση της πολιτείας απέναντι στην αγροτική ανάπτυξη και την υγιή Αγροτική Πίστη. Επιπλέον, μπορεί να υποστηριχθεί ότι την καρδιά της διαδικασίας της ανάπτυξης στην αγροτική οικονομία αποτελεί η μετατροπή της παραγωγής για ικανοποίηση των ατομικών αναγκών του παραγωγού σε παραγωγή που προορίζεται για την αγορά. Κάθε επιπρόσθετη τεχνολογική πρόοδος στην παραγωγική διαδικασία απαιτεί επιπρόσθετα κεφάλαια και δεδομένου ότι η αυτοχρηματοδότηση της αγροτικής οικονομίας δεν είναι δυνατή, οι παραγωγοί υποχρεωτικά θα καταφεύγουν στον θεσμό της Αγροτικής Πίστης η οποία συμβάλλει στη μετατροπή της αγροτικής οικονομίας, από τη μορφή που παράγει προϊόντα για συντήρηση των αγροτών, στη μορφή της παραγωγής προϊόντων για την αγορά. 1.5 Μορφές Αγροτικής Πίστης Μορφές της Αγροτικής Πίστης είναι οι εξής 8 1) Η ιδιωτική Αγροτική Πίστη: όταν ο αγρότης δανείζεται από τον ιδιώτη. Η μορφή αυτή της Αγροτικής Πίστης κυριαρχούσε επί αιώνες. Είχε πολλά μειονεκτήματα για τον αγρότη, που γίνονταν αντικείμενο άγριας εκμετάλλευσης. Η ιδιωτική Αγροτική Πίστη έχει σήμερα περιορισθεί, εξακολουθεί όμως να παίζει σημαντικό ρόλο. 8 Britannica, τόμος 2 σελ 181.

16 2) Η συνεταιριστική Αγροτική Πίστη: είναι απόρροια της δημιουργίας γεωργικών συνεταιρισμών στην προσπάθεια των γεωργών να αντιδράσουν στις καταπιέσεις σε βάρος τους και στα φοβερά τοκογκυφικά δάνεια που έπαιρναν από ιδιώτες.κατά των καταπιέσεων σε βάρος τους και των φοβερών τοκογλυφικών δανείων που έπαιρναν από ιδιώτες. 3) Η τραπεζική Αγροτική Πίστη: οφείλεται βασικά στη φροντίδα των κρατών που με διάφορα πιστωτικά ιδρύματα προσπάθησαν να βοηθήσουν με οικονομικά μέσα τον αγρότη, Σήμερα, στα αναπτυγμένα κράτη, η τραπεζική πίστη κερδίζει συνεχώς έδαφος. 4) Η προσωπική Αγροτική Πίστη: Στήριγμά της είναι η εμπιστοσύνη που εμπνέει το πρόσωπο του οφειλέτη. Είναι ιδιωτική Αγροτική Πίστη και εξαρτάται από τις προσωπικές σχέσεις πιστωτή και οφειλέτη. Συνήθως έχει υψηλό επιτόκιο και μειονεκτεί σε ασφάλεια, γι' αυτό είναι κατά κανόνα βραχυπρόθεσμη. 5) Η εμπράγματη Αγροτική Πίστη που διακρίνεται σε: α) κτηματική ή υποθηκική και είναι η καλύτερη για την ασφάλεια του πιστωτή. είναι από άποψη ασφάλειας του πιστωτή η καλύτερη. Είναι συνήθως μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη και παρέχεται πιο εύκολα, τόσο από ιδιώτες όσο και από πιστωτικά ιδρύματα και β) ενεχυριακή κατά την οποία ο πιστωτής εξασφαλίζει την απαίτησή του έχοντας ενέχυρο κινητό πράγμα του οφειλέτη, τα εργαλεία του ή τα ζώα του ακόμη και τα γεωργικά η κτηνοτροφικά προϊόντα του. ή τα εργαλεία του ή τα ζώα του, τα γεωργικά ή κτηνοτροφικά προϊόντα του. Μορφή αυτής της πίστης είναι το "γεωργικό ενεχυρόγραφο", με κύριο χαρακτηριστικό του ότι ο οφειλέτης παρέχει ως ενέχυρο γεωργικά αντικείμενα, τα οποία εξακολουθεί να κατέχει και να χρησιμοποιεί και σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις μπορεί να πουλήσει πριν την εξόφληση του χρέους. 6) Η μακροπρόθεσμη Αγροτική Πίστη: στόχος της συνήθως είναι η ενίσχυση του αγρότη για την κατασκευήαποβλέπει συνήθως στην ενίσχυση του αγρότη για την κατασκευή ή βελτίωση έργων ή εγκαταστάσεων σε αγροτικά κτήματα ή και για αγορά γης. Το επιτόκιό της είναι χαμηλό και συνήθως εξοφλείται με δόσεις.

17 7) Η βραχυπρόθεσμη Αγροτική Πίστη: εφαρμόζεται για την ενίσχυση του αγρότη αποσκοπεί στην ενίσχυση του αγρότη να αντιμετωπίσει έκτακτες ανάγκες της καλλιέργειας ή της οικογένειάς του. 8) Η μεσοπρόθεσμη Αγροτική Πίστη: όταν ο χρόνος της επιστροφής του δανείου δεν είναι ούτε μεγάλος ούτε μικρός. 9) Η καταναλωτική Αγροτική Πίστη: αποσκοπεί στην άμεση ικανοποίηση των ατομικών και οικογενειακών αναγκών του αγρότη. 10) Η παραγωγική Αγροτική Πίστη: αποβλέπει στη βελτίωση της παραγωγής.

18 2. ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ, Η.Π.Α., ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΚΙΝΑ 2. 1 Αγροτική Πίστη στη Δυτική Ευρώπη Στη Δυτική Ευρώπη, η Αγροτική Πίστη ασκείται με διάφορες μορφές. Η άσκησή της είναι ελεύθερη και χωρίς περιορισμούς, τόσο από τις εμπορικές τράπεζες όσο και από τα ειδικά πιστωτικά ιδρύματα στα οποία συμμετέχουν το κράτος ή συνεταιριστικές οργανώσεις. Τα ειδικά αυτά πιστωτικά ιδρύματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα ως προς τη σύνδεση του κεφαλαίου τους αλλά και ως προς τους όρους και τους σκοπούς των χορηγουμένων δανείων. Όλα όμως χορηγούν δάνεια με σχετικά ευνοϊκούς όρους για τους αγρότες. Οι κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποβλέπουν στη δημιουργία ανταγωνιστικών όρων για την πιστοδότηση και δεν εμποδίζουν γενικά τη δραστηριότητα των ειδικών αυτών πιστωτικών ιδρυμάτων που χρηματοδοτούν τη γεωργία γιατί αυτά πάντα κατορθώνουν να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τις ανταγωνιστικές προϋποθέσεις που θέτουν οι κοινοτικοί κανονισμοί. Αυτό γίνεται διαφορετικά από χώρα σε χώρα και σε πολλές περιπτώσεις αντανακλά μερικούς από τους όρους πιστοδότησης που επικρατούσαν στη γεωργία στις χώρες αυτές πριν από την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επειδή τα επιτόκια διαμορφώνονται ελεύθερα στις χώρες της Ε. Ε. ώστε να υπάρχει δυνατότητα ανταγωνισμού, σύμφωνα με τους κοινοτικούς κανόνες και επειδή δεν επιτρέπεται στο κράτος να ασκεί παρεμβατική πολιτική όπως χορήγηση ειδικών προνομίων, επιδότηση επιτοκίων κ.α., τα ειδικά πιστωτικά ιδρύματα που χρηματοδοτούν τη γεωργία μπορούν με δική τους πρωτοβουλία να μειώνουν τα επιτόκια χορηγήσεων τους. Εξετάζοντας την άσκηση της Αγροτικής Πίστης κατά χώρα παρατηρούμε συνοπτικά τα παρακάτω:

19 2.1.1. Γαλλία Η αγροτική πίστη στη Γαλλία θεσπίσθηκε με νόμο το 1894 που επέτρεπε την ίδρυση και λειτουργία συνεταιρισμών Αγροτικής Πίστης. Όμως και πριν από τη δημιουργία αυτών των συνεταιρισμών, υπήρχαν νομοθετικά κείμενα του 18ου αιώνα που αναφέρονταν στην άσκηση Αγροτικής Πίστης. Η ίδρυση του Ομοσπονδιακού Κέντρου Λαϊκής Πίστης από τον Eúgene Rostand το 1889 είχε σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της γαλλικής Αγροτικής Πίστης με αποτέλεσμα πέντε χρόνια αργότερα να δοθεί στα συνδικάτα η δυνατότητα να ιδρύουν πιστωτικά ταμεία με σκοπό την εξυπηρέτηση των συνδικαλιστών γεωργών Αποφασιστικό σημασίας για τη γαλλική αγροτική πίστη ήταν η ίδρυση το 1889 του Ομοσπονδιακού Κέντρου Λαϊκής Πίστης από τον Eúgene Rostand. Πέντε χρόνια αργότερα, δόθηκε η δυνατότητα στα συνδικάτα να ιδρύουν πιστωτικά ταμεία με σκοπό την εξυπηρέτηση των συνδικαλισμένων γεωργών. Τα ταμεία αυτά επιχορηγήθηκαν το 1897 από την Τράπεζα της Γαλλίας με αποτέλεσμα οι περισσότεροι αγρότες για να εκμεταλλευθούν τις επιδοτήσεις συνέστησαν τοπικά ταμεία. Στην αρχή, υπήρχαν μόνο βραχυπρόθεσμες χορηγήσεις αλλά από το 1910 άρχισαν να χορηγούνται και μακροπρόθεσμα δάνεια για αγορά γης ή εγγειοβελτιωτικά έργα. Μετά Από το 1891 ιδρύονται επίσης τα ταμεία Durant τα οποία λειτουργούσαν με τους νόμους του Κοινού Δικαίου, δεν είχαν δικαίωμα κρατικής ενίσχυσης ούτε επιχορήγησης από την Τράπεζα της Γαλλίας και δεν υφίσταντο κανένα κρατικό έλεγχο. Έτσι λοιπόν, η Αγροτική Πίστη στη Γαλλία διακρίνεται, έως και σήμερα, σε δύο κατηγορίες: α) στην επίσημη (Rostand.) και β) στην ελεύθερη (Durant). Το 1920, το κράτος ίδρυσε την Εθνική Υπηρεσία Γεωργικής Πίστης με σκοπό την ανάθεση του συντονιστικού έργου της Αγροτικής Πίστης που έχει αντικείμενο την ανάπτυξη. Το 1926, η υπηρεσία αυτή μετονομάσθηκε σε Εθνικό Ταμείο Γεωργικής Πίστης ( Caisse Nationale de Credit Agricole - CNCA ), ονομασία που διατηρεί έως και σήμερα.

Ε.). 9 Αν και πρωταρχικός σκοπός του CNCA ήταν η χρηματοδότηση της γεωργίας, τα τελευταία χρόνια έχουν διευρυνθεί 20 Ο ρόλος του CNCA ήταν καθοριστικός για την ανασυγκρότηση της γαλλικής γεωργίας μετά τον Β Π. Π., ιδιαίτερα με την καθιέρωση χαμηλότοκων δανείων. Τα άλματα που πραγματοποιεί τις επόμενες δεκαετίες αφενός μεν σημάδεψαν την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα και αφετέρου συνετέλεσαν ώστε το CNCA να καταταγεί στις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου. Το 1987, το CNCA ιδιωτικοποιήθηκε και μετετράπη από δημόσιο οργανισμό σε εταιρεία ιδιωτικού δικαίου (Α. οι δραστηριότητες και καλύπτουν σχεδόν όλες τις τραπεζικές εργασίες και μάλιστα με ηγετική θέση, όχι μόνο στο εσωτερικό της Γαλλίας αλλά και στο διεθνή χώρο. Προοδευτικά, η γεωργική δραστηριότητα του CNCA μειώνεται ενώ αυξάνεται σε άλλους οικονομικούς τομείς με αποτέλεσμα η συγκεκριμένη τράπεζα να κατέχει πλέον την πρώτη θέση αλλά αυξάνεται η εξωγεωργική με αποτέλεσμα πλέον η τράπεζα αυτή να πάρει την πρώτη θέση μεταξύ των γαλλικών και την τρίτη σε παγκόσμιο επίπεδο. 10 2.1.2. Γερμανία Η αγροτική πίστη στη Γερμανία δεν εξασκείται αποκλειστικά από εξειδικευμένα πιστωτικά ιδρύματα, αλλά από όλα. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, λειτουργούν πέντε υπερπεριφερειακοί πιστωτικοί οργανισμοί που ασκούν μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων και Αγροτική Πίστη. Απ αυτούς σημαντικότερος είναι η Κεντρική Τράπεζα του συνεταιριστικού τραπεζικού συστήματος. Η συγκεκριμένη τράπεζα είναι και μία από τις μεγαλύτερες διεθνείς τράπεζες της Γερμανίας. Η διοίκησή της ασκείται κατά πλειοψηφία από τους συνεταιρισμούς ενώ το γερμανικό κράτος σεβάσθηκε την αυτοδυναμία και την ανεξαρτησία του συνεταιριστικού κινήματος και δεν επεχείρησε θέλησε να το κηδεμονεύσει. 9 Lockart, 1971, σελ 113-133 10 Χατζηαντωνίου, 1990 σελ 38-43.

21 2.1.3. Ιταλία Η άσκηση της αγροτικής πίστης στην Ιταλία γίνεται κυρίως από τέσσερις εθνικούς και εννιά περιφερειακούς οργανισμούς που λειτουργούν ως τράπεζες. Σε εθνικό επίπεδο, οι τέσσερις τράπεζες που ασχολούνται και με την Αγροτική Πίστη είναι προσανατολισμένες, κυρίως στη χορήγηση μεσο-μακροπρόθεσμων δανείων. Οι εννιά περιφερειακές τράπεζες ασκούν όλες τις τραπεζικές εργασίες και επίσης συμβουλεύουν και ελέγχουν τις τοπικές τράπεζες. Στην Ιταλία Αγροτική Πίστη ασκούν επίσης τα ταμιευτήρια, τα αγροτικά και επαρχιακά βιοτεχνικά ταμεία και άλλοι ήσσονος σημασίας χρηματοδοτικοί οργανισμοί. Στη χώρα αυτή επίσης, οι εμπορικές τράπεζες ασχολούνται με τη χορήγηση αγροτικών δανείων και έχουν κερδίσει σημαντικό μερίδιο της αγοράς. 11 Το 1961, θεσπίσθηκε το Διατραπεζικό Ταμείο Εγγυήσεων για την Αγροτική Πίστη. Σκοπός του ταμείου αυτού είναι η κάλυψη ζημιών των πιστωτικών οργανισμών από την μη εξόφληση των αγροτικών δανείων. Στη περίπτωση μη πληρωμής του δανείου από τον αγρότη, η δανείστρια τράπεζα είναι υποχρεωμένη να επιδιώξει με όλα τα μέσα την είσπραξη της οφειλής. Εάν μετά από όλες αυτές τις διαδικασίες, η τράπεζα δεν μπορέσει να εισπράξει το χρέος τότε το ταμείο την εξοφλεί και πληρώνει όλα τα έξοδα επιδίωξης της είσπραξης. Η ύπαρξη του ταμείου αυτού είχε ως 11 Lockart,1971, σελ 155-174

22 αποτέλεσμα να εκδηλώνεται ενδιαφέρον και από τις εμπορικές τράπεζες για την άσκηση της Αγροτικής Πίστης αφού έτσι γιατί μειώνεται ο κίνδυνος επισφαλειών γι' αυτές. 12 2.1.4 Μ. Βρετανία Η Αγροτική Πίστη στη Μεγάλη Βρετανία δεν ασκείται από εξειδικευμένους οργανισμούς αλλά από τις εμπορικές τράπεζες. Οι τράπεζες αυτές επειδή δεν επιθυμούν να δεσμεύσουν τα κεφαλαία τους για μεγάλο χρονικό διάστημα προτιμούν τη χορήγηση βραχυπρόθεσμων δανείων προς τη γεωργία. Με νόμο του 1929, λειτουργεί στη Μεγάλη Βρετανία ο Οργανισμός Ενυπόθηκων Αγροτικών Δανείων (Agricultural Mortgage Corporation - AMC) που χορηγεί μακροπρόθεσμα δάνεια διάρκειας 10-40 ετών και μεσοπρόθεσμα 3-10 ετών. 13 2.1.5 Ολλανδία Ο πιο σημαντικός οργανισμός της Ολλανδίας που ασχολείται με την άσκηση της Αγροτικής Πίστης είναι η RABOBANK. Πρόκειται για μία μεγάλη συνεταιριστική τράπεζα η οποία χορηγεί το 90% των τραπεζικών δανείων του αγροτικού τομέα της Ολλανδίας. Η RABOBANK προήλθε από τη συγχώνευση που έγινε το 1972 των δυο κεντρικών τραπεζών που λειτουργούσαν στην Ολλανδία (BOERENLAND και RAIFFEISEN). Η πρώτη που ήταν εγκατεστημένη στο νότο, εξυπηρετούσε τους 12 Χατζηαντωνίου, 1990 σελ 56-59 13 Χατζηαντωνίου, 1990 σελ 71-72

23 καθολικούς ενώ η δεύτερη που ήταν στο κέντρο προς βορρά, τους προτεστάντες. Η RABOBANK θεωρείται το μεγαλύτερο συγκρότημα στην τραπεζική αγορά της Ολλανδίας και είναι μεταξύ των 60 μεγαλύτερων τραπεζών του κόσμου. Η τράπεζα αυτή δίνει προτεραιότητα στις χορηγήσεις της προς τους αγρότες αλλά τα επιτόκια της είναι τα ίδια για όλους τους δανειζόμενους. 14 2.2 Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Στις Ηνωμένες Πολιτείες δε γίνεται λόγος για αγροτικές εκμεταλλεύσεις αλλά για αγροτικές επιχειρήσεις. Η Αγροτική Πίστη στις Η.Π.Α. ασκείται από εφτά διαφορετικούς τύπους φορέων δανεισμού. 1) Το Σύστημα Αγροτικής Πίστης (Farm Credit System - FCS) που κατέχει το 30% του μεριδίου της αγοράς. 2) Τις εμπορικές τράπεζες με περίπου 20% του μεριδίου της αγοράς. 3) Τους εμπόρους με 20 % περίπου του μεριδίου της αγοράς. 4) Τις ασφαλιστικές εταιρείες με περίπου 6% της αγοράς. 5) Το Farmers' Home Administration (FmHA) που κατέχει το 12% περίπου της αγοράς και πρόκειται για ίδρυμα ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών και των μικροϊδιοκτητών. 6) Του Οργανισμού Εμπορευματικής Πίστης (Commodities Credit Corporation) με 5% της αγοράς. 7) Την Υπηρεσία Μικρών Επιχειρήσεων (Small Business Administration) SBA. 14 Χατζηαντωνίου, 1990 σελ 64-66

24 Με ειδικά προγράμματα Αγροτικής Πίστης που εκτελούνται κυρίως από το FCS, επιδιώκεται η προώθηση της ιδιοκτησίας και η ενδυνάμωση της οικονομικής κατάστασης των αγροτών μέσα στο υπάρχον σύστημα. Η Ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ασκεί την πολιτική της Αγροτικής Πίστης με τρεις βασικούς τρόπους. 1) Με κυβερνητικούς οργανισμούς όπως το FCS. 2) Με το πρόγραμμα κρατικών εγγυημένων δάνειων όπως του FmHA και της SBA. 3) Με άμεσα δάνεια του Ομοσπονδιακού κράτους. 15 2.3 Πρώην Σοβιετική Ένωση Στην πρώην Σοβιετική Ένωση για κάθε Σοφχοζ που ήταν οι μεγάλες αγροτικές εκμεταλλεύσεις, ανοιγόταν στο τοπικό κατάστημα της Γκοσμπανκ (κρατική τράπεζα) λογαριασμός που χρηματοδοτούσε όλες τις βασικές εργασίες οι οποίες δεν μπορούσαν να καλυφθούν με ίδια κεφάλαια. Στη κατηγορία του βραχυπρόθεσμου δανεισμού άνηκαν οι πιστώσεις για αγορά μεγάλων ζωών, τα καλλιεργητικά δάνεια και τα έξοδα συντήρησης μηχανών και σπιτιών. Η πίστωση που ανοιγόταν για κάθε Σοφχοζ εξαρτιόταν από το γενικό πρόγραμμα. Τα δάνεια αυτά είχαν διάρκεια δυο ετών και το Σοφχοζ αναλάμβανε την υποχρέωση να εξασφαλίσει την εξόφληση των δανείων με δικά του μέσα. Οι εξοφλήσεις των τραπεζικών δάνειων γίνονταν κυρίως από την πώληση της παραγωγής. Υπήρχε όμως και κάποιος μηχανισμός ανάμεσα στα Σοφχοζ έτσι ώστε, αν κάποιο αντιμετώπιζε δυσκολίες εξόφλησης δανείων, μπορούσε να χρησιμοποιήσει κέρδη από άλλο Σοφχοζ. 15 Χατζηαντωνίου, 1990 σελ 107-111.

25 Παράλληλα, για την χρηματοδότηση των Σοφχοζ υπήρχε και ειδικός λογαριασμός που λειτουργούσε κατευθείαν με εντολή του Υπουργείου Γεωργίας. Οι υπηρεσίες της Γκοσμπανκ αναλάμβαναν την κίνηση και τον έλεγχο αυτού του ειδικού λογαριασμού. Σε ότι αφορά τα Κολχόζ που ήταν συνεταιριστικές επιχειρήσεις, η χρηματοδότηση τους γινόταν με δανεισμό από τη Γκόσμπανκ. 16 2.4 Κίνα Μέχρι και το 1948 η Κίνα είχε σχεδόν εξολοκλήρου αγροτική οικονομία. Τότε το Κομμουνιστικό κόμμα άρχισε μια εκστρατεία βιομηχανοποίησης της χώρας. Μέχρι τότε, η αγροτική παραγωγή ενισχυόταν από τις «Αγροτικές Ταξιαρχίες» και την «Εργατική Πρωτοβουλία» που ήταν ουσιαστικά τάγματα εργασίας που διοργανώνονταν από το Κομμουνιστικό κόμμα. Το 1949 όμως ιδρύθηκε η ABC (Agricultural Bank of China-Αγροτική τράπεζα της Κίνας) με έδρα το Πεκίνο, η όποια αναλάμβανε εξολοκλήρου την Αγροτική Πίστη στη χώρα, μέσα στα πλαίσια εκδυτικισμού του οικονομικού συστήματος. Τώρα είναι μια από τις τέσσερις κρατικές εμπορικές τράπεζες της χώρας και η δεύτερη μεγαλύτερη σε μέγεθος. Με την οικονομία της Κίνας να αναπτύσσεται ραγδαίως, τα ενδιαφέροντα της τράπεζας έχουν διευρυνθεί και συμμετέχει πλέον σε όλες τις μορφές των εμπορικών επενδύσεων. 16 Χατζηαντωνίου, 1990 σελ 128-132.

26 Τα τελευταία χρόνια, η Αγροτική Πίστη στην Κίνα καλύπτεται λόγω της μαζικής εισροής ξένου κεφαλαίου και από εμπορικές τράπεζες.

27 3. ΑΣΚΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.1 Ιστορική Αναδρομή Η ανάγκη της εξασφάλισης κεφαλαίων για το γεωργικό τομέα ήταν φανερή από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μετά την επανάσταση του 1821. Το 1834 ιδρύεται με νόμο η Τράπεζα Υποθηκικής Πίστεως, με σκοπό και τη χρηματοδότηση της γεωργίας αλλά ο νόμος αυτός δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Μετά την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας το 1841, εξετάστηκε η δυνατότητα άσκησης και της Αγροτικής Πίστης. Τίποτα όμως δεν υλοποιήθηκε μέχρι το 1861, οπότε άρχισε ένα υποτυπώδες σύστημα Αγροτικής Πίστης στα πλαίσια της Εθνικής Τράπεζας η οποία θα χρηματοδοτούσε τους αγρότες ανάλογα με τις εκτάσεις πού καλλιεργούσαν. Το σύστημα αυτό όμως δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία και δεν βοήθησε τους αγρότες λόγω των περιοριστικών τραπεζικών κριτηρίων της Ε.Τ.Ε. στη χορήγηση δανείων. Η Εθνική

28 Τράπεζα παράλληλα χρηματοδοτούσε και τους εμπόρους και τους άλλους μεσάζοντες των αγροτικών προϊόντων οι οποίοι με τη σειρά τους διευκόλυναν, περίπου τοκογλυφικά, τούς αγρότες. Σταθμός στην εξέλιξη της Αγροτικής Πίστης στην Ελλάδα αποτελεί ο νόμος του 1890 σύμφωνα με τον οποίο το κράτος εγγυούταν τα δάνεια, με υποθήκη προς τους αγρότες. Επίσης, έγινε εισαγωγή της έννοιας του αγροτικού ενέχυρου, Αυτό σημαίνει ότι για τη χορήγηση ενός βραχυπρόθεσμου δανείου δεν ήταν απαραίτητη η φυσική μεταφορά του ενεχυριαζόμενου αγροτικού προϊόντος στις αποθήκες της δανείστριας τράπεζας. Το σύστημα της χρηματοδότησης της γεωργίας μέσω της Εθνικής Τράπεζας δεν ήταν ικανοποιητικό. Έτσι το κράτος αποφάσισε να διαχωρίσει την εμπορική πίστη που ασκούσε η Ε.Τ.Ε. από την Αγροτική Πίστη που θα την αναλάμβανε πλέον ένα εξειδικευμένο τραπεζικό ίδρυμα αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος. Στις 27 Ιουνίου του 1929, υπογράφεται σύμβαση μεταξύ του κράτους και της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος για την δημιουργία αυτόνομου κοινωφελούς ιδρύματος που θα εξυπηρετούσε τις χρηματοδοτικές ανάγκες της γεωργίας, θα εξασφάλιζε τη μαζική αγορά των γεωργικών εφοδίων (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, σπόροι κτλ) και τη διανομή τους με κοινωνικά κριτήρια, θα πρόσφερε τεχνική υποστήριξη και τέλος θα υποστήριζε τους γεωργικούς συνεταιρισμούς. Η σύμβαση αυτή ήταν η ιδρυτική πράξη της ΑΤΕ. Σύμφωνα με το αρχικό καταστατικό της Α.Τ.Ε. ήταν αυτόνομος τραπεζικός οργανισμός, κοινωφελούς χαρακτήρα που αποσκοπούσε στην άσκηση της Αγροτικής Πίστης, την ενίσχυση των συνεταιριστικών οργανώσεων και τη βελτίωση γενικά των συνθηκών παραγωγής των οικογενειακών αγροτικών εκμεταλλεύσεων. Στην πορεία της όμως η Α.Τ.Ε. εκτός από τα παραπάνω και λόγω της μεγάλης εξάρτησης από το κράτος έγινε το όργανο εφαρμογής και υλοποίησης της εθνικής αγροτικής πολιτικής. Δηλαδή η Α.Τ.Ε. είχε πάρει χαρακτήρα δημόσιου οργανισμού και παράλληλα εξειδικευμένου πιστωτικού ιδρύματος. Εξάλλου ο μη, αρχικά,

29 κερδοσκοπικός της χαρακτήρας της επέτρεψε, κατά τη χορήγηση των δανείων, να εξετάζει και άλλα κριτήρια (π.χ κοινωνικά) και όχι μόνο την επίτευξη του κέρδους, κάτι αδιανόητο για τις εμπορικές τράπεζες. 17 Σταδιακά, η δραστηριότητα της Α.Τ.Ε. επεκτάθηκε από τον πρωτογενή τομέα της γεωργίας, στη χρηματοδότηση της εμπορίας των γεωργικών προϊόντων και στη μεταποίησή τους (γεωργικές βιομηχανίες). Η είσοδος της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα σταδιακά άλλαξε όλα τα παραπάνω δεδομένα και η Αγροτική Πίστη είναι πλέον τμήμα των δραστηριοτήτων της Α.Τ.Ε. η οποία είναι ανώνυμη εταιρεία, εισηγμένη στο χρηματιστήριο και έχει χάσει τον κοινωφελή της χαρακτήρα. Θεωρητικά πλέον όλες οι τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα, μπορούν να ασκήσουν την Αγροτική Πίστη και δειλά και προσεχτικά (όπως για παράδειγμα η Εμπορική Τράπεζα και η Τράπεζα Πειραιώς) έχουν ξεκινήσει τη χρηματοδότηση αγροτικών εκμεταλλεύσεων, κυρίως επιχειρηματικής μορφής. Σήμερα η Α. Τ. Ε κατέχει το 95% του μεριδίου της Αγροτικής Πίστης, ενώ το υπόλοιπο 5% ανήκει στους εμπόρους γεωργικών εφοδίων και τις εμπορικές τράπεζες. 18 3.2 Ο ρόλος της Α.Τ.Ε. στην Αγροτική Πίστη Βασικός φορέας της άσκησης Αγροτικής Πίστης στην Ελλάδα είναι σήμερα η Α.Τ.Ε., η οποία ιδρύθηκε από τον Α. Παπαναστασίου με τον νόμο 4332/1929. Το αρχικό καταστατικό της προέβλεπε τα παρακάτω 19 1) Χορήγηση κάθε είδους δανείου για την αντιμετώπιση των καλλιεργητικών δαπανών (βραχυπρόθεσμα δάνεια) όλων των τομέων της γεωργικής παραγωγής (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, δάση, κ.λ.π.) καθώς και δανειοδότηση των επενδύσεων του ίδιου τομέα που έχουν ως σκοπό το εκσυγχρονισμό του (μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δάνεια). 17 Παπαθανασίου,1981 σελ 111-119 18 Έκθεση Εργασιών Α.Τ.Ε., 2006 σελ 6. 19 Παπαθανασίου, 1981 σελ 84-85.

30 2) Προμήθεια και διακίνηση των γεωργικών εφοδίων ( λιπάσματα, γεωργικά φάρμακα, σπόροι, γεωργικά εργαλεία κτλ). 3) Προώθηση μέσω της χρηματοδότησης των γεωργικών συνεταιριστικών οργανώσεων όλων των δραστηριοτήτων τους, όπως παραγωγή, επεξεργασία και διάθεση προϊόντων των μελών τους. 4) Παροχή τεχνικών οδηγιών προς τους αγρότες και διευκόλυνση της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών. 5) Στήριξη της αγροτικής πολιτικής στον τομέα των εγγυημένων τιμών ασφαλείας των αγροτικών προϊόντων με συγκεκριμένη παρέμβαση στην αγορά (χρηματοδότηση οργανισμών για συγκέντρωση γεωργικών προϊόντων). Η Α.Τ.Ε., αν και αυτόνομος τραπεζικός οργανισμός, διαμόρφωνε τους στόχους της αγροτικής πολιτικής σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας. Συνδεόταν δηλαδή το πιστωτικό πρόγραμμα της τράπεζας με το γεωργικό πρόγραμμα του υπουργείου και είχε τους περιορισμούς που επέβαλλαν οι νομισματοπιστωτικές αρχές του κράτους. Για την εφαρμογή του πιστοδοτικού της έργου η Α.Τ.Ε. συνέτασσε το χρηματοδοτικό της πρόγραμμα στο οποίο γινόταν πρόβλεψη για τα ποσά που θα χορηγούσε με τη μορφή δανείων, τις πηγές από τις οποίες θα αντλούσε τα ποσά αυτά και τις εισπράξεις που θα πραγματοποιούσε, από τη ρευστοποίηση δανείων που χορήγησε στο παρελθόν ή από τις νέες καταθέσεις. Επειδή όμως τα προοριζόμενα για τη γεωργία κεφάλαια ήταν περιορισμένα σε σχέση με τις ανάγκες των αγροτών, το ετήσιο πρόγραμμα κατανέμονταν σε όρια μέχρι τα οποία μπορούσαν τα περιφερειακά καταστήματα να συνάπτουν μεσομακροπρόθεσμα δάνεια και σε όρια μέχρι τα οποία μπορούσαν να εκταμιεύουν κάθε μήνα ποσά για τα βραχυπρόθεσμα και μεσομακροπρόθεσμα δάνεια που ήταν ήδη εγγυημένα. Σταδιακά η Α.Τ.Ε., εκτός της χρηματοδότησης της πρωτογενούς παραγωγής, δραστηριοποιήθηκε και σε άλλους τομείς όπως η εμπορία, διακίνηση και η μεταποίηση των γεωργικών προϊόντων καθώς και σε διάφορες δραστηριότητες

31 που συμπληρώνουν το αγροτικό εισόδημα όπως χωρική βιοτεχνία και αγροτουρισμός αλλά και στην αγροτική στέγαση και γενικά σε όλους τους τομείς που επηρέαζαν το βιοτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο των αγροτών. Γενικά η Α.Τ.Ε. εξελίχθηκε σε ένα πιστωτικό και αναπτυξιακό ίδρυμα που χρηματοδοτούσε και δραστηριότητες που ενώ δεν είχαν άμεση σχέση με την αγροτική παραγωγή, ενίσχυαν την περιφερειακή ανάπτυξη και την τοπική αυτοδιοίκηση, συμβάλλοντας γενικότερα στη βελτίωση του επιπέδου ζωής του Έλληνα αγρότη. Σήμερα όλα αυτά έχουν αλλάξει. Η Α.Τ.Ε. είναι πλέον ανώνυμη εταιρεία εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Αξίων Αθηνών, 25% περίπου των μετοχών της ανήκουν σε ιδιώτες αλλά παρόλα αυτά επειδή το κράτος είναι ο βασικός μέτοχος, διορίζει και ελέγχει τη Διοίκηση της, που έμμεσα επηρεάζει την άσκηση της αγροτικής πολιτικής. Η Α.Τ.Ε. πλέον χρηματοδοτεί όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας και έχει αποκτήσει σημαντικό μερίδιο της καταναλωτικής και στεγαστικής πίστης και επεκτείνεται σταδιακά σε όλες τις κατηγορίες των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Μετά το 1992 που η Τράπεζα της Ελλάδος απελευθέρωσε τα όρια χορηγήσεων, το ύψος του ετήσιου προγράμματος χρηματοδοτήσεων καθορίζεται πλέον από τους στόχους που έχει θέσει η ίδια η Τράπεζα και όχι από περιορισμούς που θέτει η Πολιτεία. 20 Σταδιακά αναπτύχθηκε και ένας ισχυρός όμιλος εταιριών της Α.Τ.Ε. ο οποίος κάλυψε όλους τους τομείς της τραπεζικής δραστηριότητας. Παράλληλα η Α.Τ.Ε. συμμετέχει και σε σημαντικές επιχειρήσεις καθαρά αγροτικού ενδιαφέροντος. Οι εταιρείες του ομίλου (2006) είναι : 21 α) Α.Τ.Ε. Ασφαλιστική. Είναι η πρώτη εταιρεία του ομίλου και ασχολείται με όλων των ειδών τις ασφάλειες. 20 Έκθεση Εργασιών Α.Τ.Ε., 2006, σελ 12 21 www.atebank.gr

32 β) Α.Τ.Ε. Α.Ε.Δ.Α.Κ. (Ανώνυμος Εταιρεία Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων). Το 2007 η εταιρεία αυτή διαχειρίζεται 11 αμοιβαία κεφάλαια που καλύπτουν μια ευρεία ποικιλία επενδυτικών αναγκών. γ) Α.Τ.Ε Leasing. Η εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης της τράπεζας. δ) Α.Τ.Ε. Κάρτα. Διαχειρίζεται τις πιστωτικές κάρτες τις Α.Τ.Ε. σε συνεργασία με τη VISA και MASTERCARD. ε) Α.Τ.Ε. Τεχνική. Συντάσσει τεχνικές μελέτες και επιβλέπει κατασκευαστικά έργα που αφορούν την υποδομή της Τράπεζας και τρίτων. στ) Α.Τ.Ε. Χρηματιστηριακή. Ασχολείται με τις χρηματιστηριακές εργασίες πελατών της τράπεζας. ζ) Α.Τ.Ε. Rent. Ασχολείται με χρονομισθώσεις αυτοκινήτων. η) Α.Τ.Ε. Advertising. Ασχολείται με διαφημιστικές εργασίες της Τράπεζας και τρίτων. θ) Α.Τ.Ε. Exelixi. Είναι το εκπαιδευτικό κέντρο της Τράπεζας που από το 2006 λειτουργεί σαν ανώνυμη εταιρεία. ι) First Business Bank. Το 2001 ιδρύθηκε η τράπεζα αυτή σε συνεργασία με τη Καναδική τράπεζα Scotia Bank και Έλληνες εφοπλιστές και επιχειρηματίες και αντικείμενο εργασιών την παροχή υπηρεσιών σε επιχειρηματίες και ιδιώτες. (κυρίως ναυτιλιακά δάνεια),οι επιχειρήσεις αγροτικού ενδιαφέροντος που μετέχει είναι η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης (Ε.ΒΖ.), η Ελληνική Βιομηχανία Ζωοτροφών, η Γαλακτοβιομηχανία ΔΩΔΩΝΗ και ορισμένες συνεταιριστικές εταιρείες της Θράκης (ΡΟΔΟΠΗ Α.Ε., ΣΕΚΑΠ Α.Ε., ΣΕΒΑΘ Α.Ε.) Παρόλα αυτά, όμως η Αγροτική Πίστη παραμένει από τους σημαντικότερους τομείς της δραστηριότητας της και ουσιαστικά στο χώρο αυτό έχει το μονοπώλιο, διατηρώντας ακόμη ορισμένα προνόμια που ευνοούν τους αγρότες, όπως τις διαδικασίες εγγραφής των υποθηκών που αφορούν τους αγρότες, τη διακίνηση των επιδοτήσεων του γεωργικού τομέα (για τα επόμενα 4 χρόνια), την επιδότηση των επιτοκίων των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών (1 μονάδα για τα μεσοπρόθεσμα και 2 μονάδες για τα βραχυπρόθεσμα). Όλα αυτά τα προνόμια όμως έχουν μια ημερομηνία λήξης αν και

33 η διάρκεια τους είναι ακόμα ασαφής. Το δίκτυο καταστημάτων στην περιφέρεια και η ειδική τεχνογνωσία που διαθέτει η Α.Τ.Ε., ευνοούν τη διατήρηση αυτού του μονοπωλίου. Η εμφάνιση της Α.Τ.Ε. προσέφερε τεράστιες υπηρεσίες στους αγρότες και ήταν βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου και για τη δημιουργία των υποδομών που υπάρχουν και σήμερα. Βέβαια έγιναν και λάθη που κατά κύριο λόγο οφείλονταν σε πολιτικές παρεμβάσεις που είχαν ως αποτέλεσμα να επιβαρυνθεί ο Έλληνας φορολογούμενος με σημαντικά ποσά για επισφαλείς χρηματοδοτήσεις κυρίως γεωργικών συνεταιρισμών. 3.3 Ο ρόλος του Συνεταιριστικού Κινήματος Ιστορικά στη διαδικασία εξέλιξης της Αγροτικής Πίστης πρέπει να αναφερθεί και η εισαγωγή του θεσμού των γεωργικών πιστωτικών συνεταιρισμών που έγινε με το νόμο 602/1915. Με το νόμο αυτό πριν από την ίδρυση της Α.Τ.Ε., καταβλήθηκε προσπάθεια αντιγραφής του συστήματος RAIFFEISEN της Δυτικής Ευρώπης. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε στη περιοχή του Ρήνου το 1846, οι αγρότες ή οι άλλοι κάτοικοι της περιοχής του συνεταιρισμού καταθέτουν τις αποταμιεύσεις τους στον τοπικό συνεταιρισμό ο οποίος τις διαθέτει σε άλλους αγρότες που έχουν ανάγκη κεφαλαίων. Δηλαδή οι τοπικοί συνεταιρισμοί στηριζόμενοι στην αρχή και στη δύναμη της συλλογικής προσπάθειας λειτουργούν σαν μικρές τράπεζες. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των ταμείων RAIFFEISEN είναι η ευθύνη που αναπτύσσουν για την καλή τοποθέτηση του διαθέσιμου κεφαλαίου.

34 Η προσπάθεια αυτή δεν καρποφόρησε. Οι Γεωργικοί πιστωτικοί συνεταιρισμοί που ιδρύθηκαν, ούτε την αυτονομία τους κατάφεραν να διατηρήσουν, ούτε κεφάλαια επαρκή είχαν ώστε να λειτουργήσουν στα πρότυπα των αγροτικών συνεταιρισμών της Δ. Ευρώπης που σήμερα έχουν εξελιχθεί σε μεγάλες τράπεζες. Στην περίπτωση της Ελλάδος, αυτοί οι συνεταιρισμοί ποτέ δε λειτούργησαν ως πιστωτικοί φορείς της αγροτικής οικονομίας, αλλά μέχρι την ίδρυση της Α.Τ.Ε. ήταν υπό τον ουσιαστικό έλεγχο της Εθνικής Τράπεζας. 22 Γενικά οι συνεταιρισμοί στην Ελλάδα δεν παρουσίασαν ποτέ αξιόλογο πιστωτικό έργο. Αυτό οφείλεται βασικά στην κατάτμηση του συνεταιριστικού κινήματος σε πολλές και μικρές μονάδες καθώς και σε διάφορα συγκυριακά συμφέροντα των διοικούντων αλλά και στη λειτουργία τους πολλές φορές με πολιτικά και κοινωνικά κριτήρια και όχι με ιδιωτικοοικονομικά. Μέχρι πρόσφατα η Α.Τ.Ε. συνεργαζόταν με το σύνολο σχεδόν του συνεταιριστικού κινήματος. Από τις συνεταιριστικές οργανώσεις, 609 ασκούσαν βραχυπρόθεσμη Αγροτική Πίστη για λογαριασμό της Α.Τ.Ε. και 38 ασκούσαν και μεσομακροπρόθεσμη πίστη. Εννοείται ότι τα κεφάλαια που χρησιμοποιούσε το συνεταιριστικό κίνημα για την άσκηση της Πίστης προερχόταν από το πρόγραμμα της Α.Τ.Ε. Σήμερα ένα πολύ μικρό μέρος συνεταιρισμών ασκεί Αγροτική Πίστη και αυτό οφείλεται κυρίως στη κακοδιαχείριση των συνεταιρισμών που υποχρέωσαν τις διοικήσεις της Α.Τ.Ε. από το 2000 και μετά να τους αφαιρέσουν αυτό το δικαίωμα. Το ότι οι συνεταιρισμοί είχαν εξουσιοδοτηθεί να ασκούν πίστη σύμφωνα με τις οδηγίες της τράπεζας δε σήμαινε ότι και η Α.Τ.Ε. μπορούσε να ενταχθεί στην κατηγορία των συνεταιριστικών τραπεζών. Η ίδρυση μιας 22 Παρίση, Π., 1990, σελ 8-13.

35 συνεταιριστικής τράπεζας ή η μετατροπή της Α.Τ.Ε. ήταν από τα πάγια αιτήματα της ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ. (Πανελλήνια Συνομοσπονδία Ενώσεων Γεωργικών Συνεταιρισμών). 23 Οι Αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις, παρά τα προβλήματα τους, με τη βοήθεια και τη μακρόχρονη συνεργασία της Α.Τ.Ε., αποτέλεσαν έναν από τους βασικούς παράγοντες ανάπτυξης του αγροτικού τομέα της χώρας προς όφελος των αγροτών και γενικότερα της οικονομίας. Η συνέχιση του ρόλου αυτού επιβάλει τη προσαρμογή των συνεταιριστικών οργανώσεων στις απαιτήσεις του νέου, έντονα ανταγωνιστικού περιβάλλοντος το οποίο απαιτεί οικονομικά εύρωστες μονάδες με ευελιξία και εξορθολογισμό του τρόπου λειτουργίας τους. Τις προσαρμογές αυτές επισημαίνει και η Πολιτεία με το νόμο 2810/2000 ο οποίος παρέχει κίνητρα στις αγροτικές συνεταιριστικές οργανώσεις για να συνεχίσουν αποτελεσματικά το έργο τους προς όφελος των παραγωγών και των τοπικών κοινωνιών στις οποίες δραστηριοποιούνται. Επίσης ο παραπάνω νόμος δίνει έμφαση στον επιχειρηματικό χαρακτήρα των συνεταιριστικών οργανώσεων, οι οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν με ίσους όρους τον ανταγωνισμό ομοειδών επιχειρήσεων στην αγορά. Συγκεκριμένα, οι Α.Σ.Ο. (Αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις) υποχρεούνται πλέον να λειτουργούν όπως οι εμπορικές εταιρείες και να ελέγχονται από ορκωτούς ελεγκτές. Επίσης προβλέπεται να υπάρχει γενικός διευθυντής ο οποίος λειτουργώντας σαν μάνατζερ θα μπορεί να ισχυροποιήσει τη θέση τους στην αγορά. Επίσης δίνει κίνητρα και απλοποιεί τις διαδικασίες συγχωνεύσεων για την αντιμετώπιση της πολυδιάσπασης των Α.Σ.Ο. Αποτέλεσμα του νόμου αυτού είναι να θεσπιστεί νέο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ Α.Τ.Ε. και Α.Σ.Ο. που καθορίζει η υπηρεσιακή εγκύκλιος 199/2003 της Α.Τ.Ε. Συγκεκριμένα θα πρέπει οι Α.Σ.Ο. με την υποβολή οποιουδήποτε αιτήματος δανειοδότησης από την Α.Τ.Ε. θα πρέπει να υποβάλουν: 23 ibid

36 α) Οικονομικές καταστάσεις (Ισολογισμός, αποτελέσματα χρήσης, πίνακα διάθεσης αποτελεσμάτων και προσάρτημα) των τριών τελευταίων χρήσεων, οι οποίες θα συνοδεύονται από το πιστοποιητικό ελέγχου σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο. β) Επικυρωμένο αντίγραφο καταστατικού τους καθώς και καταστατικό των Α.Ε. και Ε.Π.Ε. στις οποίες συμμετέχουν με ποσοστό πλέον του 50%. γ) Λοιπά δικαιολογητικά που υποβάλουν όλες οι επιχειρήσεις, όπως ισοζύγια, άδειες κτλ. Γενικά τα αιτήματα και οι όροι χρηματοδότησης των συνεταιριστικών οργανώσεων αντιμετωπίζονται από την Α.Τ.Ε. πλέον όπως και των υπολοίπων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Η Α.Τ.Ε. δεν είναι πλέον διατεθειμένη να δεχθεί νέα ανοίγματα χρηματοδοτήσεων που θα δημιουργήσουν και πάλι επισφάλειες και επιδιώκει οι βιώσιμες Α.Σ.Ο. μέσα από εύστοχες πρωτοβουλίες να καταστούν πάλι ενήμεροι και συνεπείς πελάτες της τράπεζας. Η Α.Τ.Ε. πλέον μετά τη μετοχοποίηση της έχει να δώσει λόγο στους μετόχους της για την τοποθέτηση των κεφαλαίων με τα οποία χρηματοδοτεί τις συνεταιριστικές οργανώσεις. 24 3.4 Ο ρόλος των Ιδιωτικών Τραπεζών Όταν το 1861 πρωτοεμφανίστηκε η Αγροτική Πίστη στην Ελλάδα και έγινε λόγος για την χορήγηση γεωργικών δανείων, αυτό έγινε από την Εθνική Τράπεζα στα πλαίσια του νόμου ΨΙ/16-12-1861. Η Εθνική Τράπεζα ήταν τότε μία ιδιωτική τράπεζα που είχε ιδρυθεί από τον Γεώργιο Σταύρου και στην οποία το κράτος είχε εκχωρήσει το εκδοτικό 24 Ε.Υ. 199/2003