ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα: Οι Εγγυήσεις Δανείων & Πιστώσεων Του Ελληνικού Δημοσίου Επιβλέπωv: Κος Σακκάς Θωμάς, Διευθυντής 25 η ς Διεύθυνσης Κίνησης Κεφαλαίων, Εγγύησης Δανείων & Αξιών, Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, Καθηγητής Ε.Σ.Δ.Δ. Σπουδαστής: Τσιάντας Γεώργιος ΑΘΗΝΑ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 1

"Εγγύα πάρα δ' άτη" «Πλησίον της εγγύησης κείται η ζημία» Χίλωνας ο Λακεδαιμόνιος 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι οι εγγυήσεις δανείων που χορηγεί το Ελληνικό Δημόσιο προς τις Δημόσιες Επιχειρήσεις, τους Δημόσιους Οργανισμούς, τα Πνευματικά Ιδρύματα, τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, τους αγρότες αλλά και προς ομάδες φυσικών προσώπων. Στο συγκεκριμένο πόνημα ορίζονται και περιγράφονται η έννοια και τα χαρακτηριστικά των κρατικών ενισχύσεων αλλά και των κρατικών εγγυήσεων ως υποσύνολο των κρατικών ενισχύσεων. Εν συνεχεία, αναλύεται το ευρωπαϊκό πρωτογενές και δευτερογενές νομοθετικό πλαίσιο των κρατικών ενισχύσεων και εγγυήσεων και το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο των κρατικών εγγυήσεων, με τις όποιες τροποποιήσεις ή προσθήκες, και αξιολογείται η χρησιμότητα τους. Ακολούθως, περιγράφεται η διαδικασία έκδοσης της Υπουργικής ή Κοινής Υπουργικής Απόφασης για την χορήγηση της κρατικής εγγύησης, η διαδικασία έγκρισης και χορήγησης της εγγύησης για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και τους αγρότες, για τις Δημόσιες Επιχειρήσεις, για τους Δημόσιους Οργανισμούς όπως Ασφαλιστικά Ταμεία, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Πνευματικά Ιδρύματα αλλά και για τις ευαίσθητες ομάδες φυσικών προσώπων όπως οι σεισμοπαθείς, οι πλημμυροπαθείς, οι πυροπαθείς, οι παλινοστούντες και οι αθίγγανοι καθώς και η διαδικασία κατάπτωσης της εγγύησης και πληρωμής. Η επόμενη ενότητα της εργασίας αφορά την ανάλυση της διαχρονικής πορείας των ετήσιων ανεξόφλητων υπόλοιπων σε εγγυημένα δάνεια, των ετήσιων χορηγούμενων εγγυήσεων αλλά και των καταπτώσεων των εγγυήσεων τόσο σε απόλυτα μεγέθη αλλά και ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος για την περίοδο 1980-2010. Επίσης, εξετάζεται και το υπόλοιπο των εγγυήσεων ανά κατηγορίες δανειοληπτών για την περίοδο 2001-2009 αλλά και η ενίσχυση ρευστότητας των πιστωτικών ιδρυμάτων μέσω της παροχής των εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου. Σημαντικά πεδία προβληματισμού για το παρόν πόνημα αποτελούν το Μνημόνιο και η επίδραση που έχει στις κρατικές εγγυήσεις καθώς και ο ρόλος που διαδραματίζει το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης στην εγγυοδοσία και την χρηματοδότηση των μικρών και μικρομεσίων επιχειρήσεων. Τέλος εξετάζονται οι όποιες αρνητικές ή συνέπειες ασκούν οι κρατικές εγγυήσεις στον κρατικό Προϋπολογισμό και γενικότερα στην οικονομία και εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για την χρησιμότητα και την ωφελιμότητα της εφαρμογής τους από το ελληνικό κράτος. Λέξεις - Κλειδιά: Πολιτική Κρατικών Ενισχύσεων, Κρατικές Εγγυήσεις, Ελληνκό Δημόσιο, Χορηγήση της Εγγύησης, Καταπτώσεις της Εγγύησης, Δημόσιος Οργανισμός, Δημόσια Επιχείρηση, Iδιωτική Επιχείρηση, Φυσικά Πρόσωπα, Κρατικός Προϋπολογισμός, Δημόσιο Χρέος, Δημόσιο Έλλειμμα, Μνημόνιο, Tρόϊκα. 3

ABSTRACT The current dissertation examines the status of the state quarantees which provides the greek state to Public Enterprises, Public Institutions, Pension Funds, Spiritual Institutions, private companies, farmers and individuals. Firstly, state aid policies and state quarantess are being defined and analysed. Secondly, the current dissertation tries to provide the reader with all the fundamental and derivative european and greek laws, rules, directions, decisions and announcements as far as state aids and state quarantess is being concerned. Then, a critical analysis is being conducted upon all the law status of the state quarantees. Afterwards, the author describes the different stages of the establishment of a state quarantee whih are the establishment of a Ministerial Decision or a Common Ministerial Decision about a provision of a certain state quarantee, the approval and the provision of the state guarantees to Public Enterprises, Public Institutions, Pension Funds, Spiritual Institutions, private companies, farmers and individuals such as earthquake sufferers, gypsies and natives that returned to their countries, the collapse of the state quarantee and the the payment of the quarantee collateral. The next section of the dissertation thoroughly examines the size of the state quarantees through the years. For that purpose, the writer evaluates the elements of the annual state quarantees, the quarantee loan payments and the quarantee loan remainings in numbers and figures from 1980 to 2010. Furthermore, quarantee loan remainings per lenders category are being examined from 2001 to 2009. Then, the writer describes the provision of liquidity to bank institutions through state quarantees and analyses the repercussions of the Troika Memorandum to the state guarantees and the role of the National Fund of Enterprising and Developinng to the funding of small amd medium companies. The final section describes the consequences of the state quarantees both to the Public Budget and to the greek economy and evaluates the total utility of the state quarantees use by the greek state. Key - Words: State - Aid Policies, State Quarantees, Greek State, Provision of Quarantee, Collapse of the Quarantee, Public Institution, Public Company, Private Company, Public Budget, Public Deficit, Public Debt, Memorandum, Troika etc. 4

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον επιβλέποντα καθηγητή μου και Διευθυντή της 25 ης Διεύθυνσης Κίνησης Κεφαλαίων, Εγγυήσεων Δανείων & Αξιών του Γενικού Λογισσηρίου του Κράτους Κο Θωμά Σακκά για την ενδελεχή καθοδήγηση, την πολύτιμη βοήθεια, την υπομονή και την κατανόηση που μου παρείχε κατά την συγγραφή της παρούσης διπλωματικής εργασίας. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου όλους τους συναδέλφους της 25 ης Διεύθυνσης του Γ.Λ.Κ. και ιδιαιτέρως τις Κουνούκλα Παναγιώτα, Κοράκη Ιουλία, Ιωαννάτου Ζωή, Καψαλάκη Ευδοξία, Παργινού Λαμπρινή, Σαμαρτζή Αιμιλία, Γερμενή Ισμήνη, Αμαρτωλού Κατερίνα, Αντωνοπούλου Μαρία, Δομετίου Σμαράγδα και την προϊστάμενη του Δ Τμήματος της 25 η ς Δ/νσης του Γ.Λ.Κ. Δασκαλάκη Άννα διότι μου προσέφεραν απλόχερα τις συμβουλές, τις γνώσεις τους, την εμπειρία τους και την ψυχολογική τους υποστήριξη ώστε να φέρω εις πέρας αυτή τη διπλωματική εργασία. Χωρίς τους αγαπητούς συναδέλφους πραγματικά δεν θα είχα καταφέρει. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου αλλά και τους συναδέλφους της 21 ης Σειράς της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης Aσπασία, Ζώτου, Κώστα Σαλβαρά, Θωμά Γιωτίτσα, Θανάση Αργυρόπουλο, Γιάννη Σουροπάνη και Δημήτρη Ντανά για τις εποικοδομητικές συζητήσεις που είχαμε κατά τη διάρκεια συγγραφής των διπλωματικών μας εργασιών. Άλλωστε όπως είπε και ο Σοφοκλής «η καλύτερη αρετή ενός ανθρώπου είναι η συνεχής προσπάθεια του να βελτιώνεται με όλη τη δύναμη και τους τρόπους που διαθέτει.» 5

Πίνακας Περιεχομένων: Πίνακας Περιεχομένων:... 6 Πίνακας Διαγράμματων:... 9 Πίνακας Πίνακων:... 9 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 10 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 12 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 13 1.1. Εννοια των Κρατικών Ενισχύσεων... 13 1.2. Έννοια των Κρατικών Εγγυήσεων... 14 1.3. Κρατικές Ενισχύσεις και Ε.Ε.... 16 1.3.1. Συμβατότητα των Κρατικών Ενισχύσεων με την Κοινή Αγορά... 16 1.3.2. Ρυθμίσεις Ελέγχου των Κρατικών Ενισχύσεων από τα Κοινοτικά Όργανα... 20 1.3.2.1. Ο Έλεγχος του Καθεστώτος των Υφιστάμενων Ενισχύσεων... 20 1.3.2.2. Ο Έλεγχος της Θέσπισης Νέων ή Τροποποιημένων Υφιστάμενων Κρατικών Ενισχύσεων... 22 1.3.3. Κρατικές Εγγυήσεις και Ε.Ε.... 24 2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 28 2.1. Ελληνικό Νομοθετικό Πλαίσιο των Κρατικών Εγγυήσεων... 28 2.1.1. Αναγκαστικός Νόμος 747/1945/ΦΕΚ 309/Α /19.12.1945... 28 2.1.2. Αναγκαστικός Νόμος Ν. 9/1967/ΦΕΚ 75/Α /18.05.1967... 29 2.1.3. Νόμος 400/1976/ΦΕΚ 203/Α /03.08.1976... 29 2.1.4. Προεδρικό Διάταγμα 1065/1980/ΦΕΚ 168/Α /24.07.1980... 30 2.1.5. Νόμος 1266/1982/ΦΕΚ 81/Α /02.07.1982... 30 2.1.6. Νόμος 1921/1991/ΦΕΚ 12/Α /8.2.1991... 30 2.1.7. Νόμος 2020/1992/ΦΕΚ 34/Α /28.2.1992... 31 2.1.8. Νόμος 2322/1995/ΦΕΚ 143/Α /12.07.1995... 31 2.1.9. Νόμος 2469/1997/ΦΕΚ 38/Α /14.03.1997... 36 2.1.10. Νόμος 3458/2006/ΦΕΚ 94/Α /08.05.2006... 36 2.2. Συγκριτική Ανάλυση των Νομοθετικών Καθεστώτων... 38 3 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 40 6

3.1. Διαδικασία Χορήγησης των Εγγυήσεων... 40 3.2. Διαδικασία Χορήγησης της Εγγύησης σε Νομικά Πρόσωπα... 41 3.2.1. Διαδικασία Παροχής της Εγγύησης σε Ιδιωτικές Επιχειρήσεις & Αγρότες... 41 3.2.1.1. Διαδικασία Έκδοσης Υ.Α. ή Κ.Υ.Α.... 41 3.2.1.2. Διαδικασία χορήγησης της Εγγύησης... 43 3.2.1.3. Διαδικασία Κατάπτωσης της Εγγύησης & Πληρωμής... 47 3.2.2. Διαδικασία Χορήγησης Εγγύησης σε Δημόσιους Οργανισμούς... 50 3.2.2.1. Διαδικασία έκδοσης Υ.Α. ή Κ.Υ.Α.... 50 3.2.2.2. Διαδικασία Χορήγησης της Εγγύησης... 52 3.2.2.3. Διαδικασία Κατάπτωσης της Εγγύησης & Πληρωμής... 52 3.3.1. Διαδικασία Χορήγησης Εγγύησης σε Δημόσιες Επιχειρήσεις (ΔΕΚΟ)... 53 3.3.1.1. Διαδικασία Έκδοσης Υ.Α. - Κ.Υ.Α.... 53 3.3.1.2. Διαδικασία Χορήγησης της Εγγύησης... 55 3.3.1.3. Διαδικασία Κατάπτωσης της Εγγύησης & Πληρωμής... 55 3.3. Διαδικασία Χορήγησης της Εγγύησης σε Φυσικά Πρόσωπα... 56 3.3.1. Διαδικασία Έκδοσης Υ.Α. Κ.Υ.Α.... 56 3.3.2. Διαδικασία Χορήγησης της Εγγύησης... 57 3.3.3. Διαδικασία Κατάπτωσης της Εγγύησης & Πληρωμής... 57 3.4. Κεφάλαιο Ασφάλισης Εγγυήσεων... 58 3.5. Διεθνής Πρακτική στις Κρατικές Εγγυήσεις... 58 4 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 60 4.1. Η Πορεία των Εγγυήσεων Διαχρονικά... 60 4.2. Εγγυήσεις Τραπεζών... 66 4.3. Ε.Τ.Ε.ΑΝ. Α.Ε.... 69 4.4. Συνέπειες των Κρατικών Εγγυήσεων... 71 4.4.1. Θετικές Συνέπειες... 71 4.4.2. Αρνητικές Συνέπειες... 73 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 78 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 79 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 84 Παραρτήμα I... 85 7

Παράρτημα II... 90 Παράρτημα III... 100 Παράρτημα ΙΙII... 103 Παράρτημα V... 112 Παράρτημα VI... 118 8

Πίνακας Διαγράμματων: Διάγραμμα 1: Πορεία Κρατικών Εγγυήσεων κατά τα έτη 1980 2010 (σε εκατ. ευρώ) 62 Διάγραμμα 2: Πορεία Εγγυήσεων κατά τα έτη 1980 2010 ως % του ΑΕΠ... 63 Διάγραμμα 3: Ανεξόφλητα Υπόλοιπα Εγγυημένων Δανείων ανά Κατηγορία Δανειοληπτών (σε εκατ. ευρώ)... 64 Διάγραμμα 4: Ανεξόφλητα Υπόλοιπα Εγγυημένων Δανείων Δημόσιων Επιχειρήσεων για το έτος 2009 (σε εκατ. ευρώ)... 65 Διάγραμμα 5: Ενίσχυση Ρευστότητας Πιστωτικών ιδρυμάτων (σε εκατ. ευρώ)... 68 Διάγραμμα 6: Εγγυήσεις για την παροχή ρευστότητας σε Πιστωτικά Ιδρύματα (σε εκατ. ευρώ)... 69 Πίνακας Πίνακων: Πίνακας 1: Οικονομικά Στοιχεία Επιχείρησης ΧΧΧ Α.Ε.... 136 Πίνακας 2: Εγγυήσεις, Ανεξόφλητο Εγγυημένο Υπόλοιπο, Καταπτώσεις και... 139 Προμήθειες Εγγυήσεων κατά τα Έτη 1980-2010 (σε εκατ. ευρώ)... 139 Πίνακας 3: Ανεξόφλητα Υπόλοιπα των Δανείων με Εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου κατά Κατηγορίες Δανειοληπτών για τα Έτη 2001-2009 (σε ευρώ)... 141 Πίνακας 4: Ενίσχυση Ρευστότητας Πιστωτικών Ιδρυμάτων σε Προνομιούχες Μετοχές & Κοινούς Τίτλους... 148 Πίνακας 5: Ενίσχυση Ρευστότητας Πιστωτικών Ιδρυμάτων από... 148 Εγγυήσεις Ε.Δ. κατά τα Έτη 2009-2010... 148 9

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ά: Άρθρο Α.Ε.: Ανώνυμες Εταιρείες Δ/νση: Διεύθυνση Γ.Λ.Κ.: Γενικό Λογιστήριο Κράτους Δ.Ε.Η.: Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Δ.Ε.Κ.Ο.: Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμοί Δ.Ε.Δ.Ε.Κ.Ο.: Διυπουργική Επιτροπή ΔΕΚΟ Δ.Ν.Τ.: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο Δ.Σ.: Διοικητικό Συμβούλιο Ε.Α.Β.: Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία Ε.Γ.Δ.Ε.Κ.Ο.: Ειδική Γραμματεία ΔΕΚΟ Ε.Δ.: Ελληνικό Δημόσιο Ε.Ε.: Ευρωπαϊκή Ένωση Ε.Κ.ΑΧ.: Eυρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα & Χάλυβα ΕΛ.Β.Ο: Ελληνική Βιομηχανία Όπλων Ε.Π.: Επιχειρησιακά Προγράμματα Ε.Σ.Π.Α.: Ενιαίο Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς Ε.Τ.: Εθνικό Τυπογραφείο Ε.ΤΕ.Α.Ν.: Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας & Ανάπτυξης Ε.Τ.Επ.: Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων Κ.Ε.Δ.: Κτηματική Εταιρεία Δημοσίου Κ.Υ.Α.: Κοινή Υπουργική Απόφαση Ν: Νόμος Ν.Δ.: Νομοθετικό Διάταγμα Ν.Π.Δ.Δ.: Νομικά Πρόσωπα ΔημοσίουΔικαίου Ν.Π.Ι.Δ.: Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου Ο.Α.: Oλυμπιακή Αεροπορία Ο.Α.Ε.: Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων Ο.Α.Σ.Θ.: Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης 10

Ο.Δ.ΔΗ.Χ.: Οργανισμός Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους Ο.Δ.Δ.Υ.: Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Υλικού Ο.Κ.Α.: Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης Ο.Α.Σ.Α.: Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Αττικής Ο.Σ.Ε.: Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος Ο.Τ.Α.: Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Π.Δ.: Προεδρικά Διατάγματα Σ: Σύνταγμα ΣυνθΕΚ: Συνθήκη Ευρωπαϊκής Κοινότητας Τ.τ.Ε.: Τράπεζα της Ελλάδος Υ.Α.: Υπουργική Απόφαση Υ.Α.Σ.: Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων Υ.Δ.Ε.: Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου Φ.Ε.Κ.: Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως 11

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Βασική αποστολή του κράτους, σύμφωνα με το άρθρο 106 1 του Συντάγματος, είναι ο προγραμματισμός και ο συντονισμός της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας. Για το λόγο αυτό, το κράτος λαμβάνει όλα εκείνα τα απαραίτητα μέτρα που θα επιφέρουν ισόρροπη περιφερειακή και εθνική ανάπτυξη και θα αξιοποιήσουν όλα τα συγκριτικά εθνικά πλεονεκτήματα της χώρας, από την ατμόσφαιρα έως τον ορυκτό πλούτο. Η κρατική εγγύηση, ως θεσμός, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της κεϋνσιανής πολιτικής ενός παρεμβατικού κράτους, όπως το ελληνικό, που προσπαθεί να δημιουργήσει μακροοικονομική ισορροπία και άριστη κατανομή των παραγωγικών συντελεστών μέσω των δημοσιονομικών παρεμβάσεων 1. Δηλαδή, η εγγύηση μπορεί να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό μέσο άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής συντελώντας στην οικονομική και κοινωνική εξυγίανση, μεγέθυνση και πρόοδο της χώρας 2. Είναι όμως και το μοναδικό αναπτυξιακό εργαλείο που έχει στη διάθεση του το κράτος ώστε να παρέχει ρευστότητα στην οικονομία χωρίς την άμεση επιβάρυνση του κρατικού Προϋπολογισμού. Απαραίτητη προϋπόθεση υλοποίησης των κρατικών εγγυήσεων αποτελεί η εμπλοκή ως χρηματοδότη, του βασικότερου κλάδου δραστηριότητας μίας οικονομίας, δηλαδή του χρηματοπιστωτικού κλάδου. Η εγγύηση του Δημοσίου, ως χρηματοδοτικό εργαλείο, εκτιμάται με βάση τα οφέλη που δημιουργεί και τα κόστη που προκαλεί σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. 1 Βλέπε Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 211 2 Βλέπε Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού Οικονομικού Έτους 1998, Υπουργείο Οικονομικών, Αθήνα, Νοέμβριος 1997, σελ. 187, Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού Οικονομικού Έτους 1996, Υπουργείο Οικονομικών, Αθήνα, Νοέμβριος 1995, σελ. 129 και Εισηγητική Έκθεση στο Σχέδιο Νόμου «Παροχή της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου για τη χορήγηση δανείων και πιστώσεων και άλλες διατάξεις», Αθήνα, Μάρτιος 1995, σελ. 1. 12

1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1. Εννοια των Κρατικών Ενισχύσεων Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεση της το 1975 προσδιόρισε εννοιολογικά το θεσμό των κρατικών ενισχύσεων ως κάθε μέτρο δημοσιονομικής ή οικονομικής φύσεως που ευνοεί την ισόρροπη ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων όπως για παράδειγμα οι επιχορηγήσεις ή επιδοτήσεις λειτουργικών δαπανών, οι εγγυήσεις δανείων κ.λ.π 3. Η κρατική ενίσχυση θα μπορούσε να είναι και «το αποτέλεσμα της άμεσης ή έμμεσης μεταφοράς κρατικών πόρων προς μία επιχείρηση του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα στα πλαίσια της άσκησης με δημοσιονομικά μέτρα μίας οικονομικής ή κοινωνικής πολιτικής» 4. Οι κρατικές ενισχύσεις γενικότερα αποτελούν ένα μέτρο παρέμβασης του κράτους στην λειτουργία του μηχανισμού της αγοράς και της οικονομίας, ενώ δίδονται σε ιδιώτες ή και επιχειρήσεις σε εγχρήματη ή εμπράγματη μορφή αλλά και ως φορολογική απαλλαγή 5. Επομένως, το μέσο που χρησιμοποιείται για την άσκηση της πολιτικής των κρατικών ενισχύσεων αποτελεί και το κριτήριο ταξινόμησης τους σε 6 : άμεσες ταμειακές μεταβιβάσεις έμμεσες ταμειακές μεταβιβάσεις φορολογικές δαπάνες (tax expenditure) Oι άμεσες ταμειακές μεταβιβάσεις περιλαμβάνουν τα διάφορα επιδόματα ανεργίας, κοινωνικής πρόνοιας κ.λ.π. Οι έμμεσες μεταβιβαστικές πληρωμές περιλαμβάνουν την παροχή από το κράτος προς τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις χαμηλότοκα δανεία ή δανεία με ευνοϊκούς όρους (conditional), την κρατική εγγύηση για την αποπληρωμή δανείων που λαμβάνουν οι επιχειρήσεις ή άλλοι οργανισμοί, τις κρατικές συμμετοχές στο μετοχικό κεφάλαιο μίας δημόσιας ή ιδιωτικής επιχείρησης, τη χρηματοδοτική βοήθεια 3 Βλέπε Αναστόπουλος Γιάννης Δ., «Οι δημόσιες Ενισχύσεις της Οικονομίας. Συμβολή στην έρευνα της παρεμβατικής δράσεως της Διοικήσεως», Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα, 1982, σελ. 170 4 Βλέπε Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 212 5 Βλέπε Πατσουράτης Βασίλειος Αθ., «Κρατικές Ενισχύσεις - Επιδοτήσεις - Επιχορηγήσεις - Μεταβιβαστικές Πληρωμές», Ειδικές Μελέτες Ι.Ο.Β.Ε., τεύχος 21, Αθήνα, 1993, σελ. 1, 28-30, 6 Βλέπε υποσημείωση 2 13

στις εξαγωγές, τις ενισχύσεις μέσω των δημόσιων επιχειρήσεων και των κρατικών προμηθειών 7 κ.α. Οι φορολογικές δαπάνες περιλαμβάνουν χαμηλότερους συντελεστές φορολόγησης αποθεματικών για τις επιχειρήσεις, ελαφρότερη φορολογική ελάφρυνση των κερδών των επιχειρήσεων που αναλαμβάνουν επιθυμητές κατηγορίες επενδύσεων κ.λ.π. Οι άμεσες και οι έμμεσες ταμειακές μεταβιβάσεις στην ουσία αποτελούν τις μεταβιβαστικές πληρωμές ενός κράτους. Τα κράτος για να χρηματοδοτήσει τις μεταβιβαστικές του πληρωμές πρέπει να συγκεντρώσει και τα ανάλογα φορολογικά έσοδα. Επομένως, μεταξύ του μεγέθους των φορολογικών εσόδων και του μεγέθους των μεταβιβαστικών πληρωμών υπάρχει μία ανάλογη σχέση, δηλαδή η αύξηση των μεταβιβαστικών πληρωμών προϋποθέτει και την αύξηση των φορολογικών εσόδων. 1.2. Έννοια των Κρατικών Εγγυήσεων Κατά το άρθρο 847 του Α.Κ. εγγύηση είναι μία γραπτή ετεροβαρής σύμβαση με την οποία τρίτος που καλείται εγγυητής αναλαμβάνει την ευθύνη έναντι του δανειστή να εκπληρώσει αυτός την παροχή που οφείλεται αν δεν την εκπληρώσει εκπρόθεσμα ο πρωτοφειλέτης. Το Κράτος προκειμένου να επιτύχει 8 : Την αναβάθμιση της εθνικής οικονομίας μέσω κατασκευής έργων υποδομής την πραγματοποίηση επενδύσεων σε παραγωγικούς τομείς, κλάδους και δραστηριότητες της οικονομίας την οικονομική ανάπτυξη και την καταπολέμηση της ανεργίας σε ευαίσθητες γεωγραφικά περιοχές της χώρας με χαμηλό βιοτικό επίπεδο την άσκηση κοινωνικής πολιτικής μέσω επανόρθωσης ζημιών που προήλθαν από φυσικές καταστροφές 7 Βλέπε Πατσουράτης Βασίλειος Αθ., «Κρατικές Ενισχύσεις Επιδοτήσεις Επιχορηγήσεις Μεταβιβαστικές Πληρωμές», Ειδικές Μελέτες Ι.Ο.Β.Ε., τεύχος 21, Αθήνα, 1993, σελ. 32-41 8 Βλέπε ά1 1 εδάφ. αα και ββ του Ν. 2322/1995/ΦΕΚ 143 Α /12.07.1995 διαθέσιμο στο: http://www.et.gr/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&itemid=108&lang=el και Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 230-231 14

έχει προβεί κατά τα προηγούμενα χρόνια σε ευρύτατη χορήγηση κρατικών εγγυήσεων ώστε να καταστούν δυνατές οι χρηματοδοτήσεις προς: 1. Δημόσιες Επιχειρήσεις και Οργανισμούς (Δ.Ε.Κ.Ο.) 2. Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) 3. Βιοτεχνικές Επιχειρήσεις σε όλη την επικράτεια, βιομηχανικές ή άλλες σε ορισμένες περιοχές της περιφέρειας ή σε περιοχές που υπήρξαν έκτακτα γεγονότα ή άλλης μορφής σοβαρές οικονομικές διαταραχές 4. Φυσικά πρόσωπα (ιδιώτες) που έχουν πληγεί από διάφορα έκτακτα γεγονότα (σεισμοί, πλημμύρες, πυρκαγιές κ.λ.π.). 5. Πιστωτικά ιδρύματα 6. Μεγάλο αριθμό Νομικών Προσώπων Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου. Η εγγύηση καλύπτει είτε το 100% του ποσού των δανείων, όπως οι δανειοδοτήσεις που αφορούν τις Δ.Ε.Κ.Ο., τα Ν.Π.Δ.Δ., τους Ο.Τ.Α., τις προβληματικές επιχειρήσεις που κρίθηκαν βιώσιμες, τους πληγέντες από τη θεομηνία κ.α., είτε ένα ορισμένο ποσοστό αυτών, όπως οι δανειοδοτήσεις βιοτεχνικών επιχειρήσεων και άλλων επιχειρήσεων ιδιωτικού τομέα. Τα δάνεια που καλύπτονται με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου χορηγούνται για 9 : 1. Την πραγματοποίηση επενδύσεων από τις Κρατικές ή Ιδιωτικές Επιχειρήσεις (Δ.Ε.Η., Ο.Σ.Ε., Ο.Α. κ.α., Δ.Ε.Κ.Ο., βιοτεχνικές και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις κ.λ.π.) 2. Την αντιμετώπιση ταμειακών αναγκών κυρίως των Δημόσιων Επιχειρήσεων και Οργανισμών. 3. Την εξόφληση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων προερχόμενων από προηγούμενο δάνειο των Δ.Ε.Κ.Ο. 4. Την αποκατάσταση ζημιών στην περιουσία των αγροτών και των κατοίκων αστικών περιοχών που προκλήθηκαν από σεισμούς, πλημμύρες κ.λ.π. 5. Την αποκατάσταση ζημιών που προκλήθηκαν στην παραγωγή των αγροτών από δυσμενείς καιρικές συνθήκες 9 Βλέπε Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισμού Οικονομικού Έτους 1996, Υπουργείο Οικονομικών, Αθήνα, Νοέμβριος 1995, σελ. 129-130 15

6. Τη ρύθμιση οφειλών προερχόμενων από προηγούμενα δάνεια που χορηγήθηκαν σε επιχειρήσεις που πλήγηκαν από θεομηνίες ή άλλα έκτακτα γεγονότα. 1.3. Κρατικές Ενισχύσεις και Ε.Ε. Από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης το 1957, η Ε.Ε. που θεωρεί ότι η πολιτική των κρατικών ενισχύσεων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής ανταγωνισμού δραστηριοποιήθηκε προς την κατεύθυνση του περιορισμού χορηγήσεων στα κράτη μέλη κρατικών ενισχύσεων που στρεβλώνουν αυτόν. Άλλωστε, η εφαρμογή μίας πολιτικής περί κρατικών ενισχύσεων χωρίς κανένα περιορισμό δεν θα ήταν συμβατή με την ελεύθερη διακίνηση προϊόντων, υπηρεσιών και παραγωγικών συντελεστών, όπως επιτάσσουν οι αρχές περί κοινής αγοράς 10. Ωστόσο, προβλέπονται περιπτώσεις που επιτρέπεται η παροχή κρατικών ενισχύσεων υπό ορισμένες προϋποθέσεις και διαδικασίες και χωρίς να θίγεται η έννοια του ελεύθερου ή ανόθευτου ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων ή κλάδων κρατών μελών της Ε.Ε. Οι διατάξεις της ΣυνθΕΚ όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις διακρίνονται σε δύο κατηγορίες 11 : Σ αυτές που περιέχουν τους κανόνες σχετικά με το καθεστώς συμβατότητας ή ασυμβατότητας των κρατικών ενισχύσεων σε σχέση με τη λειτουργία της κοινής αγοράς (ουσιαστικό κοινοτικό δίκαιο) Σ εκείνες που περιέχουν τις διαδικασίες ρύθμισης και ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων από τα κοινοτικά όργανα 1.3.1. Συμβατότητα των Κρατικών Ενισχύσεων με την Κοινή Αγορά Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 107 1 της ΣυνθΕΚ, «οι ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη μέλη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό δία της ευνοϊκής μεταχείρισης ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής είναι ασυμβίβαστες με την κοινή αγορά, 10 Βλέπε Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 211 11 Βλέπε Υποσημείωση 10 16

κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ των κρατών μελών συναλλαγές, εκτός αν η παρούσα Συνθήκη ορίζει άλλως». Ο χαρακτηρισμός των κρατικών ενισχύσεων της οικονομίας ως «ασυμβίβαστων» με την κοινή αγορά ισοδυναμεί ουσιαστικά με ένα καθεστώς απαγόρευσης αυτών όταν αντιβαίνουν στις επιταγές του κοινοτικού δικαίου 12. Το άρθρο 107 1 της ΣυνθΕΚ διατύπωσε τις εξής προϋποθέσεις 13 προκειμένου να θεμελιώσει την έννοια των «ασυμβίβαστων» με την κοινή αγορά κρατικών ενισχύσεων: 1 η Προϋπόθεση: η ενίσχυση πρέπει να χορηγείται από το κράτος ή με κρατικούς πόρους, δηλαδή από το στενό η τον ευρύτερο δημόσιο τομέα όπως είναι τα Ν.Π.Δ.Δ., τα Ν.Π.Ι.Δ, οι Ο.Τ.Α., οι δημόσιες επιχειρήσεις, οι κρατικές τράπεζες ή ακόμα και από ιδιωτικούς φορείς 14. 2 η Προϋπόθεση: η ενίσχυση πρέπει να ευνοεί ορισμένη επιχείρηση ή κλάδους παραγωγής. Δεν απαγορεύονται οι κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται σε αντιστάθμιση βαρών που έχουν επιβληθεί στο λήπτη αυτών ή οι παροχές οικονομικού χαρακτήρα που χορηγούνται με τη μορφή ανταποδόσεων προσφερόμενων από τον λήπτη υπηρεσιών 15. 3 η Προϋπόθεση: οι κρατικές ενισχύσεις «να νοθεύουν ή να απειλούν να νοθεύσουν τον ενεργό ή αποτελεσματικό ανταγωνισμό», δηλαδή την οικονομική δυνατότητα των μονάδων που μετέχουν στην αγορά να λαμβάνουν ελεύθερα και αδέσμευτα τις όποιες οικονομικές αποφάσεις τους αναλαμβάνοντας και το σχετικό κόστος 16. 4 η Προϋπόθεση: μία κρατική ενίσχυση χαρακτηρίζεται ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά όταν επηρεάζει τις μεταξύ των κρατών μελών συναλλαγές. Σε αυτή την προϋπόθεση 12 Βλέπε Παπαγιαννίδης Α. Χριστογιαννόπουλος Α., Ερμηνεία κατ άρθρο της Συνθήκης ΕΟΚ, 1980, σελ. 242 13 Βλέπε Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 216-218 14 Αυτοί οι ιδιωτικοί φορείς λειτουργούν ως υπεύθυνοι διαμεσολαβητές χορήγησης των οικονομικών πόρων από το κράτος προς την ελεύθερη οικονομία. Εισπράττουν αυτούς τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους είτε από κρατικά κονδύλια είτε από την είσπραξη για λογαριασμό του κράτους φόρων ή δικαιωμάτων είτε ακόμα και από πηγές ιδιωτικού δικαίου που εισπράτονται σύμφωνα με κανόνες δημοσίου δικαίου. Εν συνεχεία, χορηγούν τους εισπραχθέντες πόρους στους οφελούμενους λήπτες. Βλέπε Αναστόπουλος Γιάννης Δ., «Οι δημόσιες Ενισχύσεις της Οικονομίας. Συμβολή στην έρευνα της παρεμβατικής δράσεως της Διοικήσεως», Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα, 1982, σελ. 171 15 Βλέπε Αναστόπουλος Γιάννης Δ., «Οι δημόσιες Ενισχύσεις της Οικονομίας. Συμβολή στην έρευνα της παρεμβατικής δράσεως της Διοικήσεως», Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα, 1982, σελ. 171 16 Βλέπε Παπαγιαννίδης Α. Χριστογιαννόπουλος Α., Ερμηνεία κατ άρθρο της Συνθήκης ΕΟΚ, 1980, σελ. 207 17

εμπίπτουν, σύμφωνα το άρθρο 107 1 της ΣυνθΕΚ, τόσο οι κρατικές ενισχύσεις που παρέχονται στα εξαγόμενα προϊόντα όσο και οι παρεχόμενες στα εισαγόμενα από τα άλλα κράτη μέλη προϊόντα. Το άρθρο 107 2,3 της ΣυνθΕΚ επιτρέπει ρητά ορισμένες εξαιρέσεις από την απαγόρευση των κρατικών ενισχύσεων που μπορεί να έχουν ευργετικά αποτελέσματα στο σύνολο της Ε.Ε. Ορισμένες κρατικές ενισχύσεις μπορεί να θεωρηθούν συμβατές με τη ΣυνθΕΚ, εφόσον εκπληρώνουν σαφώς καθορισμένους στόχους κοινού ενδιαφέροντος και δεν στρεβλώνουν τον ενδοκοινοτικό ανταγωνισμό και τις συναλλαγές σε βαθμό αντίθετο προς το εθνικό συμφέρον. Οι εξαιρέσεις αυτές λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο τις πραγματικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες των επι μέρους κρατών μελών αλλά και τη δυνατότητα των κρατών αυτών να ασκούν κατά περίπτωση και τα εθνικά μέσα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής 17. Ειδικότερα, το άρθρο 107 2 θεωρεί ως εναρμονισμένες με την κοινή αγορά τις παρακάτω ενισχύσεις: a) Ενισχύσεις κοινωνικού χαρακτήρα προς μεμονωμένους καταναλωτές υπό τον όρο ότι χορηγούνται χωρίς διάκριση προελεύσεως στα προϊόντα π.χ. οι ενισχύσεις στα αγροτικά προϊόντα b) Ενισχύσεις για την επανόρθωση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες ή από άλλα έκτακτα γεγονότα c) Ενισχύσεις προς την οικονομία περιοχών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, οι οποίες θίγονται από την πρώην διαίρεση της Γερμανίας στο μέτρο που είναι αναγκαίες για την εξισσορόπηση και αντιστάθμιση των οικονομικών μειονεκτημάτων που προκαλούνται από τη διαίρεση αυτή. Σύμφωνα με το άρθρο 107 3 είναι δυνατό να συγκλίνουν με τις επιταγές της κοινής αγοράς και επομένως να εξαιρούνται της απαγόρευσης του άρθρου 107 1 οι παρακάτω ενισχύσεις: a) Οι ενισχύσεις για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης περιοχών, στις οποίες το βιωτικό επίπεδο είναι πολύ χαμηλό ή στις οποίες υπάρχει μεγάλο ποσοστό ανεργίας. 17 Βλέπε Morson S., La réuperation des Aides octroyées par les Etats en violation du Traité C.E.E., R.T.D.E., 3/1990, σελ. 409, Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 220. 18

b) Οι ενισχύσεις για την προώθηση σημαντικών σχεδίων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος ή για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους c) Οι ενισχύσεις για την προώθηση της ανάπτυξης ορισμένων οικονομικών δραστηριοτήτων ή οικονομικών περιοχών, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους των συναλλαγών και τις επιταγές της κοινής ευρωπαϊκής αγοράς d) Οι ενισχύσεις για την προώθηση του πολιτισμού και την διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, εφόσον δεν αλλοιώνουν τους όρους των συναλλαγών και ανταγωνισμού στην ΕΕ e) Άλλες κατηγορίες ενισχύσεων που καθορίζονται από το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία, έπειτα από πρόταση της Επιτροπής Η Επιτροπή, σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΕΚ 18, διαθέτει ένα περιθώριο διακριτικής ευχέρειας ώστε να εκτιμήσει αν μία κρατική ενίσχυση εμπίπτει στις εξαιρέσεις που προβλέπει η διάταξη του άρθρου 107 3 της ΣυνθΕΚ. Εξάλλου, η Επιτροπή, στα πλαίσια της αρχής της αναλογικότητας, μπορεί να διερευνά την ύπαρξη τυχόν δυσαναλογίας «μεταξύ των επιβαρύνσεων τις οποίες μπορεί να υφίστανται οι επιχειρήσεις ή τα προϊόντα αλλά και των πλεονεκτημάτων που προκύπτουν από τη συγκεκριμένη ενίσχυση ή χορήγηση» 19. Με αυτό τον τρόπο η Επιτροπή εισάγει το κριτήριο της «αντιπαροχής» ώστε να εξασφαλίσει μία αμφίδρομη υλοποίηση των στόχων των ωφελουμένων επιχειρήσεων αλλά και των φορέων που χορηγούν την ενίσχυση, χωρίς ωστόσο κάτι τέτοιο να προβλέπεται ρητά από τη Συνθήκη 20. 18 Βλέπε Υποθ 730/79, Philip Morris Holland B.V. κατά Επιτροπής 1980, σελ. 2671, D.Muffat Jeander (sous la direction de P. Bonassies), Le Contrôle de la Commission des Communautes Européennes sur les Aides Individuelles par les Etats, R.T.D.E. 1/1983, σελ. 4-9. 19 Βλέπε Αναστόπουλος Γιάννης Δ., «Οι δημόσιες Ενισχύσεις της Οικονομίας. Συμβολή στην έρευνα της παρεμβατικής δράσεως της Διοικήσεως», Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα, 1982, σελ. 174-175 20 Βλέπε Μuffat D. Jeandet (sous la direction de P. Bonassies), Le Contrôle de la Commision des Communautés Européennes sur les Aides Individuelles par les Etat, RTDE 1983, σελ. 4-9. 19

1.3.2. Ρυθμίσεις Ελέγχου των Κρατικών Ενισχύσεων από τα Κοινοτικά Όργανα Η δημιουργία ενός αποτελεσματικού κοινοτικού μηχανισμού ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτρεπτικά στα κράτη μέλη που θα επιχειρούσαν να παραβιάσουν σε μικρό η μεγάλο βαθμό τις σχετικές διατάξεις της Συνθήκης περί κρατικών ενισχύσεων. Το άρθρο 108 της ΣυνθΕΚ προβλέπει το κοινοτικό μηχανισμό ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων και ο Κανονισμός 659/1999 21 θεσπίζει τις λεπτομέρειες εφαρμογής αυτού του μηχανισμού. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 108 1 η Επιτροπή, ως το κύριο αρμόδιο όργανο, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη κηρύσσει τις κρατικές εγγυήσεις ως ασυμβίβαστες ή συμβιβάσιμες με την κοινή αγορά, αφού προηγουμένως ελέγξει το καθεστώς εναρμόνισης των κρατικών ενισχύσεων σε σχέση με τις υποχρεώσεις που θέτουν οι διατάξεις του άρθρου 107 της ΣυνθΕΚ. Ουσιαστικά η Συνθήκη αναθέτει στην Επιτροπή να ελέγχει τα μέτρα κρατικών ενισχύσεων που θεσπίζουν τα κράτη μέλη σε δύο σκέλη, είτε στο στάδιο του ελέγχου των υφιστάμενων κρατικών ενισχύσεων είτε στο στάδιο της τροποποίησης των υφιστάμενων ενισχύσεων ή τη δημιουργίας νέων από τα κράτη μέλη 22. Η Επιτροπή μέσω αυτού του κοινοτικού συστήματος ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων επιχειρεί να διασφαλίσει τη μη νόθευση του ενδοκοινοτικού ανταγωνισμού και των συναλλαγών αλλά και την προοδευτική ανάπτυξη και λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Επιπλέον, είναι ο αρμόδιος φορέας που εξασφαλίζει την τήρηση ίσων όρων σε όλα τα κράτη μέλη, ανεξάρτητα από τα επίπεδα πόρων και τις παραδόσεις που έχουν όσον αφορά τις κρατικές παρεμβάσεις της αγοράς 23. 1.3.2.1. Ο Έλεγχος του Καθεστώτος των Υφιστάμενων Ενισχύσεων Σύμφωνα με το άρθρο 1 στοιχείο β του Κανονισμού 659/1999 «υφιστάμενες ενισχύσεις» νοούνται τόσο οι κρατικές συνθήκες που εφαρμοζόνταν ήδη στα ιδρυτικά 21 Κανονισμός της 25 ης Μαρτίου 1999, EE L 83, σελ. 1. 22 Βλέπε Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 223 23 Βλέπε Σακκάς Θωμάς, Σεμιναριακές Σημειώσεις για τις Κρατικές Εγγυήσεις, Διεύθυνση 25 Κίνησης Κεφαλαίων, Εγγύησης Δανείων & Αξιών, Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, Υπουργείο Οικονομικών, Ιούνιος 2011 20

κράτη μέλη κατά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της ΕΕ όσο και εκείνες που παραχωρήθηκαν στα κράτη μέλη μεταγενέστερα αλλά σύμφωνα με τις νόμιμες διαδικασίες και τις προϋποθέσεις του άρθρου 108 3 της ΣυνθΕΚ. Με αποφάσεις του ΔΕΚ αλλά και του Πρωτοδικείου 24 οι μεταβολές των υφιστάμενων ενισχύσεων πρέπει να θεωρούνται ως νέες ενισχύσεις. Οι υφιστάμενες κρατικές ενισχύσεις παράγουν όλα τα έννομα αποτελέσματα μέχρις ότου η Επιτροπή διαπιστώσει, μετά από έλεγχο, με σαφήνεια την ασυμβατότητα ορισμένης κρατικής ενίσχυσης προς την κοινή αγορά σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 108 2 της ΣυνθΕΚ. Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή έχει το δικαίωμα να διατάξει με απόφαση της την κατάργηση ή την τροποποίηση μίας υφιστάμενης κρατικής ενίσχυσης εφόσον βέβαια το κράτος μέλος που τη χορηγεί δε συμμορφωθεί προς τις σχετικές συστάσεις που του έχει απευθύνει η ίδια. Η Επιτροπή προτού λάβει τη σχετική απόφαση επί ορισμένων περιπτώσεων κρατικών ενισχύσεων, είναι υποχρεωμένη να δώσει την ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους να διατυπώσουν τις απόψεις τους μέσα σε εύλογη προθεσμία. Και ενδιαφερόμενοι μπορεί να είναι όχι μόνο τα κράτη μέλη που παραχωρούν τις υπο κρίση κρατικές ενισχύσεις αλλά και άλλα κράτη μέλη, καθώς και ιδιώτες και επιχειρήσεις που δύνανται να αποκομίσουν οικονομική ωφέλεια ή βλάβη από την έκβαση της όλης διαδικασίας 25. Η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει μία «περίοδο χάριτος» για το κράτος μέλος που έχει χορηγήσει την αμφισβητούμενη κρατική ενίσχυση ώστε αυτό να πεισθεί από τις αντιρρήσεις - αιτάσεις της Επιτροπής και να επιτυχεί έναν διακανονισμό με την εφαρμογή των προσφορότερων μέτρων για την επίλυση του προβλήματος 26. Σε περίπτωση που που η Επιτροπή δεν ικανοποιηθεί από τις εξηγήσεις που θα έχει διατυπώσει το ελεγχόμενο κράτος τότε εκδίδει και τη σχετική αιτιολογημένη απόφαση κατάργησης ή τροποποίησης της συγκεκριμένης κρατικής ενίσχυσης. 24 Βλέπε ΔΕΚ C-44/93, Συλλογή 1994 σ. I-3829, σκέψεις 13 και 16 και απόφαση του Πρωτοδικείου της 30 ης Απριλίου 2002, στις συνεκδικαζόμενες υποθέσεις Τ-195/01 και Τ-207/01, μη δημοσιευθείσα ακόμη στη Συλλογή, σκέψεις 109, 110. 25 Βλέπε Dashwood Α., «Control of the State in the EEC: Prevention and Cure under Article 93», Common Market Law Review, Vol. 12 (1975), σελ. 53. 26 Βλέπε Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 225. 21

Η απόφαση της Επιτροπής περί τροποποίησης ή κατάργησης μιάς υφιστάμενης κρατικής ενίσχυσης έχει διαπλαστικό και όχι αναγνωριστικό χαρακτήρα 27. Δηλαδή, η απόφαση αυτή ενεργοποιεί τις έννομες συνέπειες του άρθρου 107 της ΣυνθΕΚ αλλά δεν υποχρεώνει άμεσα το κράτος μέλος να καταργήσει ή να τροποποιήσει ένα ορισμένο καθεστώς κρατικών ενισχύσεων 28. Αν το κράτος μέλος δεν συμμορφωθεί στην απόφαση της Επιτροπής τότε η Επιτροπή ή οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο κράτος μέλος έχει τη δυνατότητα να προσφύγει απευθείας στο ΔΕΚ χωρίς την τήρηση της προδικασίας των άρθρων 226 και 227 της ΣυνθΕΚ, δηλαδή της προδικασίας περί παραλήψεως κράτους μέλους (άρθρο 108 2 εδαφ. β ΣυνθΕΚ). Σύμφωνα με τα δύο τελευταία εδάφια του άρθρου 108 2 της ΣυνθΕΚ, ένα κράτος μέλος έχει τη δυνατότητα να ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να θεωρήσει αν μία ενίσχυση που έχει θεσπισθεί ή που πρόκειται να θεσπισθεί από αυτό είναι συμβιβάσιμη με την κοινή αγορά, κατά παρέκκλιση των διατάξεων των άρθρων 107 και 109 της ΣυνθΕΕ. Για να ληφθεί μία τέτοια απόφαση απαιτείται να επιτευχθεί η ομοφωνία των μελών του Συμβουλίου και η συνδρομή εξαιρετικών περιστάσεων. Η αίτηση του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους προς το Συμβούλιο έχει ανασταλτικό χαρακτήρα επί της διαδικασίας που εκκρεμεί ενώπιον της Επιτροπής. 1.3.2.2. Ο Έλεγχος της Θέσπισης Νέων ή Τροποποιημένων Υφιστάμενων Κρατικών Ενισχύσεων Το άρθρο 108 3 της ΣυνθΕΚ σε συνδυασμό με τα άρθρα 2 και 3 του Κανονισμού 659/1999 του Συμβουλίου καθιστούν υποχρεωτικό για τα κράτη μέλη να ενημερώσουν την Επιτροπή σχετικά με τυχόν σχέδια θεσπίσης νέων ή τροποποίησης των ήδη υπαρχουσών κρατικών εγγυήσεων. Η Επιτροπή μετά την ενημέρωση σχετικά με τη σχεδιαζόμενη κρατική ενίσχυση, μπορεί με απόφαση της να υποχρεώσει το κράτος μέλος να αναστείλει προσωρινά την εφαρμογή της παράνομης κρατικής ενίσχυσης μέχρις ότου αποφασίσει για τη συμβατότητα ή μη της συγκεκριμένης ενίσχυσης σε σχέση με την 27 Βλέπε Κοvar R., Le Regime des aides en droit Communautaire, Journal du Droit International, 1974, No 2, σελ. 419. 28 Βλέπε Κοvar R., Le Regime des aides en droit Communautaire, Journal du Droit International, 1974, No 2, σελ. 419-424. 22

κοινή αγορά (άρθρο 11 1 του Κανονισμού 659/1999 του Συμβουλίου). Δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση οι περιπτώσεις ολικής ή μερικής απόκτησης εταιρικών περιουσιακών στοιχείων μίας επιχείρησης υπό κανονικές συνθήκες οικονομίας της αγοράς 29. Εφόσον όμως τέτοιου είδους συμμετοχές στο κεφάλαιο επιχειρήσεων προκαλούν στρέβλωση των κανόνων οικονομίας της αγοράς τότε τα κράτη μέλη εξακολουθούν να υπόκεινται στην υποχρέωση ενημέρωσης της Επιτροπής, σύμφωνα με το άρθρο108 3 ΣυνθΕΚ 30. Εφόσον η Επιτροπή κρίνει ότι το σχέδιο ενισχύσεως δεν συμβιβάζεται με την κοινή αγορά κινεί «αμελλητί» τη σχετική διαδικασία καταργήσεως των κρατικών ενισχύσεων, σύμφωνα με το άρθρο108 3 ΣυνθΕΚ. Δηλαδή παρατηρούμε ότι η σχετική διάταξη δεν θέτει χρονική οριοθέτηση και ακριβή προθεσμία της σχετικής αρμοδιότητας της Επιτροπής. Ωστόσο, η νομολογία του ΔΕΚ έχει οριοθετήσει την έννοια της «εύλογης προθεσμίας» ως προθεσμία δύο μηνών, η οποία αρχίζει από την ημερομηνία γνωστοποίησης των σχεδιαζόμενων μέτρων 31. Εφόσον η Επιτροπή παραλείψει να αποφανθεί εντός προθεσμίας δύο μηνών, τα κράτη μέλη έχουν το δικαίωμα να εφαρμόσουν τα σχεδιαζόμενα μέτρα κρατικής ενίσχυσης υπό την προϋπόθεση να προειδοποιήσουν σχετικά την Επιτροπή για λόγους ασφαλείας δικαίου 32. Ωστόσο σε περίπτωση που η Επιτροπή κηρύξει μία κρατική ενίσχυση ασυμβίβαστη με την κοινή αγορά έχει δικαίωμα να διατάξει επιστροφή της συγκεκριμένης κρατικής ενίσχυσης, σύμφωνα με απόφαση του ΔΕΚ στις 12 ης Ιουλίου 1973. Η Επιτροπή έχει δικαίωμα να προσφύγει και στο ΔΕΚ σε περίπτωση που το κράτος αρνηθεί να συμμορφωθεί στη διαταγή επιστροφής της κρατικής ενίσχυσης 33. Μάλλιστα, η Επιτροπή δύναται με απόφαση της να υποχρεώσει το κράτος μέλος να ανακτήσει προσωρινά κάθε παράνομη ενίσχυση που έχει καταβάλει μέχρις ότου λάβει οριστική απόφαση για τη συμβατότητα ή 29 Βλέπε Μπάρμπας Νικόλαος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 228 30 Βλέπε Struys M., Questions choisies de procedure en matière d aides d Etat, RTDE 1993, σελ. 17 31 Βλέπε Μπάρμπας Νικολάος, «Στοιχεία Δημοσιονομικού Δικαίου», γ Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 229 32 Βλέπε Αναστόπουλος Γιάννης Δ., «Οι δημόσιες Ενισχύσεις της Οικονομίας. Συμβολή στην έρευνα της παρεμβατικής δράσεως της Διοικήσεως», Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα, 1982, σελ. 182-183 33 Βλέπε Morson S., La Recupération des Aides octroyées par les Etats en violation du Traité CEE, RTDE, 1990, σελ. 409 23

μη της κρατικής ενίσχυσης σχε σχέση με την κοινή αγορά (άρθρο 11 2 του Κανονισμού 659/1999 του Συμβουλίου). Το άρθρο 109 της ΣυνθΕΚ δίνει το δικαίωμα στο Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής και διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να εκδίδει κάθε αναγκαίο κανονισμό για την εφαρμογή των άρθρων 107 & 108 της ΣυνθΕΚ. Στις αρμοδιότητες του Συμβούλιου περιλαμβάνεται και ο καθορισμός των όρων και των διαδικασιών της αξιολόγησης και της έγκρισης ή απόρριψης τυχόν σχεδίων θέσπισης νέων ή τροποποιημένων υπαρχουσών κρατικών εγγυήσεων αλλά και του καθορισμού των κατηγοριών ενισχύσεων που εξαιρούνται από την διαδικασία αυτή. Μάλιστα, το άρθρο 108 4 της ΣυνθΕΚ δίνει το δικαίωμα στην Επιτροπή να εκδίδει Κανονισμούς σχετικά με τις κατηγορίες των κρατικών ενισχύσεων που δεν θεωρούνται από το Συμβούλιο ως νέες αλλά ως υφιστάμενες. 1.3.3. Κρατικές Εγγυήσεις και Ε.Ε. Η Επιτροπή, με την ανακοίνωση της 2000/C 71/07 για την εφαρμογή των άρθρων 107 και 108 της συνθεκ στις κρατικές ενισχύσεις με τη μορφή εγγυήσεων, θεωρεί ως ενίσχυση με τη μορφή εγγύησης τους ευνοϊκότερους όρους χρηματοδότησης όπως η επιβολή χαμηλότερων επιτοκίων, παροχή μικρότερων ασφαλειών κλπ που εξασφαλίζουν επιχειρήσεις των οποίων το νομικό καθεστώς αποκλείει την πτώχευση ή άλλες διαδικασίες αφερεγγυότητας ή προβλέπει ρητώς την παροχή κρατικής εγγύησης ή την κάλυψη ζημιών από το κράτος (παράγραφος 2.1.3.). Το ίδιο ισχύει και όταν το κράτος αποκτά συμμετοχή σε μία επιχείρηση, εφόσον αναλαμβάνει απεριόριστη ευθύνη αντί να φέρει την κανονική περιορισμένη ευθύνη (παράγραφος 4). Σύμφωνα με την παράγραφο 2.1.4. της ανακοίνωσης 2000/C 71/07, οι εγγυήσεις που παρέχονται άμεσα από το κράτος, δηλαδή μέσω των κεντρικών, περιφερειακών ή τοπικών αρχών, καθώς και οι εγγυήσεις που παρέχονται από επιχειρήσεις στις οποίες οι δημόσιες αρχές ασκούν δεσπόζουσα επιρροή, μπορούν να εντάσσονται στο γενικότερο καθεστώς κρατικών ενισχύσεων όπως προβλέπει το άρθρο 107 1 της ΣυνθΕΚ. 24

Στην περίπτωση μεμονωμένης κρατικής ενίσχυσης, το στοιχείο εγγύησης πρέπει να εκτιμηθεί σε σχέση με τις λεπτομέρειες εφαρμογής της εγγύησης και του δανείου (ή άλλης οικονομικής υποχρέωσης), όπως η διάρκεια και το ποσό της εγγύησης και του δανείου, ο κινδύνος μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεων από τον δανειζόμενο, το τίμημα που καταβάλλεται από τον δανειζόμενο για την εγγύηση, η φύση των παρεχόμενων ασφαλειών, οι λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο και το χρονικό διάστημα εντός του οποίου το κράτος θα μπορούσε ενδεχομένως νας κληθεί να καταβάλει την οφειλή και τα μέσα που θα χρησιμοποιήσει το κράτος (π.χ. κηρύσσοντας την επιχείρηση σε πτώχευση) για την ανάκτηση ποσών που οφείλονται από τον δανειζόμενο από τη στιγμή που θα καταπέσει η εγγύηση 34. Η Επιτροπή σε νεώτερη ανακοίνωση της (2008/C 155/02) για την εφαρμογή των άρθρων 107 & 108 35 της ΣυνθΕΚ για τις κρατικές ενισχύσεις με τη μορφή εγγυήσεων ορίζει στην παράγραφο 1.3. ως «καθεστώς εγγυήσεων» κάθε νομικό μέσο βάσει του οποίου, χωρίς να απαιτούνται περαιτέρω μέτρα εφαρμογής, μπορούν να παρέχονται εγγυήσεις σε επιχειρήσεις που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις σχετικά με τη διάρκεια, το ποσό, την υποκείμενη πράξη, το είδος και το μέγεθος των επιχειρήσεων π.χ. ΜΜΕ. Επιπλέον, ορίζει ως «μεμονωμένη εγγύηση» κάθε εγγύηση που παρέχεται σε επιχείρηση και δεν χορηγείται βάσει καθεστώτος εγγυήσεων. Στην παράγραφο 3.2. της ανακοίνωσης 2008/C 155/02 η Επιτροπή θεωρεί ότι η πλήρωση όλων των ακόλουθων προϋποθέσεων, κατά μία έννοια του άρθρου 107 1, διασφαλίζει ότι μία κρατική εγγύηση δεν συνιστά ενίσχυση όταν: a) ο δανειολήπτης δεν αντιμετωπίζει οικονομικές δυσχέρειες b) η εμβέλεια των εγγύησης πρέπει να συνδέεται με συγκεκριμένες οικονομικές συναλλαγές, να αφορά συγκεκριμένο μέγιστο ποσό και να περιορίζεται χρονικά c) Η εγγύηση δεν καλύπτει ποσοστό υψηλότερο από το 80% κάθε οφειλόμενου δανείου ή άλλης οικονομικής υποχρέωσης εκτός των εγγυήσεων που καλύπτουν χρεωστικούς τίτλους d) Καταβάλλεται για την εγγύηση τιμή που καθορίζεται βάσει των κριτηρίων της αγοράς 34 Βλέπε παράγραφο 3.1. της Ανακοίνωσης 2000/C 71/07 της Επιτροπής 35 Βλέπε Παράρτημα ΙΙ, σελ. 90 25

Στην παράγραφο 3.4. της ίδιας ανακοίνωσης η Επιτροπή θεωρεί ότι η πλήρωση όλων των ακόλουθων προϋποθέσεων, κατά μία έννοια του άρθρου 107 1, διασφαλίζει ότι ένα καθεστώς κρατικών εγγυήσεων δεν συνιστά ενίσχυση όταν: a. το καθεστώς δεν επιτρέπει τη χορήγηση εγγυήσεων σε δανειζόμενους οι οποίοι αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες b. η εμβέλεια των εγγύησης πρέπει να συνδέεται με συγκεκριμένες οικονομικές συναλλαγές, να αφορά συγκεκριμένο μέγιστο ποσό και να περιορίζεται χρονικά c. Η εγγύηση δεν καλύπτει ποσοστό υψηλότερο από το 80% κάθε οφειλόμενου δανείου ή άλλης οικονομικής υποχρέωσης d. Οι όροι του καθεστώτος στηρίζονται σε ρεαλιστική αποτίμηση του κινδύνου, έτσι ώστε τα ασφάλιστρα που καταβάλλουν οι δικαιούχοι να επιτρέπουν, κατά πάσα πιθανότητα, την αυτοχρηματοδότηση του. Αυτό συνεπάγεται ότι ο κίνδυνος κάθε νέας εγγύησης πρέπει να αξιολογείται με βάση όλα συναφή κριτήρια (ποιότητα του δανειολήπτη, εξασφαλίσεις, διάρκεια της εγγύησης κλπ.) και να καθορίζονται κατηγορίες κινδύνου. Η εγγύηση πρέπει να κατατάσσεται σε μία από τις κατηγορίες καυτές και θα πρέπει να χρεώνονται οι αντίστοιχες προμήθειες εγγύησης επί του ποσού για το οποίο παρέχεται η εγγύηση ή η αντεγγύηση. e. Η καταλληλότητα του επιπέδου των εγγυήσεων θα πρέπει να επανεξετάζεται τουλάχιστον μία φορά ετησίως με βάση το πραγματικό ποσοστό ζημιών του καθεστώτος σε εύλογο χρονικό διάστημα και οι προμήθειες πρέπει να αναπροσαρμόζονται κατάλληλα εάν υπάρχει κίνδυνος το καθεστώς να μην μπορεί να αυτοχρηματοδοτείται. f. Οι προβλεπόμενες προμήθειες πρέπει να καλύπτουν τόσο τους συνήθεις κινδύνους που συνδέονται με την παροχή της εγγύησης όσο και τις διοικητικές δαπάνες του καθεστώτος, καθώς και μία ετήσια απόδοση ενός επαρκούς κεφαλαίου, ακόμη και όταν το κεφάλαιο αυτό δεν έχει ακόμη συσταθεί ή έχει συσταθεί μόνο εν μέρει. g. Το καθεστώς θα πρέπει να προβλέπει του όρους με τους οποίους θα χορηγούνται οι μελλοντικές εγγυήσεις, όπως οι επιλέξιμες εταιρείες από πλευράς πιστοληπτικής διαβάθμισης και, κατά περίπτωση, ο τομέας και το μέγεθος, το μέγιστο ύψος και η διάρκεια των εγγυήσεων. 26

Η μη συμμόρφωση με κάποια από τις παραπάνω προϋποθέσεις που προβλέπονται στις παραγράφους 3.2 και 3.4 δεν σημαίνει ότι μία εγγύηση ή ένα καθεστώς εγγυήσεων θεωρείται κρατική εγγύηση. Εάν υπάρχουν αμφιβολίες για το κατά πόσο μία σχεδιαζόμενη εγγύηση ή καθεστώς εγγυήσεων συνιστά όντως ενίσχυση, ή εν λόγω εγγύηση ή το καθεστώς πρέπει να κοινοποιείται 36. 36 Βλέπε Σακκάς Θωμάς, Σεμιναριακές Σημειώσεις για τις Κρατικές Εγγυήσεις, Διεύθυνση 25 Κίνησης Κεφαλαίων, Εγγύησης Δανείων & Αξιών, Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, Υπουργείο Οικονομικών, Ιούνιος 2011 27

2 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.1. Ελληνικό Νομοθετικό Πλαίσιο των Κρατικών Εγγυήσεων Το νομικό καθεστώς των εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου διακρίνεται στο προηγούμενο νομικό καθεστώς που ίσχυε μέχρι το 1995 και στο νέο νομικό καθεστώς που ισχύει από το 1995 και μέχρι σήμερα. Το προηγούμενο νομικό καθεστώς αποτελείται από τις διατάξεις του Α.Ν. 747/1945/ΦΕΚ 309/Α / 19.12.1945 «περί παροχής εγγυήσεων του Κράτους προς χορήγησιν δανείων και πιστώσεων», όπως αυτό τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε κυρίως με το ά7 του Α.Ν. 9/1967/ΦΕΚ 75/Α /13.05.1967 αλλά και από άλλα άρθρα νόμων. 2.1.1. Αναγκαστικός Νόμος 747/1945/ΦΕΚ 309/Α /19.12.1945 Ο Α.Ν. 747/1945/ΦΕΚ 309/Α /19.12.1945 αποτέλεσε την 1 η νομοθετική προσπάθεια του ελληνικού κράτους να ρυθμίσει το θέμα των εγγυήσεων. Το άρθρο 1 1-3 του Α.Ν. 747/1945 παρέχει στον Υπουργό Οικονομικών την εξουσιοδότηση να χορηγεί, ύστερα από σύμφωνη γνώμη του Κυβερνητικού Οικονομικού Συμβουλίου 37, κρατικές εγγυήσεις σε νέα αλλά και σε υφιστάμενα δάνεια πιστωτικών ιδρυμάτων, οργανισμών Δημοσίου Δικαίου, επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας, Δήμων και Κοινότητων, Α.Ε. κλπ. Από το άρθρο 2 του Α.Ν. 747/1945 απορρέει η συμβατική υποχρέωση του Ελληνικού Δημοσίου να εκπληρώσει τις παρεσχημένες εγγυήσεις υπέρ των πιστωτών, εφόσον αυτές καταπέσουν, αλλά και να διεκπεραιώσει όλες τις διαδικασίες βεβαίωσης και εισπράξης των οφειλόμενων ποσών, προσαυξημένων κατά τους αντίστοιχους τόκους υπερημερίας, από τους οφειλέτες με βάση τις σχετικές αποφάσεις τουυπουργού Οικονομικών. Μάλλιστα, η ειδική ενοχική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ δανειστή και οφειλέτη υπό την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου προϋποθέτει την υποχρεωτική παροχή ειδικών εγγυήσεων από πλευράς οφειλέτη προς μείζοντα κατοχύρωση και του δανειστή αλλά και του Ελληνικού Δημοσίου ως εγγυητή, σύμφωνα με το ά3 2. Ο Υπουργός Οικονομικών 37 Σύμφωνα με τον Α.Ν. 395 28

δύναται με απόφαση του να διατηρήσει ή να επαπροσδιορίσει τις ειδικές εγγυήσεις σε περίπτωση που οι διοικήσεις των οφειλετών εταιρειών επιχειρήσουν αναίτια ή ανομολόγητα να αλλοιώσουν ή να καταργήσουν τις εν λόγω εγγυήσεις. 2.1.2. Αναγκαστικός Νόμος Ν. 9/1967/ΦΕΚ 75/Α /18.05.1967 Με το άρθρο 1 του Α.Ν. 9/1967/ΦΕΚ 75/Α /18.05.1967 συγκροτείται επταμελές Εθνικό Συμβούλιο Οικονομικής Πολιτικής (Ε.Σ.Ο.Π.) 38 Η σύμφωνη γνώμη του Ε.Σ.Ο.Π. είναι αναγκαία για τον Υπουργό Οικονομικών ώστε να παρέχει την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου σε ξένες Κυβερνήσεις, ημεδαπές και αλλοδαπές Τράπεζες και χρηματοπιστωτικούς Οργανισμούς, Δημοσίους Οργανισμούς, Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας, Δήμους και Κοινότητες, Α.Ε. κλπ. Με τον Α.Ν. 9/1967 διαφαίνεται μία προσπάθεια ευρύτερου ελέγχου, διαφάνειας και λογοδοσίας στις αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών για την χορήγηση των κρατικών εγγυήσεων σε δάνεια και πιστώσεις. Ωστόσο δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι και ο Α.Ν. 9/1967 αλλά και ο Α.Ν. 747/1945 ψηφίσθηκαν σε περιόδους έκτακτων συνθηκών για το Ελληνικό Κράτος. 2.1.3. Νόμος 400/1976/ΦΕΚ 203/Α /03.08.1976 Με το άρθρο 6 του Ν. 400/1976/ΦΕΚ 203/Α /03.08.1976 συγκροτείται επταμελής Νομισματική Επιτροπή 39. Η Νομισματική Επιτροπή, πέραν όλων των άλλων αρμοδιοτήτων της, παρέχει στον Υπουργό Οικονομικών την σύμφωνη γνώμη για την παροχή της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου (άρθρο 6 ή). Η Νομισματική Επιτροπή ουσιαστικά αντικατέστησε το Ε.Σ.Ο.Π. στο έργο του ελέγχου των αποφάσεων του Υπουργού Οικονομικών για την παροχή κρατικών εγγυήσεων. 38 Το Ε.Σ.Ο.Π. αποτελείται από τον Υπουργό Συντονισμού ως πρόεδρο αλλά και από τους Υπουργούς Οικονομικών, Γεωργίας, Εμπορίου, Βιομηχανίας, Εργασίας και Προεδρίας ως μέλη. Το Ε.Σ.Ο.Π., σύμφωνα με το άρθρο 6, είναι το αρμόδιο όργανο για το καθορισμό και τον συντονισμό της ακολουθητέας Δημοσιονομικής, Οικονομικής και Κοινωνικής Πολιτικής της Κυβέρνησης. 39 Η Νομισματική Επιτροπή αποτελείται από τον Υπουργό Συντονισμού ως πρόεδρο αλλά και από τους Υπουργούς Οικονομικών, Γεωργίας, Βιομηχανίας & Ενέργειας, Εμπορίου, ενός εκ των Υφυπουργών Συντονισμού και του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας. 29

2.1.4. Προεδρικό Διάταγμα 1065/1980/ΦΕΚ 168/Α /24.07.1980 Το άρθρο 168 3 του Π.Δ. 1065/1980/ΦΕΚ 168/Α /24.07.1980 40 έδινε το δικαίωμα σε νομάρχη να συνάψει δάνεια με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου (Ε.Δ.) ύστερα από κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Οικονομικών. Οι εγγυήσεις αυτές θα μπορούσαν να παρέχονταν με όρους που αφορούσαν τη χρονική διάρκεια, τις προϋποθέσεις για την παροχή και την εξόφληση του δανείου καθώς και τις ασφάλειες που έπρεπε ενδεχομένως να παράσχει ο δανειζόμενος δήμος και κοινότητα. 2.1.5. Νόμος 1266/1982/ΦΕΚ 81/Α /02.07.1982 Το άρθρο 8 του Ν. 1266/1982/ΦΕΚ 81/Α /02.07.1982 κατήργησε την Νομισματική Επιτροπή και ο Υπουργός Οικονομικών πλέον αποφάσιζε μόνος, σταθμίζοντας και λαμβάνοντας υπόψη τους όρους και τις προϋποθέσεις που αναφέρονται σε πράξεις του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος. Ουσιαστικά ο νόμος αυτός έδωσε μεγαλύτερο βαθμό αυτονομίας στον Υπουργό Οικονομικών για την παροχή των κρατικών εγγυήσεων υπό την υψηλή εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος (άρθρο 1 του Ν. 1266/1982). Στην περίπτωση, όμως, που συλλογικά Κυβερνητικά Όργανα, όπως το Υπουργικό Συμβούλιο, η Κυβερνητική Επιτροπή, η Επιτροπή Τιμών και Εισοδημάτων κ.α. αποφάσιζαν να δοθεί η εγγύηση του Δημοσίου, η απόφαση τους αυτή ήταν δεσμευτική για τον Υπουργό των Οικονομικών. 2.1.6. Νόμος 1921/1991/ΦΕΚ 12/Α /8.2.1991 Με τον Ν. 1921/1991/ΦΕΚ 12/Α /8.2.1991 ο Υπουργός Οικονομικών μπορούσε με πράξη του να παρέχει την εγγύηση του Ε.Δ. για υποχρεώσεις που βαρύνουν Α.Ε. ή άλλες επιχειρήσεις, των οποίων το μετοχικό κεφάλαιο άνηκε ολόκληρο ή κατά πλειοψηφία στο δημόσιο τομέα. 40 Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας 30