Εισαγωγή στη Φιλοσοφία

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία Ενότητα 6: Kυνισμός Κωνσταντίνος Μαντζανάρης Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

Σκοποί ενότητας Να κατανοηθεί ο τρόπος ζωής των Κυνικών. Να συσχετιστεί η στάση τους με τον τρόπο ζωής τους. Να οριστεί η αρετή και η σοφία. Να εξηγηθεί ο ρόλος της ειρωνείας. Να αιτιολογηθεί η αυτάρκεια. 4

Περιεχόμενα ενότητας 1/2 Λέξεις κλειδιά. Περίγραμμα. Τρόπος ζωής. Παρρησία. Αρετή. 5

Περιεχόμενα ενότητας 2/2 Σοφία. Ειρωνεία. Αυτάρκεια. Προτεινόμενη Βιβλιογραφία. 6

Λέξεις κλειδιά 1/2 Λιτότητα. Παρρησία. Απάθεια. Αταραξία. Αναισχυντία. 7

Λέξεις κλειδιά 2/2 Ανεξαρτησία. Αυτάρκεια. Ειρωνεία. Ασκητική. Πήρα. 8

Περίγραμμα 1/2 Περιβάλλον: 4 ος αιώνας: Κυνικοί: Διογένης, Κράτης, Ιππαρχία (ενδεχομένως και ο Αντισθένης). Θεώρηση: Τρόπος ζωής: εναντίωση σε ό,τι θεωρείται αναγκαία συνθήκη ζωής (καθαριότητα, ενδυμασία, ευγένεια, κοινή γνώμη, χρήμα, κοινωνικοί κανόνες, πολυτέλεια, ματαιοδοξία). 9

Περίγραμμα 2/2 Επιλογή ζωής : ελευθερίας, ανεξαρτησίας, αυτάρκειας, ασκητικής, λιτότητας, απάθειας, αταραξίας, αναισχυντίας. Αντίληψη ζωής : συζητήσεις ανάμεσα σε δάσκαλο και μαθητή, δημόσιους λόγους (σε γυμναστήρια και σε δρόμους). Θεώρηση: η φύσις είναι ανώτερη από τον νόμο. Φιλοσοφία: άσκηση και προσπάθεια ενάντια στην μαλθακότητα του πολιτισμού, αναχωρητισμός ενάντια στην υποκρισία της σύμβασης, προκειμένου να κυριαρχήσει η σοφία και να πέσουν τα τείχη της συμβατικότητας, προκειμένου να προαχθεί η φιλία των ανθρώπων. 10

1. Τρόπος ζωής 1/2 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι καί γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων, 6.38.5-6: ἄπολις ἄοικος πατρίδος ἐστερημένος πτωχός πλανήτης βίον ἔχων τοὐφ ἠμέραν Άπολις, ανέστιος, άπατρις, εξαθλιωμένος, πλάνητας ζει μέρα με τη μέρα. Ερωτήματα: 1. Γιατί ο κυνικός θεωρείται ένας εξαθλιωμένος πλάνητας; 2. Γιατί επιδεικνύει μια ριζοσπαστική απόρριψη των πάντων; 3. Γιατί εκφράζει μια προκλητική ελευθερία; 11

1. Τρόπος ζωής 2/2 Ενδεικτικές απαντήσεις: 1. Διότι δεν τον ενδιαφέρουν οι κοινωνικοί κανόνες ευπρέπειας απομακρυνόμενος από κάποια σταθερή θέση στη ζωή του. 2. Διότι με αυτόν τον τρόπο αποδοκιμάζει τους ισχυρούς και τις συμβάσεις τους. 3. Διότι με αυτόν τον τρόπο είναι αυτάρκης και ελεύθερος από κάθε ματαιοδοξία της κοινωνίας. 12

2. Παρρησία 1/2 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι καί γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων, 6.69.1: Ἐρωτηθεὶς τί κάλλιστον ἐν ἀνθρώποις ἔφη παρρησία. Ερωτήματα: 1.Γιατί η παρρησία θεωρείται προϋπόθεση της κυνικής στάσης; 2. Γιατί είναι ό,τι καλύτερο για τους ανθρώπους; 3. Ποιο είναι το αντίθετο της παρρησίας; 13

2. Παρρησία 2/2 Ενδεικτικές απαντήσεις: 1. Διότι αυτή εξασφαλίζει την ελευθερία. 2. Διότι με αυτόν τον τρόπο θα προσεγγίσουμε περισσότερο τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου. 3. Η μαλθακότητα του πνεύματος. 14

3. Αρετή 1/2 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι καί γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων, 7,1,121: Εἶναι γάρ τόν κυνισμόν σύντομον ἐπ ἀρετής ὀδόν Ερωτήματα: 1. τι συνιστά την αρετή; 2. από πού εκβάλλεται; 3. ποιες είναι οι αρετές; 15

3. Αρετή 2/2 Ενδεικτικές απαντήσεις: 1. αρετή θεωρείται το αποτέλεσμα της ασκήσεως και της λιτής ζωής. 2. από τη δύναμη των πράξεων. 3. οι ψυχικές αρετές, η δικαιοσύνη, η ευψυχία, η καρτερικότητα. 16

4. Σοφία 1/2 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι καί γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων, 6,2,37: Συνελογίζετο δέ καί οὕτως. Τῶν θεῶν ἐστι πάντα φίλοι δέ οἱ σοφοί τοῖς θεοῖς. Κοινά δἐ τά τῶν φίλων. Πάντ ἄρα ἐστί τῶν σοφῶν Ερωτήματα: 1. Γιατί οι σοφοί είναι φίλοι με τους θεούς; 2. Τι απεικονίζει η τέλεια κοινωνία; 3.Γιατί όλα των φίλων είναι κοινά; 17

4. Σοφία 2/2 Ενδεικτικές απαντήσεις: 1. Διότι ο κοινός βίος σοφών και θεών δημιουργεί μια ανιδιοτελή κοινωνία. 2. Την πραγματική ευδαιμονία που πραγματώνεται με την τέλεια φιλία των ανθρώπων. 3. Διότι οι φίλοι μεταξύ τους δεν έχουν εγωκεντρικές βλέψεις. 18

5. Ειρωνεία 1/2 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι καί γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων, 6,1,8: Συνεβούλευε Ἀθηναίους τούς ὄνους ἵππους ψηφίσασθαι. ἄλογον δέ ἡγουμένων, ἀλλά μήν καί στρατηγοί, φησί, φαίνονται παρ ὑμίν μηδέν μαθόντες, μόνον δέ χειροτονηθέντες. Πρός τόν είπόντα, πολλοί σέ ἐπαινοῦσι, τί γάρ, ἔφη, κακόν πεποίηκα;. Ερωτήματα: 1. Τι εξάγεται εκ του ανωτέρου αποσπάσματος; 2. Γιατί οι κυνικοί δεν υιοθετούν τον οργανωμένο πολιτισμό. 3. Γιατί υιοθετούν έναν τόσο επιθετικό τόνο απέναντι στην κοινωνία; 19

5. Ειρωνεία 2/2 Ενδεικτικές απαντήσεις: 1. Σαρκασμός, ειρωνεία, σκωπτική διάθεση. 2. Διότι τους αρκούσε η επανάσταση της ειρωνείας. 3. Διότι με αυτόν το όπλο μπορούν να επιτεθούν ειρωνικά σε αυτήν. 20

6. Αυτάρκεια 1/2 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι καί γνῶμαι τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ εὐδοκιμησάντων, 6,2,33: Ἀνάπηρους ἔλεγεν οὐ τούς κωφούς καί τυφλούς, ἀλλά τούς μή ἔχοντας πήραν. Ερωτήματα: 1. Γιατί η ασκητικότητα των κυνικών θεωρείτο μια εναντίωση απέναντι στην κοινωνική πλησμονή; 2. Τι δείχνει η απάντηση του Διογένη όσον αφορά την αναπηρία των ανθρώπων; 3. Τι αποτελεί η πήρα για τους κυνικούς. 21

6. Αυτάρκεια 2/2 Ενδεικτικές απαντήσεις: 1. Διότι αποτελούσε έναν τρόπο αυτάρκειας. 2. Δείχνει την αυτάρκεια της ζωής του. 3. η περιουσία τους. 22

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία 1/3 Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων, Ι, ed. Hicks R., The Loeb Classical Library, Λονδίνο, 1996. Σκουτερόπουλος Ν., Οι αρχαίοι κυνικοί: αποσπάσματα και μαρτυρίες, Γνώση, Αθήνα, 1998. Μίχα Μ., Το "φυσικό δίκαιο" στους Σοφιστές και στους Κυνικούς, Δωδώνη, Αθήνα, 1985. 23

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία 2/3 Cambron-Goulet M., Les Cyniques, penseurs dans la norme et citoyens de la marge, Cahiers des études anciennes, 52(2010), pp. 109 136. Farrand S., Greek Cynicism, Journal of the History of Ideas, 6(1945), pp. 113-118. Léonce P., Les Cyniques Grecs, Revue de Philologie de Littérature et d Histoire Anciennes, 52(1978), pp. 112-120. 24

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία 3/3 Léonce P., Les Cyniques et la falsification de la monnaie, Avant propos à l ouvrage de Léonce Paquet : Les Cyniques Grecs. Fragments et témoignages, Le Livre de poche, Paris 1992, pp. 5-29. Major R., Desmond W., Cynics, The Review of Politics, 72(2010), p. 376. Sellars J., The Cynics, The Classical Review, 60(2010), pp. 56 58. Vice S., Cynicism and Morality, Ethical Theory and Moral Practice, 14(2011), pp. 169 184. 25

Τέλος Ενότητας