ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Οι σωστές διατροφικές συνήθειες συμβάλλουν σημαντικά στην προαγωγή της υγείας και στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων. Όσο πιο νωρίς αποκτάμε συνήθειες που προάγουν την υγεία μας τόσο λιγότερα προβλήματα αντιμετωπίζουμε στην υπόλοιπη ζωή μας. Οι διαιτητικές συνήθειες κάθε λαού ακολούθησαν στην πάροδο του χρόνου παράλληλη εξέλιξη με τον πολιτισμό του ίδιου του λαού. Έτσι στην πορεία της εξέλιξης του ανθρώπινου γένους γνώρισαν πολλές αλλαγές οι οποίες ήταν αναπόφευκτες κάθε φορά στις επιδράσεις από άλλους λαούς, πολιτισμούς, διαθέσιμα τρόφιμα, θρησκευτικές αντιλήψεις κ.α. Ανεξάρτητα όμως από τις διαιτητικές αλλαγές ή τον τρόπο παρασκευής των γευμάτων το φαγητό αποτελούσε και αποτελεί πηγή όλων εκείνων των θρεπτικών στοιχείων που μας κρατάνε στη ζωή. Από την εμβρυϊκή ακόμη ηλικία σημαντικό ρόλο παίζει η επαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών για τη φυσιολογική σωματική και νοητική ανάπτυξη του κυήματος κατά την εγκυμοσύνη και στη συνέχεια την νεογνική, παιδική και εφηβική ηλικία. Υποθρεψία στην ενδομήτρια και βρεφική ηλικία που μένει αδιάγνωστη και χωρίς σωστή αντιμετώπιση, δεν θα έχει σοβαρές συνέπειες μόνο στη σωματική ανάπτυξη του κυήματος και του βρέφους, αλλά και στην ψυχοκινητική ανάπτυξη, όπως διαταραχές συμπεριφοράς, υπερκινητικότητα, ελαττωμένη ικανότητα προσοχής και άλλα ψυχολογικά και νευρολογικά συμπτώματα, μιας και την περίοδο αυτή της ζωής του ανθρώπου ο αριθμός των εγκεφαλικών κυττάρων πολλαπλασιάζεται. Φτάνοντας στην κρίσιμη ηλικία της εφηβείας, περίπου 50% των κοριτσιών στις δυτικές κοινωνίες υποβάλλονται σε δίαιτες αδυνατίσματος, μερικές από τις οποίες είναι ιδιαίτερα αυστηρές, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, όπως η σιδηροπενική αναιμία, ψυχογενής ανορεξία και βουλιμία. Στην ηλικία των 11-15 ετών αρχίζει η εμμηνορρυσία, γεγονός που απαιτεί τη λήψη επαρκούς ποσότητας σιδήρου με τη διατροφή. Ως αποτέλεσμα της ανεπαρκούς πρόσληψης σιδήρου με τη διατροφή το παιδί μπορεί να είναι ανήσυχο και υπερκινητικό, να διασπάται η προσοχή του και να έχει κακή απόδοση στο σχολείο. Η ψυχογενής ανορεξία χαρακτηρίζεται από μερική ασιτία και απώλεια βάρους, αμηνόρροια, υπερκινητικότητα, έντονο φόβο παχυσαρκίας και σύνδρομο παραμόρφωσης της εικόνας του σώματος. Εμφανίζεται κυρίως σε κορίτσια εφηβικής ηλικίας με αναλογία 1 στα 100 κορίτσια. Χαρακτηριστικό είναι η συνειδητή και διαρκής προσπάθεια αδυνατίσματος με αυστηρό περιορισμό στη λήψη τροφής που συχνά συνοδεύεται με πρόκληση εμετού, αλόγιστη χρήση καθαρτικών και διουρητικών. Επίσης παρουσιάζουν υπερβολική σωματική δραστηριότητα, με σκοπό την επιπλέον απώλεια βάρους.
Σε αντίθετες περιπτώσεις η λήψη περισσότερης ενέργειας από αυτή που καταναλώνουμε σε σωματική άσκηση, αποθηκεύεται με τη μορφή λίπους. Διατροφή πλούσια σε λίπη, ζάχαρη, αναψυκτικά και οινοπνευματώδη, η σωματική αδράνεια (πολλοί άνθρωποι δεν ασκούνται ούτε στον ελεύθερο χρόνο τους),ευνοεί ιδιαίτερα την παχυσαρκία. Παχυσαρκία θεωρείται η παθολογική κατάσταση κατά την οποία συσσωρεύεται υπερβολική ποσότητα λίπους κυρίως κάτω από το δέρμα, αλλά και σε διάφορα όργανα του σώματος. Ο πιο καλός δείκτης παχυσαρκίας είναι να υπολογίζουμε τη σχέση του σωματικού βάρους προς το ύψος. Η σχέση αυτή ονομάζεται Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και υπολογίζεται με τον εξής τύπο: ΔΜΣ=ΒΑΡΟΣ/ΥΨΟΣ*2. Μελέτες έδειξαν ότι τα σημεία κατανομής λίπους στο σώμα έχουν μεγάλη σημασία. Μια σημαντική συσσώρευση λίπους στην κοιλιακή χώρα είναι πολύ πιο επικίνδυνη για την υγεία από μια εναπόθεση λίπους γύρω από τους γοφούς ή τα άκρα και η επικινδυνότητα εξαρτάται από τα σημεία συσσώρευσης λίπους. Το σπλαχνικό λίπος είναι πιο επιβλαβές από το υποδόριο γιατί αυξάνει τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, υπέρταση, αναπνευστικά προβλήματα κ.α. Στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ για παράδειγμα οι σημαντικότεροι παράγοντες για την εμφάνιση του είναι οι γενετικοί και οι περιβαλλοντικοί στους οποίους περιλαμβάνονται : η παχυσαρκία (60-90% των ασθενών έχουν αυξημένο βάρος ή κεντρική παχυσαρκία, μεγάλη εναπόθεση λίπους στην κοιλιακή χώρα) μειωμένη σωματική δραστηριότητα μεγάλη ηλικία
Επομένως σημαντικό ρόλο στο να αποτραπούν επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη παίζει η σωστή διατροφή με σκοπό την επαρκή ανάπτυξη στα παιδιά και διατήρηση του βάρους στους ενήλικες μέσα στα φυσιολογικά όρια. Η κακή διατροφή ευθύνεται για περισσότερους από το 35% των θανάτων από διάφορες μορφές καρκίνου στις αναπτυγμένες χώρες του κόσμου και το 1/3 των καρκίνων αποτελούν εκείνοι του πεπτικού συστήματος που σχετίζονται στενά με κακή διατροφή και έλλειψη σωματικής άσκησης. Η σχεδόν καθημερινή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων, με πολύ περιορισμένη κατανάλωση διαιτητικών ινών, πιστεύεται ότι είναι ο κυριότερος λόγος της επιδημικής αύξησης του καρκίνου τις τελευταίες δεκαετίες. Καθημερινή διατροφή πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, ελαιόλαδο και ελιές, τα οποία είναι βασικές πηγές αντιοξειδωτικών βιταμινών όπως οι βιταμίνες Α,Β,C,B6, η Β-καροτένη και φυλλικό οξύ ελαττώνει τις πιθανότητες θανάτου από καρκίνο και στεφανιαία νόσο της καρδιάς. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η παραδοσιακή ελληνική διατροφή προστατεύει τον ανθρώπινο οργανισμό. Η Μεσογειακή διατροφή προλαμβάνει το πάρκινσον Έρευνα που δημοσιεύει η Ευρωπαϊκή Επιθεώρηση Νευρολογίας σημειώνει ότι το είδος αυτό της διατροφής μπορεί προλάβει κατά 50% τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου του πάρκινσον, από την οποία πάσχουν τουλάχιστον τέσσερις στους εκατό ανθρώπους, άνω των 80 ετών Ο λόγος, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, είναι ότι η μεσογειακή διατροφή μπορεί να εξαφανίσει το λεγόμενο οξειδωτικό στρες, το οποίο ευθύνεται για το πάρκινσον. Μεσογειακή ασπίδα για τον εγκέφαλο
Η υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής σχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο ήπιας νοητικής διαταραχής ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ της φυσιολογικής νοητικής λειτουργίας και της άνοιας Μεσογειακή διατροφή αντίδοτο στην κατάθλιψη Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει σχέση μεταξύ άγχους και κατανάλωσης τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος και ζάχαρη. Αν ο εγκέφαλος κρίνει ότι οι ποσότητες σακχάρου στο αίμα του δεν είναι αρκετές, θα αναγκάσει τον οργανισμό να στραφεί προς τα έξω,να βρει τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες και λιπαρά, ικανές να του δώσουν άμεση και γρήγορη ενέργεια. Κάτω από συνθήκες άγχους και κατάθλιψης, η σεροτονίνη παράγεται με αργούς ρυθμούς, καθώς δεν είναι η πρώτη προτεραιότητα επιβίωσης του οργανισμού. Όσο μειώνεται η σεροτονίνη, το άγχος και η κατάθλιψη αυξάνονται. Η μείωση της σεροτονίνης επιδρά αυξητικά στα συναισθήματα πόνου, δηλαδή στην ένταση, την αίσθηση εγκλωβισμού και τον θυμό. Προκειμένου ένας οργανισμός να καταστείλει τον πόνο, στρέφεται ξανά στους υδατάνθρακες και τα λιπαρά, τους «επιταχυντές δηλαδή της διάθεσης», επειδή επηρεάζουν τη γρήγορη παραγωγή του αμινοξέος «τρυπτοφάνη», πρόδρομου της σεροτονίνης. Η σεροτονίνη έχει και μία επιπλέον λειτουργία: αυξάνει το αίσθημα κορεσμού του οργανισμού. Οι ήρεμοι, χαρούμενοι άνθρωποι έχουν μειωμένη όρεξη για λιπαρές και γλυκές τροφές. Η έλλειψη σεροτονίνης αυξάνει το άγχος, τον ψυχικό πόνο και την όρεξη, ενώ η κατανάλωση υδατανθράκων και λιπαρών είναι ένα γρήγορο αντίδοτο, όταν ο οργανισμός προσπαθεί να σταθεροποιήσει το εγκεφαλικό σύστημα ανταμοιβής. Έτσι, αναπτύσσεται ένας φαύλος κύκλος ανάμεσα στον πόνο και την ευχαρίστηση. Ο οργανισμός δεν βγαίνει κερδισμένος από μια τέτοια μάχη. Αντίθετα, μπαίνει σε ένα φαύλο και ατελείωτο κύκλο, επαναλαμβανόμενο και αδιέξοδο, ενώ αυξάνονται οι κρίσεις άγχους, λόγω της αύξησης του βάρους. Άλλωστε, οι κρίσεις υπογλυκαιμίας οδηγούν σε κρίσεις κατάθλιψης, με εντονότερη αυτοαμφισβήτηση, παραίτηση και αναποφασιστικότητα. Τα πιο δραστικά αντικαταθλιπτικά βρίσκονται στην συναισθηματική αποφόρτιση, με αλλαγή της σκέψης και της συμπεριφοράς, στη δράση, την απόφαση να διακοπεί ο φαύλος κύκλος αλλά και στην κουζίνα: είναι γνωστό ότι η μεσογειακή δίαιτα έχει περισσότερο προληπτική και όχι κατασταλτική αντικαταθλιπτική δράση. Τα όσπρια, το ελαιόλαδο, οι σπόροι και τα λαχανικά αυξάνουν την έκκριση της σεροτονίνης αλλά θα χρειασθεί χρόνος, σταθερότητα και υπομονή για να φανούν τα καλά αποτελέσματα. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ Το 2010, η ΟΥΝΕΣΚΟ συμπεριέλαβε την Μεσογειακή Διατροφή στον Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, ύστερα από αίτημα που υπέβαλαν από κοινού οι χώρες Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Μαρόκο. ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΥΓΕΙΑ