ΜΕΛΕΤΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ- ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ ΜΕ ΣΤΑΓΔΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ (Κατασκευή Μινιατούρας Θερμοκηπίου)

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΌ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ- ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ ΜΕ ΣΤΑΓΔΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ (Κατασκευή Μινιατούρας Θερμοκηπίου) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της σπουδάστριας ΚΡΙΝΑ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2002

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ- ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ ΜΕ ΣΤΑΓΔΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ (Κατασκευή Μινιατούρας Θερμοκηπίου) ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της σπουδάστριας ΚΡΙΝΑ ΣΟΦΙΑΣ Επιβλέποντας Καθηγητής: Λιναρδόπουλος Χρηστός ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2002

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... σελ.4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...σελ.5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΜΕΛΕΤΗ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ 1.1.ΤΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ... σελ.6 1.2. ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ...σελ.7 1.3. ΥΛΙΚΑ ΣΚΕΛΕΤΟΥ...σελ.7 1.4. ΥΛΙΚΑ ΚΑΛΥΨΗΣ... σελ.9 1.5. ΤΥΠΟΙ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ... σελ.10 1.6. ΚΑΤΑΚΣΕΥΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ... σελ.11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ- ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΥΒΡΙΑΙΑ 2.1. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ- ΔΙΑΔΟΣΗ... σελ.12 2.2. ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΦΥΤΟΥ... σελ.13 2.3. ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ- ΥΒΡΙΔΙΑ...σελ.19 2.4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...σελ.24 2.5. ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ... σελ.24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΞΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ- ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ 3.1. ΑΞΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ...σελ.27 3.2. ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ...σελ.27 3.3. ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ...σελ.27 3.4. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ- ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ...σελ.28 3.5. ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ...σελ.29 3.6. ΚΑΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ...σελ.29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ 4.1. ΣΠΟΡΟΣ...σελ.31 4.2. ΣΠΟΡΑ ΣΕ ΣΠΟΡΕΙΟ...σελ.31 4.3. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΑΡΩΝ ΦΥΤΑΡΙΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΟΡΕΙΟ...σελ.3 3 4.4. ΑΡΔΕΥΣΗ- ΑΙΠΑΝΣΗ... σελ.34 4.5. ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗ...σελ.34 4.6. ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ...σελ.34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΑΛΥΣΗ- ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ 5.1. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ... σελ.36 5.2. ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ... σελ.36 5.3. ΒΑΠΑΜ...σελ.36 5.4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΒΑΠΑΜ...σελ.37 5.5. ΒΡΩΜΙΟΥΧΟ ΜΕΘΥΛΙΟ...σελ.37 5.6. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΒΡΩΜΙΟΥΧΟΥ ΜΕΘΥΛΙΟΥ... σελ.38 5.7. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ... σελ.40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΦΥΤΕΥΣΗ- ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ 6.1. ΤΡΟΠΟΣ ΦΥΤΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ... σελ.41 6.2. ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ ΣΤΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ...σελ.41 6.3. ΣΤΑΓΔΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ...σελ.42 6.4. ΛΙΠΑΝΣΗ...σελ.44 6.5. ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗ...σελ.45 6.6. ΚΛΑΔΕΜΑ...σελ.46

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ- ΑΙΑΑΟΓΗ- ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ- ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ- ΕΜΠΟΡΙΑ 7..ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ... σελ.50 7.2. ΔΙΑΛΟΓΗ... σελ.51 7.3. ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ...σελ.51 7.4. ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ- ΕΜΠΟΡΙΑ...σελ.52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΧΘΡΟΙ - ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ 8.1. ΕΧΘΡΟΙ...σελ.53 8.2. ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ... σελ.57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 9.1. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... σελ.61 9.2. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...σελ.62 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...σελ.63 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...σελ.64

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να δοθούν εκτενή στοιχεία για την θερμοκηπιακή καλλιέργεια της πιπεριάς με στάγδην άρδευση, καθώς και την κατασκευή ενός θερμοκηπίου για την συγκεκριμένη καλλιέργεια. Αναφέρονται τα βοτανικά χαρακτηριστικά του φυτού, καθώς οι ποικιλίες και τα υβρίδια που χρησιμοποιούνται ευρύτερα για την καλλιέργεια όλων των ειδών πιπεριάς. Επίσης δίνονται πληροφορίες που αφορούν τις διάφορες καλλιεργητικές διαδικασίες και φροντίδες που απαιτούνται για την παραγωγή πιπεριάς άριστης ποιότητας και μέγιστης παραγωγής. Θα αναπτυχθούν επίσης οι εδαφοκλιματικές απαιτήσεις της καλλιέργειας και οι σημαντικότεροι εχθροί και ασθένειες που θεωρούνται επιζήμιοι για την παραγωγή. Τέλος δίνονται πληροφορίες όσον αφορά την συγκομιδή, διαλογή, συσκευασία και την συντήρηση του καρπού, καθώς τα προβλήματα και τα συμπεράσματα της καλλιέργειας. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στον κύριο Λιναρδόπουλο Χρήστο, καθηγητή εφαρμογών του Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας για τις υποδείξεις και τις διορθώσεις που μου έκανε σε όλα τα στάδια της εργασίας αυτής. 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα λαχανικά ήταν πάντοτε μια σημαντική κατηγορία τροφών που παίζουν σπουδαίο ρόλο στην υγιεινή διατροφή του ανθρώπου. Ένα από τα σπουδαία λαχανικά είναι και η πιπεριά η οποία καλλιεργείται για τους εύγεστους, πλούσιους σε βιταμίνες και πολύ ωφέλιμους για τον οργανισμό καρπούς της. Γενικότερα καλλιεργείται εμπορικά σε όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της χώρας και βρίσκεται σχεδόν σε όλους τους χωρικούς λαχανόκηπους. Η πιπεριά σαν άγουρη ή ώριμη χρησιμοποιείται κατά πολλούς τρόπους μαγειρεμένη, ψητή, τουρσί ή νωπή σαν σαλάτα και ώριμη ξερή σαν κόκκινο πιπέρι. Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν στην χώρα μας, επιτρέπουν την καλλιέργεια πιπεριάς δίνοντας άριστης ποιότητα προϊόντα και μεγαλύτερες αποδόσεις στα θερμοκήπια παρά στις υπαίθριες καλλιέργειες. 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΜΕΛΕΤΗ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ 1.1.ΤΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ Θερμοκήπιο είναι μια κατασκευή η οποία καλύπτεται με διαφανές υλικό, ώστε να είναι δυνατή η είσοδος όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικού φωτισμού, που είναι απαραίτητος στην ανάπτυξη των φυτών. Τα θερμοκήπια μπορεί να είναι Θερμαινόμενα ή μη. Διαφέρουν από άλλες παρόμοιες κατασκευές όπως π.χ. τα χαμηλά σκέπαστρα, τα σπορεία και τα θερμοσπορεία, στο ότι είναι αρκετά υψηλά, έτσι ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να εργάζεται μέσα σ αυτά. Ο σκοπός της χρησιμοποίησης των θερμοκηπίων στην παραγωγή Γεωργικών προϊόντων είναι η τροποποίηση ή ρύθμιση πολλών από τους παράγοντες του περιβάλλοντος που επιδρούν στην ανάπτυξη και παραγωγή των φυτών. Με την καλύτερη ρύθμιση του περιβάλλοντος των φυτών η παραγωγή μπορεί: - Να αυξηθεί ποσοτικά, λόγω βελτίωσης των συνθηκών του περιβάλλοντος. - Να προγραμματιστεί χρονικά, ώστε να σταλεί στην αγορά σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν. - Να βελτιωθεί ποιοτικά, με την προστασία που προσφέρει το θερμοκήπιο από τα αντίξοα καιρικά φαινόμενα. Γενικότερα με το θερμοκήπιο: - Αποφεύγονται ζημίες από αέρα, βροχή, χιόνι και χαλάζι. - Μειώνονται, αλλά οπωσδήποτε δεν εξαλείφονται οι ζημιές από ασθένειες και έντομα. Ειδικότερα σ ένα θερμοκήπιο που παρέχει τη δυνατότητα ακριβούς ρύθμισης του περιβάλλοντος, οι ασθένειες των φυτών είναι πάρα πολύ λιγότερες απ ότι σε ένα θερμοκήπιο του οποίου ο εξοπλισμός δεν παρέχει τέτοια δυνατότητα. 6

1.2.ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Τα προϊόντα που παράγονται στο θερμοκήπιο ανήκουν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: - Τα τρόφιμα (κυρίως λαχανικά και φρούτα). - Τα καλλωπιστικά φυτά (κυρίως φυτά γλάστρας και δρεπτά άνθη). Τα προϊόντα θερμοκηπίου που παράγονται στη χώρα μας, αποτελούν περισσότερο συμπλήρωμα των καλλιεργειών του ανοιχτού αγρού, παρά ανταγωνιστικά προϊόντα π.χ. Ο μεγάλος όγκος των θερμοκηπίων λαχανοκομικών προϊόντων παράγονται το χειμώνα, ενώ τα αντίστοιχα λαχανοκομικά προϊόντα του ανοιχτού αγρού παράγονται το καλοκαίρι. Στα θερμοκήπια συνήθως οι τιμές των κηπευτικών προϊόντων είναι υψηλές τα τελευταία χρόνια διότι η ζήτηση τους είναι μεγαλύτερη από την προσφορά. 1.3.ΥΛΙΚΑ ΣΚΕΛΕΤΟΥ Ο Σκελετός του θερμοκηπίου μπορεί να κατασκευασθεί από διάφορα υλικά, τα συνηθέστερα είναι το ξύλο, ο χάλυβας και το αλουμίνιο. Η προτίμηση του ενός ή του άλλου υλικού εξαρτάται από το επιθυμητό ελεύθερο πλάτος της κατασκευής, το κόστος των' υλικών και από το μηχανολογικό εξοπλισμό που διαθέτει ο κατασκευαστής. ΞΥΛΟ Το ξύλο χρησιμοποιείται συνήθως για την κατασκευή θερμοκηπίων με μικρό ελεύθερο πλάτος κατασκευαστικής μονάδας κάτω από 6 Μ, λόγω της μικρότερης μηχανικής αντοχής του έναντι των άλλων δύο υλικών. Διεθνώς χρησιμοποιούνται τα παρακάτω είδη ξυλείας μερικά από τα οποία παράγονται στη χώρα μας, ενώ άλλα εισάγονται και κυκλοφορούν στο εμπόριο. - Μαύρη πεύκη (pims sylvestris). - Ψευτοτσούγια (pseudotsuga taxifolia). Τούγια (Thuya plicata). - Ερυθρελάτη (picea escelsa). 7

Στη χώρα μας χρησιμοποιείται πολύ η καστανιά για την κατασκευή των στύλων, λόγω της ιδιότητας της να ανθίσταται στη σήψη, καθώς και το ξύλο κυπαρισσιού, πεύκου και λιγότερο ελάτου για την κατασκευή του υπόλοιπου σκελετού. Η αναμενόμενη διάρκεια ζωής ενός σκελετού από Κυπαρίσσι ή πεύκο είναι 4-5 χρόνια ενώ της καστανιάς πάνω από 6 χρόνια. ΧΑΛΥΒΑΣ Ο χάλυβας σε σωλήνα ή σε διατομές διαφόρων σχημάτων (Ι,Ε,Γ,Τ, χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα στην κατασκευή των θερμοκηπίων. Υπάρχουν θερμοκήπια που είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένα από χάλυβα και θερμοκήπια που μόνο τα κύρια στοιχεία του σκελετού τους είναι από χάλυβα, ενώ τα υπόλοιπα προέρχονται από συνδυασμό με το αλουμίνιο ή το ξύλο. Ο χάλυβας, λόγω της υψηλής αντοχής του, απαιτεί σχετικά μικρές διατομές για δεδομένο φορτίο. Το βασικότερο πρόβλημα με τον χάλυβα, είναι η προστασία από την επιφανειακή οξείδωση, που οι συνθήκες του θερμοκηπίου ευνοούν ιδιαίτερα. Ο συνηθέστερος τρόπος προστασίας του χάλυβα είναι το γαλβάνισμα, όπου είναι η επιψευδαργύρωση χαλύβδινων ή χυτοσιδηρών επιφανειών, με σκοπό κυρίως την προστασία τους από την οξείδωση. ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ Το αλουμίνιο παρουσιάζει ορισμένα πλεονεκτήματα έναντι των άλλων μετάλλων και του ξύλου όπως είναι ανθεκτικό στην επιφανειακή διάβρωση. Οι διατομές που χρησιμοποιούνται είναι μικρότερες με αποτέλεσμα τη μειωμένη σκίαση του θερμοκηπίου. Τα διάφορα στοιχεία, επειδή διαμορφώνονται με εξώθηση, μπορούν να κατασκευασθούν σε πολύπλοκες διατομές, ικανές να δώσουν καλή στεγανότητα και αποκομιδή του νερού της συμπύκνωσης. Προσφέρεται πολύ για την κατασκευή των ανοιγμάτων εξαερισμού, γιατί δίνει ελαφρότερα πλαίσια που δεν δημιουργούν προβλήματα λειτουργίας. 8

1.4.ΥΛΙΚΑ ΚΑΛΥΨΗΣ Η ποσότητα και η ποιότητα του φωτός που περνάει στο χώρο των φυτοόν επηρεάζεται πολύ από τις ιδιότητες του διαφανούς υλικού κάλυψης του θερμοκηπίου. Ένα καλής ποιότητος υλικό κάλυψης πρέπει να επιτρέπει τη διείσδυση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης ποσότητας από τον προσπίπτοντα σ' αυτό φωτισμό και να ευνοεί τη διάχυση του στο εσωτερικό του θερμοκηπίου, ώστε να υπάρχει ομοιογένεια φωτισμού σε όλο τον καλυπτόμενο χώρο. Επιπλέον να επιτρέπει από το φυσικό φως να διέρχονται όλα τα μήκη κύματος τα οποία είναι αναγκαία για την ανάπτυξη των φυτών. Γενικά η επιλογή των διαφόρων υλικών κάλυψης πρέπει να βασίζεται στις παρακάτω ιδιότητες: ΓΙερατότητα στο φως. - Μηχανική αντοχή. - Θερμοπερατότητα. - Αντίσταση στα χτυπήματα από χαλάζι. - Ευαισθησία στη γήρανση. - Αντίσταση στο σκίσιμο. Ευαισθησία στη συγκράτηση σκόνης. - Τρόπος συμπύκνωσης υγρασίας (σε σταγόνες ή σε μεμβράνη). - Περατότητα στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV μέχρι 0,4). - Ευαισθησία στις διάφορες χημικές ουσίες. - Περατότητα στη μεγάλου μήκος κύματος ακτινοβολία. - Μέγεθος της διαφανούς επιφάνειας που μπορεί να κατασκευασθεί. Τα υλικά κάλυψης είναι τα εξής: I ) Πολυαιθυλένιο διαφανές καθαρό χωρίς προσμίξεις. 2) Πολυαιθυλένιο διαφανές κοινό εμπορίου. 3) Πολυαιθυλένιο UV. 4) Γυαλί 5) PVC διαφανές 6) PVC «Haze» 7) Mylar (πολυεστέρας φύλλο) 8) Πολυεστέρας ενισχυμένος με ίνες γυαλιού. 9) Ακρυλικό διπλού επιπέδου. 9

10) Polycarbonate διπλού επιπέδου. 1.5.ΤΥΠΟΙ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΩΝ Τα θερμοκήπια διαφέρουν μεταξύ τους από κατασκευαστικής πλευράς, στο σχήμα και τις διαστάσεις της βασικής τους μονάδας, τα χρησιμοποιούμενα υλικά σκελετού και κάλυψης καθώς και στο σύστημα εξαερισμού. Τα θερμοκήπια κατασκευάζονται σε διάφορα σχήματα. Δύο όμως, βασικά σχήματα έχουν επικρατήσει περισσότερο το τοξωτό και το αμφικλινές. CL - & 6 Διάφορα οχήματα θερμοκηπίων ϊροποποιημένο αμψί κλι νές ΣΧήμα 1, 10

1.6.ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Τα θερμοκήπια που χρησιμοποιούνται στο Νομό Ηλείας για την ανάπτυξη και την παραγωγή των φυτών πιπεριάς είναι κυρίως τοξωτού σχήματος. Ένα τοξωτό θερμοκήπιο αποτελείται από τα τόξα τα οποία αποτελούν το βασικό σκελετό του θερμοκηπίου και από την συνδετική ράβδο που είναι τα οριζόντια στοιχεία που συνδέουν τα τοξικά μεταξύ τους. Το τόξα καθώς και η συνδετική ράβδος είναι από γαλβανισμένο χάλυβα ή τυχοσίδηρο. Η κάλυψη του τοξωτού θερμοκηπίου γίνεται με πλαστικό φύλλο πολυαιθυλενίου, ή αντοχή του οποίου δεν ξεπερνά τα τρία χρόνια. Ρ β α σ ικ ά σ τ ο ιχ εία του σκελετού τοξωτού θ ερ μ ο κ η π ίου α ρ ά β δ ο ς τόξα. β. συνδετική Σχήμα 2 πλαστικό τόζο κλίπ ή σύρμα συγκράτησης Σχήμα 3. Κάλυψη με πλαστικό πολυαιθυλένιο σε τοξωτό θερμοκήπιο 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ- ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΥΒΡΙΔΙΑ 2.1.ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ- ΔΙΑΔΟΣΗ Η καλλιεργούμενη στην Ελλάδα πιπεριά ανήκει στο είδος capiscum annum, L.var annum της οικογένειας Solanaceae. Κατάγεται από διάφορες περιοχές της τροπικής- Υποτροπικής Αμερικής. Υπάρχουν ενδείξεις πως το είδος αυτού καλλιεργήθηκε αρχικά στο Περού και Μεξικό πριν από το 5.000π.Χ. Μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, διαδόθηκε η καλλιέργεια του σε πολλές περιοχές της γης. Περιλαμβάνει πολλούς γενότυπους που παράγουν γλυκούς ή καυτερούς καρπούς. Το άγριο είδος από το οποίο πιστεύεται ότι προήλθε το παραπάνω καλλιεργούμενο είδος πιπεριάς είναι το Capsicum annum Var.aviculare που είναι αυτοφυές στις περιοχές που προαναφέρθηκαν. Εκτός από το είδος C.annum και var annum σε ορισμένες περιοχές της γης και κυρίως στην Αμερικανική Ήπειρο, καλλιεργούνται σε μικρότερη κλίμακα τα εξής είδη: -Capsicum Frutescens L. Είναι αυτοφυές άγριο είδος της τροπικής Αμερικής και της Ν.Δ. Ασίας. Υπάρχουν όμως και μερικώς βελτιωμένοι γενότυποι που καλλιεργούμαι στις προαναφερθείσες περιοχές. Ο περισσότερο γνωστός γενότυπος του είδους αυτού είναι η ποικιλία Tabasco, που καλλιεργείται σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Αμερικής και παράγει πολύ καυτερούς καρπούς από τους οποίους προκύπτει ένα επεξεργασμένο προϊόν σε μορφή σκόνης ή πολτού που είναι γνωστό ως Tabasco και χρησιμοποιείται ως καρύκευμα. -Capsicum chinense Είδος που καλλιεργείται στην Τροπική Αμερική και κυρίως στην περιοχή του Αμαζόνιου. Οι καρποί του μοιάζουν μορφολογικά με εκείνους των ειδών C.annum και C.Frutescens είναι πολύ καυτεροί και έχουν άρωμα παρόμοιο με των καρπών των εσπεριδοειδών.

-Capsicum pubescens L. Καλλιεργείται στα πεδινά των χωρών της Κεντρικής Αμερικής καθώς και στα υψίπεδα (2.000-3.000μ.) των Άνδεων δεδομένου ότι ευδοκιμεί και σε σχετικά ψυχρό περιβάλλον. -Capsicum baccatum, L. Var. pendulum Καλλιεργείται κυρίως στην περιοχή της Βολιβίας και παράγει καρπούς των οποίων η γεύση διαφέρει σημα\τικά από εκείνη των άλλων ειδών πιπεριάς. 2.2.ΒΟΤΑΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ Το φυτό είναι πολυετές στις τροπικές χώρες. Στην Ευρώπη όμως καλλιεργείται σαν μονοετές. Ρίζα: Η ρίζα της καλλιεργούμενης πιπεριάς είναι πασσαλώδες. Μετά όμως από μια γρήγορη αρχική ανάπτυξη του κεντρικού πασσάλου της, η ισχύς της κατά βάθος αύξησης διακόπτεται με συνέπεια το ριζικό της σύστημα να μην ξεπερνά τα 80οιη σε βάθος. Τρόπος αύλησης του φυτού: Ο αρχικός βλαστός της πιπεριάς που εμφανίζεται μετά το φύτρωμα, σχηματίζει 6-12 φύλλα, και στη συνέχει αναστέλλει την ανάπτυξη του με την έκπτυξη ενός ή σπανιότερα δύο κορυφαίων ανθέων. Την αύξηση του φυτού την συνεχίζουν δύο συνήθως πλάγιοι βλαστοί που εκπτύσσονται μαζί στην κορυφή του βλαστού εκατέρωθεν του σημείου που φέρεται το άνθος, με συνέπεια ο βλαστός να δίνει την εντύπωση ότι διχάζεται στο σημείο εκείνο. Οι δύο πλάγιοι βλαστοί που συνεχίζουν την ανάπτυξη του φυτού σχηματίζουν αρχικά 1-2 φύλλα ο καθένας και ύστερα ένα ή δύο κορυφαία άνθη και αναστέλλουν την ανάπτυξή τους, ενώ η αύξηση του φυτού συνεχίζεται έως την πλήρη ανάπτυξη του φυτού. Οι βλαστοί αρχικά είναι τρυφεροί και ύστερα ξυλοποιούχται. Το φυτό της πιπεριάς παίρνει θαμνώδη μορφή και το ύψος του κυμαίνεται στα 60-75ογπ. 13

Φύλλα: Τα φύλλα της πιπεριάς είναι απλά χωρίς εγκολπώσεις, οξύληκτα, ωοειδή έως ελλειπτικά, τρυφερά, χωρίς χνούδι, χρώματος σκούρου πρασίνου γυαλιστερού και στις δύο πλευρές του ελάσματος. Τα φύλλα εκπτύσσονται ένα ανά γόνατο, εναλλάσσονται και έχουν σχήμα ωοειδές, λογχοειδές ή ελλειψοειδές με τέλειο περίγραμμα και είναι πλούσια σε στομάτια στην κάτω επιφάνεια του ελάσματος (πάνω από 30.000αη) ενώ στην πάνω επιφάνεια τα στομάτια είναι πολύ λιγότερα (το ένα τρίτο). Γι αυτό το λόγο το φυτό χαρακτηρίζεται από έντονους ρυθμούς εξατμισοδιαπνοής με αποτέλεσμα οι απαιτήσεις του σε νερό να είναι πολύ υψηλές. Η έλλειψη τριχών σ όλα τα όργανα του φυτού ευνοεί μια καλύτερη κάλυψη με τα παρεχόμενα φυτοφάρμακα, ωστόσο ταυτόχρονα περιορίζει τη διάρκεια δράσης. Γι αυτό το λόγο στα φυτοφάρμακα που εφαρμόζονται στην πιπεριά καθώς και στα διαφυλλικά λιπάσματα είναι απαραίτητη η χρήση προσκολλητικού. ΕικΛ. Φύλλα πιπεριάς 14

Ανθη: Τα άνθη της πιπεριάς είναι λευκά ή λευκά -πρασινωπά, μπορεί να είναι μονήρη ή σπανιότερα ανά δύο σε κάθε θέση. Είναι ερμαφρόδιτα διαμέτρου περίπου 1-3ειυ και αποτελούνται από τον κάλυκα ο οποίος παραμένει και μετά την άνθιση προσκολλη μένος στον ώριμο καρπό, την στεφάνη η οποία είναι άσπρη, στρογγυλή με κοντό σωληνίσκο, σχηματίζεται από 5 ή 6 πέταλα ενωμένα μεταξύ τους στο σημείο της βάσης. Εικ.2.Άνθος πιπεριάς Το ανδρικό όργανο (ανδρείο) απαρτίζεται από πέντε στήμονες τα νήματα των οποίων ενώνονται στη βάση και φέρουν στην κορυφή βιολετί δίχωρους ανθήρες πλούσιους σε γύρη. Το θηλυκό όργανο συνίσταται από ένα στύλο συνήθως τριχωτό, λεπτό που φέρει το στίγμα το οποίο δέχεται τους γυρεόκοκκους για να τους μεταφέρει στην ωοθήκη. Η ωοθήκη σχηματίζεται από 2 (συνήθως 3-4) χώρους και όταν ωριμάσει μετατρέπεται σε μια σαρκώδη ράγα, χωρίς να ανοίγει, με ομφαλό στη βάση, με μεγάλα κενά διαμερίσματα στο εσωτερικό, οπού βρίσκονται σπόροι. Εικ.3. Βοτανικά μέρη του άνθους της πιπεριάς 15

Το άνοιγμα των ανθέων γίνεται πολύ γρήγορα, ξεκινάει τις πρώτες πρωινές ώρες αμέσως μετά την ανατολή του ηλίου διακόπτεται τις ζεστές ώρες της ημέρας και ξαναρχίζει με μικρότερη ένταση τις δροσερές ώρες του απογεύματος και σταματάει τελικά με το ηλιοβασίλεμα. Κάθε άνθος ή άνθηση διαρκεί 2-3 ημέρες. Καρπός: Ο καρπός της πιπεριάς είναι ράγα. Το σχήμα του διαφέρει σημαντικά από ποικιλία σε ποικιλία, από το πλέον επίμηκες (κέρατο) έως σφαιρικό ή τετραγωνικό (φλάσκες). Το χρώμα του αρχικά είναι πράσινο έως πρασινοκίτρινο, ενώ όταν ωριμάζει φυσιολογικά γίνεται κόκκινο ή κίτρινο σε διάφορες αποχρώσεις, ανάλογα με την ποικιλία. Υπάρχουν όμως και ποικιλίες που δίνουν καρπούς με λευκό, ιώδες και μαύρο χρώμα κατά την ωρίμανση. Το κίτρινο χρώμα των καρπών οφείλεται στις χρωστικές λουτεΐνη, Β- καροτένιο, κρυπτοξανθίνη και ζεαξανθίνη. Το κόκκινο χρώμα των καρπών οφείλετε στην καψανθίνη και την καψορουβίνη. Εικ.4.Καρπός πιπεριάς 16

Εσωτερικά ο καρπός είναι κοίλος. Διαχωρίζεται δε σε περισσότερους του ενός χώρους από ατελή πλευρικά τοιχώματα λευκού χρώματος, τα οποία είναι πιο ανεπτυγμένα προς το κατώτερο τμήμα του, δηλαδή στην περιοχή κοντά στο μίσχο. Στην εσωτερική πλευρά του σημείου συνένωση του καρπού με τον ποδίσκο βρίσκεται ο πλακούντας πάνω στον οποίο φέρονται ακτινωτά οι σπόροι. Πίνακας 1: Νερό (g) 87,7 92,4 Θερμίδες (kcal) 25 22 Πρωτεΐνες (μ) 1,8 0.8 Λιπίδια (μ) 0.5 0,3 Διαθέσιμα (g) 3,8 4,2 Αμίδια (g) 2,1 - Διαλυτά (g) 1,5 4,2 Κυτταρίνη (g) 2,0 1,0 Ασβέστιο 18,0 17,0 Φώσφορος 18,0 28,0 Σίδηρος 0,5 0,7 Νάτριο 0,4 - Κάλιο 0,6 - Βιατμίνη Α (pg) 825,0 140.0.5 Νιασίνη (mg) 3,0 0,5 Ριβοφλαβίνη (mg) 0,23 0,07 Βιταμίνη C (mg) 229,0 151.0 17

Σπόρο:: Οι σπόροι της πιπεριάς είναι πεπλατυσμένοι, σχήματος στρογγυλού έως ωοειδούς- νεφροειδούς και χρώματος λευκού έως ανοιχτού κίτρινου. Το μέγεθος του ανέρχεται στα 3-4ηιιυ και το βάρος χιλίων σπόρων στα 6,5-8,0^\ Η βλαστική ικανότητα των σπόρων διατηρείται για περίπου 2 έως 4 χρόνια. 18

Εικ.5.Ποικιλίες πιπεριάς 2.3.ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες πιπεριάς διακρίνονται σε - γλυκές - καυτερές. Στην χώρα μας οι καλλιεργούμενες ποικιλίες ανήκουν στο είδος Capsicum annum. Βέβαια περισσότερο διαδεδομένοι είναι διάφοροι τύποι των βοτανικών ποικιλιών grossum και acuminatum. Τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν οι ποικιλίες και τα υβρίδια που καλλιεργούνται στα θερμοκήπια είναι όσο το δυνατό μεγαλύτερη απόδοση σε σύντομο χρονικό διάστημα, η πρωιμότητα και καρποί που να έχουν ζήτηση στην αγορά. Για να μπορέσει μια ποικιλία πιπεριάς να πιάσει την αγορά, πρέπει να δίνει τα 60-70% της απόδοσης σε περίοδο που οι τιμές είναι υψηλές. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονα η προτίμηση υβριδίων έναντι κοινών ποικιλιών. Είναι βέβαια λογικό να συμβαίνει αυτό διότι είναι 19

επιθυμητό από τους καλλιεργητές να γίνεται συγκέντρωση νέας μορφής των καλών χαρακτηριστικών ορισμένων ποικιλιών. Τα χαρακτηριστικά αυτά αφορούν την παραγωγικότητα και την πρωιμότητα της παραγωγής, το σχήμα, το χρώμα, την ομαλότητα της επιφάνειας του καρπού, το πάχος της σάρκας και την γεύση της καθώς την αντοχή των φυτών σε ορισμένες ασθένειες. Από τις ελληνικές ποικιλίες διακρίνουμε: -Πράσινη Νέας Μαγνησίας: Καλλιεργείται στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Είναι γλυκιά πιπεριά με σαρκώδεις καρπούς που έχουν 3-4 λοβούς και μήκος δ-10αυ. Επίσης οι καρποί της είναι κατάλληλοι για κατάψυξη. -Κίτρινη κουφαλίων (ντολμάς): Είναι διαδεδομένη στη Μακεδονία και Θεσσαλία, λίγο πρωιμότερη από την προηγούμενη, με καρπούς 3-4 λοβών και χρώματος κιτρινοπράσινο. Η πιπεριά αυτή είναι γλυκιά. Παραλλαγές, με μικρές διαφορές της ποικιλίας αυτής είναι η Βέροια και των Γιαννιτσών. -Κίτρινη μακρουλή Άσπρου (κατσίκα): Διαδεδομένη σε χωριά των Γιαννιτσών η οποία τείνει να εξαλειφθεί σήμερα. Είναι φυτό ανθεκτικό σε ασθένειες, με καρπούς 14-20αη, σαρκώδεις, χρώματος αρχικά κιτρινοπράσινου ενώ κατά την ωρίμανση κόκκινου. Ελαφρώς καυτερός καρπός κατάλληλος για τουρσί. -Τσούσκα: Φυτό ανθεκτικό με καρπούς μακριούς, στρογγυλούς, οξύληκτους με ανώμαλη επιφάνεια, γλυκοί και ελαφρώς καυτεροί. Έχει καρπούς σαρκώδεις κιτρινοπράσινου χρώματος με μήκος 14-20αη. Καλλιεργείται κυρίως σε θερμοκήπια σαν πρώιμη ποικιλία. -Τοιιατοπιπεριά: Καλλιεργείται στην περιοχή της Ξάνθης. Δίνει καρπούς σχήματος τοματοειδή, πολύ σαρκώδεις και γλυκιάς γεύσεως. Είναι ποικιλία ουγγαρικής προελεύσεως. Σχεδόν όλη η παραγωγή της εξάγεται στην Γερμανία. 20

-Πιπερούδι: Είναι ποικιλία όψιμη με μικρή ανάπτυξη με καρπούς μικρού μήκους 4-8cm γλυκιάς έως ελαφρώς καυτερής γεύσεως. Οι καρποί συγκομίζονται πράσινο και χρησιμοποιούνται μόνο για τουρσί. -Πιπεριά Μπαγόβου ή Φλωρίνηε: Καλλιεργείται στην περιοχή της Αριδαίας για την παρασκευή κόκκινου πιπεριού και κονσερβοποίηση. Τα φυτά είναι μέτριας ανάπτυξης, ανθεκτικά με καρπούς κωνικούς μέτριου έως μεγάλου μεγέθους, γλυκούς ή καυτερούς. Συγκομίζονται ώριμοι με χρώμα κόκκινο. Οι γλυκές έχουν απόδοση σε κόκκινο πιπέρι 6-7:1 και οι καυτερές 4-6:1. Οι πιπεριές σαν ώριμες πωλούνται για σαλάτα (ψητές). χρώματος. -Νέας Αρτάκης: Καλλιεργείται στη Νότια Ελλάδα και δίνει καρπούς πράσινου ιπια Το φυτό είναι μέσης ζωηρότητας, πολύ παραγωγικό και δίνει στενόμακρους, κιτρινόσαρκους γλυκούς καρπούς, μήκους 18-20 cm. r llu l Πολύ πρώιμη ποικιλία, ευδοκιμεί σε αμμουδερά εδάφη. Οι καρποί είναι τρίλοβοι ή τετράλοβοι, με κίτρινο χρώμα και βάρος 70gr. Διατηρούνται πολύ μετά τη συγκομιδή και είναι κατάλληλοι για γέμισμα. Από τις ποικιλίες εξωτερικού διακρίνουμε: -California Wonder. Θεωρείται πολύ ενδιαφέρουσα ποικιλία διότι δίνει καλής ποιότητας καρπούς, κατάλληλους τόσο για την εσωτερική κατανάλωση όσο για την Αγορά της Κεντρικής Ευρώπης. Είναι φυτό ζωηρό, μέτριου μεγέθους, δίνει καρπούς σε 70 έως 75 μέρες μετά τη μεταφύτευσή της με μήκος καρπού ΙΟ Ι 5cm και διάμετρο 7-10 cm. Οι καρποί της είναι γλυκιάς γεύσεως καθώς και ανθεκτικοί στις ασθένειες. 21

-Yolo Wonder. Είναι φυτό μέτριου μεγέθους με ανθεκτικότητα στις ασθένειες. Είναι γλυκιάς γεύσεως με μήκος καρπού 8 έως 10 cm και πλάτος 7 έως 8 cm. Επίσης δίνει καρπούς σε 74-78 μέρες μετά την μεταφύτευση. -Kevstone resistant Giant: Ποικιλία τύπου φλάσκας, εύρωστη στα φυτά μέτριου μεγέθους, καρποί τετράλοβοι, σχετικά σκούρου πράσινου χρώματος που στην ωρίμανση γίνονται κόκκινοι με παχιά τοιχώματα. Κατάλληλη ποικιλία για νωπή επεξεργασία και ανθεκτική στις ασθένειες. Ημέρες που απαιτούνται από την φύτευση μέχρι την ωρίμανση είναι 70 έως 80. -Florida VR-2: Ποικιλία τύπου φλάσκας, τετράλοβη, φυτό μέτριου μεγέθους και ανθεκτικό στις ασθένειες. -Prima Belle (PVP): Ποικιλία πολύ παραγωγική τύπου φλάσκας τετράλοβη με καρπούς σκούρου πράσινου χρώματος, φυτό μέτριου μεγέθους και ανθεκτική στις ασθένειες. ΥΒΡΙΔΙΑ -VICTORIA F1: Πρώιμο υβρίδιο, τύπου Κέρατο, ορθόκλαδης ανάπτυξης (90-100 cm) ζωηρό φυτό με πλούσιο φύλλωμα και υψηλή απόδοση για θερμοκηπιακή καλλιέργεια. Οι καρποί έχουν ανοιχτό πράσινο χρώμα, στην ωρίμανση γίνεται κόκκινο γυαλιστερό ιδανικοί για τηγάνισμα. -CHAMPION FI: Πρώιμο υβρίδιο, τύπου ιπολμά. ορθόκλαδης ανάπτυξης. Φυτό ζωηρό με υψηλή απόδοση για θερμοκηπιακή καλλιέργεια. Έχουν ανοιχτό πράσινο

χρώμα ενώ κατά την ωρίμανση γίνονται κόκκινοι γυαλιστεροί τετράλοβοι. συμπαγής με παχιά τοιχώματα, ομοιόμορφοι, πολύ καλής ποιότητας. -ΡΚΙ ΜΑ 1)0 ΝΑ ί'ί: Μεσοπρώιμο υβρίδιο φλάσκας πιπεριάς (65-70 ημέρες από την μεταφύτευση). Το φυτό έχει ύψος 55-65αυ είναι ζωηρό και άριστα προσαρμοζόμενο σε συνθήκες κρύου. -COLOMBO FI: Πρώιμο υβρίδιο φλάσκας πιπεριάς. Έχει ύψος 60-70 cm με παραγωγή συνεχόμενη άριστης ποιότητας. -MAYΑΊΑ F1: Μεσοόψιμο υβρίδιο φλάσκας πιπεριάς. Έχει ύψος 60 έως 65 cm πολύ ζωηρό φυτό με στρωματοποιημένη παραγωγή. -DRAGO Fl: Πρώιμο υβρίδιο για καλοκαιρινή ανοικτή καλλιέργεια και χειμερινή σε θερμοκήπιο. Ο καρπός έχει χρώμα πράσινο, είναι μεγάλος με 3-4 λοβούς. -ASTRION F1 ΜΑΚΡΙΑ): Πρώιμο υβρίδιο για υπαίθρια και θερμοκηπιακή καλλιέργεια. Ο καρπός είναι κωνικός, ανοιχτοπράσινος, δίλοβος. -ELISA Fl: Πρώιμο και υπερπαραγωγικό υβρίδιο, κατάλληλο για υπαίθρια και θερμοκηπιακή καλλιέργεια. Οι καρποί είναι τετράλοβοι, με μέτρια παχιά τοιχώματα και βαθυπράσινο χρώμα που γίνεται κόκκινο κατά την πλήρη ωρίμανση. -CLEOPATRA Fl: Πρώιμο και παραγωγικό υβρίδιο, είναι φυτό μέσης ζωηρότητας. Οι καρποί του είναι τετράγωνοι με παχιά τοιχώματα, γλυκοί με ωραίο βαθυπράσινο χρώμα. Κατάλληλο για θερμοκηπιακή καλλιέργεια.

-CLEOPATRA No 4 FI: Καλλιεργείται τους χειμερινούς κυρίως μήνες, στη Νότια Ελλάδα. Είναι υβρίδιο πρώιμο, πολύ παραγωγικό και ζωηρό φυτό. -LAMUYOF1: Είρώιμο υβρίδιο πολύ παραγωγικό. Το χρώμα τους είναι φωτεινό πράσινο και κοκκινίζει κατά την ωρίμανση και σχετικά ανθεκτικό στο ωίδιο. -SUPER STAMBOLIF1: Κίτρινη μακριά γλυκιά πιπεριά. 2.4.0ΙΚ0Ν0Μ ΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΑΑΑΑΑ Οι πιπεριές καλλιεργούνται εμπορικά σε όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της χώρας, και σε όλους τους χωρικούς λαχανόκηπους. Τελευταία με την εξάπλωση των θερμοκηπίων πλαστικού, ιδιαίτερα στην Β. Ελλάδα εξάγονται αρκετές ποσότητες πιπεριάς (τσούσκα) που καλλιεργείται ως πρώιμη ποικιλία. Στην Ελλάδα το 1998 η πιπεριά καλλιεργήθηκε σε 35.000 στρέμματα με συνολική παραγωγή περίπου 87.000 τόννους, συνολικής αξίας 14,5 δισεκατομμυρίων δραχμών περίπου. Ο καρπός της πιπεριάς καταναλώνεται είτε νωπός είτε μετά από βιομηχανική επεξεργασία (κονσερβοποίηση, κατάψυξη ή αφυδάτωση). Ορισμένες ποικιλίες χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά. Η πιπεριά είναι ίσως το 16 λαχανικά από πλευράς καλλιεργητικής έκτασης, μεταξύ των 22 κυριότερων λαχανικών. 2.5.ΕΑΑΦΟΚΑΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΔΑΦΟΣ Η πιπεριά μπορεί να ευδοκιμήσει σε μεγάλη ποικιλία εδαφών. Η ποσοτική όμως και ποιοτική παραγωγή του προϊόντος διαφέρει σημαντικά, ανάλογα με τα εδάφη και τους οικολογικούς παράγοντες του τόπου όπου καλλιεργείται. Η πιπεριά προτιμά περισσότερο τα ευκατέργαστα αμμοαργιλώδη εδάφη τα οποία συγκρατούν αρκετή υγρασία και στραγγίζουν την περίσσεια της. Σ αυτά τα εδάφη αναπτύσσετε ευκολότερα το ριζικό 24

σύστημα γιατί βρίσκει χώμα μαλακό και ευκατέργαστο. Η απόδοση των φυτών είναι μεγαλύτερη σε εδάφη πλούσια σε οργανικές ουσίες και μικρότερη σε εδάφη φτωχά και απολυμένα από τις αρδεύσεις. Τα ξερά και χωρίς υγρασία εδάφη υστερούν σε απόδοση καρπών. Ποιοτικά το πιπέρι που προέρχεται από αυτά τα εδάφη περιέχει μεγάλο ποσοστό από αυτά τα εδάφη περιέχει μεγάλο ποσοστό καψαϊκίνης. Η καυστικότητα των καρπών που προέρχονται από ξερικά εδάφη είναι τόσο μεγάλη ώστε πλησιάζει τα όρια της δηλητηρίασης. Εδάφη πλούσια σε άργιλο χρησιμοποιούνται για καλλιέργεια πιπεριάς η οποία προορίζεται για κονσερβοποίηση, γιατί χρωματίζονται περισσότερο. Επίσης τα αργιλλώδη εδάφη δίνουν μεγαλύτερες αποδόσεις ενώ τα αμμουδερά δίνουν πρώιμη συγκομιδή. Η πιπεριά ευδοκιμεί σε ρη 5,5-7.0 ισχυρά όξινα εδάφη καλά είναι να βελτιώνονται. Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι η συνεχής καλλιέργεια πιπεριάς ή άλλου σολανώδους δεν ενδείκνυται. Εια την αποφυγή αρκετών ζημιών από ασθένειες τα αίτια των οποίων διατηρούνται για πολλά χρόνια στο έδαφος είναι απαραίτητο να ακολουθείται η εφαρμογή κατάλληλης αμειψισποράς κατά την οποία η πιπεριά θα καλλιεργείται στον ίδιο αγρό ανά 4-5 χρόνια και θα ακολουθείται απαραιτήτως από φυτά μη σολανώδη. ΚΛΙΜΑ Το κλίμα σε συσχετισμό με το έδαφος έχει πολύ σπουδαίο ρόλο και ασκεί μεγάλη επίδραση στην περιεκτικότητα των αιθέριων ελαίων του καρπού της πιπεριάς. Η πιπεριά είναι φυτό θερμών περιοχών. Στα εύκρατα κλάματα είναι μονοετής και στα θερμά διετής, ευδοκιμεί καλύτερα σε περιοχές με μεγάλο μήκος ημέρας. Είναι ευαίσθητίι στο ψύχος και ευνοείται από υψηλές θερμοκρασίες. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Η θερμοκρασία έχει σπουδαία σημασία τόσο στην ανάπτυξη του φυτού όσο και στην ποιότητα του προϊόντος. Το φυτό είναι ευαίσθητο σε θερμοκρασίες κάτω από 12 0. Οι καλύτερες θερμοκρασίες αναπτύξεως και 25

καρποφορίας είναι 22-28 C κατά την ημέρα και 16-18 C κατά τη νύχτα. Θερμοκρασίες ημέρας πάνω από 32 C και νύχτας κάτω από 15 C έχουν σαν αποτέλεσμα την μικρή καρπόδεση. Οι χρωστικές σχηματίζονται σε θερμοκρασία 18-24 C στους 13 C σταματά σχεδόν εντελώς η σύνθεση χρωστικών. Όσο μεγαλύτερες είναι οι θερμοκρασίες κατά την διάρκεια αναπτύξεως του φυτού τόσο πρωιμότερα γίνεται η διαφοροποίηση των οφθαλμοόν και η άνθηση. Αυτό ισχύει μέχρι ενός επιπέδου θερμοκρασίας περίπου 33 C πάνω από αυτή τη θερμοκρασία ο αριθμός των σχηματιζόμενών ανθέων είναι αρκετά περιορισμένος και η ανθόρροια αυξημένη. Σχετική υγρασία του αέρα: Η πιπεριά αναπτύσσεται καλύτερα όταν βρίσκεται σε σχετική υγρασία αέρα 70-75% ενώ ανέρχεται ελάχιστη σχετική υγρασία αέρα μέχρι 65% και μέγιστη μέχρι 80%. Σε σχετική υγρασία του αέρα κάτω από 60% τα φυτά υποφέρουν, με συνέπεια να δίνουν μικρότερες αποδόσεις και χαμηλότερη ποιότητα προϊόντων. Σε πολύ υψηλή πάλι σχετικά υγρασία του αέρα ευνοείται η ανάπτυξη ασθενειών. ΦΩΣ: Το φυτό αναπτύσσεται καλύτερα σε τοποθεσίες που δέχονται περισσότερο φυσικό φωτισμό γι αυτό πρέπει τα υλικά κάλυψης του θερμοκηπίου να είναι κατά το δυνατό πιο καθαρά και χωρίς απόθεση της υγρασίας. Από πειράματα που έγιναν στο Τμήμα Λαχανοκομίας του ΚΓΕΒΕ βρέθηκε ότι η πιπεριά αναπτύσσεται την άνοιξη καλύτερα, σε θερμοκήπια που καλύπτονται με απλό διάφανες πολυαιθυλένιο, από ό,τι σε παρόμοια που σκεπάζονται με PVC, ή πολυαιθυλένιο μεγάλης διάρκειας ζωής, προφανώς επειδή το υλικό αυτό επιτρέπει το πέρασμα της υπερίοδους ηλιακής ακτινοβολίας. 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΞΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ- ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ 3.1 ΑΞΙΑ ΠΙΠΕΡΙΑΣ Η πιπεριά έχει μια αξιοπρόσεκτη παράδοση λαϊκής ιατρικής και μια εξίσου αξιόλογη σύσταση από ειδικούς, σχετικά με την περιεκτικότητα θρεπτικών και θεραπευτικών ουσιών καθώς και σχετικά με την ωφελιμότητα της στηριγμένης σε επιστημονικές έρευνες και εξακρίβωση. Την αξία της πιπεριάς είναι χρήσιμο αλλά και απαραίτητο να την γνωρίζουν όλοι, γιατί αποτελεί ση μαντικό κεφάλαιο από άποψη ευεργετημάτων στο φυτικό βασίλειο. 3.2.ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ Η πιπεριά είναι ο πλουσιότερος καρπός από όλα τα κηπευτικά σε βιταμίνες Α και C κατά κύριο λόγο, περιέχει αξιόλογα ποσά σε βιταμίνες Βΐ5 Β2 καθώς και Ca και Ρ. Εδώ θα πρέπει να τονισθεί ότι κανένας καρπός δεν περιέχει τόση μεγάλη ποσότητα βιταμινών μαζί με τις πολύτιμες βιταμίνες A και C. Πολύ εύγλωτη σχετικά με την θρεπτική αξία της πιπεριάς είναι η διαπίστωση ότι μια πιπεριά ισοδυναμεί όσο αφορά τις βιταμίνες με τέσσερα πορτοκάλια, και ακόμη ότι μια πιπεριά καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες δέκα ανθρώπων σε βιταμίνη C και 22 ανθρώπων σε βιταμίνη Α. Δεδομένο ότι η μέση ανάγκη του ανθρώπου είναι 40mgr σε βιταμίνη C και 2 mgr σε βιταμίνη Α. 3.3.ΧΗΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Η πιπεριά εμφανίζει συνέχεια νέους τομείς εκμετάλλευσής της. Από χημική άποψη χρησιμεύει στην εξαγωγή της ερυθρός χρωστικής της φαρμακευτικής για πολλές μέχρι σήμερα εφαρμογές. Τελευταία παράγεται το ΟΑΡΞΙΟΙΟΪΝ με απλή εκχύλιση με κρύο νερό. 27

3.4.ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ - ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Η πιπεριά περιέχει σπουδαιότατα συστατικά όπως την Καψαϊκινη, ίχνη πτητικών, ρητίνες, αλκαλοειδών, πτητικού ελαίου, χρωστικές ουσίες, ασβέστιο, σίδηρο, λίπος, πρωτεΐνες που την καθιστούν σημαντικό θεραπευτικό και φαρμακευτικό προϊόν. Χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική σαν σκόνη, σαν φάρμακο διεγερτικό του στομάχου, αντιφλογιστικό και σαν ειδικό κατά της ναυτίας της θάλασσας, των αιμορροΐδων και με την μορφή χρησμάτων σαν αντιρρευματικό φάρμακο. Επιδρά διεγερτικά στο γαστρεντερικό σύστημα, χάρη στην καψαϊκινη. Αυτή βρίσκεται στην καυτερή πιπεριά και αποτελεί το καυστικό συστατικό της, με πολύ θερμαντικές ιδιότητες. Γερμανοί επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η Καψαϊκινη επιδρά στην παράταση της ζωής του ανθρώπου. Γερμανικό περιοδικό γράφει ότι η βρώση πιπερομένων φαγητών, ή φαγητών που περιέχουν πιπεριές είναι δυνατό να εμποδίσει την δημιουργία θρόμβων στο αίμα, να αποφευχθεί δηλαδή η θρόμβωση ή η εμβολή. Σ αυτήν ακριβώς την αναφορά βρίσκει δικαίωση και η αλήθεια της λαϊκής ιατρικής που λέει ότι η πιπεριά ενισχύει την λειτουργία της καρδιάς και ότι ασκεί μια γενική αναζωογόνηση. Οι έρευνες του καθηγητή ΓΚΑΤΣΕΛ απέδειξαν ότι το καυστικό πιπέρι και η πιπεριά συντελούν στην αύξηση της παραγωγής κορτιζόνης ορμόνης των επινεφριδίων το γεγονός αυτό έχει μεγάλη σημασία δεδομένου ότι η σωματική και πνευματική ικανότητα και γενικά η δύναμη αντοχής του οργανισμού εξαρτάται κατά πολύ από τη λειτουργία τους. Παρατηρήσεις του ούγγρου ΟλΈΜΑΝΕΚ. διευθυντής του πιπερικού χημικού εργαστηρίου του Σεκεντίου, αναφέρουν ότι σε όλη την διάρκεια της δεκαετούς του υπηρεσίας στο παραπάνω εργαστήριο κανείς από τους μυλοθρούς της περιοχής δεν παρουσίασε προβλήματα στους πνεύμονες. Ο ίδιος υπόφερε από ελαφρά πνευμονή, παρατήρησε βελτίωση του πνευμονικού κυττάρου. Παραδέχεται δηλαδή ότι η εισπνοή του καυτερού ερυθρού πιπεριού δυναμώνει τους πνεύμονες. Θα πρέπει να τονισθεί ότι οι ελληνικές πιπεριές είναι πλουσιότερες σε σύγκριση με τις πιπεριές άλλων χωρών (Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία). 28

3.5 ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Στην βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιείται και σαν αρωματικό και σαν τροφή. Στην καθημερινή δίαιτα οι πιπεριές χρησιμοποιούνται με πολλούς και ποικίλους τρόπους δίνοντας έτσι ένα εύγεστο και θρεπτικότατο τόνο στο τραπέζι κάθε νοικοκυράς. Το γευόμαστε σαν σαλατικό, σαν καρύκευμα με άλλα λαχανικά, τουρσί ή ψητές, μαγειρεμένες στο φούρνο (γεμιστές), στην κατσαρόλα ή στο τηγάνι. Το κόκκινο πιπέρι εξακολουθεί να εμφανίζει την μεγαλύτερη σπουδαιότητα από όλα τα προϊόντα της κίτρινης πιπεριάς. Το κόκκινο πιπέρι ή κοκκινοπίπερο ή πάπρικα εμφανίζει επιθυμητή γεύση, ελκυστικό ερυθρό χρώμα και άρωμα. Οι ιδιότητες αυτές το καθιστούν εξαιρετικό υλικό για την μαγειρική συμβάλλοντας στην νοστίμηση των φαγητών και στον εμπλουτισμό τους με απαραίτητα συστατικά. Η χρήση του ερυθρού πιπεριού σαν χρωστική και αρωματική ουσία στην μαγειρική και στα διάφορα εδέσματα είναι δεδομένη σε όλο τον κόσμο. Στην Ν. Αφρική οι Ιθαγενείς κάνουν χρήση του κρέατος που τρώγουν ωμό. Στην Αμερική εκτός από την χρησιμοποίηση του στην μαγειρική σαν άρτημα, αποτελεί απαραίτητο συστατικό κάθε έτοιμης σάλτσας ή μουστάρδας. Όλες οι Βαλκανικές χώρες καθώς επίσης και η Αίγυπτος, το Σουδάν, η Συρία και άλλες Μεσογειακές χώρες χρησιμοποιούν το κόκκινο πιπέρι σαν άρτημα των φαγητών. 3.6 ΚΑΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Η κυριότερη καυστική ουσία της πιπεριάς είναι η καψαϊκίνη (Όι8Η27θ 3Ν) η οποία αυξάνεται με την ωρίμανση του καρπού, καθώς και με την άνοδο της θερμοκρασίας κατά την ανάπτυξη του καρπού. Η καυστική ουσία καψαϊκίνη, που είναι αλκαλοειδές βρίσκεται κυρίως στον πλακούντα του καρπού και δευτερεύοντως στα septa (σημεία συρραφής των καρποφύλλων) των ποικιλιών του είδους capsicum annum ενώ στο είδος capsicum frutescens η καυστική ουσία είναι κατανεμημένη σε ολόκληρο τον καρπό. Η καυστικότητα της πιπεριάς μετριέται διεθνώς σε μονάδες scoville που είναι μια υποκειμενική - οργανοληπτική μονάδα. Μια μονάδα scoville είναι ίση με το αντίστροφο της ποσότητας καψαϊκίνης που περιέχεται στην πιο αραιή συγκέντρωση ενός διαλύματος του οποίου η καυστικότητα γίνεται αντιληπτή από μια εκπαιδευμένη ομάδα ατόμων με ευαίσθητη γεύση. 29

Έτσι η καυστικότητα των καρπών των διαφόρων ειδών πιπεριάς σε βαθμούς 8εονί11ε είναι η εξής: C. annum C. annum C. frutenscens C. chínense (ποικιλίες τύπου καμπάνας) (ποικιλίες τύπου Jalapenos) (ποικιλίες τύπου Tabasco) (ποικιλίες τύπου Habaneros) 0 μονάδες scoville 10.000 μονάδες scoville 25.000 μονάδες scoville 200.000 μονάδες scoville 30

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ 4.1 ΣΠΟΡΟΣ Ο Σπόρος πρέπει να είναι καθαρός και απολυμασμένος. Απαραίτητη διαδικασία για την επίτευξη υψηλότερων ποσοστών φυτρωτικότητας σε περιπτώσεις που παρουσιάζονται δυσκολίες στο φύτρωμα ή σε περιπτώσεις που η θερμοκρασία και υγρασία δεν είναι σταθερές το φύτρωμα τους διευκολύνεται με την προβλάστηση των σπόρων, όπου ο σπόρος εμβαπτίζεται μέσα σε νερό και μεταφέρεται σε θάλαμο σε θερμοκρασίες 27-28 0. Τοποθετούμε τους σπόρους μέσα σ' ένα υγρό πανί και τους αφήνουμε για 72-84 ώρες μέχρι να βγουν τα φυτικά έμβρυα κατά 2-3 ηιηι. 4.2 ΣΠΟΡΑ ΣΕ ΣΠΟΡΕΙΟ Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται καλυμμένοι χώροι χωριστά από το θερμοκήπιο, ειδικά διαμορφωμένοι που προορίζονται αποκλειστικά για παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού. Το σπορείο αυτό έχει πλάτος 5 ηι και μήκος 15 ιυ. Οι χώροι αυτοί πρέπει να είναι απολυμασμένος καθαροί μέσα και έξω χωρίς ζιζάνια. Ένα καλό μίγμα σπορείου είναι: 20% Τύρφη 20% Καλοχωνεμένη κοπριά 10% φυτόχωμα 50% έδαφος Η απαιτούμενη ποσότητα σπόρου είναι 2.500 σπόροι ανά στρέμμα. Η εποχή σποράς ποικίλει ανάλογα με το πότε ο καλλιεργητής θέλει να πάρει παραγωγή. Η σπορά στο Νομό Ηλείας γίνεται: Για πρώιμη καλλιέργεια -> γίνεται Οκτώβριο. Για όψιμη καλλιέργεια -> γίνεται Δεκέμβριο. 31

Τρόπος σποράς Η σπορά στο σπορείο μπορεί να γίνει σε πλαστικά δισκάκια (κύβοι), σε ξύλινα κιβώτια και απ' ευθείας σε μια ελαφρά κεκλιμένη επιφάνεια εδάφους στρωμένη με μίγμα σπορείου. Η σπορά σε πλαστικά δισκάκια ή κύβους γίνεται ως ε ής: Τοποθετούμε τα δισκάκια πάνω σε ξύλινους ή μεταλλικούς πάγκους. Ακολουθεί το γέμισμα αυτών με μίγμα και η τοποθέτηση ενός σπόρου σε κάθε θήκη. Αφού γίνει κάλυψη με το ίδιο μίγμα πιέζουμε ελαφρώς και ποτίζουμε με το ποτιστήρι. Τέλος σκεπάζουμε τα δισκάκια με φύλλα εφημερίδας ή πολυαιθυλενίου ή πλαστικού για να διατηρηθεί η υγρασία του. Εικ. 6. Σπορά σε δισκάκια Η σπορά σε ξύλινα κιβώτια: Η σπορά σε ξύλινα κιβώτια γίνεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που αναφέρθηκε παραπάνω με μόνη διαφορά ότι η σπορά γίνεται με το χέρι στα πεταχτά και όχι σε θήκες. 32

Εικ. 7.Σπορά σε ξύλινα κιβώτια Η σπορά σε ma ελαφρά κεκλιιιένη επιφάνεια εδάφους στρωμένη με μίγμα σπορείου γίνεται ως ε ής: Απλώνουμε ένα φύλλο πλαστικού στο έδαφος πάνω στο οποίο τοποθετούμε τέσσερα καδρόνια πάχους 5cm ώστε να σχηματίζουν ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο που γεμίζεται με μίγμα σπορείου. Σ αυτό σπέρνονται οι σπόροι στα πεταχτά και καλύπτονται με μια ελαφρά στρώση του ίδιου μίγματος. Στην συνέχεια ακολουθεί πότισμα με ποτιστήρι και κάλυψη του με φύλλο πλαστικού για να διατηρηθεί η υγρασία του. Και στις τρεις περιπτώσεις αφαιρούμε τα υλικά κάλυψης μόλις αρχίσουν να σκαλίζουν οι σπόροι. Το φύτρωμα των σπόρων γίνεται συνήθως σε 10-15 ημέρες. Επίσης όταν η θερμοκρασία είναι χαμηλή χρησιμοποιούνται σόμπες ή ηλεκτρικές κουκουνάρες για να διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία των σπόρων. ΣΠΟΡΕΙΟ 4.3.01 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΑΡΩΝ ΦΥΤΑΡΙΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Για να πετύχουμε ομοιόμορφο φύτρωμα ή θερμοκρασία, στο σπορείο πρέπει να είναι 2A0C κατά την διάρκεια της ημέρας και 18 0 κατά την διάρκεια της νύχτας. 33

4.4.ΑΡΔΕΥΣΗ -ΛΙΠΑΝΣΗ Άρόευση Το πότισμα των νεαρών φυταρίων γίνεται ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν. Τους καλοκαιρινούς μήνες το πότισμα γίνεται κάθε 4 ημέρες ενώ τους χειμερινούς μήνες γίνεται κάθε 8-9 ημέρες. Η άρδευση γίνεται τις πιο δροσερές ώρες της ημέρας, κατά προτίμηση το πρωί με νερό όχι πολύ κρύο, χωρίς υπερβολικές ποσότητες που προκαλούν έκπλυση, αλλά ούτε με μειωμένες ποσότητες που οδηγούν στην ξήρανση του υποστρώματος. Λίπανση Κατά την ανάπτυξη των φυτών κάνουμε 2-3 λιπάνσεις μαζί με το πότισμα. Καλό λίπασμα θεωρείται ότι είναι το Χί60 και το Λονζιν, με δόση 1-2 κουταλιές στο ποτιστήρι σε 10 λίτρα νερό. 4.5.ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗ Για πρώιμη καλλιέργεια ή μεταφύτευση γίνεται τον Νοέμβριο ενώ για όψιμη καλλιέργεια η μεταφύτευση γίνεται Ιανουάριο. Η μεταφύτευση γίνεται μόνο για τα νεαρά φυτά που είναι μέσα στα ξύλινα κιβώτια ή σε μια ελαφρά κεκλιμένη επιφάνεια εδάφους στρωμένη με μίγμα. Η μεταφύτευσή τους γίνεται όταν αποκτήσουν 4-5 φύλλα και μήκος 7-10 αιι. Όπου τοποθετούνται μέσα σε νάυλον σακουλάκια ή πλαστικά κύπελλα τα οποία είναι τρυπημένα στη βάση τους για να φεύγει το νερό ποτίσματος που περισσεύει. Τα νάυλον σακουλάκια και πλαστικά κύπελλα που χρησιμοποιούνται είναι 2.500 /στρέμμα. 4.6.ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Παράγοντες οι οποίοι πρέπει να ληφθούν υπ' όψη κατά την εγκατάσταση των θερμοκηπίων είναι οι εξής: -ΝΕΡΟ: Εγκατάσταση θερμοκηπίων κοντά σε νερό, περιορίζει την εργασία, τους κόπους του παραγωγού, και καθιστά ευχερέστερο το πότισμα αυτών. 34

-ΕΔΑΦΟΣ: Ελαφρό έδαφος αποστραγγίζεται καλύτερα και θερμαίνεται νωρίτερα την Άνοιξη. Επίσης διευκολύνει την καλλιέργεια για να προχωρήσουν οι ρίζες βαθύτερα και εξασφαλίζει καλύτερο αερισμό. -ΚΛΙΣΗ: Η κλίση να είναι ελαφρά για να διευκολύνει την αποστράγγιση και όχι μεγάλη, διότι τότε το νερό παρασύρει το φυτό και το χώμα. -ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ: Εγκατάσταση του θερμοκηπίου κοντά στο σπίτι για να επιτρέπει την τακτική επίβλεψη, ώστε να λαμβάνονται εγκαίρως τα κατάλληλα μέτρα για την καταπολέμηση εντόμων, ασθενειών, ελλείψεως υγρασίας και λοιπών ζημιών, στα οποία είναι ευπαθή τα νεαρά φυτά. -ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ: παλαιά θερμοκήπια πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο μετά από απολύμανση διότι αρρώστιες όπως σηψιριζίες ή μωσαϊκή κ.λπ. παραμένουν μέσα στο έδαφος ή επάνω σε ζιζάνια. 35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΝΑΛΥΣΗ - ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ 5.1.ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Είναι χρήσιμη μια δειγματοληψία εδάφους για το προσδιορισμό του ρη, δηλαδή της οξύτητας ή αλκαλικότητας αυτού. Όσο το έδαφος γίνεται αλκαλικότερο, τόσο αυξάνει η πιθανότητα συψιριζίας. Επίσης χρήσιμη μια ανάλυση του εδάφους, ώστε βάση των αποτελεσμάτων αυτής να δοθούν κατάλληλες οδηγίες για μια ορθολογιστική λίπανση. 5.2.ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Η απολύμανση του εδάφους στο θερμοκήπιο είναι σήμερα μια εργασία απαραίτητη για τον πιπεροκαλλιεργητή γιατί με αυτή απαλλάσσουμε το έδαφος από τα ζιζάνια, τα έντομα εδάφους, από τους νηματώδεις και από τους μύκητες που προκαλούν τήξεις. Για την απολύμανση του εδάφους υπάρχουν πολλά σκευάσματα και για την καταλληλότερη επιλογή θα πρέπει το απολυμαντικό που θα χρησιμοποιηθεί να συγκεντρώνει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: - Να είναι πολυδύναμο και με μεγάλο φάσμα δράσης, απαλλάσσοντας το έδαφος από μύκητες, νηματώδεις και ζιζάνια. - Να μην είναι φυτοτοξικό. - Να μην κοστίζει πολύ. Σήμερα η απολύμανση, γίνεται κυρίως με Βαπάμ (ναραμ) και σε λίγες μόνο περιπτώσεις με βρωμιούχο Μεθύλιο. 5.3.ΒΑΠΑΜ (ναραμ) (Μεθύλιο - δίθειο- καρβαμιδικό νάτριο: Ε2ΗΝ82Ν22 Η20 ) Στο εμπόριο το ΒΑΠΑΜ κυκλοφορεί σε πλαστικά δοχεία των 12 κιλών, δραστικής ουσίας 32,7% και σε ποικιλία ονομάτων από τις διάφορες εταιρείες. Το ΒΑΠΑΜ είναι αξιόλογο για την καταπολέμηση των μυκήτων της τήξεως. Έχει αξιόλογη νηματοκτόνα ικανότητα και καταστρέφει τους σπόρους των ζιζανίων. Η εφαρμογή του είναι πολύ εύκολη και γενικά είναι ακίνδυνο στους χειρισμούς. Μετά την εφαρμογή του διασπάται, και τα προϊόντα της διασπάσεως του είναι μικροβιοκτόνα (ΤΡΑΠΕΞ δακρυγόνο). 36

5.4.ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΒΑΠΑΜ 1) Χρόνος εφαρμογής: Σεπτέμβριος- Οκτώβριος ή 12-15 ημέρες πριν την μεταφύτευση των νεαρών φυταρίων στο θερμοκήπιο. 2) Θερμοκρασία εδάφους: Άνω των 11 0 σε βάθος 7οτη. 3) Αναλογία φαρμάκου: ΙΙΟοπΓ σε 5-7 κιλά νερό, για 1 ητ του θερμοκηπίου. 4) Γενικά η χρήση και η εφαρμογή του φυτοφαρμάκου πρέπει να προσαρμόζεται προς τις οδηγίες του εργοστασίου παρασκευής, όπως αναγράφονται στο δοχείο συσκευασίας. Τρόπος εφαρμογής Η αναλογία κατά τετραγωνικό μέτρο του ΒΑΠΑΜ είναι 32,7% σε ΙΟΟατι3 για τα αμμώδη εδάφη, και 100-200αυ3 για τα αργιλλώδη. Η ποσότητα απολυμαντικού αναμειγνύεται με νερό σε αναλογία, 1 ΒΑΠΑΜ για 16 κιλά νερό και εφαρμόζεται στο έδαφος με ψεκαστικό μηχάνημα. Μετά την εφαρμογή το έδαφος ποτίζεται άφθονα για να μεταφερθεί το φάρμακο σε βάθος 10-15 εκατοστά. Η μεταφύτευση των νεαρών φυταρίων μπορεί να γίνει μετά από 15-20 ημέρες. Κατά την εφαρμογή με το ΒΑΠΑΜ πρέπει να προσέξουμε τα εξής: 1) Η απολύμανση πρέπει να γίνει ζεστή μέρα. 2) Μετά από την απολύμανση και επί 3-4 ημέρες η επιφάνεια του εδάφους πρέπει να διατηρείται υγρή, γι αυτό αν χρειαστεί κάνουμε ελαφρά ποτίσματα. 3) Περίπου μια εβδομάδα μετά την απολύμανση και με μια τσουγκράνα σπάμε την κρούστα που έχει σχηματισθεί για να φύγουν τα αέρια που έχουν δημιουργηθεί μέσα στο έδαφος. 5.5.ΒΡΩΜΙΟΥΧΟ ΜΕΘΥΑΙΟ Είναι απολυμαντικό με μεγάλο φάσμα δράσεως, αποτελεσματικό εναντίον σπόρων ζιζανίων, νηματωδών, και μυκήτων. Είναι αέριο βαρύτερο από τον αέρα και έχει την ικανότητα να εισχωρεί και σε μη αποσυνθεμένα υπολείμματα φυτών, καταστρέφοντας, τα εκεί ευρισκόμενα παράσιτα. Το βρωμιούχο μεθύλιο είναι ένα ισχυρό δηλητήριο, για το λόγο αυτό ο κατασκευαστής πρόσθεσε στο φάρμακο αυτό 2% χλωροπικρίνη η οποία όταν 37

έρθει σε επαφή με τα μάτια τα κάνει να δακρύζουν. Αυτό είναι μια προειδοποίηση για τον εφαρμοστή ότι υπάρχει διαρροή (δηλητήριο). 5.6.ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΒΡΩΜΙΟΥΧΟΥ ΜΕΘΥΛΙΟΥ 1) Θερμοκρασία εδάφους: Άνω των 9-11 0. 2) Αναλογία: Ένα δοχείο μιας λίμπρας για κάθε 8ηι του θερμοκηπίου. 3) Το έδαφος. Πρέπει να είναι καλοδουλεμένο αφράτο, έτοιμο για μεταφύτευση. Το έδαφος που πρόκειται να απολυμανθεί με βρωμιούχο μεθύλιο καλύπτεται με πλαστικό (Νάυλον). Μεταξύ του πλαστικού και του εδάφους αφήνεται χώρος 25 εκατοστά περίπου, αυτό επιτυγχάνεται με κατάλληλη υποστήριξη του πλαστικού του οποίου οι άκρες καλύπτονται με χώμα για να μην μπορεί να φύγει το αέριο. Το βρωμιούχο μεθύλιο διοχετεύεται στο έδαφος που πρόκειται να απολυμανθεί με ειδικό εφαρμοστή με πλαστικό σωλήνα σε κατάλληλη υποδοχή. Εικ. 8. Απολύμανση τον εδάφους με Βρωμιούχο Μεθύλιο στο θερμοκήπιο 38

Εικ.8.(α) & (β). Τοποθέτηση δοχείου λίμπρας και κάλυψη πλαστικού (ναύλον) 39

5.7.ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΑΑΦΟΥΣ Πριν τη μεταφύτευση των φυτών, το έδαφος του θερμοκηπίου θα πρέπει να έχει προετοιμασθεί κατάλληλα. Οι εργασίες που γίνονται με σκοπό την προετοιμασία του εδάφους είναι: Αρχικά γίνεται ένα φρεζάρισμα, και ενσωμάτωση σε όλη την επιφάνεια του εδάφους με κοπριά και με βασική λίπανση. Η βασική λίπανση γίνεται πριν από την εγκατάσταση της καλλιέργειας που αποβλέπει στον εφοδιασμό του εδάφους με τις κανονικές ποσότητες θρεπτικών στοιχείων, ώστε το φυτό να έχει στην διάθεση του έτοιμη τροφή από την αρχή της ανάπτυξής του. Η βασική λίπανση για την καλλιέργεια πιπεριάς είναι: Κοπριά 5-8 τόνοι/ στρέμμα Φώσφορος 15-20 μονάδες Κάλιο 10-15 μονάδες Άζωτο 5-6 μονάδες Μαγνήσιο 4-5 μονάδες. Τέλος γίνεται άλλο ένα φρεζάρισμα με κύριο σκοπό να ανακατευτούν όλα τα παραπάνω και στην συνέχεια ανοίγονται αυλάκια όπου η απόσταση μεταξύ των γραμμών είναι 60-80οηι και ακολουθεί η τοποθέτηση του συστήματος άρδευσης με σταγόνες, όπου τοποθετείται σε κάθε αυλάκι και ένας σταλακτοφόρος σωλήνας. 40

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΦΥΤΕΥΣΗ - ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ 6.1.ΤΡΟΠΟΣ ΦΥΤΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ Τα φυτά φυτεύονται στις μόνιμες θέσεις τους όταν αποκτήσουν ύψος 10-12 εκατοστά. Για τις πρώιμες καλλιέργειες -> γίνεται Δεκέμβριο Γία τις όψιμες καλλιέργειες -> γίνεται τον Φεβρουάριο. Η πυκνότητα των φυτών είναι 2.000-2.500 φυτά/ στρέμμα αυτή η πυκνότητα ευνοεί την παραγωγή μεγάλων ομοιόμορφων και με καλύτερο χρώμα καρπών. Τα φυτά, φυτεύονται στο θερμοκήπιο είτε με το χέρι όπου ανοίγονται λάκκοι πλάτους 10-15εηι και βάθους 10-12οπι και στην συνέχεια ακολουθεί η φύτευση των νεαρών φυτών μέσα σ αυτούς. Αφού τοποθετηθούν καλά μέσα στο λάκκο πιέζουμε ελαφρά το χώμα γύρο στις ρίζες. Επίσης γίνεται με μηχανές όπου τα φυτά είναι συνήθως μικρότερα σε μέγεθος από εκείνα που φυτεύονται με το χέρι. 6.2.ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΦΡΟΝΤΙΔΕΣ ΣΤΟ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ Απαιτήσεις σε θερμοκρασία και φωτισμό: Η πιπεριά είναι πιο απαιτητική από την μελιτζάνα και την τομάτα σε θερμοκρασία και φωτισμό. Μετά την μεταφύτευση στο θερμοκήπιο το φυτό θέλει θερμοκρασία: 22-26 0 την ημέρα 16-18 0 την νύχτα. Επίσης το φυτό αναπτύσσεται καλύτερα σε τοποθεσίες που δέχονται περισσότερο φωτισμό, καθώς και τα υλικά κάλυψης του θερμοκηπίου να είναι κατά το δυνατό πιο καθαρά και χωρίς απόθεση υγρασίας. 41

Εικ.9. Τρόπος φύτευσης στο θερμοκήπιο 6.3.ΣΤΑΓΑΗΝ ΑΡΔΕΥΣΗ Η άρδευση με σταγόνες αποτελεί μια σχετικά νέα μέθοδος αρδεύσεως που χρησιμοποιείται σε περιορισμένη κλίμακα λόγω κυρίως της υψηλής ανά στρέμμα δαπάνης σε σχέση με άλλες μεθόδους αρδεύσεως. Η άρδευση με σταγόνες είναι η μέθοδος που το αρδευτικό νερό χορηγείται σ ένα ορισμένο μέρος του εδάφους με αργό ρυθμό και σε μικρές ποσότητες. Με την μέθοδο αυτή είναι δυνατό να εφαρμόζονται συχνές αρδεύσεις με μικρές δόσεις νερού και να διατηρούν ένα υψηλό επίπεδο εδαφικής υγρασίας γύρο στην υδατοϊκανότητα του εδάφους. Η άρδευση με σταγόνες πλεονεκτεί έναντι των άλλων μεθόδων στα παρακάτω σημεία: - Είναι δυνατή η εκμετάλλευση πηγών μικρής παροχής που με άλλες μεθόδους είναι δύσκολο να αξιοποιηθούν. - Επιτυγχάνεται οικονομία νερού γύρο στο 25% έναντι της Τεχνητής βροχής και 50% των επιφανειακών μεθόδων αρδεύσεως. - Η μικρή πίεση λειτουργίας και οι μικρές παροχές απαιτούν λιγότερη ενέργεια για την άρδευση μιας έκτασης. - Επιτυγχάνεται υψηλός έλεγχος νερού, γιατί είναι δυνατόν να χορηγηθούν σε φυτά με ακρίβεια οι αναγκαίες ποσότητες αρδευτικού νερού. 42

- Τα απαιτούμενα για την λειτουργία του συγκροτήματος εργατικά είναι ελάχιστα και σχεδόν μηδενίζονται με τη χρήση αυτοματισμών. - Λόγω της περιορισμένης διαβροχής του εδάφους είναι δυνατή η εκτέλεση των άλλων αναγκαίων καλλιεργητικών εργασιών - Τα λιπάσματα είναι δυνατό να χορηγηθούν με το αρδευτικό νερό, οπότε επιτυγχάνεται και οικονομία του λιπάσματος. - Είναι κατάλληλη για την άρδευση επικλινών και αβαθών εδαφών. - Αυξάνει τις αποδόσεις από 25-50% στις δενδρώδεις καλλιέργειες και 30-70% στα κηπευτικά. - Παράγονται καλύτερες ποιότητες των γεωργικών προϊόντων και πρωιμότητα 1-3 βδομάδες έναντι των άλλων μεθόδων που οφείλεται στο ότι κατά την επιφανειακή άρδευση ή με τεχνητή βροχή μεγάλο μέρος του εδάφους παραμένει υγρό για αρκετές ημέρες με αποτέλεσμα χαμηλή θερμοκρασία και συνεπώς οψιμότητα των γεωργικών προϊόντων. Η μεταφορά νερού από το αντλητικό συγκρότημα έως τους σταλακτοφόρους σωλήνες γίνεται με σωλήνες μεγάλης αντοχής οι οποίες είναι από γαλβανισμένο χάλυβα. Στις πιπεριές το πότισμα γίνεται περιοδικά. Τους καλοκαιρινούς μήνες μπορεί να γίνει 2 έως 3 φορές την εβδομάδα, ενώ τους χειμερινούς μήνες το πότισμα γίνεται κάθε 4-5 ημέρες. Εικ.10. Στάγδην άρδευση 43

Στις πιπεριές το πότισμα γίνεται περιοδικά, τους καλοκαιρινούς μήνες μπορεί να γίνει 2 έως 3 φορές την εβδομάδα ενώ τους χειμερινούς μήνες το πότισμα γίνεται κάθε 4-5 ημέρες. 6.4.ΛΙΠΑΝΣΗ Η λίπανση είναι μια καλλιεργητική τεχνική που επηρεάζει έντονα την παραγωγική απόδοση, ωστόσο σ αυτή δεν αποδίδεται η πρέπουσα σημασία με συνέπεια να ακολουθούνται περισσότερο εμπειρικοί τρόποι που βασίζονται στις προσωπικές εμπειρίες των παραγωγών χωρίς να λαμβάνονται υπόψη αναλυτικά στοιχεία και πειραματικά δεδομένα. Αυτό ασφαλώς οδηγεί τις περισσότερες φορές στην αύξηση του κόστους παραγωγής χωρίς την αντίστοιχη αύξηση της παραγωγής. Η επιφανειακή λίπανση είναι βασικής σημασίας καλλιεργητική φροντίδα με την οποία επιδιώκεται η χορήγηση των απαραίτητων θρεπτικών στοιχείων για την ικανοποίηση των αναγκών ανάπτυξης και παραγωγής του φυτού. Η επιφανειακή λίπανση είναι συμπληρωματική της βασικής λίπανσης και ολοκληρώνονται με αυτή οι θρεπτικές ανάγκες του φυτού μέχρι το τέλος του παραγωγικού κύκλου. Τα κύρια θρεπτικά στοιχεία που το φυτό εφοδιάζεται με την επιφανειακή λίπανση είναι Άζωτο, Κάλι, Μαγνήσιο και Φώσφορος. Σπανιότερα ή σε ειδικές περιπτώσεις χρειάζεται να χορηγηθούν και άλλα στοιχεία όπως σίδηρος ασβέστιο κ.λπ. Το άζωτο είναι βασικό στοιχείο και συνεπώς απαραίτητο, αλλά δεν είναι εύκολα διαθέσιμο λόγω των πολλών άμεσων και έμμεσων επιδράσεων που ασκούνται από τα φυτά και τα άλλα στοιχεία που υπάρχουν στο χώρο καλλιέργειας. Σωστές δόσεις αζώτου εξασφαλίζουν το σχηματισμό ενός μεγαλύτερου αριθμού λουλουδιών και ένα υψηλότερο ποσοστό καρπόδεσης κυρίως στα τελευταία χέρια συλλογής. Η υπερβολική χορήγηση του αζώτου μπορεί να προκαλέσει ανθόρροια και καρπόπτωση, υπερβολική βλάστηση, οψίμηση της άνθισης και συνεπώς της παραγωγής. Ο φώσφορος θεωρείται το στοιχείο που συμβάλλει περισσότερο στην παραγωγική απόδοση της πιπεριάς ευνοώντας την πρωίμιση της καρποφορίας και αύξηση της παραγωγής ειδικά στα πρώτα χέρια συλλογής. 44

Το κάλιο συμβάλλει στην πρωίμηση, στη βελτίωση γεύσης, στην αύξηση του ποσοστού σακχάρων, της καροτίνης, του ασκορβικού οξέος και των βιταμινών. Τα λιπάσματα χορηγούνται με διάφορους τρόπους η υδρολίπανση με στάγδην άρδευση θεωρείται καλύτερος. Η πιο σωστή λίπανση γίνεται με τη χρήση σύγχρονου λιπαντήρα. Ο λιπαντήρας είναι ένας κάδος στον οποίο τοποθετείται το λίπασμα και συναρμολογείται με σωλήνες σε δύο σημεία πάνω στο δίκτυο. Ένας διακόπτης που βρίσκεται πάνω στο δίκτυο μεταξύ των δύο αυτών σημείων (είσοδος και επιστροφή) ρυθμίζει τη ροή του νερού μέσα από το δοχείο. Μέσα από το δοχείο περνά ένα μέρος μόνο του νερού άρδευσης και παρασύρει το λίπασμα μέσα στο δίκτυο. Με τον τρόπο αυτό παραγωγός είναι σε θέση να εφαρμόζει με σχολαστικότητα προκαθορισμένο πρόγραμμα λιπάνσεων καλλιέργεια με ακριβείς σε προακθορισμένες αναλογίες στο νερό ποτίσματος. Στην πιπεριά εφαρμόζονται 3 υδρολιπάνσεις. Η πρώτη γίνεται μετά την φύτευση με το λίπασμα (15-30-15) υπολογίζοντας 2 έως 3 γραμμάρια στην ρίζα του φυτού ανά 10-15 ημέρες. Μόλις εμφανιστούν οι καρποί εφαρμόζεται η δεύτερη υδρολίπανση με το λίπασμα (33,5-0-0) και τέλος η τρίτη υδρολίπανση που γίνεται μετά το δέσιμο των καρπών, και από την συλλογή και μετά με το λίπασμα (13-0-46) για να ευνοηθεί η καλή βλαστική δραστηριότητα, αναγκαία προϋπόθεση για την συνέχιση της καρπόδεσης και την αύξηση των καρπών και συνεπώς της παραγωγής. 6.5.ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗ Το φυτό της πιπεριάς είναι εύθραυστο ιδίως κατά την συγκομιδή των καρπών γι αυτό χρειάζεται υποστύλωση. Το πιο απλό και πετυχημένο σύστημα υποστύλωσης είναι με δέσιμο πλαστικού σπάγκου κατά μήκος μεταλλικών τόξων που εισάγονται στο έδαφος κάθε 3 μέτρα και καλύπτουν δύο γραμμές φυτών. Άλλες φορές αντί για πλαστικό σπάγκο χρησιμοποιείται σύρμα γαλβανιζέ. Σε πολλές περιπτώσεις η υποστύλωση γίνεται με σπάγκο από τη στέγη. 45

Εικ. 11. Υποστυλωση πιπεριάς με πλαστικό σπάγκο 6.6. Κ Λ Α Δ Ε Μ Α Το κλάδεμα είναι μία καλλιεργητική φροντίδα που αποσκοπεί στον καλύτερο έλεγχο της βλάστησης και της καρποφορίας των φυτών της πιπεριάς. Η πιπεριά θερμοκηπίου δεν κλαδεύεται πάντοτε. Κυρίως ορισμένες μικρόκαρπες ποικιλίες, συχνά αφήνονται τελείως ακλάδευτες με συνέπεια να λαμβάνουν θαμνώδη μορφή. Στην περίπτωση όμως που εφαρμόζεται κλάδεμα, οι εργασίες που συμπεριλαμβάνονται σ αυτό είναι αντίστοιχες με αυτές που γίνονται και στην ντομάτα, δηλαδή αφαίρεση ή σύντμηση βλαστών, αφαίρεση φύλλων, αφαίρεση ορισμένων ανθέων και αραίωμα καρπών. α) Αφαίρεση και σύντμηση βλαστών. Αποσκοπεί κυρίως στην διαμόρφωση και την διατήρηση ενός συγκεκριμένου σχήματος κόμης. Το πλέον συνηθισμένο σχήμα διαμόρφωσης της κόμης της πιπεριάς στο θερμοκήπιο είναι το διστέλεχο ή το τριστέλεχο, ενώ το τετραστέλεχο είναι λιγότερο συχνό και το μονοστέλεχο σπάνια εφαρμόζεται. Οι λόγοι για τους οποίους η διαμόρφωση σε μονοστέλεχο σχήμα συνήθως δεν είναι σκόπιμη στην πιπεριά σχηματίζονται κυρίως με την μορφολογία του φυτού και ιδιαίτερα με τον τρόπο άνθησής του. Τα άνθη της 46

πιπεριάς όπως είναι γνωστό φέρονται μονήρη ή το πολύ ανά δύο και όχι σε ταξιανθίες όπως στην ντομάτα, με συνέπεια ο αριθμός των ανθέων ανά στέλεχος στην πιπεριά να είναι πολύ πιο μικρός σε σύγκριση με την ντομάτα. Έτσι ο αριθμός των καρπών και επομένως και η παραγωγή που μπορεί να δώσει ένα μονοστέλεχο φυτό πιπεριάς, είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένα. Γι' αυτό όταν τα φυτά της πιπεριάς διαμορφώνονται σε μονοστέλεχο σχήμα η πυκνότητα φύτευσης θα πρέπει να είναι πάρα πολύ μεγάλη για να ληφθεί ένας ικανοποιητικός αριθμός καρπών ανά μονάδα καλλιεργούμενης επιφάνειας. Όταν όμως η πυκνότητα φύτευσης αυξάνεται τόσο πολύ, το κόστος του απαιτούμενου σπόρου, τα εργατικά και ο αναγκαίος χώρος του σπορείου για την παραγωγή των σποροφύτων διαμορφώνονται σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα. Κατά την διαμόρφωση των φυτών της πιπεριάς σε μονοστέλεχο σχήμα συνηγορεί επίσης το γεγονός ότι τα φυτά που αποτελούνται από έναν μόνο βλαστό αναπτύσσονται ταχύτερα σε ύψος και σύντομα μπορεί να φθάσουν και να ξεπεράσουν το σύρμα υποστύλωσής τους με συνέπεια η καλλιέργεια να πρέπει να τερματισθεί νωρίτερα από τον χρόνο που είχε προγραμ ματισθεί. Η διαμόρφωση σε τετραστέλεχο σύστημα μειώνει κατά πολύ το κόστος σε σπόρο, εργατικά και λειτουργικά σπορείου. Έχει όμως αποδειχθεί ότι δύο διστέλεχα φυτά, δίνουν αρκετά υψηλότερη και καλύτερης ποιότητας παραγωγή σε σύγκριση με ένα φυτό που φέρει 4 στελέχη. Είναι επομένως προτιμότερο, για να επιτευχθεί μία δεδομένη πυκνότητα στελεχών πιπεριάς ανά στρέμμα, να αφήνονται λιγότερα από τέσσερα στελέχη ανά φυτό και να φυτεύονται περισσότερα φυτά ανά μονάδα επιφάνειας. Κάνοντας μία συνολική αξιολόγηση των προαναφερθέντων σχημάτων διαμόρφωσης της κόμης της πιπεριάς στη βάση όσων συζητήθηκαν παραπάνω μπορεί να ειπωθεί ότι η καλύτερη τακτική είναι η μόρφωση σε διστέλεχο ή τριστέλεχο σχήμα με πυκνότητα φύτευσης που θα διασφαλίζουν έναν άριστο αριθμό στελεχών ανά μονάδα επιφάνειας. Από σχετικά πειράματα έχει αποδειχθεί ότι αυτός κυμαίνεται μεταξύ 4,5-6 στελεχών ανά τετραγωνικό μέτρο. Τα στελέχη που αφήνονται στο κάθε φυτό πιπεριάς προέρχονται από την πρώτη και από την δεύτερη (σε περίπτωση που αφήνονται πάνω από 2 στελέχη ανά φυτό) διακλάδωση του αρχικού βλαστού. Μετά τον σχηματισμό του επιθυμητού αριθμού στελεχών ανά φυτό, σε όλες τις υπόλοιπες διακλαδώσεις αφήνεται να αναπτυχθεί περαιτέρω μόνο ο ένα από τους 47

(συνήθως) δύο βλαστούς που τις απαρτίζουν, ενώ ο άλλος βλαστός κορυφολογείται στην αμέσως επόμενη διακλάδωση και απομακρύνεται μαζί με το άνθος που σχηματίζεται στο σημείο εκείνο. Ορισμένες φορές, σε περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο επιδιώκεται η αύξηση του αριθμού των καρπών ανά φυτό, η αποκοπή της κορυφής αύξησης του προς αφαίρεση βλαστού γίνεται κατ' εξαίρεση μετά το άνθος. Όταν επιζητείται η διατήρηση ή και ο περιορισμός της έκτασης που καταλαμβάνει η κόμη του φυτού σε μια δεδομένη φάση της ανάπτυξής του, ο βλαστός που αφήνεται σε κάθε διακλάδωση για να αποτελέσει την συνέχεια του εκάστοτε βλαστικού άξονα είναι ο πλέον ορθόκλαδος. Αντίστοιχα, όταν σε κάποια φάση ανάπτυξης του φυτού είναι σκόπιμη η επέκταση της κόμης του σε μεγαλύτερη επιφάνεια, ως συνέχεια του βλαστικού άξονα θα πρέπει να αφήνεται ο βλαστός που έχει κατεύθυνση προς την περιφέρεια της κόμης του φυτού. β) Αφαίρεση φύλλων. Στην πιπεριά δεν γίνεται συστηματική αφαίρεση φύλλων όπως στην ντομάτα και την μελιτζάνα, δεδομένου ότι τα φύλλα της πιπεριάς είναι πιο πολλά αλλά και πιο μικρά με συνέπεια ούτε σοβαρά προβλήματα αλληλοσκίασης να δημιουργούνται αλλά και να απαιτούνται περισσότερα εργατικά για την αφαίρεσή τους, σε περίπτωση βέβαια που ορισμένα κατώτερα φύλλα είναι καταφανώς γηρασμένα είναι καλύτερα να αφαιρούνται εφόσον το εργατικό κόστος δεν είναι πρόβλημα προκειμένου να αποφευχθεί η μετεξέλιξή τους σε σημεία εγκατάστασης ασθενειών και επιβλαβών εντόμων. γ) Αφαίρεση ανθέων και καρπών. Εκτός από την αφαίρεση ή σύντμηση βλαστών το κλάδεμα της πιπεριάς περιλαμβάνει συχνά και την αφαίρεση του πρώτου άνθους. Ορισμένες φορές μάλιστα αφαιρούνται και τα αμέσως επόμενα 1-2 άνθη (ανάλογα με το πόσα στελέχη αφήνονται ανά φυτό) που σχηματίζονται στην διακλάδωση 2ας τάξεως του κάθε βλαστικού άξονα. Ο στόχος αυτής της επέμβασης είναι να μην σχηματισθούν καρποί στα κατώτερα 30-40αη του φυτού, έτσι ώστε να ενθαρρυνθεί η βλαστική του αύξηση κατά τα αρχικά στάδια της ανάπτυξής του και να αποκτήσει επαρκή ευρωστία. Το αποτέλεσμα θα είναι, τα φυτά αυτά να είναι σε θέση αργότερα να δίνουν πλούσια καρπό δέση και να σχηματίζουν μεγάλους καρπούς σε όλη την διάρκεια της καλλιέργειας τους, η μεταχείριση αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη 48

όταν οι συνθήκες ανάπτυξης του φυτού στο αρχικό αυτό στάδιο (π.χ. ηλιοφάνεια, θερμοκρασία) δεν είναι ιδανικές για την επίτευξη πλούσιας κόμης, πράγμα που είναι απαραίτητο για την επίτευξη σταθερά υψηλής παραγωγής σε όλη την διάρκεια την καλλιέργειας. Αντίθετα, η αφαίρεση των πρώτων ανθέων του φυτού δεν είναι σκόπιμη όταν η πρωιμότητα της παραγωγής έχει μεγαλύτερη σημασία από το συνολικό ύψος της και η καλλιέργεια δεν πρόκειται να αφεθεί για πολύ καιρό στην παραγωγή. Αφαίρεση καρπών δεν γίνεται συστηματικά στην πιπεριά, είναι όμως δυνατόν να καταστεί αναγκαία ορισμένες φορές, σε περίπτωση που κάποια στιγμή στην διάρκεια της καλλιέργειας το φυτό φέρει υπερβολικό φορτίο καρπών και διαφαίνεται ο κίνδυνος να ανατραπεί η ισορροπία μεταξύ βλάστησης και καρποφορίας. 49

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ- ΔΙΑΛΟΓΗ- ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ- ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ- ΕΜΠΟΡΙΑ 7.1.ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ Ανάλογα με την ποικιλία και τον τρόπο κατανάλωσης ο καρπός της πιπεριάς συγκομίζεται είτε πλήρως ώριμος, είτε «ώριμος- πράσινος». Τα κυριότερα κριτήρια συλλεκτικής ωριμότητας είναι το μέγεθος και το χρώμα του καρπού. Η ωρίμανση του καρπού συνοδεύεται από αύξηση της ξηρής ουσίας των σακχάρων των χρωστικών (μεταξύ των οποίων και του β- καροτίνιου που είναι η προβιταμίνη -Α) καθώς και του ασκορβικού οξέος. Στον ώριμο καρπό το μεγαλύτερο μέρος των σακχάρων είναι γλυκόζη και φρουκτόζη (>90%) και το υπόλοιπο σουκρόζη. Οι καρποί που πρόκειται να κονσερβοποιηθούν αφήνονται να ωριμάσουν πλήρως επί του φυτού, οπότε οι περισσότερες ποικιλίες αποκτούν έντονο κόκκινο χρώμα (π.χ. φλωρίνης. τοματοπιπεριά) και συγκομίζονται πριν αρχίσουν να αφυδατώνονται. Οι κόκκινοι καρποί που πρόκειται να ξεραθούν για παρασκευή σκόνης κόκκινου πιπεριού, αφήνοντας να ωριμάσουν πλήρως, αφού ωριμάσουν όλοι οι καρποί στη φυτεία συγκομίζονται με τα χέρια ή με μηχανή και ακολουθεί πρώτα συμπληρωματική τεχνητή αφυδάτωση με θερμό αέρα (60-65 Ο) σε ειδικούς θαλάμους και κατόπιν γίνεται η κονιοποίηση με άλεση σε ειδικούς μύλους στους οποίους δεν ανεβαίνει πολύ η θερμοκρασία για αποφυγή αλλοίωσης του χρώματος. Για την επιτάχυνση της ωρίμανσης των καρπών έχει εφαρμοσθεί σε εμπορικές φυτείες στο εξωτερικό το εώερίιοη διασπάται στο κύτταρο και ελευθερώνει αιθυλένιο με ψεκασμό των φυτών στα οποία οι καρποί βρίσκονται σε αρκετά προχωρημένο στάδιο ωρίμανσης, δηλαδή μετά το στάδιο του «ώριμου- πρασίνου». Οι καρποί που πρόκειται να καταναλωθούν νωποί, μαγειρευμένοι ή κατεψυγμένοι συνήθως συγκομίζονται πριν ωριμάσουν πλήρως δηλαδή όταν έχουν φθάσει σχεδόν στο τελικό τους μέγεθος αλλά το χρώμα τους είναι ακόμη ζωηρό πράσινο ή πρασινοκίτρινο και το περικάρπιο είναι τραγανό με γυαλιστερή επιδερμίδα. Στο στάδιο αυτό ωρίμανσης οι καρποί χαρακτηρίζονται ως «ώριμοι- πράσινοι». 50

Η διαδοχική συγκομιδή των καρπών για νωπή κατανάλωση γίνεται με τα χέρια με προσεκτικό κόψιμο των ποδίσκων με συστροφή ή μαχαίρι για αποφυγή ζημιάς στους εύθραυστους βλαστούς. Το κόψιμο του ποδίσκου είναι αναγκαίο ακόμη και στους ώριμους καρπούς στις ποικιλίες του capsicum annum δεδομένου ότι δεν σχηματίζεται αφοριστικός ιστός μεταξύ ποδίσκου και καρπού, όπως σχηματίζεται σε ορισμένα άλλα είδη πιπεριάς. Το τμήμα του ποδίσκου που διατηρείται στον καρπό μετά την συγκομιδή, εμποδίζει την αφυδάτωση του καθώς και την είσοδο μικροβίων. 7.2.ΔΙΑΛΟΓΗ Μια διαλογή γίνεται αρχικά από τους εργάτες στο θερμοκήπιο οι οποίοι απομακρύνουν τους τυχόν σάπιους καρπούς, άρρωστους, τραυματισμένους και παραμορφωμένους και στην συνέχεια αφού συνεχθεί το προϊόν και μεταφερθεί στο συσκευαστήριο γίνεται εκεί μια δεύτερη και καλύτερη διαλογή μηχανικά. Γενικά τα εργαλεία της διαλογής θα πρέπει να είναι απλά και εύχρηστα από τον καλλιεργητή. 7.3.ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα μέσα συσκευασίας είναι τα καλάθια οι κλούβες, καθώς επίσης κιβώτια ή και νάυλον σακούλες, γυάλινα βάζα, πλαστικά δοχεία ανάλογα με τη μορφή που θα χρησιμοποιηθούν. Η πιπεριά η οποία προορίζεται στην αγορά για νωπή κατανάλωση, συσκευάζεται μέσα σε καλάθια, κλούβες ή κιβώτια και νάυλον σακκούλες. Η κατεψυγμένη πιπεριά η οποία υφίσταται κάποια επεξεργασία στο εργοστάσιο συσκευάζεται σε νάυλον σακκούλες και διατηρείται σε καταψύκτες. Η νάυλον σακκούλα απαραιτήτως πρέπει να φέρει: - Την περιεχόμενη ποσότητα σε κιλά ή γραμμάρια. - Το όνομα του εργοστασίου. - Την ημερομηνία λήξεως. - Τα συστατικά. - Να αναγράφεται από τον συσκευαστή ο αριθμός ελέγχου. 51

Τα γυάλινα βάζα και πλαστικά δοχεία χρησιμοποιούνται όταν η πιπεριά συσκευάζεται για τουρσί, τηγανητή, ψητή και σάλτσα. Και αυτά τα μέσα συσκευασίας πρέπει να πληρούν τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Εικ. 12.Συσκευασία σε ναύλον σακκούλες Εικ. 13.Συσκευασία σε κλούβες 7.4.ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ - ΕΜΠΟΡΙΑ Μια κανονική θερμοκρασία για την συντήρηση των καρπών της πιπεριάς είναι 7-10 με σχετική υγρασία 90%-95% είτε πράσινης είτε ώριμης. Η πράσινη πιπεριά ή κίτρινη πιπεριά είναι μικρής αντοχής και πρέπει να πουλιούνται αμέσως. Σε μικρές αποστάσεις μπορεί να μεταφερθεί χωρίς ψύξη, για μακρινές όμως αποστάσεις χρειάζεται σίγουρα ψύξη. Όταν η θερμοκρασία είναι μικρότερη από 7 Ό οι πιπεριές νεκρώνονται και αποχρωματίζεται το περικάρπιο κοντά στον κάλυκα. Συνήθως οι πιπεριές φθάνουν από τον παραγωγό στην κατανάλωση δηλαδή στη λαχαναγορά και πουλιούνται με προμήθεια από τον χονδροπωλητή στους λαχανοπώλες για λογαριασμό του παραγωγού. Καλό είναι οι πιπεριές όπως και όλα τα λαχανικά να πουλιούνται με την μεσολάβηση των τοπικών συνεταιριστικών ενώσεων απ' ευθείας από τον παραγωγό στον λιανοπωλητή ή και στον καταναλωτή. 52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ 8.1.ΕΧΘΡΟΙ Εχθροί Όργανα που προσβάλλονται Συμπτώματα και Σημεία Τρόποι και Μέσα αντιμετώπισης Μελίγκρες Καρούλιασμα ή κατσά- Ψεκασμοί με αφιδοκτόνα Myzus persicae ρωμα των φύλλων όπως: Κροτενόν, Πιριμόρ, Aphis fabae Ορθέν κ.α. Αλευρώδης Θερμοκη- Προκαλεί κιτρίνισμα ή Συνιστάται κατά το πίου άλλο μεταχρωματισμό τέλος της συγκομιδής Thialeurodes vaporariorum στα φύλλα καθώς και το κάψιμο των Bemisia tabaci παρουσία μικρών υπολειμμάτων της άσπρων εντόμων σαν καλλιέργειας. μυγίτσες που πετούν Ψεκασμοί πολύ επιμεμόλις ανακινηθεί το λημένοι και επαφύλλωμα. νειλημμένοι στα Στην κάτω επιφάνεια θερμοκήπια με των φύλλων εμφανί- πυρεθροειδή. ζονται ωοειδείς, κίτρι- Ψεκασμός των φυτών νες, ακίνητες προ- με εντομοκτόνα όπως: νύμφες. Decís, Azodrin, Η προσβολή συνοδεύεται Lanate. από μελίτωση και ανάπτυξη καπνιάς στο φύλλωμα. 53

Εικ. 14.Αποτελέσματα από νύγματα αψίδων στα φύλλα Εικ. 15.Αλευρώδεις σε φύλλο 54

ΕΧΘΡΟΙ Εχθροί Τ ετράνυχος Tetranychus urticae Νηματώδεις Melodogyne incognita Melodogyne arenaria Melodogyne javanica Θρίπες Thrips tabaci Θρίπας θερμοκηπίων Heliothrips haemorrhoidalis Όργανα που προσβάλλονται Συμπτώματα και σημεία Στην επάνω επιφάνεια των φύλλων δημιουργεί χαλκοσταχτί χρωματισμό. Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων διακρίνονται μικρά κιτρινωπά ακάρεα μέσα σε αραχνένιο ιστό. Σε βαριά προσβολή τα φύλλα καρουλιάζουν και πέφτουν. Παρουσία στις ρίζες πολυάριθμων κόμβων. Κακή ανάπτυξη των φυτών. Παρουσιάζονται ακανόνιστα άσπρα σημάδια αποχρωματισμοί στα πράσινα όργανα του φυτού ή και στα πέταλα των λουλουδιών. Τρόποι και μέσα αντιμετώπισης Καλά αποτελέσματα έχει δώσει η βιολογική κατάπολέμηση του τετρανύχου, με χρήση του παρασίτου ΡΗγίθ5εώ1ιΐ5 ρεήϊηιϊηβ Προωθούνται ορισμένα πυρεθροειδή που συνδυάζουν καλή έως άριστη ακαρεοκτόνα δράση όπως είναι: φενπροπαθρίν, μπιφεθρίν Απολύμανση του εδάφους με βρωμιούχο μεθύλιο ή ατμό. Χρήση ειδικών νηματωδοκτόνων όπως: Μοκάπ, Νεμακούρ Βαϊντέιτ, Τελόν. Συνήθως οι επεμβάσεις που γίνονται ενάντια σε άλλα έντομα αρκούν για την εξόντωση και αυτών. Κατάβρεγμα του εδάφους με διαζινόν ή άλλο εντομοκτόνο σκεύασμα. 55

Εικ. 17.Βλάστηση με προσβολή από θρίπες Εικ.18.Καρποί προσβλημένοι από θρίπες 56

8.2. ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Πάθηση και Παθογόνο Αίτιο Περονόσπορος Peronospora tabacina Ανδρομυκοδσεις Verticillium alboatmm Fusarium oxysporum Τήξεις σπορείων: μύκητες γένους Pythium, Phytophthora Rhizoctonia Βοτρύτης: Botrytis cinerea Όργανα που προσβάλλονται Συμπτώματα και Σημεία Προσβάλλει τα φυτάρια στο σπορείο ή στο θερμοκήπιο προκαλώντας μάρανση και καταστροφή Κιτρίνισμα των φύλλων ξεκινώντας από κάτω προς τα επάνω. Καχεξία των φυτών - μαρασμός. Τα φύλλα ξεραίνονται και μένουν πάνω στο φυτό. Μεταχρωματισμός ανοιχτόχρωμος ή βαθυκάστανος στην περιοχή των αγγειωδών δεσμίδων. Προσβολή στο λαιμό των φυτών στο σπορείο που έχει ως αποτέλεσμα την μάρανση τους και την καταστροφή τους. Προσβάλλει φύλλα, στελέχη και καρπούς και προξενεί υγρό σάπισμα με ανάπτυξη εξωτερικά άσπρου μυκηλίου. Τρόποι και μέσα αντιμετώπισης Απολύμανση των σπορείων. Διατήρηση καλών συνθηκών καλλιέργειας, (αραιή σπορά, αερισμός, καλός φωτισμός, αποφυγή υπερβολικής υγρασίας) Ψεκασμοί με Καπτάν, Φολπέν Χρήση ανθεκτικών ποικιλιών. Αμειψισπορά κάθε 3-4 χρόνια. Απολύμανση του εδάφους με βρωμιούχο μεθύλιο. Για την πρόληψης της ασθένειας συνιστάται η απολύμανση του εδάφους πριν τη σπορά με βρωμιούχο μεθύλιο. Μετά τη σπορά συνίσταται πότισμα με διάλυμα Captan Cryptonol Dexon. Απομάκρυνση των προσβεβλημένων τμημάτων των φυτών και ο ψεκασμός με ronilan, sumisclex, rovrar, κ.α. 57

Πάθηση και Παθογόνο Αίτιο Βακτηριακή κηλίδωση: Xanthomonas vesicatoria στην ντομάτα και πιπεριά με φορέα τη βρωμούσα Nezara viridula Όργανα που προσβάλλονται Συμπτώματα και Σημεία Βακτηριακή κηλίδωση ντομάτας- πιπεριάς με συμπτώματα σε φύλλα και καρπούς Στα φύλλα όημιουργούνται καστανές (3-4 χιλ.) στρογγυλές η ακανόνιστες κηλίδες με κίτρινο περίγυρο. Ξήρανση φύλλων όμοια με αυτή από σεπτόρια. Στους καρπούς: κηλίδες πολύ επιφανειακές, καρκινόμορφες, φελλοποιημένες. Τρόποι και μέσα αντιμετώπισης Για την προληπτικήαπαραίτητα- αντιμετώπιση αυτών των ασθενειών, πρέπει τα μέτρα να αρχίζουν από το σπόρο ή από το έδαφος του σπορείου, με απολύμανσή τους και να συνεχίζεται μέχρι και την καρπόδεση με ραντίσματα. Απολύμανση σπόρου σε διάλυμα- δεκαπλάσιου βάρους- κρυσταλλικού οξεικού οξέως 6-8 /0ο σε 2\ για 24 ώρες ή με ζεστό νερό 55 0 για 30 λεπτά ή σε διάλυμα υδροχλωρικού οξέος 5% για 5 ώρες και ύστερα στέγνωμα με ζεστό νερό. Απολύμανση εδάφους με πότισμα, με χρήση θειικής υδροξυκινολε'ίνης (Κρυπτονόλ ή Κινοζόλ) Ραντίσματα φυντανιών ή αναπτυγμένων φυτών με: χαλκούχα, ή με άλλα αντιβακτηριακά μηκητοκτόνα: εξαχλωροφέν, καζουγκαμυσίν. 58

Πάθηση και Παθογόνο Αίτιο Ανθράκωση (οοιιείοΐποηεγπ (χκχοδεε) Όργανα που προσβάλλονται Συμπτώματα και Σημεία Προσβάλλει όλα τα μέρη του φυτού, κηλίδωση στα φύλλα, νέκρωση των βλαστών, αρχικές μορφές, βαθιές φελλοποιημενες κηλίδες στους καρπούς. Οι κηλίδες μπορούν να φθάσουν τα 3-4αυ διάμετρο το χρώμα τους ποικίλλει από κόκκινο ανοιχτό σε κόκκινο σκούρο Τρόποι και μέσα αντιμετώπισης Η χρήση υγιούς σπόρου αμειψισπορά Εικ. 19. Προσβολή από βοτρΰτη στο σπορείο Εικ.20.Συμπτώματα βοτρύτη σε καρπό 59

Εικ.21. Βαθιές κηλίδες από ανθράκωση Εικ.22.Κονίδια σε σχήμα δακτυλιδιού, χαρακτηριστικά της ανθράκωσης 60

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 9.1.ΠΡΟ ΒΛΗΜΑΤΑ Ένα από τα σπουδαιότερα προβλήματα της καλλιέργειας είναι ότι η παραγωγή φυτών για μεταφύτευση δεν είναι καλής ποιότητας. Οι συνθήκες οι οποίες υπάρχουν στα σπορεία δεν είναι ιδανικές με αποτέλεσμα τα παραγόμενα φυτά να μην μπορούν να προσαρμοστούν στις υπάρχουσες συνθήκες των θερμοκηπίων και να μην δίνουν μεγάλη απόδοση και καλής ποιότητας καρπών. Αυτό το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί εύκολα αφού υπάρχουν γεωπονικά καταστήματα τα οποία αναλαμβάνουν την παραγωγή φυτών για λογαριασμό του παραγωγού. Βέβαια το κόστος της παραγωγής αυξάνεται σημαντικά αλλά τα φυτά αποδίδουν καλύτερα με αποτέλεσμα μεγαλύτερο κέρδος του παραγωγού. Επίσης προβλήματα δημιουργούνται και από την καλλιέργεια και την εκμετάλλευση των θερμοκηπίων καθ όλη την διάρκεια του χρόνου. Τα εδάφη υποφέρουν' από κόπωση, τα προβλήματα από τις ασθένειες και τα έντομα γίνονται έντονα. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος είναι η αμειψισπορά. Προβλήματα προκαλούνται στην καρπόδεση και στην βλαστική ανάπτυξη, κυρίως σε περιόδους με περιορισμένη ηλιοφάνεια θερμοκρασίες σχετικά χαμηλές όταν η πυκνότητα των φυτών κυμαίνεται από 3.000-3.500 φυτά/στρέμμα. Επίσης δεν υπάρχει οργάνωση, παρακολούθηση και καθοδήγηση των παραγωγών από γεωπόνους και τεχνολόγους Εεωπόνους, απλά βασίζεται στις προσωπικές εμπειρίες τους με αποτέλεσμα να μην γίνεται σωστή καλλιέργεια. Δεν υπάρχει εκσυγχρονισμός των εργοστασίων για την παραγωγή ερυθρού πιπέρεως σε νέες μορφές, καθώς και η διαφήμιση για να γίνει πιο γνωστό το προϊόν στο καταναλωτικό κοινό. Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα υπάρχει και στην διάθεση των προϊόντων. Οι παραγωγοί είναι αναγκασμένοι να πωλούν τα προϊόντα τους σε μεσάζοντες με αποτέλεσμα οι τιμές πώλησης να είναι πολύ χαμηλές σε σχέση με την τιμή που πωλείται το προϊόν στον καταναλωτή. Γι αυτό οι παραγωγοί καλό είναι να πωλούν μέσω του συνεταιρισμού τα προϊόντα τους. 61

9.2.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η πιπεριά είναι μια καλή καλλιέργεια και μπορεί να βοηθήσει πολύ στην βελτίωση του εισοδήματος των παραγωγού'. Με την αύξηση τη απόδοσης, με την παρακολούθηση οργάνωση και καθοδήγηση των παραγωγών από γεωπόνους και τεχνολόγους Γεωπόνους και την καλύτερη καλλιεργητική τεχνική, η πιπεριά μπορεί να γίνει δυναμική και προσοδοφόρα καλλιέργεια, τόσο για τις επιχειρηματικές όσο και για τις οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. </ώ 62

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ I. ΖΑΡΟΓΙΑΝΝΗ, 1989, Αρδεύσεις- Στραγγίσεις, Λάρισα. ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, 1989, αφιέρωμα φυτοπροστασΐα λίπανση. - ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, 1988. τεύχος 5, Ιούνιος. - ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, 1995. Ιούνιος. - ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ, 1993, τεύχος 6. - ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ. 1993, τεύχος 6/29 Αύγουστος- Σεπτέμβριος. - ΓΡΑΦΙΑΔΕΛΑΗ Μ., 1980, Σύγχρονα θερμοκήπια, Θεσσαλονίκη. - CIRO CIUFOLINI, 1979, Λαχανοκομία κηπευτική. Γενική και ειδική, Αθήνα. ΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ Κ.Γ., 1967, Λαχανοκομία, Αθήνα. - GEOPLANT Α.Ε.,2001, Κηπευτικά Βάρδα Ηλείας. - ΚΟΑΟΝΤΟΥΡΟΣ Γ., Συνέντευξη από Γεωπόνο. - ΚΡΙΝΑΣ Ηλιας X, Καλλιεργητής πιπεριάς, πληροφορίες. - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ν,2001-2002, Ειδική λαχανοκομία I μέρος Α, Θεσσαλονίκη. ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ Γ.Ν., 1994, Θερμοκήπια, Αθήνα- Πειραιάς. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Π., 1988. Λαχανόκηποι, Αθήνα. ΡΑΠΓΟΠΟΥΛΟΣ, 1973, Γενική και ειδική λαχανοκομία, Θεσσαλονίκη. ΣΠΑΡΤΣΗΣ Ν.Ι., 1994, Κηπευτικές καλλιέργειες, Αθήνα. ΣΠΑΡΤΣΗΣ Ν.Ι., 1995, Γενική και ειδική λαχανοκομία Αθήνα. - ΣΤΕΦΑΝΗΣ Φ.Δ., 1988, Ειδική φυτοπροστασία δενδροκομία και κηπευτικών, Φλώρινα. I 63

64

- ί Γ - - - - - - - - - i i 3 Σηορειο - - - - - - - - - 5ιΌ0 U