«ΑΜΕΣΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΠ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ»

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΔΙΑΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Συνάντηση της 15 Μαρτίου 2012 με θέμα «ΑΜΕΣΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΠ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ» 1 / 34

Α. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΤΗΣ Ε. ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Υπενθυμίζεται ότι οι άμεσες ενισχύσεις θα αποτελούνται από τα εξής στοιχεία, σύμφωνα με την πρόταση της Ε. Επιτροπής: α. Βασική Ενίσχυση: Η βασική ενίσχυση θα δίνεται στους γεωργούς, με τη μορφή των σημερινών δικαιωμάτων της ενιαίας ενίσχυσης και θα καταβάλλεται σε όλες τις επιλέξιμες εκτάσεις, με βάση το περιφερειακό μοντέλο. Δηλαδή όλα τα δικαιώματα μέσα σε κάθε περιφέρεια θα έχουν ίση αξία. Η περιφερειοποίηση θα μπορεί να εφαρμοστεί σταδιακά, πλήρη περιφερειοποίηση θα έχουμε από το 2019. Οι περιφέρειες μπορούν να οριστούν με αντικειμενικά, αγρονομικά ή/και διοικητικά χαρακτηριστικά. Στις εκτάσεις που μπορούν να ενεργοποιούν δικαιώματα περιλαμβάνονται τόσο οι καλλιεργούμενες εκτάσεις όσο και οι βοσκότοποι, ανεξάρτητα αν έως τώρα είχαν δηλωθεί από τους γεωργούς στο πλαίσιο της ενιαίας ενίσχυσης ή όχι. Αυξάνεται έτσι σημαντικά η έκταση στην οποία θα μπορούν να ενεργοποιούνται δικαιώματα. β. Πράσινη Ενίσχυση «Πρασίνισμα» της ΚΑΠ: Θα καταβάλλεται μια υποχρεωτική πρόσθετη ενίσχυση στους γεωργούς που εφαρμόζουν γεωργικές πρακτικές «φιλικές» για το περιβάλλον, οι οποίες υπερβαίνουν τις υποχρεώσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης. Δικαιούχοι θα είναι οι γεωργοί για τις εκτάσεις όπου ασκούν βιολογική γεωργία καθώς και εκείνοι που αναλαμβάνουν την υποχρέωση να εφαρμόζουν διαφοροποίηση των καλλιεργειών τους, να διατηρούν μόνιμους βοσκοτόπους και να αφιερώνουν εκτάσεις σε οικολογικούς στόχους (αναβαθμίδες, δάσωση κλπ). Σε αυτή την κατηγορία ενίσχυσης τα κράτη μέλη πρέπει να αφιερώνουν το 30% του εθνικού τους δημοσιονομικού φακέλου. γ. Προαιρετική ενίσχυση στους γεωργούς στις περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα: Η ενίσχυση θα είναι στρεμματική και θα συμπληρώνει την ενίσχυση που παρέχεται στις περιοχές αυτές από το 2 ο πυλώνα. Για το σκοπό αυτό τα κράτη μέλη μπορούν να 2 / 34

χρησιμοποιήσουν έως 5% του εθνικού τους δημοσιονομικού φακέλου. δ. Υποχρεωτική πρόσθετη ενίσχυση για τους νέους αγρότες: Αφορά όσους αρχίζουν τη γεωργική τους δραστηριότητα, είναι κάτω των 40 ετών και διαθέτουν επαγγελματικά προσόντα. Η ενίσχυση θα είναι ετήσια και θα διαρκεί ως 5 χρόνια. Για το σκοπό αυτό τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν έως 2% του εθνικού τους δημοσιονομικού φακέλου. Οι ενισχύσεις αυτές μπορούν να συμπληρώνονται με πρόσθετα ποσά από το 2 ο πυλώνα. ε. Ενίσχυση για τους μικρούς αγρότες: Προτείνεται ένα απλουστευμένο καθεστώς για τους μικρούς αγρότες, που θα ορίζονται με κριτήριο είτε τις ενισχύσεις που εισπράττουν είτε το μέγεθος της εκμετάλλευσης τους. Σκοπός της πρότασης είναι η μείωση του διοικητικού βάρους. Το κατ αποκοπή ποσό ενίσχυσης για τους μικρούς αγρότες θα κυμαίνεται από 500 ως 1000 και θα αντικαταστήσει όλες τις υπόλοιπες ενισχύσεις που εισπράττουν. Για το σκοπό αυτό τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν έως 10% του εθνικού τους δημοσιονομικού φακέλου. στ. Συνδεδεμένες ενισχύσεις: Στην νέα ΚΑΠ θα υπάρχουν προαιρετικά καθεστώτα ενισχύσεων που συνδέονται με κάποια συγκεκριμένα είδη παραγωγής. Θα μπορεί να διατεθεί για το σκοπό αυτό έως 5% (υπό όρους ως 10%) του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου. Διατηρείται η ειδική ενίσχυση για το βαμβάκι. 3 / 34

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Τύπος ενίσχυσης % του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου της χώρας Προαιρετική/Υποχρεωτική Βασική ενίσχυση Ότι απομείνει μετά την αφαίρεση των άλλων πληρωμών Υποχρεωτική Περιβαλλοντικό τμήμα 30% 4 / 34

Υποχρεωτική Περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα έως 5% Προαιρετική Συνδεδεμένη ενίσχυση έως 5% (υπό όρους ως 10%) Προαιρετική Μικροί παραγωγοί έως 10% Υποχρεωτική 5 / 34

Νεοεισερχόμενοι παραγωγοί έως 2% Υποχρεωτική Εθνικό απόθεμα έως 3% (της βασικής ενίσχυσης) Υποχρεωτική Β. ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΥ ΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ Μέχρι το τέλος Ιουλίου 2013, τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν κοινοποιήσει στην Ε. Επιτροπή τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμόσουν το νέο καθεστώς των άμεσων ενισχύσεων. Ειδικότερα, θα πρέπει να έχουν αποφασίσει κυρίως ως προς 6 / 34

το ποσοστό του συνολικού τους δημοσιονομικού φακέλου που θα κατανεμηθεί σε κάθε είδος ενίσχυσης του ΠΙΝΑΚΑ 1 τον τρόπο που θα κατανείμουν τη βασική ενίσχυση μεταξύ των γεωργών και των περιφερειών, δηλαδή το σχέδιο περιφερειοποίησης που θα εφαρμόσουν. Σημειώνεται ότι η περιφερειοποίηση συμπαρασύρει, πέραν της βασικής και την πράσινη ενίσχυση, αφορά δηλαδή ουσιαστικά περίπου το 75% έως 80% του συνόλου των άμεσων ενισχύσεων. Οι αποφάσεις αυτές είναι κρίσιμες για την πορεία της αγροτικής οικονομίας και απαιτούν τεκμηριωμένο σχέδιο. Ως πλέον κρίσιμο και ευαίσθητο θεωρείται το θέμα της περιφερειοποίησης. Η νέα δυνατότητα κατανομής των ενισχύσεων μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο περιφερειακής αγροτικής ανάπτυξης, ανάλογα με τα κριτήρια που θα χρησιμοποιηθούν, προς όφελος του τομέα συνολικά. Ταυτόχρονα, συνεπάγεται μεταφορές εισοδήματος μεταξύ των γεωργών και επίσης μεταξύ των περιφερειών, που δεν πρέπει να θέσουν σε κίνδυνο τις τοπικές οικονομίες. Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Στο πλαίσιο της έγκαιρης και αποτελεσματικής προετοιμασία μας για την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, συστάθηκε Ομάδα Εργασίας από στελέχη του Υπουργείου, προκειμένου να εξετάσει εναλλακτικά σενάρια περιφερειοποίησης των ενισχύσεων, κατάλληλα για τα δεδομένα της ελληνικής γεωργίας. Σημειώνεται ότι οι εναλλακτικές αυτές λύσεις περιφερειοποίησης που εξετάσθηκαν αφενός δεν είναι εξαντλητικές (μπορούν να μελετηθούν πολλά ακόμη άλλα σενάρια) και αφετέρου δεν φθάνουν μέχρι το επίπεδο της αγροτικής εκμετάλλευσης, προσέγγιση πολύπλοκη, που 7 / 34

θα ακολουθήσει μετά τις πρώτες κατευθύνσεις που θα επιλεγούν. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η νέα ΚΑΠ δίνει δικλείδες ώστε να αποφευχθούν σημαντικές ανακατατάξεις στο επίπεδο κάθε γεωργικής εκμετάλλευσης. Τα σενάρια που μελέτησε η Ομάδα Εργασίας αποτελούν χαρακτηριστικά και αντιπροσωπευτικά παραδείγματα, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν βάση για συζήτηση και προβληματισμό, προκειμένου να οδηγηθούμε στα τελικά κριτήρια που θα ακολουθήσουμε, ώστε να οδηγηθούμε στις καταλληλότερες και πλέον πρόσφορες για την χώρα και τους γεωργούς επιλογές. Χρησιμοποιήθηκαν τα εξής δεδομένα, παραδοχές ή και υποθέσεις εργασίας, για όλα τα σενάρια που μελετήθηκαν: α) Το σύνολο της δυνητικά επιλέξιμης σε άμεσες ενισχύσεις έκτασης της χώρας είναι περίπου, 5.560.000 εκτάρια. Η σημερινή έκταση που ενεργοποιεί δικαιώματα ενίσχυσης είναι 3.284.000 εκτάρια, δηλαδή κατά 2.276.000 εκτάρια μικρότερη. β) Από την συνολική αυτή έκταση, το σύνολο της δυνητικά επιλέξιμης σε άμεσες ενισχύσεις έκτασης βοσκοτόπων ανέρχεται σε 2.700.000 εκτάρια περίπου, έναντι 624.000 εκταρίων σήμερα, δηλαδή κατά 2.076.000 εκτάρια μεγαλύτερη. γ) Από την συνολική έκταση της χώρας, οι εκτάσεις με φυσικούς περιορισμούς που θα τύχουν της αντίστοιχης ενίσχυσης είναι περί τα 1.500.000 εκτάρια και θεωρούνται ως ομοιόμορφα κατανεμημένες σε όλη την Ελλάδα. δ) Δεν έχει προβλεφθεί μεταφορά ποσών από τον Πυλώνα Ι στον Πυλώνα ΙΙ, δυνατότητα την οποία δίνει η νέα ΚΑΠ. ε) Ως ετήσιο ποσό ενίσχυσης των μικροκαλλιεργητών λαμβάνονται τα 700 (σύμφωνα με την πρόταση κανονισμού το ποσό αυτό μπορεί να κυμανθεί μεταξύ 500 και 1.000 ευρώ). 8 / 34

στ) Θεωρείται ως ομοιόμορφη η κατανομή, ανά νομό, του αριθμού των «νέων γεωργών». ζ) Γίνεται η υπόθεση ότι η περιφερειοποίηση εφαρμόζεται εφάπαξ, από το 2014. Η νέα ΚΑΠ δίνει το δικαίωμα σταδιακής εφαρμογής έως το 2019. Οι αποφάσεις, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να ληφθούν το 2013. Με βάση αυτά τα δεδομένα, τα ποσά που θα κατανεμηθούν στους παραγωγούς ως δικαιώματα βασικής ενίσχυσης αντιστοιχούν στο 47% του διαθέσιμου εθνικού φακέλου για το 2014. Το υπόλοιπο της ενίσχυσης, μέχρι τα σημερινά περίπου επίπεδα, θα καλυφθεί από τα ποσά που θα χορηγηθούν ως πράσινη ενίσχυση, συνδεδεμένες ενισχύσεις (τα αντίστοιχα μέτρα του άρθρου 68 του σημερινού κανονισμού 73/2009), ενίσχυση των νέων γεωργών και τα ειδικά συμπληρώματα για περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα. Συνοπτικά, η νέα διάρθρωση των άμεσων ενισχύσεων φαίνεται στον επόμενο πίνακα. ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Ενδεικτική Διάρθρωση Άμεσων Ενισχύσεων 20142020 ΕΠΙΛΟΓΗ 9 / 34

ΕΘΝΙΚΟ ΑΝΩΤΑΤΟ ΟΡΙΟ 2014 ( ) ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ (Υπόθεση, % του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου) Σύνολο δημοσιονομικού φακέλου χώρας 2.099.920.000 100% Πράσινη ενίσχυση 629.976.000 30% (υποχρεωτικό) Ενίσχυση περιοχών με φυσικούς περιορισμούς 104.996.000 5% (ανώτατο όριο) 10 / 34

Ενίσχυση νέων γεωργών 41.998.400 2% (ανώτατο όριο) Συνδεδεμένες ενισχύσεις 104.996.000 5% (ανώτατο όριο) Ενίσχυση μικροκαλλιεργητών 210.000.000 10% (ανώτατο όριο) Ανώτατο όριο καθεστώτος βασικής ενίσχυσης 1.007.953.600 11 / 34

48% (προκύπτει μετά την αφαίρεση των άλλων κατηγοριών ενίσχυσης) Εθνικό απόθεμα 30.238.608 3% (ανώτατο όριο) Βασική ενίσχυση (νέα δικαιώματα) 977.714.992 47% Εξετάστηκαν τα σενάρια περιφερειοποίησης που περιγράφονται παρακάτω. Για την περιγραφή των επιπτώσεων, χρησιμοποιήθηκαν ως επίπεδο σύγκρισης (μάρτυρας), οι σημερινοί διαθέσιμοι πόροι ανά νομό, απομειωμένοι με τα ποσά που αντιστοιχούν στα ειδικά καθεστώτα (μικροί αγρότες, νέοι αγρότες, περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα). Χρησιμοποιήθηκαν ορισμένες απλουστεύσεις, που δεν αλλάζουν ουσιαστικά την τελική 12 / 34

εικόνα. ΣΕΝΑΡΙΟ Α Όλη η Ελλάδα θεωρείται μία ενιαία περιφέρεια. Δηλαδή κάθε εκτάριο επιλέξιμης έκτασης θα λαμβάνει την ίδια αξία δικαιώματος βασικής ενίσχυσης σε ολόκληρη τη χώρα. Εξετάστηκαν οι επιπτώσεις, σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση, στους πόρους: των πεδινών αφενός και των ορεινών περιοχών αφετέρου στο σύνολο της Ελλάδας των βοσκοτόπων αφενός και των καλλιεργειών αφετέρου στο σύνολο της Ελλάδας των ορεινών βοσκοτόπων, των πεδινών βοσκοτόπων, των ορεινών καλλιεργούμενων εκτάσεων και των πεδινών καλλιεργούμενων εκτάσεων, στο σύνολο της Ελλάδας. Η Εφαρμογή της περιφερειοποίησης σύμφωνα με το σενάριο Α οδηγεί στις παρακάτω μεταβολές: Υφιστάμενη Κατάσταση 13 / 34

Περιφερειοποίηση Σεναρίου Α % Μεταβολή στους πόρους και στο ύψος δικαιώματος ανά εκτάριο Κατανομή πόρων % Κατανομή πόρων % Πεδινές Περιοχές 58,3% 55,9% 4,1% Ορεινές Περιοχές 41,6% 44,1% 14 / 34

6,0% Βοσκότοποι 43,8% 47,7% 8,9% Καλλιέργειες 56,1% 15 / 34

52,3% 6,8% Ορεινοί Βοσκότοποι 26,8% 29,7% 10,8% Ορεινές Καλλιέργειες 16 / 34

14,8% 14,4% 2,7% Πεδινοί Βοσκότοποι 17,0% 18,0% 5,9% Πεδινές Καλλιέργειες 41,3% 37,9% 8,2% 17 / 34

Η μοναδιαία αξία του δικαιώματος βασικής ενίσχυσης στο σενάριο αυτό υπολογίζεται στα 167, για όλες τις επιλέξιμες εκτάσεις, σε ολόκληρη τη χώρα. Παρατηρούμε μικρή επίπτωση στους πόρους (και στην αξία του δικαιώματος) των πεδινών και ορεινών περιοχών. Υπάρχει μικρή αύξηση πόρων των ορεινών περιοχών που δικαιολογείται από την μικρότερη αξία του δικαιώματος στις ορεινές περιοχές λόγω μικρότερης απόδοσης (παραγωγή ανά εκτάριο γης) και οδήγησε σε μικρότερα ιστορικά δικαιώματα των παραγωγών σε αυτές τις περιοχές. Μεγαλύτερη είναι η επίπτωση στους βοσκότοπους και στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Παρατηρούμε αύξηση των πόρων και της αξίας του δικαιώματος των βοσκοτόπων (+8,9%) που είναι πιο σημαντική στους ορεινούς βοσκοτόπους (+10,8%). Η αύξηση αυτή δικαιολογείται από την εισαγωγή νέων, σημαντικών εκτάσεων, στο καθεστώς των ενισχύσεων που μέχρι σήμερα δεν είχαν δικαιώματα. Το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο στις ορεινούς βοσκοτόπους, κάτι που δικαιολογεί και τη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση σε αυτές τις περιοχές. Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως δεν έχει υπολογιστεί η συνολική επίπτωση των ειδικών δικαιωμάτων. Μέρος των ειδικών δικαιωμάτων (αυτά που δεν θα μπορέσουν να ενεργοποιηθούν σε γη) θα μετατραπεί σε συνδεδεμένη ενίσχυση, γεγονός που θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των πόρων των βοσκοτόπων. Πολύ σημαντική θα είναι η επίπτωση της περιφερειοποίησης, σύμφωνα με το σενάριο Α, στους πόρους των νομών. Η μεταβολή της αξίας των δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης σε επίπεδο νομού στο σενάριο Α σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση (έτους 2011), κυμαίνεται Σε ότι αφορά στις μειώσεις, από 60% έως 4% για 20 νομούς της χώρας. 18 / 34

Που σημαίνει ότι υπάρχουν νομοί που θα απολέσουν σημαντικό μέρος των πόρων τους. Συνήθως αυτοί οι νομοί είναι αυτοί που σήμερα έχουν υψηλή μέση αξία δικαιώματος Σε ότι αφορά στις αυξήσεις οι μεταβολές κυμαίνονται σε μεγάλο εύρος. Που σημαίνει ότι υπάρχουν νομοί που θα βρεθούν ιδιαίτερα κερδισμένοι. Σημαντικές αυξήσεις παρουσιάζονται σε νομούς που έχουν σήμερα πολύ χαμηλή μέση αξία δικαιώματος και παράλληλα έχουν μεγάλες εκτάσεις γης οι οποίες σήμερα δεν ενισχύονται. Στα πλεονεκτήματα του σεναρίου μπορεί να αναφερθεί η απλούστευση του σχεδιασμού, της εφαρμογής και της διαχείρισης. Δεν παύει όμως να αποτελεί ένα ακραίο σενάριο, που επιφέρει σημαντικές ανακατατάξεις. Στα μειονεκτήματα του σεναρίου αυτού περιλαμβάνεται επίσης το γεγονός ότι με την εξίσωση της στήριξης ανά εκτάριο σε εθνικό επίπεδο, δεν λαμβάνεται υπόψη η ανομοιομορφία στη διάρθρωση του αγροτικού μας τομέα, στη σύνθεση των παραγωγικών κλάδων και των υποδομών κάθε περιφέρειας αλλά και στην παραγωγικότητα και αποδοτικότητα μεταξύ των διαφόρων αγροτικών περιοχών της χώρας, ΟΜΑΔΑ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Β Οι πόροι κατανέμονται με βάση την επιλέξιμη έκταση (χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ιστορική κατανομή πόρων σε κάθε περιοχή) και στη συνέχεια γίνεται μεταφορά πόρων από περιφέρεια σε περιφέρεια με σκοπό την εξομάλυνση πιθανών ανισορροπιών. 19 / 34

Σενάριο Β1. Η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο περιφέρειες: Βοσκότοποι Καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Μεταφορά 15% των πόρων από τους βοσκοτόπους στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στο σενάριο αυτό το 60% της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης κατανέμεται στις καλλιέργειες και το υπόλοιπο 40% στους βοσκότοπους. Η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α), υπολογίζεται για τις καλλιεγήσιμες εκτάσεις στα 190 και για τους βοσκοτόπους στα 142. Σενάριο Β2. Η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο περιφέρειες: Βοσκότοποι Καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Μεταφορά 30% των πόρων από τους βοσκοτόπους στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στο σενάριο αυτό, το 66% της αξίας των δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης κατανέμεται στις καλλιεργούμενες εκτάσεις και το υπόλοιπο 34% στους βοσκότοπους. Η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α), υπολογίζεται για τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 213 και για τους βοσκοτόπους στα 117. Σενάριο Β3. Η Ελλάδα χωρίζεται σε τέσσερις περιφέρειες: Ορεινοί Βοσκότοποι Ορεινές Καλλιεργήσιμες εκτάσεις Πεδινοί Βοσκότοποι Πεδινές Καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Μεταφορά πόρων από τους βοσκοτόπους στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, 35% στις ορεινές περιοχές και 25% στις πεδινές περιοχές. Το 49% της αξίας των δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης απευθύνεται στις πεδινές καλλιεργούμενες εκτάσεις, το 19% στις ορεινές καλλιεργούμενες εκτάσεις, το 14% στους πεδινούς βοσκότοπους και το 19% στους ορεινούς βοσκότοπους. Η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α), υπολογίζεται για τις καλλιεργούμενες εκτάσεις (ορεινές και πεδινές) στα 215, για τους ορεινούς βοσκοτόπους στα 108 και για τους πεδινούς στα 125. Το σενάριο αυτό καταλήγει ουσιαστικά σε ένα σχήμα τριών περιφερειών (καλλιέργειες, ορεινοί βοσκότοποι, πεδινοί βοσκότοποι). 20 / 34

Σενάριο Β4. Η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο περιφέρειες: Ορεινές περιοχές Πεδινές περιοχές και με μεταφορά πόρων από τις Πεδινές περιοχές στις Ορεινές περιοχές (5%) Η αξία των νέων δικαιωμάτων βασικής ενίσχυσης που κατανέμονται στις πεδινές περιοχές είναι 53% της συνολικής αξίας των νέων δικαιωμάτων ενώ των αντίστοιχων που κατανέμονται στις ορεινές περιοχές κατανέμονται στο 47%. Η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 ευρώ (Σενάριο Α1), αυξάνεται για τις ορεινές περιοχές στα 178 ευρώ ενώ αντίστοιχα μειώνεται για τις πεδινές περιοχές στα 159 ευρώ. Σενάριο Β5. Η Ελλάδα χωρίζεται σε τέσσερις περιφέρειες: Ορεινές περιοχές (Βοσκότοποι Καλλιεργήσιμες εκτάσεις) και Πεδινές περιοχές (Βοσκότοποι Καλλιεργήσιμες εκτάσεις) και με μεταφορά πόρων από τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις στους βοσκοτόπους (35% των ορεινών καλλιεργήσιμων εκτάσεων στους ορεινούς βοσκοτόπους και 25% των πεδινών καλλιεργήσιμων εκτάσεων στους πεδινούς βοσκοτόπους, αντίστοιχα). Στο σενάριο αυτό, το 28% της αξίας των δικαιωμάτων δίνεται στις πεδινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις, το 9% στις ορεινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις, το 27% στους πεδινούς βοσκότοπους και το 35% στους ορεινούς βοσκότοπους. Η μοναδιαία αξία των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στις πεδινές περιοχές υπολογίζεται στα 125 ευρώ ενώ των βοσκότοπων στις πεδινές περιοχές στα 255 ευρώ. Η μοναδιαία αξία των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στις ορεινές περιοχές υπολογίζεται στα 109 ευρώ ενώ των βοσκότοπων στις ορεινές περιοχές στα 196 ευρώ. ΟΜΑΔΑ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Γ Η κατανομή των ποσών στις περιφέρειες γίνεται με βάση την υφισταμένη σήμερα κατανομή πόρων (σύνδεση με την ιστορική κατανομή πόρων, κατά το έτος 2011). Ο 21 / 34

διαχωρισμός σε περιφέρειες περιγράφεται στα σημεία Γ1 έως Γ6. Σενάριο Γ1. Η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο περιφέρειες: Ορεινές περιοχές Πεδινές περιοχές. Η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α), διαμορφώνεται για τις ορεινές περιοχές στα 121 και για τις πεδινές στα 204. Το 42% της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων κατανέμεται στις ορεινές περιοχές και το 58% στις πεδινές. Σενάριο Γ2. Η Ελλάδα χωρίζεται σε τέσσερις περιφέρειες: Ορεινές περιοχές Βοσκοτόπων Ορεινές περιοχές Καλλιεργήσιμων εκτάσεων Πεδινές περιοχές Βοσκοτόπων Πεδινές περιοχές Καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α), υπολογίζεται για τους ορεινούς βοσκοτόπους στα 151, για τις ορεινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 172, για τους πεδινούς βοσκοτόπους στα 158 και για τις πεδινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 182. Το 41% της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων κατανέμεται στις πεδινές καλλιέργειες, το 15% στις ορεινές καλλιέργειες, το 27% στους ορεινούς βοσκότοπους και το υπόλοιπο 17% στους πεδινούς βοσκότοπους. Σενάριο Γ3. Η Ελλάδα χωρίζεται σε τέσσερις περιφέρειες: Ορεινές περιοχές Βοσκοτόπων Ορεινές περιοχές Καλλιεργήσιμων εκτάσεων Πεδινές περιοχές Βοσκοτόπων Πεδινές περιοχές Καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Μεταφορά αξίας δικαιωμάτων από τους βοσκότοπους στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις (το 25% των πόρων στις πεδινές περιοχές και των 35% των πόρων στις ορεινές περιοχές). Η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α1), υπολογίζεται για τους ορεινούς 22 / 34

βοσκοτόπους στα 99, για τις ορεινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 225, για τους πεδινούς βοσκοτόπους στα 119 και για τις πεδινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 221. Το 50% της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων κατανέμεται στις πεδινές καλλιέργειες, το 20% στις ορεινές καλλιέργειες, το 17% στους ορεινούς βοσκότοπους και το υπόλοιπο 13% στους πεδινούς βοσκότοπους. Σενάριο Γ4. Η Ελλάδα χωρίζεται σε τρεις περιφέρειες, με αγρονομικά κριτήρια: Βοσκότοποι Δενδρώδεις καλλιέργειες Άλλες καλλιέργειες. Η μοναδιαία αξία δικαιώματος, από τα 167 (σενάριο Α), υπολογίζεται για τους βοσκοτόπους στα 154, για τους δενδρώνες 198 και για τις υπόλοιπες καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 170. Το 19% της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων κατανέμεται στις δενδρώδεις καλλιέργειες, το 37% στις αροτραίες καλλιέργειες και το υπόλοιπο 44% στους βοσκότοπους. Σενάριο Γ5. Η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο περιφέρειες με αγρονομικά κριτήρια: Βοσκότοποι Καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Με βάση αυτό το σενάριο, η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α), υπολογίζεται για τους βοσκοτόπους στα 154 και για τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 180. Το 56% της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων κατανέμεται στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις και το υπόλοιπο 44% στους βοσκότοπους. Σενάριο Γ6. Η Ελλάδα χωρίζεται σε δύο περιφέρειες με αγρονομικά κριτήρια: Βοσκότοποι Καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Μεταφορά του 30% της αξίας δικαιωμάτων από τους βοσκότοπους στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. 23 / 34

Με βάση αυτό το σενάριο, η μοναδιαία αξία δικαιώματος από τα 167 (σενάριο Α1), υπολογίζεται για τους βοσκοτόπους στα 108 και για τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις στα 221. Το 69% της συνολικής αξίας των δικαιωμάτων κατανέμεται στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις και το υπόλοιπο 31% στους βοσκότοπους. ΟΜΑΔΑ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Δ Χρησιμοποιείται ως βασικό κριτήριο διαχωρισμού των περιφερειών το σημερινό ύψος ενίσχυσης ανά επιλέξιμο εκτάριο. Σενάριο Δ1. Η Ελλάδα χωρίζεται σε τρεις περιφέρειες, ανάλογα με το μέσο ύψος ενίσχυσης ανά επιλέξιμο εκτάριο ακολουθώντας ως δομική μονάδα την περιφερειακή ενότητα πρώην Νομό. Για την αποφυγή δραστικών μεταβολών ακολουθήθηκε μοντέλο ανάλογο αυτού που χρησιμοποίησε και η Ε. Επιτροπή για την κατανομή των πόρων της ΚΑΠ ανάμεσα στα κράτη μέλη. Η πρώτη περιφέρεια (Π1) αποτελείται από τους νομούς των οποίων το μέσο ύψος ενίσχυσης είναι μικρότερο από το 85% του μέσου όρου της χώρας. Η δεύτερη περιφέρεια (Π2) αποτελείται από τους νομούς των οποίων το μέσο ύψος ενίσχυσης είναι μεταξύ 85% και 115% του μέσου όρου της χώρας. 24 / 34

Η τρίτη περιφέρεια (Π3) αποτελείται από τους νομούς των οποίων το μέσο ύψος ενίσχυσης είναι πάνω από το 115% του μέσου όρου της χώρας. Στην περιφέρεια (Π1) που περιλαμβάνει τους νομούς με χαμηλή μέση ενίσχυση ανά επιλέξιμο εκτάριο γίνεται αύξηση των πόρων έτσι ώστε να καλυφθεί το 30% της διαφοράς από το 90% του μέσου όρου της ενίσχυσης ανά επιλέξιμο εκτάριο στο σύνολο της Ελλάδας. Οι πόροι που απαιτούνται για αυτή την αύξηση θα προέρθουν από ποσοστιαία μείωση των πόρων της περιφέρειας (Π3) που περιλαμβάνει τις Π.Ε. με υψηλή ενίσχυση ανά επιλέξιμο εκτάριο. Στην περιφέρεια Π2 θα διατηρηθεί το σύνολο των πόρων αμετάβλητο, χωρίς να υπάρχουν μεταφορές. Στη συνέχεια γίνεται σύγκριση των πόρων ανά νομό μεταξύ: α) της παρούσας κατάστασης, δηλαδή των πόρων που είναι διαθέσιμοι σήμερα (σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του 2011) για τον 1 ο πυλώνα (ενιαία ενίσχυση), έπειτα από μείωση λόγω των ειδικών καθεστώτων (μικροί αγρότες, νέοι αγρότες, περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα), ώστε οι συγκρίσεις με τη νέα προγραμματική περίοδο να γίνουν σε ίδια βάση, και β) της μελλοντικής κατάστασης, δηλαδή των πόρων που θα είναι διαθέσιμοι το 2014 κατά τον 1 ο χρόνο εφαρμογής της περιφερειοποίησης έπειτα από μείωση λόγω των ειδικών καθεστώτων (μικροί αγρότες, νέοι αγρότες, περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα κλπ) και έπειτα από εφαρμογή της περιφερειοποίησης σύμφωνα με τις παραδοχές του σεναρίου αυτού. Ο τρόπος αυτός έχει επιλεγεί ώστε τα αποτελέσματα να είναι συγκρίσιμα. Με τις παραδοχές του σεναρίου αυτού προκύπτει ότι 22 από τους νομούς εντάσσονται στην Περιφέρεια 1, 12 νομοί εντάσσονται στην Περιφέρεια 2 και 17 νομοί εντάσσονται στην Περιφέρεια 3. Με την μεταφορά κονδυλίων από την Π3 στην Π1, ώστε να καλυφθεί το 30% του 90% της διαφοράς της μέσης τιμής από τον μ.ο της χώρας, απαιτούνται συνολικά να μεταφερθούν 25 / 34

περί τα 49.633.100. Για να προκύψει το ποσό αυτό πρέπει να μειωθεί αναλογικά η αξία των ενισχύσεων της Π3 κατά 4,82%. Συγκρινόμενα με τα ποσά της βασικής ενίσχυσης ανά εκτάριο επιλέξιμης έκτασης όπως προέκυψαν από το σενάριο περιφερειοποίησης μας δίνει την ποσοστιαία διαφορά (για τη βασική ενίσχυση) σε επίπεδο περιφερειακής ενότητας. ΥΨΟΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΑ ΕΚΤΑΡΙΟ ΕΠΙΛΕΞΙΜΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ Σημερινή Μέση Ενίσχυση ανά Εκτάριο Μέση Ενίσχυση ανά Εκτάριο Σεναρίου Δ2 % Μεταβολή Περιφέρεια 1 101,42 26 / 34

115,39 + 13,8 Περιφέρεια 2 166,31 166,31 +0 Περιφέρεια 3 238,47 226,98 4,8 27 / 34

Σενάριο Δ2. Κατανομή πόρων με βάση το μέσο ύψος ενίσχυσης ανά επιλέξιμο εκτάριο καλλιεργειών και ενιαία ενίσχυση στους βοσκοτόπους. Η Ελλάδα ορίζεται σε τέσσερεις περιφέρειες. Την πρώτη περιφέρεια αποτελούν οι εκτάσεις βοσκοτόπων στους οποίους κατανέμεται η ίδια μέση ενίσχυση ανά εκτάριο σε όλη την Ελλάδα. Στις περιφέρειες βοσκοτόπων κατανέμεται η ίδια αναλογία πόρων που ισχύει και σήμερα. Οι άλλες τρεις περιφέρειες αφορούν τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Η Ελλάδα χωρίζεται σε τρεις περιφέρειες ανάλογα με το μέσο ύψος ενίσχυσης ανά εκτάριο καλλιεργούμενης έκτασης. 1. Περιφέρεια με χαμηλή μέση ενίσχυση ανά εκτάριο το 85% του μέσου όρου της χώρας). καλλιεργούμενης γης (μικρότερο από 2. Περιφέρεια με μεσαία μέση ενίσχυση ανά εκτάριο καλλιεργούμενης γης (μεγαλύτερο από το 85% του μέσου όρου της χώρας και μικρότερο του 115%). 3. Περιφέρεια με υψηλή μέση ενίσχυση ανά εκτάριο 115% του μέσου όρου της χώρας). καλλιεργούμενης γης (μεγαλύτερο του Στην συνέχεια γίνεται ανακατανομή των πόρων στις περιφέρειες για να αμβλυνθούν οι έντονες διαφορές σε ότι αφορά στο ύψος ενίσχυσης για τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Οι πόροι της περιφέρειας 1, που περιλαμβάνει τις περιοχές με χαμηλή μέση ενίσχυση ανά εκτάριο καλλιεργούμενης γης, αυξάνονται έτσι ώστε να μην υπάρχει έκταση που να λαμβάνει ενίσχυση μικρότερη του 85% της μέσης ενίσχυσης ανά εκτάριο καλλιεργήσιμης 28 / 34

γης. Οι επιπλέον πόροι που απαιτούνται αφαιρούνται από την περιφέρεια 3, που περιλαμβάνει τις περιοχές με υψηλή μέση ενίσχυση ανά εκτάριο καλλιεργούμενης γης. Η περιφέρεια που περιλαμβάνει τις εκτάσεις με μεσαία μέση ενίσχυση ανά εκτάριο καλλιεργούμενης γης δεν επηρεάζεται. Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η σημερινή μέση ενίσχυση ανά εκτάριο επιλέξιμης γης, στις 4 περιφέρειες του σεναρίου Δ2, σε σύγκριση με την μέση ενίσχυση μετά την εφαρμογή του σεναρίου, καθώς και οι ποσοστιαίες μεταβολές τους. ΥΨΟΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΑ ΕΚΤΑΡΙΟ ΕΠΙΛΕΞΙΜΗΣ ΕΚΤΑΣΗΣ Σημερινή Μέση Ενίσχυση ανά Εκτάριο γης Μέση Ενίσχυση ανά Εκτάριο Γης Σεναρίου Δ2 % Μεταβολή ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ 153,93 29 / 34

153,93 0,0% ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΧΑΜΗΛΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΝΑ ΕΚΤΑΡΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ 112,55 152,35 +35,4% ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΜΕΣΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΝΑ ΕΚΤΑΡΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ 177,45 177,45 0,0% ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΥΨΗΛΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΝΑ ΕΚΤΑΡΙΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ 30 / 34

267,76 217,03 18,9% Δ. ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ / ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εφαρμογή του περιφερειακού μοντέλου ενισχύσεων, στη θέση του ιστορικού, είναι πλέον υποχρεωτική. Το ιστορικό μοντέλο έχει απορριφθεί, καθώς δεν θεωρείται δίκαιο και κοινωνικά αποδεκτό να παρέχεται στήριξη σε κάποιον με βάση ιστορικά δεδομένα μίας μακρινής περιόδου αναφοράς, πολλά από τα οποία μπορεί να μην ισχύουν πλέον. Η περιφερειοποίηση των άμεσων ενισχύσεων της ΚΑΠ είναι μια ευκαιρία για την αναδιανομή και την κατανομή των πόρων με περισσότερο αποτελεσματικά και αναπτυξιακά κριτήρια. Η μετάβαση όμως πρέπει να γίνει με ιδιαίτερη προσοχή γιατί οι επιπτώσεις στους γεωργούς και στις περιφέρειες της χώρας, μπορεί να είναι μεγάλες. Οι αγρότες έχουν ανάγκη από ένα σταθερό πλαίσιο στήριξης που δεν θα ανατρέπει απότομα τα δεδομένα, δυσχεραίνοντας τον προγραμματισμό και τις επενδύσεις στη γεωργία και απειλώντας τη βιωσιμότητα τους. Για το λόγο αυτό θα ήταν προτιμότερη η σταδιακή εφαρμογή της περιφερειοποίησης στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις δυνατότητες που παρέχει ο νέος κανονισμός: περιφερειοποίηση 31 / 34

αρχικά του 40% του δημοσιονομικού μας φακέλου άμεσων ενισχύσεων και πλήρη περιφερειοποίηση του 100% του ποσού το 2019. Για την εφαρμογή ενός μοντέλου περιφερειοποίησης πρέπει καταρχήν να ξεκαθαρισθούν οι στόχοι, όπως: Να ενισχύει την ανταγωνιστικότητα. Να ωθεί στην παραγωγική διαδικασία. Να διατηρεί θέσεις εργασίας στην γεωργία. Να απλοποιεί την διοικητική διαχείριση (με σκοπό την μείωση του διοικητικού κόστους και την ελαχιστοποίηση των δημοσιονομικών διορθώσεων). Να διατηρεί τις μικρές εκμεταλλεύσεις ενισχύοντας την βιωσιμότητα τους. Να εναρμονίζεται στο μέγιστο με τις απαιτήσεις της αγοράς. Να διατηρεί τις εκμεταλλεύσεις στις ορεινές, νησιωτικές περιοχές και στις μειονεκτικές περιοχές. 32 / 34

Να προωθεί την βιώσιμη γεωργία. Να διατηρεί το σημερινό status quo, δηλαδή την κατανομή των πόρων ανά διοικητική/γεωργραφική περιφέρεια, ώστε να μειωθούν όσο το δυνατόν οι ανακατατάξεις. Να ενισχύσει περισσότερο την κτηνοτροφία σε αντιδιαστολή με τις καλλιέργειες ή και το αντίστροφο. Η επιλογή των στόχων και η βαρύτητα που θα δοθεί σε κάθε έναν από αυτούς θα καθορίσει το μοντέλο περιφερειοποίησης στην Ελλάδα. Η ίδια αυτή επιλογή θα μας κατευθύνει στην αξιολόγηση των σεναρίων που μελετήθηκαν ή εκείνων που θα μελετηθούν στη συνέχεια. Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί καταρχήν να λεχθεί ότι, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η εφαρμογή μιας ενιαίας ενίσχυσης για όλη τη χώρα (σενάριο Α) δεν φαίνεται ούτε εφικτή ούτε και σκόπιμη, λόγω της μεγάλης ποικιλομορφίας που υπάρχει ως προς την διάρθρωση του αγροτικού τομέα, την σύνθεση των παραγωγικών μας κλάδων αλλά και την παραγωγικότητα και αποδοτικότητα μεταξύ των διάφορων περιοχών. Η μεταφορά πόρων από τους βοσκότοπους στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, που περιλαμβάνεται σε αρκετά από τα σενάρια που μελετήθηκαν, αιτιολογείται από τη σημαντικά μεγαλύτερη έκταση βοσκοτόπων που θα λαμβάνεται πλέον υπόψη στις άμεσες ενισχύσεις, από το 2013, σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση. Παρά την ανάγκη ενθάρρυνσης της κτηνοτροφίας στην Ελλάδα, ένα υψηλό δικαίωμα ενίσχυσης στις εκτάσεις βοσκοτόπων μπορεί να οδηγήσει σε συγκέντρωση των ενισχύσεων, σε κερδοσκοπικές κινήσεις, σε μη ορθολογικές εξελίξεις στις αξίες γης και ιδιαίτερα των βοσκοτόπων. Σε κάθε περίπτωση, η ένταξη μεγάλων εκτάσεων βοσκοτόπων στις ενισχύσεις, που επιτρέπει η νέα ΚΑΠ, υπαγορεύει ένα ορθολογικό και διαφανές καθεστώς διαχείρισης των βοσκοτόπων από το 2014. 33 / 34

Ο αριθμός των σεναρίων που μελέτησε η Ομάδα Εργασίας προφανώς δεν είναι εξαντλητικός. Τίθενται στην Διακομματική Επιτροπή σαν βάση για συζήτηση. Με βάση τις πρώτες εκτιμήσεις και τις προτάσεις που θα διατυπωθούν, μπορούν να εξεταστούν περαιτέρω τα παραπάνω σενάρια καθώς και επιπλέον σενάρια περιφερειοποίησης. Στα σενάρια αυτά, για την κατανομή των άμεσων ενισχύσεων, μπορούν να ληφθούν υπόψη πρόσθετα κριτήρια, όπως ο τύπος της γεωργίας ανά περιφέρεια, που υπάρχει ή που θέλουμε να προωθήσουμε, οι κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά (π.χ. το γεωργικό εισόδημα της περιφέρειας και η απόκλισή του από το μέσο εισόδημα του συνόλου της οικονομίας, το αγροτικό δυναμικό της ως ποσοστό του συνολικού εργατικού δυναμικού της περιφέρειας και της χώρας). 34 / 34