Α' ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΦΡΟΔΙΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΕΡΜΑΤΙΚΩΝ ΝΟΣΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ "Ανδρέας Συγγρός" Μελάνωμα: Πληθυσμιακός έλεγχος και δευτερογενής πρόληψη ΜΑΡΙΑ ΚΩΣΤΑΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ Μονάδα Σπίλων και Μελανώματος
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το μελάνωμα προσβάλλει συχνότερα άτομα νεαρής και μέσης ηλικίας σε σχέση με άλλους καρκίνους Περίπου το 60% των μελανωμάτων εμφανίζεται σε άτομα < 65 ετών Horner MJ National Cancer Institute 2009 Συνεχώς αυξανόμενη επίπτωση του μελανώματος
Παρά τη βελτίωση στην επιβίωση, η θνησιμότητα και η νοσηρότητα εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό πρόβλημα Berwick M. Dermatologic Clinics 2009;27:205-214 Η διάγνωση σε πρώιμα στάδια σχετίζεται με καλύτερη πρόγνωση Markovic SN. Mayo Clin Proc 2007;82:364-380 Οι στρατηγικές για τη μείωση της θνησιμότητας θα πρέπει να εστιάζονται στην πρώιμη διάγνωση όγκων Rhodes AR. Dermatol Ther 2006;19:50-69 Μεγάλο βάρος θα πρέπει να δίδεται στους ασθενείς υψηλού κινδύνου Geller AC. J Am Acad Dermatol 2007;57:555-572
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Ασθενείς υψηλού κινδύνου Ατομικό ιστορικό μελανώματος Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος Ατομικό ιστορικό άλλου είδους δερματικού καρκίνου Ασθενείς με πολλαπλούς ή δυσπλαστικούς σπίλους Λόγω της σχετικά εύκολης αναγνώρισης του μελανώματος και των υψηλών ποσοστών ίασης σε πρώιμα στάδια η δευτερογενής πρόληψη μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη μείωση της θνησιμότητας Geller AC. J Am Acad Dermatol 2007;57:555-572
ΠΡΟΛΗΨΗ ΜΕΛΑΝΩΜΑΤΟΣ Πρωτογενής πρόληψη Μείωση της συχνότητας της νόσου μέσω αλλαγής συμπεριφοράς (έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες) Δευτερογενής πρόληψη Μείωση της θνησιμότητας από τη νόσο μέσω πρώιμης διάγνωσης και θεραπείας
ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει: Τον προσυμπτωματικό έλεγχο και την εξέταση του δέρματος από τον κλινικό ιατρό Την εξέταση του δέρματος από τον ίδιο τον ασθενή (αυτοεξέταση) Pollitt RA. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2009;18:3018-3023 Kovalyshin I. Arch Dermatol 2011;147:1269-1275
ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Πληθυσμιακός έλεγχος Εθελοντικός έλεγχος πληθυσμού Έλεγχος ομάδων υψηλού κινδύνου
ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Τα μελανώματα που ανιχνεύονται από τους ιατρούς μέσω της εξέτασης ρουτίνας των ασθενών ή του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι λεπτότερα σε σχέση με αυτά που ανιχνεύονται από τους ίδιους τους ασθενείς. Ωστόσο δεν είναι ξεκάθαρη η επίδραση στην επιβίωση Geller AC. Cancer 2009;115:1318-1327
Πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου στη Γερμανία: ισχυρές ενδείξεις ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα της νόσου Katalinic A. Cancer 2012;118:5395-5402
ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Συμβάλλει στη μείωση της νοσηρότητας με τη διάγνωση μελανωμάτων σε αρχικό στάδιο Όρια εκτομής όγκου Βιοψία φρουρού λεμφαδένα-λεμφαδενεκτομή Απομακρυσμένες μεταστάσεις
ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Προάγει την εκπαίδευση ασθενών για τους παράγοντες κινδύνου του καρκίνου του δέρματος Μείωση κόστους Ταυτοποίηση μελών οικογενειών υψηλού κινδύνου
ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (Θεωρητικό μοντέλο) Ασθενείς > 50 ετών: Έλεγχος απο κλινικό ιατρό (Θα πρέπει να περιλαμβάνει εκπαίδευση για αυτοεξέταση) Ύποπτη βλάβη: παραπομπή σε δερματολόγο Χωρίς ύποπτη βλάβη, χωρίς παράγοντες κινδύνου: stop Χωρίς ύποπτη βλάβη, με παράγοντα κινδύνου Πληθυσμός υψηλού κινδύνου: Έλεγχος καθε 1-2 χρονια απο δερματολόγο (Θα πρέπει να περιλαμβάνει εκπαίδευση για αυτοεξέταση) Mitchell KJ. J Am Acad Dermatol 2013;68:e169-175
ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (Θεωρητικό μοντέλο) Βλάβη που παρατηρείται κατα την αυτοεξέταση, στο μεσοδιάστημα της εξέτασης απο τον κλινικό ιατρό Ο ασθενης επισκέπτεται τον κλινικό ιατρό εκτός εάν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδυνου όποτε εξετάζεται απο δερματολόγο και εάν κριθεί απαραίτητο πραγματοποιείται βιοψια. Mitchell KJ. J Am Acad Dermatol 2013;68:e169-175
ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Euromelanoma ( www.euromelanoma.org) Ενημέρωση για τον καρκίνο του δέρματος (πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση, θεραπεία) Ετήσια εκστρατεία με δωρεάν εξέταση του δέρματος (πανευρωπαϊκή ημέρα μελανώματος) Συμμετοχή 26 ευρωπαϊκών κρατών
ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Προσέρχεται μικρός αριθμός ατόμων Διάγνωση λεπτών μελανωμάτων αλλά σε μικρό ποσοστό ασθενών Αναγνώριση ατόμων με παράγοντες κινδύνου Αυξημένη ενημέρωση πληθυσμού μέσω ΜΜΕ Ενθάρρυνση αυτοεξέτασης και περιοδικού ελέγχου σπίλων από ιατρό
ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΜΑΔΩΝ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Στοχεύει στα άτομα με μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου Βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και την αποδοχή της μεθόδου από την κοινή γνώμη Καλύτερη αναλογία κόστους/όφελους από τον ευρύτερο πληθυσμιακό έλεγχο
ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΕΡΜΑΤΟΣΚΟΠΗΣΗ Διακρίνονται μικρές δερματοσκοπικές διαφορές με παθολογική σημασία Ένα σημαντικό ποσοστό μελανωμάτων σε ασθενείς με δυσπλαστικούς σπίλους διαγιγνώσκονται με ψηφιακή δερματοσκόπηση Haenssle Eur J Cancer Prev 2004
ΟΛΙΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Διάγνωση λεπτών μελανωμάτων χωρίς τα τυπικά μορφολογικά κριτήρια ABCD του μελανώματος Αυτοεξέταση των ασθενών με βάση τις φωτογραφίες
ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ Περίπου το 75% των μελανωμάτων εντοπίζεται από τον ίδιο τον ασθενή ή τους οικείους του. Carli P. Arch Dermatol 2003;139:607-612 Τα προγράμματα εκπαίδευσης για την πρώιμη διάγνωση του μελανώματος με την αυτοεξέταση αποδεικνύονται επιτυχή τόσο για το γενικό πληθυσμό όσο και για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου.
ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ Οι ασθενείς που πραγματοποιούν αυτοεξέταση παρουσιάζουν μελανώματα σε πιο αρχικό στάδιο και χαμηλότερη θνησιμότητα Carli P. Arch Dermatol 2003;139:607-612 Οι περισσότεροι διεθνείς οργανισμοί προτείνουν στους ασθενείς με μελάνωμα τη μηνιαία αυτοεξέταση Coit DG. J Natl Compr Canc Netw 2012;10:366-400 Η τακτική αυτοεξέταση προτείνεται από τους διεθνείς οργανισμούς και για το γενικό πληθυσμό. National Cancer Institute: What you need to know about melanoma and other skin cancers. Rockville,MD;2010
Ωστόσο οι περισσότεροι ασθενείς με ιστορικό μελανώματος δεν πραγματοποιούν συστηματικά αυτοεξέταση Mujurndar UJ. Psychooncology 2009;18:1106-1115
ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ Η αυτοεξέταση φαίνεται να εξαρτάται από: Ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό δερματικού καρκίνου Δημογραφικά στοιχεία (θηλυκό φύλο, υψηλό επίπεδο μόρφωσης) Ψυχοκοινωνικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες Α. Αυτοπεποίθηση για τη διενέργεια αποτελεσματικής αυτοεξέτασης Β. Άγχος για την ανεύρεση μελανώματος Γ. Εκπαίδευση από δερματολόγο Robinson JK. Cancer 2002;95:135-146
e-health tools Απευθύνονται σε: Κλινικούς ιατρούς Φοιτητές Ασθενείς
e-health tools Πλεονεκτήματα : Ευρεία διάθεση Χαμηλό κόστος Εξαρτώμενα από τον ασθενή Χρήση εκτός κλινικής Συχνά προσωποποιημένα και interactive Tyagi A. J Skin Cancer 2012:
e-health tools Επιφυλάξεις: Κατανόηση ιατρικής διάγνωσης Επιρροή επίσκεψης στον ιατρό Αποτελεσματικότητα Ακρίβεια Tyagi A. J Skin Cancer 2012:
e-health tools Mobile teledermoscopy Αλγοριθμική ανάλυση χαρακτηριστικών Ενημερωτικά βίντεο Πληροφορίες για τη διενέργεια αυτοεξετασης Interactive διδακτικές εφαρμογές Χαρτογράφηση σπίλων Tyagi A. J Skin Cancer 2012:
e-health tools My Skin Check (www.myskincheck.gr) Ευαισθητοποίηση για τον καρκίνο δέρματος Αναγνώριση υπόπτων βλαβών Προτροπή για εξέταση απο δερματολόγο
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Δεν υπάρχει ομοφωνία για το εάν ο πληθυσμιακός έλεγχος είναι αποδοτικός Οι εκστρατείες πρόληψης με τον εθελοντικό έλεγχο του πληθυσμού ανιχνεύουν μικρό αριθμό μελανωμάτων αλλά έχουν μεγάλη ενημερωτική αξία Αποδοτική φαίνεται να είναι η εξέταση ομάδων υψηλού κινδύνου
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ιδιαίτερα αποδοτική θεωρείται η αυτοεξέταση Σημαντική θέση στην πρόληψη του μελανώματος λαμβάνουν τα e-health tools
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ