Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στη Λογιστική & Χρηματοοικονομική Master of Science (MSc) in Accounting and Finance ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ Λογιστική Θεωρία και Έρευνα Ερωτηματολόγια & Συνεντεύξεις Ποσοτική Έρευνα Βασικό χαρακτηριστικό η μέτρηση Συχνά χρησιμοποιούνται στατιστικά τεστ για να ανιχνεύσουν ή να επαληθεύσουν τάσεις Ο σκοπός είναι να ληφθούν σαφή και ακριβή αποτελέσματα, που να αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα Το ερωτηματολόγιο είναι από τα πιο δημοφιλή εργαλεία της ποσοτικής έρευνας 1
Ερωτηματολόγια Σχεδιασμός ερωτηματολογίου Εξαρτάται από τους σκοπούς της έρευνας και τον τρόπο συλλογής των δεδομένων Υπάρχουν προγράμματα λογισμικού που βοηθούν στην ανάπτυξη και διανομή ερωτηματολογίων με προφανή πλεονεκτήματα (ευκολία, ταχύτητα, φιλικότητα, ευελιξία) 2
Βήματα στην έρευνα με ερωτηματολόγια Προσδιορισμός του προβλήματος/ θέμα της έρευνας Μελέτη και χρήση προηγουμένων ερευνών στο θέμα Προσδιορισμός των ερευνητικών ερωτημάτων / στόχων Ορισμός του πληθυσμού της έρευνας καθώς και του μεγέθους του δείγματος Επιλογή της μορφής των ερωτήσεων Κατασκευή και δοκιμή ενός πιλοτικού ερωτηματολογίου Προετοιμασία της συνοδευτικής επιστολής (περίληψη της έρευνας, ημερομηνίες, εγγύηση ανωνυμίας) Επιστολές υπενθύμισης σε όσους δεν συμπληρώσαν το ερωτηματολόγιο Έρευνα με ερωτηματολόγια Ταχυδρομείο Διαδίκτυο Ερωτηματολόγια Ομάδα E-mail Συνέντευξη 3
Πλεονεκτήματα ερωτηματολογίων Ευρεία κάλυψη (τοπική, εθνική, διεθνής) Ειλικρινείς και ανώνυμες απαντήσεις Χαμηλό σχετικά κόστος σε σχέση με τα μεγέθη των πληθυσμών που καλύπτει Λιγότερο χρονοβόρα διαδικασία Συμπληρώνονται σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή Εύκολα να απαντηθούν (τυποποιημένες κλειστές απαντήσεις) Πολύ καλά για ευαίσθητες ή προσωπικές ερωτήσεις Γνήσια πρωτογενή δεδομένα Μειονεκτήματα ερωτηματολογίων Δεν υπάρχουν διευκρινήσεις για διφορούμενες ερωτήσεις Ανεπαρκή κίνητρα για συμπλήρωση Φτωχά διατυπωμένες ή κατευθυνόμενες ερωτήσεις Μη ελκυστικό στυλ και μορφοποίηση Χαμηλό ποσοστό απαντήσεων Ανακριβείς απαντήσεις χωρίς επαλήθευση Περιορισμένες τυποποιημένες απαντήσεις Δεν αποκαλύπτονται οι αιτίες των σχέσεων, συμπεριφορών, πεποιθήσεων ή ενεργειών 4
Μορφές ερωτήσεων Δημογραφικές (demographical): ηλικία, φύλο, εκπαίδευση, εμπειρία (συχνά χρησιμοποιούνται για να αποκαλύψουν τη σχέση του ερωτώμενου με το θέμα) Πληροφοριακές (informative): τι γνωρίζουν οι ερωτώμενοι σχετικά με ένα θέμα (π.χ. από πού ενημερωθήκατε για την ύπαρξη του μεταπτυχιακού προγράμματος;) Συμπεριφορικές/ απόψεις (attitudinal/opinion): για την απόκτηση πληροφοριών για τις αντιλήψεις, συναισθήματα και αξίες (π.χ. συμφωνείτε ότι οι πρακτικές των λογιστών είναι έντιμες;) Αυτοαντίληψης (sefl-perception): επιτρέπει στα υποκείμενα να συγκρίνουν τις ιδέες και τις ενέργειες τους με αυτές άλλων (πόσο συμμετοχική/ος είστε στα κοινά;) Μορφές ερωτήσεων Δραστικές / ενέργειας (standard of action): πώς οι ερωτώμενοι θα αντιδράσουν σε μία κατάσταση (θα συνεχίσετε τις σπουδές σας μετά το πανεπιστήμιο;) Προβολικές ερωτήσεις (projective questions): επιτρέπουν στους ερωτώμενους να απαντήσουν έμμεσα εκφράζοντας τα συναισθήματά, τις συμπεριφορές και τις αντιλήψεις τους (προτιμούν οι περισσότεροι φοιτητές/τριες τις προφορικές ή τις γραπτές εξετάσεις;) 5
Είδη ερωτήσεων ως προς τη μορφή Ερωτήσεις Ανοιχτού τύπου Κλειστού τύπου Πολλαπλής Επιλογής Διχοτομικές Ερωτήσεις Κλίμακα Βαθμολογίας Κλίμακες απαντήσεων Κλίμακα Likert (Likert-type scale): σε κάθε απάντηση έχει δοθεί μία αριθμητική κατάταξη. Οι απαντήσεις αυτές εκφράζουν το μέγεθος συμφωνίας ή διαφωνίας σε μια ορισμένη δήλωση. Σχεδιασμένες για να δείχνουν μια διαφοροποίηση μεταξύ απόψεων των ερωτηθέντων. Π.χ.. Πόσο σημαντικό είναι... (πολύ σημαντικό, σημαντικό...) Πόσο επαρκής είναι... (επαρκής.....ανεπαρκής) Πόσο συχνά εσείς... (συχνά... σπάνια) 6
Δομημένες και μη δομημένες ερωτήσεις Μη δομημένες ερωτήσεις: επιτρέπουν στους ερωτώμενους να απαντήσουν ελεύθερα χωρίς να έχουν να επιλέξουν μέσα από μία σειρά προκαθορισμένων απαντήσεων (ερωτήσεις ανοικτού τύπου) Χρήσιμες για διερευνητικές έρευνες όπου διάφορες διαστάσεις και πτυχές ενός προβλήματος εξετάζονται. Οι απαντήσεις είναι δύσκολες στην επεξεργασία και στην ανάλυσή τους (π.χ. ποια μέτρα θα πρέπει να ληφθούν για να βελτιωθεί το εθνικό σύστημα υγείας;) Δομημένες και μη δομημένες ερωτήσεις Δομημένες ερωτήσεις: παρέχουν μία σειρά προκαθορισμένων απαντήσεων. Δίτιμες (dichotomous): Ναι/Όχι, Αλήθεια/Ψέμα, Πολλαπλών επιλογών (multiple choice): π.χ. πόσο ικανοποιημένος είστε από την τράπεζά σας (πολύ, μέτρια, καθόλου), πόσες ώρες ασκείστε την εβδομάδα (0 2, 3 5, περισσότερες) Ροής (contingency): απόφαση για το εάν ο ερωτώμενος θα πρέπει να απαντήσει σε μία επόμενη ερώτηση. Π.χ. έχετε υπηρετήσει στο στρατό ξηράς; (εάν ναι απαντήστε τις ερωτήσεις 10 15) 7
Χάρτης Ερωτηματολογίου Κάθε ερώτηση σχετίζεται σε ένα ερευνητικό ερώτημα. Καμία ερώτηση δεν μπαίνει για να μεγαλώσει το ερωτηματολόγιο Ερευνητικό Ερώτημα 1 Ερώτηση 2 Ερώτηση 3 Ερευνητικό Ερώτημα 2 Ερώτηση 5 Ερώτηση 7 Ερώτηση 8 Ερευνητικό Ερώτημα n Ερώτηση 12 Ερώτηση 13β Συνεντεύξεις 8
Ποιοτική μέθοδος Ο ερευνητής που ακολουθεί ποιοτική μέθοδο παρατηρεί, παίρνει συνεντεύξεις, κρατά σημειώσεις, περιγράφει και ερμηνεύει τα φαινόμενα όπως ακριβώς έχουν. Όταν ο ερευνητής εργάζεται πάνω στο πεδίο που μελετά, είναι πάντα ενεργός, γιατί οι ποιοτικές μέθοδοι απαιτούν να γίνεται χρήση όλων εκείνων των στοιχείων, που ο ερευνητής συναντά: σχόλια από όσους σχετίζονται με το αντικείμενο, κάτι που ο ίδιος παρατηρεί, ακόμα και τον τρόπο που τα υποκείμενα κάθονται ή συνομιλούν (Παρασκευοπούλου Κόλια, 2008) Συνεντεύξεις Η ποιοτική έρευνα με τη χρήση συνέντευξης επιδιώκει να περιγράψει τις έννοιες των κεντρικών ζητημάτων που υπάρχουν στον κόσμο της ζωής των υποκειμένων Το πιο προφανές μέσο για να βρείτε πληροφορίες για ένα θέμα είναι να ρωτήσετε κάποιον που είναι σε θέση να βοηθήσει. Το κύριο έργο σε μία συνέντευξη είναι να κατανοήσουμε το νόημα των λεχθέντων από τους ερωτώμενους 9
Λόγοι χρήσης της συνέντευξης Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τη χρήση της συνέντευξης ως εργαλείο συλλογής: Υπάρχει ανάγκη για την απόκτηση προσωπικών δεδομένων/ εμπειριών Ύπαρξη ευκαιρίας για εμβάθυνση σε ερωτήματα Όταν δεν είναι εφικτό να διεξαχθεί ποσοτική έρευνα Όταν οι ερωτηθέντες δεν μιλούν άπταιστα την μητρική γλώσσα της χώρας, ή όταν έχουν δυσκολίες με γραπτή γλώσσα Aμεσότητα Τύποι συνεντεύξεων Πλήρως δομημένες συνεντεύξεις: Έχει προκαθορισμένες ερωτήσεις με συγκεκριμένη διατύπωση, συνήθως σε συγκεκριμένη σειρά. Η χρήση κυρίως ανοικτού τύπου ερωτήσεων είναι η μόνη ουσιώδης διαφοροποίηση από ένα ερωτηματολόγιο συνέντευξης (interview-based). Ημι δομημένες συνεντεύξεις: έχει προκαθορισμένες ερωτήσεις, η σειρά των οποίων όμως εξαρτάται από την κρίση του ερευνητή. Μπορεί να μεταβληθεί η διατύπωση και να δοθούν επεξηγήσεις. Εάν ορισμένες ερωτήσεις κριθούν ως μη πρέπουσες για τον συγκεκριμένο συνεντευξιαζόμενο μπορούν να παραληφθούν, ή να προστεθούν άλλες. Ελεύθερες (μη δομημένες) συνεντεύξεις: Ο ερευνητής έχει μία καλή γνώση του αντικειμένου της συνέντευξης και αφήνει τον συνεντευξιαζόμενο να αναπτυχθεί ελεύθερα πάνω στο θέμα. 10
Τύπος ερωτήσεων για συνεντεύξεις Υπάρχει μία αναρίθμητη γκάμα ερωτήσεων που μπορούν να αποκτηθούν μέσω της συνέντευξης. Συνήθως αφορούν σε θέματα που σχετίζονται με το συνεντευξιαζόμενο: Συμπεριφορά και εμπειρία Απόψεις και αντιλήψεις Συναισθήματα Γνώσεις Καταγραφή αισθήσεων και μη λεκτικών περιγραφών Ιστορικά και δημογραφικά στοιχεία Στάδια έρευνας με συνέντευξη Καθορισμός ερευνητικού προβλήματος ή ερευνητικής περιοχής ενδιαφέροντος Σχεδιασμός έρευνας (γενικός στόχος έρευνας, ερευνητικά ερωτήματα, επιλογή μεθοδολογίας και μεθοδολογικού εργαλείου, ομάδα στόχος, οδηγός συνέντευξης) Διεξαγωγή συνεντεύξεων Απομαγνητοφώνηση Ανάλυση δεδομένων Καταγραφή συμπερασμάτων, προοπτικές συνέχειας και περιορισμοί της έρευνας Επιβεβαίωση έλεγχος της αξίας των στοιχείων που προέκυψαν από την ανάλυση Κοινοποίηση κοινοποίηση των ευρημάτων της μελέτης στηριζόμενη σε επιστημονικά κριτήρια. 11
Πηγές Βαδάση Χ. & Μ. Μπεκιάρης, 2013, Στάδια διπλωματικής εργασίας. Παρασκευοπούλου Κόλια, 2008. Open Education -The Journal for Open and Distance Education and Educational Technology Volume 4, Number 1, Open Education ISSN: 1791-9312 Smith, M. (2003) Research Methods in Accounting. SAGE Publications. QmLab, 2014, Μέθοδοι Ποσοτικής Έρευνας στις Οικονομικές και Διοικητικές Επιστήμες, Πανεπιστήμιο Αιγαίου. 12