Ο πόλορ ηηρ σπημαηοοικονομικήρ αγοπάρ ζηην οικονομική ανάπηςξη

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο Θέκα πηπρηαθήο εξγαζίαο Ο πόλορ ηηρ σπημαηοοικονομικήρ αγοπάρ ζηην οικονομική ανάπηςξη Τπνβιεζείζα ζηε Καθηγήηπια Γπιηζάκη Υάιδυ Απφ ην πνπδαζηή ΒΑΙΛΔΙΑΓΗ ΠΑΝΑΓΙΩΣΗ (Νίςα, 68100 Αιεμαλδξνχπνιε) Καβάια 2008

Πεπιεσόμενα ειίδα Πεξηερφκελα.2 Πξφινγνο.5 Δηζαγσγή.6 Κεθάλαιο 1. ΑΝΑΠΣΤΞΗ...7 1.1 Ο φξνο «αλάπηπμε»...7 1.2 Οη ζεσξίεο ηεο «αλάπηπμεο»...8 1.3 Απφ ηε ζεσξία ζηελ πξάμε 9 1.4 Ο λένο νξηζκφο 11 1.5 Ο Γείθηε ηνπ Α.Δ.Π.16 1.6 Ο Γείθηεο ηεο Αλζξψπηλεο Αλάπηπμεο...17 Κεθάλαιο 2. Η ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΠΑΝΑΣΑΗ.19 2.1 Ζ αλάγθε ξεπζηφηεηαο 19 2.2 Ζ ρξεκαηννηθνλνκηθή Γηακεζνιάβεζε..20 2.3 Ο ξφινο ηνπ θξάηνπο...22 2.4 Σα βαζηθά ζηάδηα ηεο αλάπηπμεο 23 2.5 πζρεηίζεηο..25 2.6 Οη παιηλδξνκήζεηο ηχπνπ Barro..26 2

Κεθάλαιο 3. Ο ΟΡΙΜΟ ΣΗ ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΓΟΡΑ...29 3.1 Ζ ρξεκαηννηθνλνκηθή Αγνξά..29 3.2 Ο ιφγνο χπαξμεο ηεο Αγνξάο..30 3.3 Υξεκαηηζηήξην: Απφ ηελ Ακβέξζα ζην NASDAQ.31 3.4 Σν Υξεκαηηζηήξην ζηελ Διιάδα.32 3.5 Οη ρξεκαηηζηεξηαθνί Γείθηεο..33 3.5.1 Οη ειιεληθνί Γείθηεο.34 3.6 Παξάγνληεο επηξξνήο ηεο πνξείαο ελφο ρξεκαηηζηεξίνπ 35 3.6.1 Σν χςνο ησλ επηηνθίσλ.37 3.7 Σν θξαρ (Crash)...38 3.7.1 Μεγάιε Αλέρεηα: Σν «Μαχξν 29»..39 3.7.2 Ζ «Μαχξε Γεπηέξα» 41 3.7.3 Φαηλφκελν «Σεθίια».43 3.7.4 «Σίγξεηο» ζε λεπξηθή θξίζε..43 3.8 Σν ειιεληθφ θξαρ 45 3.9 Δπηπηψζεηο ζηελ αλάπηπμε..46 3

Κεθάλαιο 4. Η ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ...51 4.1 Ο ξπζκφο αλάπηπμεο θαη νη επελδχζεηο...51 4.2 Σα εκπφδηα ηεο αλάπηπμεο...55 4.2.1 Ο πιεζσξηζκφο.55 4.2.2 Σν Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ..56 4.2.3 Αλεξγία.58 4.2.4 Σν δεκφζην Υξένο 60 Κεθάλαιο 5. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 62 Πίλαθαο πληκήζεσλ.64 Καηάινγνο δηαγξακκάησλ θαη ζηαηηζηηθψλ πηλάθσλ 65 Καηάινγνο βηβιηνγξαθίαο.67 4

Ππόλογορ Ζ επνρή πνπ δνχκε ραξαθηεξίδεηαη απφ ηα ηερλνινγηθά άικαηα πνπ θάλεη. Δίλαη ε επνρή φπνπ νη πιεξνθνξίεο ηξέρνπλ θαη φπνηνο ηηο επεμεξγάδεηαη πξψηνο έρεη ην πάλσ ρέξη. Μηα ηέηνηα εμέιημε είλαη πξντφλ ηεο αλάπηπμεο. Μέζα ζην πέξαζκα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ νη πιένλ αλεπηπγκέλεο ρψξεο έρνπλ αλεβάζεη ξπζκνχο αλάπηπμεο κε ηηο ρψξεο πνπ αθνινπζνχλ, ηηο ιεγφκελεο αλαπηπζζφκελεο, λα αθνινπζνχλ θαηά πφδαο. Αξσγφο ζε φιε απηή ηε δηαξθή πνξεία είλαη ε ρξεκαηννηθνλνκηθή αγνξά. Ζ αγνξά εμειίρζεθε απφ ηελ πξψηε ηεο εκθάληζε, έδεζε αξθεηέο πεξηπέηεηεο αιιά πιένλ ζπλερίδεη απηφεηε βνεζψληαο ζηελ πξνζθνξά θαη ζηε δήηεζε ησλ επελδπηψλ θαη ησλ θεθαιαίσλ. Σν αληηθείκελν ινηπφλ απηήο ηεο πηπρηαθήο είλαη λα εμεηάζεη ηηο επηξξνέο θαη ηηο επηδξάζεηο πνπ αζθνχληαη κεηαμχ ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο αγνξάο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, αθνχ πξψηα αλαιπζνχλ νη ηδηαηηεξφηεηεο θαη ε πνξεία ηνπ θάζε φξνπ. 5

Διζαγυγή O ζθνπφο απηήο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο είλαη λα εμεηαζηνχλ νη ζρέζεηο θαη νη επηξξνέο κεηαμχ ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο αγνξάο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. ηε πξψηε ελφηεηα ζα εξκελεχζνπκε ηνλ φξν «αλάπηπμε» ζην πέξαζκα ησλ δεθαεηηψλ. Θα δνχκε ηηο ζρνιέο πνπ αλέπηπμαλ ην ζεσξεηηθφ ζθέινο ηεο αλάπηπμεο θαζψο θαη ηνπο δείθηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχκε γηα λα ηελ θαηαλνήζνπκε θαη λα βγάινπκε ζπκπεξάζκαηα, ζηηο δηάθνξεο έξεπλεο θαη ηνπο πίλαθεο. ην δεχηεξν θεθάιαην ζα αζρνιεζνχκε κε ηνπο δηακεζνιαβεηέο, θαη ηελ εμέιημε απηψλ, θαζψο επίζεο θαη κε ηα βαζηθά ζηάδηα ηεο αλάπηπμεο κηαο νηθνλνκίαο. ηε ηξίηε ζα αλαθεξζνχκε ζηνλ φξν «ρξεκαηννηθνλνκηθή αγνξά», πνπ νπζηαζηηθά πξφθεηηαη γηα ην ρξεκαηηζηήξην. Θα δνχκε ην ειιεληθφ ρξεκαηηζηήξην θαη ζα παξαθνινπζήζνπκε ην θαηλφκελν θξαρ. Σέινο, ζηελ ηέηαξηε ελφηεηα, ζα δνχκε ηελ αλάπηπμε πνπ έρεη παξνπζηάζεη ε ρψξα καο ηελ ηειεπηαία 10εηία, θαζψο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ δελ έρνπλ αθφκα επηιπζεί θαη ρξεηάδνληαη ηδηαίηεξε πξνζνρή. 6

1. ΑΝΑΠΣΤΞΗ 1.1 Ο όπορ «ανάπηςξη» Δηπκνινγηθά ε ιέμε αλάπηπμε είλαη ζχλζεηε απφ ην αλά- θαη ην ξήκα πηχζζσ(δηπιψλσ) θαη αλαθέξεηαη ζην μεδίπισκα, ην άλνηγκα. Ο φξνο αλάπηπμε έρεη ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα πεξηγξάςεη ηε πξφνδν ή ην κεγάισκα: - ελφο κεγέζνπο (ηαρχηεηα, παξαγσγή, πνηφηεηα) - ηελ εμέιημε θπζηθψλ θαηλνκέλσλ (αλάπηπμε δέληξνπ, δάζνπο ε ηνπ ζχκπαληνο) - ηελ πνξεία πξνο ηελ νινθιήξσζε αλζξψπηλσλ ελεξγεηψλ ( ε αλάπηπμε ησλ παηδηψλ, πξνθνξηθή ή γξαπηή αλάπηπμε ελφο ζέκαηνο, ε αλάπηπμε ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ) - θαη γεληθά ηελ εμέιημε θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ φπσο ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Καηά ζπλέπεηα ν φξνο νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζα πξέπεη λα αλαθέξεηαη ζην μεδίπισκα ησλ νηθνλνκηθψλ δπλαηνηήησλ κηαο θνηλσλίαο, δειαδή ζ έλα θνηλσληθφ θαηλφκελν πνπ δηελεξγείηαη απφ αλζξψπνπο κέζα ζ έλα θνηλσληθφ ζρεκαηηζκφ. Καηά ζπλέπεηα ε δηεξεχλεζε ηνπ πξνυπνζέηεη ηε γλψζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ αλζξψπνπ σο ελεξγνχκελν θαη ηεο θνηλσλίαο κέζα ζηελ νπνία ελεξγεί.(ρέππαο,1991) Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε είλαη έλα θαηλφκελν πνπ απαζρνιεί ηνλ άλζξσπν απφ ηελ αξρή ηεο ηζηνξίαο ηνπ. Θεσξεηηθά φκσο αλαπηχρζεθε κφιηο ηνλ 18 ν αηψλα. 7

1.2 Οι θευπίερ ηηρ «ανάπηςξηρ» Τπήξμαλ δχν νηθνλνκηθέο ζεσξίεο : ε λενθιαζηθή θαη ε καξμηζηηθή. 1.2.1 Η νεοκλαζική θευπία χκθσλα κε ηε πξψηε, παηξηάξρεο ηεο νπνίαο είλαη ν κεγάινο δηαλνεηήο A.Smith, ε θπζηθή πξνζπάζεηα θάζε αηφκνπ λα θαιπηεξεχζεη ηε θαηάζηαζή ηνπ, φηαλ δηαπξαγκαηεχεηαη κε ειεπζέξηα θαη αζθάιεηα, είλαη κία ηφζν ηζρπξή αξρή, πνπ απφ κφλε ηεο θαη ρσξίο νπνηαδήπνηε βνήζεηα είλαη ηθαλή φρη κφλν λα νδεγήζεη ηε θνηλσλία ζην πινχην θαη ηελ επεκεξία, αιιά λα ππεξπεδήζεη εθαηνληάδεο άζρεηα εκπφδηα, κε ηα νπνία πνιχ ζπρλά επηβαξχλεη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο ε κσξία ησλ αλζξψπηλσλ λφκσλ. ε απηά ηα πιαίζηα θάζε άηνκν θαηαβάιεη ζπλερψο πξνζπάζεηεο λα βξεη ηε πην πξνζνδνθφξα απαζρφιεζε γηα νπνηνδήπνηε θεθάιαην δηαζέηεη. Απηφ πνπ έρεη ππφςε ηνπ είλαη ην δηθφ ηνπ φθεινο θαη φρη απηφ ηεο θνηλσλίαο. (Ρέππαο, 1991) Πξψηηζηνο ζθνπφο ινηπφλ ηνπ αλζξψπνπ είλαη ε κεγηζηνπνίεζε ηεο αηνκηθήο επραξίζηεζεο κέζσ ηεο θαηαλάισζεο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζε απεξηφξηζηε πνηθηιία, φπσο θαη νη αλάγθεο ηνπ. Σαπηφρξνλα φκσο επηδηψθεη θαη ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ πφλνπ θαη ηεο δπζαξέζθεηαο, δειαδή ηεο δνπιεηάο. Απηή αθξηβψο ηελ αξρή δηαπλέεη φιε ε ζεσξεία ηεο θιαζηθήο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο : Μεγηζηνπνίεζε ηνπ θέξδνπο θαη ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο. Μεγηζηνπνίεζε ηεο ρξεζηκφηεηαο θαη ειαρηζηνπνίεζε ηεο δπζαξέζθεηαο. (Ρέππαο, 1991) 8

1.2.2 Η μαπξιζηική θευπία ε αληηπαξάζεζε θαη πνιιέο θνξέο ζε αληίζεζε κε ηε λενθιαζηθή έξρεηαη ε ξηδνζπαζηηθή ζεσξία. Δδψ ινηπφλ ν άλζξσπνο έρεη ηηο ίδηεο αλάγθεο αιιά γηα λα ηηο ηθαλνπνηήζεη δε δξα κφλνο ηνπ αιιά ζε νκάδεο καδί κε άιινπο. Όζν πεξηζζφηεξν ςάρλνπκε ηελ ηζηνξία ηφζν ην άηνκν εμαξηηέηαη θαη απνηειεί κέξνο ελφο πιαηχηεξνπ ζπλφινπ. Πξψηα ήηαλ ε νηθνγέλεηα, κεηά ην γέλνο θαη αξγφηεξα δηαξζξψζεηο πνπ γελλήζεθαλ απφ ηε ζχγθξνπζε θαη ηε ζπγρψλεπζε γελεψλ. Με ηελ πην θπξηνιεθηηθή έλλνηα, ν άλζξσπνο είλαη δψν πνιηηηθφ φρη απιά έλα εμσζηξεθέο θνηλσληθφ δψν, αιιά αθφκε έλα δψν πνπ δε κπνξεί λα εμαηνκηθεπηεί παξά κνλάρα κέζα ζηε θνηλσλία. Γεληθφηεξα ε καξμηζηηθή ζεσξία πνπ πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ K. Marx, ζεσξεί πσο ζθνπφο είλαη ν ίδηνο ν άλζξσπνο σο αμηνινγηθή θαηεγνξία θαη φρη ε αιινηξίσζε απηνχ θαη ηεο ίδηαο ηεο θνηλσλίαο. (Ρέππαο, 1991) 1.3 Από ηη θευπία ζηη ππάξη Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ινηπφλ κπνξεί λα επηηεπρζεί κφλν κέζσ κηαο «θαιήο θνηλσλίαο». Όπσο φκσο είδακε παξαπάλσ ππάξρνπλ δχν ζεσξίεο. Γηα ην ιφγν απηφ, κε ηε πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ην ελλνηνινγηθφ πεξηερφκελν ηνπ φξνπ «νηθνλνκηθή αλάπηπμε» έρεη ππνζηεί αλαπξνζαξκνγέο θαη έρεη δηεπξπλζεί αλάινγα κε ηελ ηζηνξηθή ζπγθπξία θαη ηηο ζεσξίεο πνπ ππεξηζρχνπλ. (Ρέππαο, 1991) 9

Γηα ηε λενθιαζηθή ζεσξία ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζπληειείηαη φηαλ απμάλεηαη ε παξαγσγή αγαζψλ, φηαλ δειαδή απμάλεηαη ην Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ θαη ηδηαίηεξα ην θαηά θεθαιή Α.Δ. Π.. Ζ ζεσξία δελ ελδηαθέξεηαη γηα παξάγνληεο φπσο ε θηψρηα, ε αλεξγία, ε δηαλνκή θιπ. Γηαηί κε ηε πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ηα νθέιε απφ ηελ αχμεζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο ζα δηαρπζνχλ ζ φιεο ηηο θνηλσληθέο ηάμεηο εμαζθαιίδνληαο απαζρφιεζε θαη αχμεζε εηζνδήκαηνο θαη ζηνπο πην θησρνχο. χκθσλα ινηπφλ κε ηα ζεσξεηηθά ππνδείγκαηα ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε (αχμεζε ηνπ Α. Δ. Π. ) κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κέζσ ηνπ βηνκεραληθνχ ηνκέα πνπ ζεσξείηαη ν πην παξαγσγηθφο θαη ζπκβάιιεη ζηε ηαρχηεξε αχμεζε ηνπ πξντφληνο, ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο ηερλνινγίαο. Γη απηφ θαη κέρξη ηα ηέιε ηνπ 1960 νη φξνη «νηθνλνκηθή αλάπηπμε» θαη «νηθνλνκηθή κεγέζπλζε θαη εθβηνκεράληζε» ήηαλ, ζηε θαζεκεξηλή ρξήζε, ελλνηνινγηθά ηαπηφζεκνη. Ζ νξζφηεηα απηήο ηεο αληίιεςεο επηβεβαηψλεηαη απφ ην ηζηνξηθφ παξάδεηγκα ησλ πινχζησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ, πξηλ θαη κεηά ην Β Π.Π.. Οη ρψξεο απηέο ήηαλ αλεπηπγκέλεο γηαηί είραλ πεηχρεη ηελ εθβηνκεράληζή ηνπο. Άξα θαη νη θησρέο ρψξεο δελ είραλ παξά λα αθνινπζήζνπλ ην παξάδεηγκα ησλ αλαπηπγκέλσλ θαη λα επηδηψμνπλ ηελ άκεζε θαη ηαρχξπζκε εθβηνκεράληζή ηνπο. Σν πείξακα εθαξκφζηεθε ζε πνιιέο θησρέο ρψξεο αιιά ηα απνηειέζκαηα δελ ήηαλ ηα αλακελφκελα. Κάπνηεο εκθάληζαλ πςεινχο ξπζκνχο κεγέζπλζεο ηεο ηάμεο ηνπ 5 % αιιά ζε αθφκα πεξηζζφηεξεο νη ξπζκνί ήηαλ πνιχ κηθξφηεξνη, αθφκα θαη αξλεηηθνί. 10

Καη φζν ηα ρξφληα πεξλάλε νη νηθνλνκίεο ηεο Γχζεο (λενθιαζηθφ παξάδεηγκα) θαηεγνξνχληαη φηη δηαζηξεβιψλνληαη ζ έλα ζχζηεκα θαπηηαιηζηηθήο νηθνλνκίαο κε κνλαδηθφ ζθνπφ ηελ επηδίσμε ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο, φπσο απηή εθθξάδεηαη απφ ην Α. Δ. Π.. Αιιά θαη ε εθαξκνγή ηεο καξμηζηηθήο ζεσξίαο δε θέξλεη ηα επηζπκεηά, γηα ηνλ ηδξπηή ηεο, απνηειέζκαηα. Ο καξμηζκφο ζεσξεηηθά ππνζρφηαλ φηη ν άλζξσπνο ζα κπνξνχζε λα απειεπζεξσζεί κέζα ζε κηα θνηλσλία φπνπ ε παξαγσγή ζα εζηηάδεηαη ζηε παξαγσγή θαη φρη ζηε ρξήζε θαζψο θαη νη αληηζέζεηο κεηαμχ εξγαζίαο θαη θεθαιαίνπ ζα έρνπλ μεπεξαζηεί. ηε πξάμε φκσο έρεη κεηακνξθσζεί ζ έλα κνληέιν φπνπ ε κεγαιχηεξε έκθαζε δίλεηαη ζηελ ηδηνθηεζία ησλ κέζσλ παξαγσγήο θαη ηδηαίηεξα απφ εθείλν ην κέξνο ηεο θνηλσλίαο πνπ νλνκάδεηαη θξάηνο. (Ρέππαο, 1991) Δίλαη θαλεξφ ινηπφλ φηη θαη νη δχν ζεσξίεο απφηπραλ. Απφζηξεςαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο απ ηνλ άλζξσπν σο θνηλσληθή νληφηεηα. Ζ πξψηε εζηίαζε ην ελδηαθέξνλ ηεο ζην κέγεζνο ηεο παξαγσγήο ελψ ε δεχηεξε ζηνλ έιεγρν παξαγσγήο. (Ρέππαο, 1991) Γη απηφ θαη θακηά δε θαηάθεξε λα πξαγκαηνπνηήζεη φζα ππνζρφηαλ. 1.4 Ο νέορ οπιζμόρ Ήηαλ εκθαλέο ινηπφλ φηη έπξεπε λα ππάξμεη κηα λέα ζεσξία. Έλαο λένο νξηζκφο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ ζα έρεη ζηνηρεία θαη απφ ηνπο δχν πξνθαηφρνπο ηνπ, φπσο θαη γίλεηαη ζπλήζσο. 11

χκθσλα ινηπφλ κε ην Οηθνλνκηθφ θαη Κνηλσληθφ πκβνχιην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (UNESCO, 1982) : Ζ αλάπηπμε είλαη νινθιεξσκέλε: είλαη κηα νξγαληθή δηαδηθαζία ε νπνία εκπιέθεη έλαλ αξηζκφ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ παξαγφλησλ πνπ επηθαιχπηνληαη θαη ζπλερψο επεξεάδνληαη ν έλαο απφ ηνλ άιιν. Ζ αλάπηπμε είλαη ελδνγελήο: θάζε ρψξα αλαιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ηεο ζχκθσλα κε ηηο δηθέο ηεο επηινγέο θαη ζε αλαινγία κε ηηο πξαγκαηηθέο αμίεο, θηινδνμίεο θαη επηδηψμεηο ηνπ ιανχ ηεο. Ζ αλάπηπμε είλαη παγθφζκηα. Οη ζηφρνη θαη ηα πξνβιήκαηα ηεο θαζνξίδνληαη ζε ζρέζε κε ηα παγθφζκηα πξνβιήκαηα θαη αληηθαηνπηξίδνπλ ηε γεληθή θχζε ηεο αλάπηπμεο. Ζ θνηλσλία ζηελ νπνία επηηειείηαη ε αλάπηπμε δελ είλαη απνκνλσκέλε, αιιά απνηειεί κέξνο ηνπ δηθηχνπ ησλ ζρέζεσλ θαη δπλάκεσλ πνπ θαιχπηεη νιφθιεξν ηνλ θφζκν, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ νηθνλνκηθά πην αλεπηπγκέλσλ θνηλσληψλ θαζψο επίζεο θαη εθείλσλ νη νπνίεο, απφ νηθνλνκηθή άπνςε, είλαη πην πεξηνξηζκέλεο. Δίλαη θαλεξφ φηη ν λένο νξηζκφο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο μεπεξλά ηε πξνεγνχκελε νξζνδνμία. Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε μεπεξλά ηα φξηα ηεο απιήο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ηνπ Α.Δ.Π. γηα λα ζπκπεξηιάβεη φιεο ζρεδφλ ηηο εθθάλζεηο ηεο θνηλσληθήο δσήο κηαο ρψξαο. Ζ αλάπηπμε παχεη λα είλαη εγρψξην εζληθφ πξφβιεκα. Γελ απνηειεί πιένλ κηα ζπγθεθξηκέλε δηαδηθαζία πνπ νη θησρέο ρψξεο κηκνχληαη ηηο αλεπηπγκέλεο αιιά κηα κνλαδηθή επηινγή αλάινγα κε ηελ ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη εμέιημε ηεο θάζε ρψξαο. 12

Ζ επηδίσμε ηεο ελζσκαηψλεη λέεο πξνζεγγίζεηο γηα ην ξφιν θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο θαη ζπλππνινγίδεη φιεο ηηο αιιειεπηδξάζεηο θνηλσληθψλ-πνιηηηθψλ-νηθνλνκηθψλ-πνιηηηζηηθψλ-θιπ. παξαγφλησλ. ηφρνο πιένλ δελ είλαη ε απεξηφξηζηε αχμεζε ηεο παξαγσγήο αιιά ε ηθαλνπνίεζε ησλ βαζηθψλ αλαγθψλ ηνπ πιεζπζκνχ κέζα απφ κηα πνιηηηθή δηαθχιαμεο ησλ θπζηθψλ πφξσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ κειινληηθψλ γελεψλ. (Ρέππαο, 1991) Όπσο είδακε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ν φξνο αλάπηπμε έρεη ππνζηεί αξθεηά ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ηνπ ελλνηνινγηθνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ. Ο φξνο αλάπηπμε ηζνδπλακνχζε κε ηνλ φξν κεγέζπλζε. Ο ιφγνο ήηαλ φηη νη αλαπηπμηαθέο πξνζπάζεηεο είραλ σο ζηφρν ηελ αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π.. Καη επεηδή θάηη ηέηνην ήηαλ άκεζα θαη γξήγνξα εθηθηφ κέζσ ηεο εθβηνκεράληζεο έηζη θαη νη φξνη «κεγέζπλζε» θαη «εθβηνκεράληζε» ηαπηίζηεθαλ. Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ινηπφλ αλαθέξεηαη φρη κφλν ζηελ αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. αιιά γεληθφηεξα ζηηο δηνξζσηηθέο κεηαβνιέο ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο, ηε βειηίσζε ηεο ηερλνινγίαο, ηηο αιιαγέο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ πξνζδηνξίδεη ηνλ ηξφπν παξαγσγήο θαζψο θαη ηε δηαλνκή ηνπ πξντφληνο. Δίλαη ινηπφλ εχθνια θαηαλνεηφ φηη ν φξνο νηθνλνκηθή αλάπηπμε είλαη επξχηεξνο ηνπ φξνπ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε. Γεληθά δε κπνξνχκε λα ππνζηεξίμνπκε φηη έρνπκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε ρσξίο ηαπηφρξνλε αχμεζε ηνπ πξντφληνο. 13

Αληίζεηα κεγέζπλζε δε ζεκαίλεη ηαπηφρξνλα θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε, π.ρ ε αχμεζε ηεο παξαγσγήο πεηξειαίνπ κπνξεί λ απμήζεη ην Δζληθφ Πξντφλ κηαο ρψξαο δε ζεκαίλεη φκσο φηη ε αχμεζε ζα έρεη σο πξνυπφζεζε ή σο απνηέιεζκα ηελ αλαδηάξζξσζε ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, ηεο ηερλνινγίαο, ηεο δηαλνκήο ή ηε ζχλζεζε ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο. Σέινο κηα νηθνλνκηθή κεγέζπλζε κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κέζα ζ έλα κηθξφ δηάζηεκα. Αληίζεηα ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε απαηηεί κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα θαζψο ν φξνο αλαθέξεηαη ζε δηαξζξσηηθέο αιιαγέο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ν φξνο αλάπηπμε ρξεζηκνπνηείηαη κε αθφκα επξχηεξν ελλνηνινγηθφ πεξηερφκελν, μεπεξλψληαο ην θαζαξά νηθνλνκηθφ. Οη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο πνπ επέξρνληαη κέζσ ηεο αλάπηπμεο αθνξνχλ ζέκαηα θαη πξνβιήκαηα θνηλσληθνχ, πνιηηηθνχ, πνιηηηζηηθνχ, δηαλνεηηθνχ, νηθνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ. Αλαθέξνληαη ζηελ νιηθή αλάπηπμε ηνπ αλζξψπνπ, ηεο θνηλσλίαο θαη ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ. 14

Δίλαη εκθαλέο ινηπφλ φηη φπσο ε νηθνλνκηθή κεγέζπλζε απνηειεί κέξνο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο έηζη θαη ε δεχηεξε κε ηε ζεηξά ηεο απνηειεί κέξνο ηεο νιηθήο αλάπηπμεο. Οη θχθινη (ζην Γηάγξακκα 1.1) επίζεο δείρλνπλ θαη ην φξην ηεο αχμεζεο πνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηήζεη θάζε ηνκέαο,θαζψο γηα λα ζπλερηζηεί ε αχμεζε ζα ρξεηαζηεί ε βειηίσζε ηνπ κεγαιχηεξνπ θχθινπ. (Ρέππαο, 1991) 15

1.5 Ο δείκηηρ ηος Α.Δ.Π (Gross Domestic Product per Capita-GDP). χκθσλα κε ηε λενθιαζηθή ζεσξία (πνπ αθνινπζήζεθε απφ ηνπο «Γπηηθνχο» θαη άξα θαη απ ηελ Διιάδα) ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε πεξηνξίδεηαη ζηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε, δειαδή ζηελ αχμεζε ηνπ Α.Δ.Π. Ση είλαη φκσο ην Α.Δ.Π.; Σν Αθαζάξηζην Δζληθφ Πξντφλ είλαη ε ζπλνιηθή παξαγσγή επηρεηξήζεσλ κφλν κε ειιεληθφ ζπκθέξνλ αλεμάξηεηα απφ ην ηφπν πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλεο(εζσηεξηθφ ή εμσηεξηθφ). Δπίζεο ε ζπλνιηθή παξαγσγή κηαο νηθνλνκίαο κπνξεί λα νξηζηεί θαη σο ε παξαγσγή πνπ πξαγκαηνπνηείηαη εληφο ησλ ζπλφξσλ κηαο ρψξαο (π.ρ Διιάδα) απφ ηηο εγθαηεζηεκέλεο ζε απηή επηρεηξήζεηο αλεμαξηήησο αλ είλαη ειιεληθήο ή μέλεο ηδηνθηεζίαο. ε απηή ηε πεξίπησζε έρνπκε λα θάλνπκε κε ην Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ.(Ρέππαο, 1991) Όπσο είδακε θαη παξαπάλσ κε ην πέξαζκα ησλ δεθαεηηψλ ε έλλνηα ηνπ φξνπ «αλάπηπμε» κεηαβιήζεθε. Έηζη έθαλαλ ηελ εκθάληζε ηνπο ηα «πξνβιήκαηα» ηνπ δείθηε ηνπ Α.Δ.Π.. Ο δείθηεο ηνπ Α.Δ.Π. δε κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη εθθξάδεη ην επίπεδν επεκεξίαο ελφο ιανχ αθφκα θη αλ έρεη επηηεπρζεί ε ηζνθαηαλνκή ηνπ. Δπίζεο έλα απ ηα ζεκαληηθφηεξα κεηνλεθηήκαηα ηνπ δείθηε είλαη φηη πνιιά απ ηα αγαζά πνπ απμάλνπλ ηελ επεκεξία δε ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηελ δηακφξθσζή ηνπ φπσο ε αλάπαπζε, ε πγεία, ε πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα, ε δηάξθεηα θαη ε πνηφηεηα δσήο θιπ. 16

Παξάιιεια, ζπλππνινγίδνληαη άιια πξντφληα πνπ έρνπλ ακθίβνιε επίδξαζε ζηελ επεκεξία ηνπ ζπλφινπ ή κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο ε αχμεζε ησλ ζηξαηησηηθψλ δαπαλψλ ή δαπαλψλ αζηπλφκεπζεο. (Ρέππαο, 1991) χκθσλα κάιηζηα κε ηνλ επηθεθαιή νηθνλνκνιφγν ηνπ ΟΟΑ Εαλ Φηιίπ Κφηηο ε επεκεξία είλαη πην πνιχπινθε θαη «νιηζηηθή έλλνηα» απφ ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε γη απηφ αθξηβψο θαη ην Α.Δ.Π αλά θεθαιή, φζν πξαθηηθά ρξήζηκν θη αλ παξακέλεη, «πξέπεη λα ζπκπιεξσζεί κε άιινπο δείθηεο αιιηψο θαηαιήγνπκε κε κηα ππεξβνιηθή ζπξξηθλσκέλε θαη αθαηξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο επεκεξίαο». (Καζεκεξηλή) 1.6 Ο Γείκηηρ Ανθπώπινηρ Ανάπηςξηρ (United Nations Human Development Index HDI). Έηζη ινηπφλ κε ηε κεηαβνιή ησλ δεδνκέλσλ ηεο αλάπηπμεο πξνζηέζεθαλ θαη δηάθνξνη λένη δείθηεο ζεκαληηθφηεξνο ησλ νπνίσλ είλαη ν Γείθηεο Αλζξψπηλεο Αλάπηπμεο. Ζ βαζηθή αξρή, ζηελ νπνία ζηεξίδεηαη ε θαηαζθεπή ηνπ δείθηε, ζπλνςίδεηαη ζηε ζέζε φηη ν αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο αλάπηπμεο είλαη λα δεκηνπξγεί έλα πεξηβάιινλ πνπ νδεγεί ζηελ αλζξψπηλε αλάπηπμε, δειαδή έλα πεξηβάιινλ πνπ δίλεη ηελ ηθαλφηεηα ζηνπο αλζξψπνπο λα απνιακβάλνπλ κία καθξφβηα, πγηή θαη δεκηνπξγηθή δσή. (Ρέππαο, 1991) 17

Ζ ζχγθξηζε ησλ δχν δεηθηψλ κπνξεί λα γίλεη αθφκα πην θαηαλνεηή αλ δνχκε παξαθάησ ηα ζηνηρεία πνπ παξνπζίαζε ε έθζεζε ηνπ δείθηε HDI γηα ην 2006 ζε ζχγθξηζε Διιάδαο θαη Ζ.Π.Α.. Πίλαθαο 1. Πεγή : www.undp.com 18

2. Η ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΠΑΝΑΣΑΗ 2.1 Η ανάγκη ηηρ πεςζηόηηηαρ Ο Hicks (1969) ζεσξνχζε φηη ε βηνκεραληθή επαλάζηαζε δελ ήηαλ ζπλέπεηα ησλ ηερλνινγηθψλ αλαθαιχςεσλ, νη νπνίεο άιισζηε είραλ γίλεη αξθεηά παιαηφηεξα. Απηφ πνπ ήηαλ λέν ηελ επνρή εθείλε, ήηαλ φηη ε εθαξκνγή ηεο ηερλνινγίαο απαηηνχζε πνιιά θεθάιαηα θαη καθξνρξφληα επελδπηηθά ζρέδηα. Ζ βηνκεραληθή επαλάζηαζε απφ κφλε ηεο δελ ήηαλ αξθεηή θαη έπξεπε λα πεξηκέλεη ηελ ρξεκαηννηθνλνκηθή επαλάζηαζε. χκθσλα πάληα κε ηνλ Hicks, γηα λα πεηζηεί ν θφζκνο λα επελδχζεη ηα ρξήκαηά ηνπ, ε πξνζθεξφκελε ξεπζηφηεηα ήηαλ απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο. Ζ αλάγθε γηα ξεπζηφηεηα ζε κηα νηθνλνκία πξνέξρεηαη, θπξίσο, απφ ην ζπλδπαζκφ δχν παξαγφλησλ: 1. ηελ αβεβαηφηεηα ησλ κειινληηθψλ αλαγθψλ ησλ νηθνλνκνχλησλ αηφκσλ θαη 2. ηελ παξνπζία δηαδηθαζηψλ παξαγσγήο κε αχμνπζεο απνδφζεηο ζηνλ επελδπηηθφ νξίδνληα θαη κπνξεί λα πξνζθεξζεί άκεζα κέζσ ησλ θεθαιαηαγνξψλ ή έκκεζα κέζσ ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ δηακεζνιαβεηψλ. Άξα ε αλάγθε ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ θεθαιαίνπ (ξεπζηφηεηα) καο νδεγεί ζην λα θαηαλνήζνπκε ηε βηνκεραληθή αλάπηπμε ζαλ ην απνηέιεζκα ησλ ιεηηνπξγηψλ ησλ ρξεκαηηζηεξηαθψλ ηεο αγνξψλ. Τπφ απηφ ην πξίζκα δελ είλαη νχηε ε ηερλνινγία νχηε ν ζθεηεξηζκφο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο απφ ηελ θαπηηαιηζηηθή εμνπζία πνπ πξνζδηνξίδεη ηελ βηνκεραληθή αλάπηπμε αιιά νη ζπλζήθεο χπαξμεο θαη βειηίσζεο ησλ θξηηεξίσλ ρξεκαηνδφηεζεο. (Κ. πξηφπνπινο, 1999) 19

2.2 Η σπημαηοοικονομική διαμεζολάβηζη Κάησ απφ ηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ησλ αγνξψλ, γηα λα θαηαλνήζνπκε πιήξσο ηε ιεηηνπξγία ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ, ζα πξέπεη λα ζεσξήζνπκε ηελ νινθιεξσκέλε ρξεκαηννηθνλνκηθή δηακεζνιάβεζε, πνπ πεξηιακβάλεη ηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα, ηηο εηαηξίεο δηαρείξηζεο ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ, ηνπο αζθαιηζηηθνχο νξγαληζκνχο, ηα ζπληαμηνδνηηθά θεθάιαηα, ηηο ρξεκαηηζηεξηαθέο εηαηξίεο, ηηο εηαηξίεο επελδπηηθψλ ππεξεζηψλ θιπ.. Απηή ε επξχηεξε έλλνηα ηεο ρξεκαηννηθνλνκηθήο δηακεζνιάβεζεο απνηειεί κηα ραξαθηεξηζηηθή ησλ ζεκεξηλψλ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ζπζηεκάησλ θαη ζπλφδεπζε ηελ αλάπηπμή ηνπο. Όινη απηνί νη νξγαληζκνί θέξλνπλ ζε επηθνηλσλία ηνπο δαλεηζηέο θαη ηνπο δαλεηδφκελνπο, επεξεάδνπλ ηα ρξεκαηηζηήξηα αμηψλ, ηελ πνζφηεηα ηνπ ρξήκαηνο ζηελ νηθνλνκία, ηελ επέλδπζε θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη νδεγνχλ ζε απμαλφκελν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ, ην νπνίν κε ηε ζεηξά ηνπ νδεγεί ζε κείσζε ηνπ θφζηνπο ζπλαιιαγψλ. Σαπηφρξνλα νη ρξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο απνδεηθλχνληαη απαξαίηεηνη, γηαηί θάλνπλ ηηο νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο πξνζεγγίζηκεο ζηνπο επελδπηέο, κεηαθέξνληαο ηελ απνηακίεπζε ζηελ επελδπηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ θαη βνεζνχλ έηζη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε θαηαλνκή ησλ πφξσλ ηεο νηθνλνκίαο. πγρξφλσο, ε αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο έρεη κεηψζεη ηα πςειά θφζηε ζπγθέληξσζεο, παξαθνινχζεζεο θαη αλάιπζεο πιεξνθνξηψλ, εμνκαιχλνληαο έηζη ηελ αζπκκεηξία ηεο πιεξνθνξίαο. 20

Δπηπιένλ, νη ρξεκαηννηθνλνκηθή δηακεζνιάβεζε αλαπηχρζεθε θαη δηαθνξνπνίεζε ζε πνιιά ζεκεία ηνπο ζηφρνπο ηεο γηα λα θαιχςεη ηηο επελδπηηθέο αλάγθεο θαη απαηηήζεηο ζην ζχγρξνλν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. ήκεξα, κε ηελ ηεξάζηηα αλάπηπμε ησλ αγνξψλ θαη ησλ αγνξψλ ησλ παξαγψγσλ, ε αλάγθε γηα απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θηλδχλνπ είλαη εκθαλήο. Έηζη, νη ρξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο, θαηά κία έλλνηα δηαρεηξίδνληαη θαη ζπλαιιάζζνληαη ηνλ θίλδπλν: 1. πνπ κπνξεί λα απνθεπρζεί 2. πνπ κπνξεί λα κεηαθεξζεί ζε άιινπο ζπλαιιαζζφκελνπο 3. πνπ πξέπεη λα δηαρεηξηζηεί. (Allen and Santomero, 1998) πλεπψο ε ζχγρξνλε ζεσξία ηεο δηακεζνιάβεζεο πξέπεη λα εζηηάδεηαη ζηε ζεζκηθή άπνςε θαη φρη ζηε ιεηηνπξγηθή άπνςε ησλ νξγαληζκψλ, φπσο έθαλε ε παξαδνζηαθή ρξεκαηννηθνλνκηθή δηακεζνιάβεζε. Ζ αηηία βξίζθεηαη ζην γεγνλφο φηη, αθφκα θαη γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα, νη ιεηηνπξγίεο παξακέλνπλ ζηαζεξέο θαη ακεηάβιεηεο αθφκα θαη εάλ νη νξγαληζκνί αιιάμνπλ. (Κ. πξηφπνπινο, 1999) 21

2.3 Ο πόλορ ηος κπάηοςρ Ζ αλάπηπμε κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ νηθνλνκηψλ αθνινπζεί δηαθνξεηηθά βήκαηα εμέιημεο θαη αλάπηπμεο, ρσξίο λα απνθεχγνληαη νη αλσκαιίεο. ηηο αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο αθνξά ηε θεληξηθή θαη ηηο εκπνξηθέο ηξάπεδεο. Άιισζηε, ε αλάπηπμε ελφο θαιά νξγαλσκέλνπ ζπζηήκαηνο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ δηακεζνιαβεηψλ βνεζά ζεκαληηθά ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Ο ζηφρνο ηεο πνιηηηθήο ινηπφλ πξέπεη λα θαηεπζπλζεί πξνο ηελ ελζάξξπλζε ησλ καθξνρξφλησλ θεθαιαίσλ, θπξίσο ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ θαη ηεο δηαθνξνπνίεζεο ησλ δηεζλψλ ραξηνθπιαθίσλ, ελψ ζπγρξφλσο ζα πξέπεη λα απνζαξξχλεη ηε βξαρπρξφληα ξνή θεθαιαίσλ (π.ρ. κέζσ θνξνιφγεζεο) εθηφο απφ ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο. Σέινο, ηφζν κηα ελεξγφο θεθαιαηαγνξά φζν θαη έλα λνκηθφ ζχζηεκα πνπ ιεηηνπξγεί απνηειεζκαηηθά,είλαη θξηηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ. Με άιια ιφγηα, ε αλάπηπμε ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ θαη ησλ ζεζκψλ δηεπθνιχλνπλ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. (Κ. πξηφπνπινο, 1999) 22

2.4 Σα βαζικά ζηάδια ανάπηςξηρ πλνιηθά ε αλάπηπμε ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο πεξλά απφ ηέζζεξα βαζηθά ζηάδηα: 1. Σα πξψηκα ζηάδηα βηνκεραλνπνίεζεο,φηαλ ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα θαη ν πινχηνο θηλνχληαη ζε ζρεηηθά ρακειά επίπεδα νη λέεο απνηακηεχζεηο ζπγθεληξψλνληαη θπξίσο ζηνπο ηξαπεδηθνχο νξγαληζκνχο θαη ζπλεπψο ην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα πνπ αληηζηνηρεί ζην ζηάδην απηφ νλνκάδεηαη Σξαπεδηθά Πξνζαλαηνιηζκέλν Υξεκαηννηθνλνκηθφ χζηεκα(bofs,bank Oriented Financial System). 2. Σα δεχηεξν ζηάδην ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε παξνπζία επηρεηξήζεσλ νη νπνίεο ζπγθεληξψλνπλ έλα ζπλερψο απμαλφκελν πνζνζηφ εμσηεξηθψλ δαλείσλ κέζσ ησλ θεθαιαηαγνξψλ θαη ην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα πνπ αληηζηνηρεί ζ απηφ ην ζηάδην νλνκάδεηαη Υξεκαηηζηεξηαθά Πξνζαλαηνιηζκέλν Υξεκαηννηθνλνκηθφ χζηεκα(mofs,market Oriented Financial System). 3. Σν ηξίην ζηάδην είλαη απηφ ηεο ηηηινπνίεζεο θαη απνδηακεζνιάβεζεο (SOFS,Securization and Disintermediation). Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ απηνχ ηνπ ζηαδίνπ είλαη φηη θαηά ηε δηάξθεηά ηνπ ε ζεκαζία ηεο αγνξάο γηα ηνλ επηρεηξεκαηηθφ έιεγρν, κέζσ ησλ θεθαιαηαγνξψλ, απμάλεη ξαγδαία. 4. Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κία λέα θαηεχζπλζε ε νπνία πεξλάεη ζε έλα ηέηαξην ζηάδην. Ζ θαηεχζπλζε απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε πνιχ κεγάιε ζεκαζία ηεο πιεξνθφξεζεο θαη ζπλεπψο ραξαθηεξίδεηαη σο Πιεξνθνξηαθά 23

Πξνζαλαηνιηζκέλν Υξεκαηννηθνλνκηθφ χζηεκα (IOFS,Informationally Oriented Financial System). Σα δχν ηειεπηαία ζηάδηα ζπλαληνχληαη κφλν ζε αλαπηπγκέλεο ρψξεο κε ψξηκεο θεθαιαηαγνξέο. Δπηβεβαηψλεηαη, σζηφζν, ζηε δηεζλή πξαθηηθή φηη ε απηνρξεκαηνδφηεζε ηνπ επελδπηηθνχ θεθαιαίνπ ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμεο κηαο νηθνλνκίαο, δίλεη ηφπν ζηε ηξαπεδηθή δηακεζνιάβεζε θαη ζηε ζπλέρεηα ζηελ αλάπηπμε ηεο θεθαιαηαγνξάο. Άιισζηε, είλαη θνηλά απνδεθηφ φηη, ηξαπεδηθφο ηνκέαο θαη θεθαιαηαγνξά ιεηηνπξγνχλ ζπκπιεξσκαηηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Μάιηζηα έρεη παξαηεξεζεί φηη, νη επηπηψζεηο κηαο ηξαπεδηθήο θξίζεο γίλνληαη αξλεηηθφηεξεο εάλ ζπγρξφλσο δε ιεηηνπξγεί ε ρξεκαηηζηεξηαθή αγνξά. Οη Allen θαη Grale (1994) παξνπζίαζαλ ινηπφλ ηελ αιιεινζπκπιήξσζε ησλ BOFS θαη MOFS. πγθεθξηκέλα ππνζηήξημαλ φηη ην BOFS παξέρεη θαιχηεξε δηαρείξηζε θηλδχλνπ δηαρξνληθά απ φηη ην MOFS. Ζ αηηία έγθεηηαη ζην φηη νη ηξάπεδεο είλαη θαιχηεξα εμνπιηζκέλεο γηα λα ηθαλνπνηνχλ καθξνρξφληεο ππνρξεψζεηο. Δλψ απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην MOFS παξέρεη θαιχηεξε δηαζηξσκαηηθή δηαρείξηζε θηλδχλνπ απφ ην BOFS. Ο θχξηνο ιφγνο γηα απηφ είλαη φηη ππάξρνπλ πεξηζζφηεξα ρξεκαηννηθνλνκηθά εξγαιεία δηαζέζηκα ζηνπο επελδπηέο θαη ζηνπο δηαρεηξηζηέο γηα αληηζηάζκηζε θηλδχλνπ ζηελ θεθαιαηαγνξά απ φηη ζηηο ηξάπεδεο. Έηζη ε δνκή ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, ζπλδπαζκφο ρξεκαηνπηζησηηθψλ δηακεζνιαβεηψλ θαη θεθαιαηαγνξάο, δηαθνξνπνηείηαη απφ νηθνλνκία ζε νηθνλνκία, αιιά θαη κεηαβάιιεηαη ζηελ ίδηα νηθνλνκία αλάινγα κε ηε θάζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. (Κ. πξηφπνπινο, 1999) 24

2.5 ςζσεηίζειρ Πάλησο, νη πεξηζζφηεξεο εκπεηξηθέο κειέηεο θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα, φηη ππάξρεη ηζρπξή ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο αλάπηπμεο ηεο θεθαιαηαγνξάο θαη ηεο καθξνρξφληαο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο,πνπ ζπληζηά έλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζπκπέξαζκα(levine and Zervos 1996, Levine and Renelt 1992). Γηα παξάδεηγκα, νη Levine θαη Zervos, βξίζθνχλ φηη, εάλ ε Βξαδηιία θαη ην Μεμηθφ (πνπ επηδεηθλχνπλ έλα κέζν επίπεδν αλάπηπμεο) είραλ ην ίδην επίπεδν αλάπηπμεο κε απηφ ηεο θεθαιαηαγνξάο ηεο Μαιαηζίαο (ηεο νπνίαο ε θεθαιαηαγνξά είλαη ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλε), ηφηε ζα είραλ έλα ξπζκφ αλάπηπμεο απμεκέλν θαηά 1,6%. ε άξζξν ηνπο νη Levine θαη Zervos (1998) δηαηππψλνπλ ηελ άπνςε φηη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε νηθνλνκηθή αλάπηπμε έρεη ν βαζκφο αλάπηπμεο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ θαη δηακεζνιαβεηψλ. Έλα απνηειεζκαηηθφ ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα θαη έλαο κεγάινο ηνκέαο δηακεζνιαβεηψλ δηεπθνιχλνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ζηελ άληιεζε καθξνρξφλησλ θεθαιαίσλ. Παξάιιεια θαη άιιεο έξεπλεο (King 1993, Pagano 1993, DeGregorio and Guidotti 1995) δείρλνπλ φηη ηα κεγέζε απνηίκεζεο ηεο αλάπηπμεο ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο ζπζρεηίδνληαη ηζρπξά κε ηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηψλ. χκθσλα κε ηα επξήκαηα απηψλ ησλ εξεπλψλ, έλα θαιά νξγαλσκέλν ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα είλαη θξηηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. (Κ. πξηφπνπινο, 1999) 25

2.6 Οι παλινδπομήζειρ ηύπος Barro Ο λένο νξηζκφο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο πνπ αλαθέξακε πην πάλσ ρξεηάδεηαη πην πνιιά ζηνηρεία θαη πεξηζζφηεξα δεδνκέλα γηα αλαιπζεί. ε κηα ηέηνηα αλάιπζε ν Barro (1991) πξσηνπαξνπζίαζε δηάθνξεο εμηζψζεηο πνπ έγηλαλ γλσζηέο σο παιηλδξνκήζεηο ηχπνπ Barro. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ εμηζψζεσλ απηψλ είλαη φηη ρξεζηκνπνηνχλ κεηαβιεηέο νη πνίεο επεξεάδνπλ ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε. Οη κεηαβιεηέο επηιέγνληαη είηε κε βάζε ηε ζεσξεία (π.ρ επελδχζεηο) είηε επεηδή ε ζπζρέηηζή ηνπο κε ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε είλαη πξνθαλήο (π.ρ. ζεζκηθφ θαζεζηψο). Αθφκα ζπλππνινγίδεηαη ε επίδξαζε άιισλ παξαγφλησλ, ε επίδξαζε ησλ νπνίσλ ζπλήζσο δελ αλαιχεηαη ζε ζεσξεηηθά ππνδείγκαηα, αιιά είλαη πξνθαλήο απφ ηελ νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα(θαζεζηψο ηεο αγνξάο, πιεζσξηζκφο, ζεζκηθφ πεξηβάιινλ, πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα). Σέινο ιακβάλνληαη πάληα ππφςε πηζαλά νηθνλνκεηξηθά πξνβιήκαηα (ζθάικαηα ζηαηηζηηθήο κέηξεζεο πνπ παξαηεξνχληαη ζηηο ππφ αλάπηπμε ρψξεο, εηεξνγέλεηα ησλ ζηνηρείσλ απφ δηάθνξεο ρψξεο, θαηεχζπλζε ηεο αηηηφηεηαο). Μηα ηέηνηα αλάιπζε πνπ ρξεζηκνπνηεί ζηνηρεία απφ 81 ρψξεο γηα ηηο δεθαεηίεο 1965-1974, 1975-1984, 1985-1994 παξνπζηάδεηαη ζην πίλαθα 2 παξαθάησ θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο έρνπλ επηβεβαησζεί θαη απφ άιιεο ζρεηηθέο κειέηεο (Barro and Lee 1994), ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: - Ο ξπζκφο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζπλδέεηαη ζεηηθά κε ηηο επελδχζεηο. 26

- Ο ξπζκφο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ην ζρεηηθφ κέγεζνο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ. χκθσλα κε ηνλ Πίλαθα 2, κηα αχμεζε ηεο δεκφζηαο θαηαλάισζεο (σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π.) θαηά κία πνζνζηηαία κνλάδα κεηψλεη θαηά κέζν φξν ην ξπζκφ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαηά 0,16 κνλάδεο. - Ο ξπζκφο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ην χςνο ησλ δηεζλψλ ζπλαιιαγψλ ηεο νηθνλνκίαο. Όκσο, φζν πινπζηφηεξε γίλεηαη κηα νηθνλνκία, ηφζν πην κηθξή είλαη ε επίδξαζε, ε νπνία κπνξεί λα θαηαιήμεη αθφκα θαη αξλεηηθή. Θεηηθά επίζεο επηδξά θαη ε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο. - Ο ξπζκφο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο εμαξηάηαη ζεηηθά απφ ην βαζκφ ηεο πνιηηηθήο θαη ζεζκηθήο ζηαζεξφηεηαο. - Ο ξπζκφο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ην αξρηθφ αλζξψπηλν θεθάιαην (φζν πην κνξθσκέλνο είλαη ν πιεζπζκφο ηφζν ηαρχηεξα κεγεζχλεηαη ε νηθνλνκία). χκθσλα κε ηνλ Πίλαθα 2, έλα επηπξφζζεην έηνο εθπαίδεπζεο απμάλεη θαηά κέζν φξν ην ξπζκφ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαηά 0,44 πνζνζηηαίεο κνλάδεο. - Ο ξπζκφο ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηνλ πιεζσξηζκφ. Μηα αχμεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ θαηά 10 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζα επηθέξεη κείσζε ζην ξπζκφ κεγέζπλζεο θαηά 0,14 κνλάδεο, κε ζηνηρεία ηνπ Πίλαθα 2. - Σέινο, ν ξπζκφο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ην αξρηθφ εηζφδεκα (νη θησρέο νηθνλνκίεο ηείλνπλ λα κεγεζχλνληαη) θαη αξλεηηθά κε ην ηεηξάγσλν ηνπ αξρηθνχ εηζνδήκαηνο (φζν πινπζηφηεξε είλαη κηα νηθνλνκία, ηφζν ιηγφηεξν κεγεζχλεηαη). ( Π. Καιατηδηδάθεο. Καιπβίηεο, 2002) 27

Πίλαθαο 2. 28

3 Ο ΟΡΙΜΟ ΣΗ ΥΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΑΓΟΡΑ 3.1 Η Υπημαηοοικονομική Αγοπά Ζ ρξεκαηννηθνλνκηθή αγνξά είλαη απνηέιεζκα ησλ αξραίσλ αγνξψλ, πξηλ αθφκα επηλνεζεί ην ρξήκα ζε κηα ζπλερή θαη δηαξθή εμειηγκέλε κνξθή. Απηή ηε ζηηγκή ε ρξεκαηννηθνλνκηθή αγνξά ρσξίδεηαη ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο: Σε ρξεκαηαγνξά θαη ηε θεθαιαηαγνξά. ηε πξψηε ηνπνζεηνχληαη θαη αληαιιάζζνπλ ρέξηα ηίηινη πνπ έρνπλ κηθξφ επηρεηξεκαηηθφ θίλδπλν (ξίζθν) θαη απνζθνπνχλ ζε βξαρππξφζεζκεο επελδχζεηο, ξεπζηφηεηα, κηθξφ δαλεηζκφ. (Βνχιγαξε-Παπαγεσξγίνπ, 2002) ηε δεχηεξε αληηζέησο νη ηίηινη έρνπλ κεγαιχηεξν ξίζθν θαη άξα νη επελδπηέο απνβιέπνπλ ζε κεγαιχηεξν θέξδνο. ε απηή ηελ αγνξά νη αγνξαπσιεζίεο απνβιέπνπλ ζε καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο. (Βνχιγαξε-Παπαγεσξγίνπ, 2002) Όπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο ν φξνο «αλάπηπμε» εκπεξηέρεη δηαξζξσηηθέο αιιαγέο πνπ επέξρνληαη κφλν κέζσ επελδχζεσλ θαη είλαη κηα δηαδηθαζία κε κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Γη απηφ θαη ζ απηή ηελ εξγαζία ν φξνο «Υξεκαηννηθνλνκηθή Αγνξά» ζα ηζνδπλακεί κε ηε καθξνπξφζεζκε επέλδπζε θαη άξα κε ηε θεθαιαηαγνξά, θπξίσο ηφπνο δηεμαγσγήο ηεο νπνίαο είλαη ην ρξεκαηηζηήξην. 29

3. 2 Ο λόγορ ύπαπξηρ ηηρ Αγοπάρ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηεο κηα επηρείξεζε είλαη αλαγθαίν, λα επεθηείλεη θαη λα εθζπγρξνλίζεη ηηο εγθαηαζηάζεηο, ηα θηήξηα θαη ην κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ ηεο, πξάγκα πνπ επηβάιιεη ε εμειηζζφκελε ηερλνινγία θαη ν δηαξθήο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ αληαγσληζκφο. Έηζη ζηηο αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο ρξεηάδνληαη εμίζνπ θαιά νξγαλσκέλεο θεθαιαηαγνξέο γηα λα θαηαζηεί δπλαηή ε ρξεκαηνδφηεζε ησλ επηρεηξήζεσλ. Ζ ρξεκαηνδφηεζε απηή κπνξεί λα γίλεη κε εζσηεξηθά θεθάιαηα (π.ρ παξαθξάηεζε θεξδψλ) ή κε εμσηεξηθά θεθάιαηα (π.ρ ηξάπεδεο). Ζ πιένλ φκσο νξζφδνμε κέζνδνο καθξνπξφζεζκεο ρξεκαηνδφηεζεο, πνπ ζπλδπάδεη ην ζπκθέξνλ ηεο επηρείξεζεο πξνο εθείλν ησλ απνηακηεπηψλ, είλαη ε αχμεζε ηνπ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ. Οη αξρηθνί κέηνρνη κπνξεί λα ζειήζνπλ λα πνπιήζνπλ κέξνο ή θαη φινπο ηνπο ηίηινπο πνπ έρνπλ ζηε θαηνρή ηνπο. Αληίζηνηρα λένη κέηνρνη ζέινπλ λα επελδχζνπλ ζηελ επηρείξεζε αγνξάδνληαο κεηνρέο ή νκνινγίεο ηεο. Απφ απηφ ην ιφγν αλέθπςε ε αλάγθε γηα ηε δεκηνπξγία κηαο αγνξάο, ζηελ νπνία ζα έδηλαλ ην παξψλ νη πσιεηέο θαη νη αγνξαζηέο ρξενγξάθσλ. Υσξίο ηελ χπαξμε απηήο ηεο αγνξάο ζα ήηαλ δχζθνιν γηα ην πσιεηή λα βξεη αγνξαζηή θαη αθφκε δπζθνιφηεξν λα θαζνξηζηεί ε δίθαηε ηηκή, βάζε ηεο νπνίαο ζα γηλφηαλ ε αγνξαπσιεζία. Δμάιινπ, κε ηα ρξφληα, ε έθηαζε ηελ νπνία έιαβε ε έθδνζε κεηνρψλ θαη νκνινγηψλ, θαζψο θαη ε επξεία δηάδνζε ηνπο ζην θνηλφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ απμαλφκελν αξηζκφ ησλ ζπλαιιαγψλ πνπ ιάκβαλαλ ρψξα, έθαλαλ αλαγθαία θαη πην ζπζηεκαηηθή ηελ νξγάλσζε ηεο Αγνξάο, ε νπνία νλνκάζηεθε Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ ή απιψο Υξεκαηηζηήξην. 30

χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ The New Palgrave Dictionary (Michie,1992) ηα ρξεκαηηζηήξηα είλαη αγνξέο ζηηο νπνίεο εμεηδηθεπκέλνη δηακεζνιαβεηέο αγνξάδνπλ θαη πσινχλ ρξεφγξαθα ζε έλα ζπγθεθξηκέλν θαη θνηλά ξπζκηζκέλν πεξηβάιινλ θαη θάησ απφ έλα θνηλφ ζχλνιν θαλνληζκψλ, κέζσ ελφο θιεηζηνχ ιεηηνπξγηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ ππάξρεη γηα ηε δηεπθφιπλζε απηψλ ησλ ζπλαιιαγψλ. 3.3 Υπημαηιζηήπιο: Από ηην Αμβέπζα ζηο NASDAQ Ζ ρξεκαηννηθνλνκηθή αγνξά κε ηε ζεκεξηλή ηεο έλλνηα εκθαλίζηεθε κε ηα πξψηα ρξεφγξαθα (γξακκάηηα, ζπλαιιαγκαηηθέο, νκφινγα θιπ). Έηζη θαη ην πξψην ρξεκαηηζηήξην ηδξχζεθε ζηα κέζα ηνπ 1460 ζηελ Ακβέξζα. Σν 1602 εηζήρζε ζην ρξεκαηηζηήξην ηνπ Άκζηεξληακ θαη ε πξψηε πνιπκεηνρηθή εηαηξία, ε νιιαλδηθή Δηαηξία ησλ Αλαηνιηθψλ Ηλδηψλ. ήκεξα ηα ρξεκαηηζηήξηα είλαη απαξαίηεηνο ζεζκφο γηα ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα. (el.wikpedia.org/wiki). ηηο πην αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο βξίζθνληαη θαη νη πην αλεπηπγκέλεο θεθαιαηαγνξέο, πνπ βαζίδνληαη ζ έλα ρξεκαηηζηήξην αμηψλ φπσο : Σεο Νέαο Τφξθεο Wall street θαη NASDAQ Σνπ Λνλδίλνπ London Stock Exchage (LSE) ή City Σνπ Παξηζηνχ CAC-40 Σνπ Σφθην Nikkei Σεο Ρψκεο MibTel Σεο Γεξκαλίαο DAX 31

3.4 Σο σπημαηιζηήπιο ζηην Δλλάδα ηελ Δκπνξηθή Λέζρε Αζελψλ ζπγθεληξψλνληαλ νη έκπνξνη θαη κεηαμχ ησλ άιισλ ππνζέζεψλ ηνπο, δηαπξαγκαηεχνληαλ θαη ηηο νκνινγίεο ησλ δχν Δζληθψλ Γαλείσλ. ηα επφκελα ρξφληα κε ηελ ίδξπζε λέσλ ηξαπεδψλ (Πηζησηηθή 72, Δηαηξία Λαπξίνπ 73, Βηνκεραληθή Πίζηεσο ηεο Διιάδαο 73) νη ζπλαιιαγέο απμήζεθαλ θαη ε θεξδνζθνπία βξήθε πξφζθνξν έδαθνο. Σφηε (1973) ε Δκπνξηθή Λέζρε κεηνλνκάζηεθε ζε Υξεκαηηζηήξην θαη ηα κέιε ηεο κάιηζηα εμέιεμαλ Πξφεδξν. Σξία ρξφληα κεηά, ζηηο 30.09.76, ηδξχζεθε ην Υξεκαηηζηήξηα Αμηψλ Αζελψλ κε Βαζηιηθφ Γηάηαγκα κεηά απφ πξνζπάζεηεο ηεο θπβέξλεζεο Γειεγηψξγε, πνπ είραλ σο ζθνπφ ην πεξηνξηζκφ ηεο θεξδνζθνπίαο. Έηζη ην Υ.Α.Α. κεηαθέξζεθε απφ ηελ Δκπνξηθή Λέζρε πξψηα ζην Μέγαξν Μειά, έπεηηα ζηε πιαηεία Κνηδία, κεηά ζηελ Οηθία Ννηαξά,απφ ην 1891 κέρξη ην 1934 ζηελ νδφ Πεζκαδφγινπ θαη απφ ην 1934 θαη κέρξη ζήκεξα ζηεγάδεηαη ζηελ νδφ νθνθιένπο. Παξά ηε κεηαθνξά ην έκβιεκα ηεο Δκπνξηθήο Λέζρεο, ν Δξκήο, παξακέλεη κέρξη ζήκεξα γηα λα ζπκβνιίδεη θαη ην Υ.Α.Α.. (Βνχιγαξε-Παπαγεσξγίνπ, 2002) 32

3.5 Οι σπημαηιζηηπιακοί Γείκηερ Ζ κέηξεζε ησλ κεηαβνιψλ κηαο ρξεκαηηζηεξηαθήο αγνξάο γίλεηαη κε ηε παξαθνινχζεζε ησλ κεηαβνιψλ ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ, πνπ ζπκκεηέρνπλ ζ απηή. Οη ηηκέο πνπ επηιέγνληαη ζπγρσλεχνληαη ζ έλα κνλαδηθφ αξηζκφ, ν νπνίνο δείρλεη ηε ζρεηηθή κεηαβνιή ησλ ηηκψλ κεηαμχ δχν ρξνληθψλ ζεκείσλ θαη νλνκάδεηαη ρξεκαηηζηεξηαθφο δείθηεο. (Βνχιγαξε Παπαγεσξγίνπ,2002) Ο πην γλσζηφο δείθηεο παγθνζκίσο θαη απηφο πνπ αζθεί ηε κεγαιχηεξε επίδξαζε ζηνπο άιινπο είλαη ν δείθηεο ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ ζην ρξεκαηηζηήξην ηεο Νέαο Τφξθεο (N.Y.S.E.) θαη είλαη επξέσο γλσζηφο σο δείθηεο Dow Jones. ηε πξαγκαηηθφηεηα απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο δηαθνξεηηθνχο δείθηεο. Έλα δείθηεο γηα κεηνρέο ησλ βηνκεραληψλ, έλαο γηα ηηο ζπγθνηλσλίεο, έλαο γηα ηηο ππεξεζίεο θνηλήο σθέιεηαο θαη έλα ζχλζεην πνπ παξνπζηάδεη ηε θαηάζηαζε ησλ πξψησλ ηξηψλ. (Βνχιγαξε Παπαγεσξγίνπ, 2002) 33

3.5.1 Οι ελληνικοί δείκηερ Οη ρξεκαηηζηεξηαθνί δείθηεο πνπ ππνινγίδνληαη θαζεκεξηλά ζην Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ Αζελψλ (Υ.Α.Α) είλαη νρηψ : 1. Γεληθφο Γείθηεο ή Γεληθφο Γείθηεο Κχξηαο Αγνξάο 2. Γεληθφο Γείθηεο Παξάιιειεο Αγνξάο 3. Γείθηεο Δπηρεηξεκαηηθψλ Κιάδσλ 4. Γείθηεο πλνιηθήο Απφδνζεο ησλ Γεληθψλ Γεηθηψλ Κχξηαο θαη Παξάιιειεο Αγνξάο 5. Γείθηεο Τςειήο Κεθαιαηνπνίεζεο (FTSE/ASE-20) 6. Γείθηεο Μεζαίαο Κεθαιαηνπνίεζεο (FTSE/Mid Cap 40) 7. Γείθηεο Μηθξήο Κεθαιαηνπνίεζεο (FTSE/Small Cap 80) 8. Γείθηεο Νενεηζεξρφκελσλ Δηαηξηψλ (Βνχιγαξε-Παπαγεσξγίνπ,2002) Σέινο δεκνζηεχνληαη ζηνλ νηθνλνκηθφ ηχπν αξηζκεκέλνη δείθηεο πνπ παξνπζηάδνπλ ηε ζέζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηε κειινληηθή ηεο θαηεχζπλζε. Οη δείθηεο απηνί νλνκάδνληαη Γείθηεο Δλδεηθηηθήο Καηεχζπλζεο (Leading Indicators). Οη βαζηθφηεξνη είλαη ν δείθηεο Αθαζάξηζηνπ Δγρψξηνπ Πξντφληνο Βηνκεραληθήο Παξαγσγήο, Απαζρφιεζεο ή Αλεξγίαο, Υνλδξηθήο ή Ληαληθήο Πψιεζεο, Πιεζσξηζκνχ θαη ν Γεληθφο Γείθηεο Σηκψλ ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ. Έηζη είλαη εχινγν φηη ε δήηεζε ρξεκαηηζηεξηαθψλ ηίηισλ, κεηαμχ άιισλ, είλαη ην βαξφκεηξν γηα ηελ νηθνλνκία κηαο ρψξαο. (Βνχιγαξε-Παπαγεσξγίνπ, 2002) 34

3.6 Παπάγονηερ επιπποήρ ηηρ ποπείαρ ενόρ σπημαηιζηηπίος Σν ρξεκαηηζηήξην είλαη έλαο νξγαληζκφο πνπ δεκηνπξγείηαη θαη αλαπηχζζεηαη ζηα φξηα ηεο θνηλσλίαο. πκκεηέρεη ζηηο θαζεκεξηλέο αλάγθεο θαη σο εθ ηνχηνπ επεξεάδεηαη απφ γεγνλφηα πνπ ζπκβαίλνπλ ζε απηή, απφ άιια ζε κεγαιχηεξν βαζκφ θαη απφ άιια ζε κηθξφηεξε έληαζε. Η οικονομική καηάζηαζη ηης τώρας. Δπεξεάδεη ηα θέξδε ησλ εηαηξηψλ θαη άξα ηε δήηεζε ή επαλαηνπνζέηεζε θεθαιαίσλ γηα επελδχζεηο ζε ρξεκαηηζηεξηαθνχο ηίηινπο. Δπίζεο ε αηζηνδνμία ζηελ αγνξά επέξρεηαη φηαλ ην θνηλφ ζεσξεί ηηο πξννπηηθέο ηεο νηθνλνκίαο επλντθέο κε πεξηζψξηα βειηίσζεο. Σφηε επέξρεηαη αχμεζε ρξεκαηηζηεξηαθψλ αμηψλ. Από ηο πληθφριζμό. Ο πιεζσξηζκφο αλαδηαλέκεη ην εηζφδεκα απ ηνπο κηζζνχο ζηα θέξδε ησλ εηαηξηψλ, γηαηί νη εηαηξίεο ελζσκαηψλνπλ ην πιεζσξηζκφ ζην θφζηνο παξαγσγήο θαη ηειηθά ζηε ηηκή ησλ πξντφλησλ ηνπο. Σα θέξδε ινηπφλ ησλ εηαηξηψλ απμάλνληαη, ηα κεξίζκαηα πνπ δηαλέκνληαη ζηνπο κεηφρνπο απμάλνληαη άξα νη επελδπηέο ζηξέθνληαη ζηελ αγνξά κεηνρψλ. Από ηη θορολογία. Αλ ην θξάηνο δίλεη θνξνινγηθέο απαιιαγέο ζηα εηζνδήκαηα απφ ρξεκαηηζηεξηαθνχο ηίηινπο ηφηε απηνί γίλνληαη ειθπζηηθφηεξνη απφ δηάθνξα πηζησηηθά ηδξχκαηα, γηα ηε ηνπνζέηεζε ησλ απνηακηεχζεσλ ηνπ θνηλνχ. Το ύυος ηφν επιηοκίφν. Όηαλ ηα επηηφθηα είλαη κεγαιχηεξα ηνπ πιεζσξηζκνχ πξνθαινχλ ηε κείσζε δήηεζεο ρξεκαηηζηεξηαθψλ ηίηισλ θαη ηε ζηξνθή ηνπ επελδπηηθνχ θνηλνχ ζηε ηξαπεδηθή αγνξά. 35

Ζ ζρέζε ηεο ηηκήο ησλ επηηνθίσλ κε ην ρξεκαηηζηεξηαθφ δείθηε είλαη μερσξηζηή, γη απηφ θαη ζα αλαθεξζνχκε παξαθάησ ζ απηή. Από ηις ιζοηιμίες νομιζμάηφν. Οη δηαθπκάλζεηο ζηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία ησλ λνκηζκάησλ κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ εηζξνή μέλσλ θεθαιαίσλ αιιά θαη δηαθπγή εγρψξησλ ζην εμσηεξηθφ. Η οργανφηική δομή ηοσ τρημαηιζηηρίοσ. Έλα θαιά νξγαλσκέλν ρξεκαηηζηήξην εκπλέεη εκπηζηνζχλε ζην επελδπηηθφ θνηλφ θαη κπνξεί λα πξνθαιέζεη πεξηζζφηεξνπο κηθξφ-επελδπηέο ζα κέζν αμηνπνίεζεο ησλ νηθνλνκηψλ ηνπο. Από ηη παιδεία και ηη πληροθόρηζη ηοσ κοινού. Όζν θαιχηεξα πιεξνθνξεκέλν είλαη ην θνηλφ γηα ηα είδε ησλ κεηνρψλ πνπ δηαπξαγκαηεχνληαη, ηηο απνδφζεηο πνπ κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ θαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ θξχβνπλ νη ρξεκαηηζηεξηαθέο αμίεο, ηα πιενλεθηήκαηα ζε ζρέζε κε άιιεο κνξθέο επέλδπζεο ή απνηακίεπζεο, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε πηζαλφηεηα λα επελδχζεη ζε ρξεκαηηζηεξηαθνχο ηίηινπο. Από ηη πολιηική καηάζηαζη ηης τώρας. Έλαο ιφγνο πνπ ε ρξεκαηηζηεξηαθή αγνξά δελ αλαπηχρζεθε ζηελ Διιάδα είλαη νη ζπρλέο πνιηηηθέο αλαηαξαρέο θαη νη πφιεκνη ζηνπο νπνίνπο ζπκκεηείρε ε ρψξα. ε ηέηνηεο θαηαζηάζεηο ηα επελδπηηθά ζρέδηα ή πιάλα είλαη πνιπηέιεηα. Από διεθνή γεγονόηα. πξξάμεηο, πφιεκνη, αλεξγία, πεηξειατθή θξίζε, ελεξγεηαθή θξίζε πεξηβαιινληνινγηθά πξνβιήκαηα. Δπεξεάδνπλ ηηο ρξεκαηηζηεξηαθέο αγνξέο θαη είλαη αλακελφκελν εθείλεο κε ηε ζεηξά ηνπο λα επεξεάζνπλ κηθξφηεξεο αγνξέο, κηα πεξίπησζε ληφκηλν. (Βνχιγαξε-Παπαγεσξγίνπ, 2002) Παξαηεξψληαο ηνπο παξάγνληεο επηξξνήο βιέπνπκε φηη κφλν νη πέληε πξψηνη έρνπλ λα θάλνπλ κε νηθνλνκηθά δεηήκαηα. Οη ππφινηπνη αθνξνχλ πνιηηηζηηθά, θνηλσληθά, πνιηηηθά θαη δηεζλή δεηήκαηα. 36

Αθξηβψο φπσο πξνείπακε θαη κε ηελ αλάπηπμε. Ξεθίλεζε ζαλ νηθνλνκηθφο παξάγνληαο αιιά πιένλ επεξεάδεηαη θαη απφ άιινπο ηνκείο, «έμσ-νηθνλνκηθνχο». Μπνξνχκε λα πνχκε ινηπφλ φηη ε ρξεκαηαγνξά θαη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε αιιεινζηεξίδνληαη ε κία ζηελ άιιε ψζηε λα νξζνπνδήζνπλ θαη ελειηθησζνχλ. Ζ αλάπηπμε πξνζθέξεη ηνπο ζηφρνπο θαη ε ρξεκαηαγνξά ηνπο πφξνπο πνπ ρξεηάδεηαη ε πξψηε. 3.6.1 Σο ύτορ ηυν επιηοκίυν Όπσο πξναλαθέξζεθε ζε πεξίπησζε κείσζεο ησλ ηηκψλ ησλ επηηνθίσλ ππάξρεη απμαλφκελε δήηεζε γηα ρξεφγξαθα ελψ ζε αληίζεηε πεξίπησζε ην επελδπηηθφ θνηλφ ζηξέθεηαη ζηηο απνηακηεχζεηο ζηηο ηξάπεδεο. Άξα ε πηψζε ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ ζπλδπάδεηαη θαη κε άλνδν ηνπ δείθηε ηηκψλ ησλ κεηνρψλ. Γε μερλάκε φηη νη ηηκέο ησλ επηηνθίσλ είλαη έλα απφ ηα βαζηθά «φπια» ηνπ εθάζηνηε θνξέα πνπ αζθεί ηε λνκηζκαηηθή πνιηηηθή, π.ρ Κεληξηθή Σξάπεδα. ε πεξηφδνπο θξίζεσο ζπλεζίδεηαη λα «ξίρλνπλ» ηα επηηφθηα γηα λα αλαθνπθίζνπλ ηελ αγνξά. Όπσο έγηλε πξφζθαηα (Αχγνπζηνο 2007) ζηηο Ζ.Π.Α. φηαλ μέζπαζε θξίζε κε ηελ αγνξά αθηλήησλ.(σν Θέκα) Έηζη θαη ζηελ Διιάδα. Σελ επνρή ηεο «άλζεζεο» ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ (1999) ηα επηηφθηα ήηαλ ζην επίπεδν ηνπ 9% ηε ζηηγκή πνπ ην 1994 είραλ «ζθαξθαιψζεη» ζην 25%! 37

Παξ φια απηά παξαηεξήζεθε φηη ηα ρακειά επηηφθηα δελ επλννχλ απαξαίηεηα ηα ρξεκαηηζηήξηα, ηδηαίηεξα φηαλ απηή ε κείσζε ζπκπίπηεη κε ηελ επηβξάδπλζε ηεο εηαηξηθήο θεξδνθνξίαο ζχκθσλα κε ηελ εκπεηξία ηεο ηειεπηαίαο 20-εηηαο. Ο ιφγνο είλαη φηη ηα επηηφθηα θαη ηα εηαηξηθά θέξδε κεηψλνληαη φηαλ ε νηθνλνκία αξρίδεη λα επηβξαδχλεηαη, αιιά ηα θέξδε κεηψλνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηα επηηφθηα, κε απνηέιεζκα λα κεηψλεηαη ε αμία ησλ κεηνρψλ. (Γ. Μαιιηαξφπνπινο, 2007) 3.7 Σο κπασ (Crash) Ζ αλνδηθή πνξεία ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ βνεζά φπσο είδακε ηελ αλάπηπμε θαη ηηο επελδχζεηο. Ση γίλεηε φκσο φηαλ απηή ε πνξεία δηαθνπεί; Ζ κηθξή πηψζε ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ κπνξεί λα ζεσξεζεί θπζηνινγηθή. Ση ζπκβαίλεη φκσο φηαλ απηή ε πηψζε γίλεηαη ζπλερήο θαη επεξεάδεη θαη κεηνρέο εθηφο ηνπ θιάδνπ; Σν ιεγφκελν θξαρ είλαη έλαο φξνο πνπ ζπλδέεηαη κε παληθφ θαη αλεμέιεγθηε πηψζε ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ. Σα κεγάια θξαρ δελ εθδειψλνληαη πνηέ κε ηνλ ίδην ηξφπν. Γηαθέξνπλ σο πξνο ην κέγεζνο, ηηο αηηίεο θαη ηηο επηπηψζεηο ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία. Έρνπλ φκσο θάηη θνηλφ: ηε ιεγφκελε «ρξεκαηηζηεξηαθή θνχζθα» - ηελ παξάινγε θαη αθχζηθε αχμεζε ζηηο ηηκέο ησλ κεηνρψλ ζηα ρξεκαηηζηήξηα. Ζ αχμεζε απηή δελ αληαπνθξίλεηαη ζηα πξαγκαηηθά θέξδε ησλ εηαηξεηψλ θαη ζπλεπψο δελ έρεη θακηά ζρέζε κε ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο ηεο επηρείξεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ν αλαιπηήο B.Malkiel εμήγεζε απηή ηελ αγνξαία ζπκπεξηθνξά κε ηε ζεσξεία ηνπ πεξηζζφηεξνπο αδανχο/the greater fool theory. 38

Σν θαηλφκελν ηεο Φνχζθαο παξαηεξείηαη ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ παξ φιν φηη νη ηηκέο ησλ δηαπξαγκαηεπφκελσλ ρξενγξάθσλ βξίζθνληαη ζε επίπεδν πνιχ πςειφηεξν απφ απηφ πνπ πξνζδηνξίδεη ε εζσηεξηθή ηνπο αμία, εμαθνινπζνχλ λ αλεβαίλνπλ. Πνιινί επελδπηέο, αλ θαη γλσξίδνπλ φηη νη ηηκέο ησλ κεηνρψλ ζηηο νπνίεο επελδχνπλ είλαη ππεξηηκεκέλεο ελ ηνχηνηο, ζπλερίδνπλ λα επελδχνπλ ζ απηέο δηφηη πηζηεχνπλ φηη κπνξνχλ λα ηηο πνπιήζνπλ, απνθνκίδνληαο πνιχ κεγαιχηεξν θέξδνο, ζε άιινπο επελδπηέο νη νπνίνη ηειηθά απνδεηθλχνληαη πεξηζζφηεξν αδαείο(greater fools). Ζ δηαδηθαζία απηή ζπλερίδεηαη έσο φηνπ ε «θεξδνζθνπηθή θνχζθα», ρσξίο πξνθαλή αηηία, αξρίδεη λα μεθνπζθψλεη, ήηνη δελ πθίζηαληαη πιένλ αδαείο επελδπηέο πξφζπκνη λ αγνξάζνπλ ππεξηηκεκέλα ρξεφγξαθα. Σν γεγνλφο απηφ πξνθαιεί παληθφ κε ζπλέπεηα ηελ επηζπκία ηνπ ζπλφινπ ησλ επελδπηψλ γηα άκεζε πψιεζε ησλ ραξηνθπιαθίσλ, ζε νπνηαδήπνηε ηηκή, αληίδξαζε ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο πξνθαιεί θάζεηε πηψζε ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ. Δίλαη αλακθηζβήηεην ή ζρεδφλ απηαπφδεηθην φηη ζηελ πεξίνδν ηεο έληνλεο θαζφδνπ(αιιά θαη ηεο έληνλεο αλφδνπ) ε αγνξά θηλείηαη ζε δηάηαμε «ζκήλνπο» ζα θάπνην αφξαην ρέξη λα θαηεπζχλεη ηε ζθέςε ηεο. Ζ πηψζε ζπλερίδεηαη κέρξη ηελ εμίζσζε ησλ ηηκψλ κε ηηο εζσηεξηθέο ηνπο αμίεο. Όηαλ νινθιεξσζεί απηφ ηφηε ν θχθινο ηνπ ελ ιφγσ θαηλνκέλνπ έρεη νινθιεξσζεί. (Α.Κνξνβέζεο, ) Παξαθάησ ζα δνζνχλ παγθφζκηα παξαδείγκαηα ηνπ θαηλνκέλνπ θξαρ, γηα λα θηάζνπκε ηειηθά θαη ζηε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο. 39

3.7.1 Μεγάλη Ανέσεια: Σο «Μαύπο 29» Γεπηέξα 28 Οθησβξίνπ ηνπ 1929. Λίγν πξηλ μεθηλήζνπλ νη ζπλαιιαγέο, νη δεκνζηνγξάθνη ηεο Wall Street παξαηήξεζαλ θάηη αζπλήζηζην. Οη ινχζηξνη, πνπ δελ πξνιάβαηλαλ λα εμππεξεηήζνπλ ηελ εθιεθηή πειαηεία ηνπο, εθείλε ηε κέξα είραλ αλαδνπιεηέο. Οη ρξεκαηηζηέο έκπαηλαλ ηξέρνληαο ζην «λαφ ηνπ δνιαξίνπ» ρσξίο λα θνηηνχλ θαζφινπ γχξσ ηνπο. Ήηαλ αλήζπρνη, γηαηί ηελ πξνεγνχκελε Πέκπηε νη κεηνρέο είραλ πέζεη αηζζεηά θαη αλαπάληερα, γεγνλφο αζπλήζηζην γηα ηε Wall street,φπνπ νη ηηκέο είραλ αλνδηθή πνξεία επί δέθα ζπλαπηά έηε. ηηο επφκελεο ζαξάληα νρηψ ψξεο νη κεηνρέο θαηαπνληίζηεθαλ, ζεκεηψλνληαο απψιεηα 25%. Απηφ κεηαθξάδεηαη ζε 8 εθαηνκκχξηα δνιάξηα, ηα νπνία ζηα κέζα Ννεκβξίνπ έγηλαλ 30 εθαηνκκχξηα. ε απφιπηνπο αξηζκνχο ηα πνζά θαίλνληαη κηθξά, φκσο ζε ζρέζε κε ηελ ακεξηθαληθή νηθνλνκία εθείλεο ηεο επνρήο ήηαλ απίζηεπηα κεγάια. Ηζνδπλακνχζαλ κε ην δηπιάζην ζρεδφλ ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο ησλ Ζ.Π.Α.. Ζ θξίζε μέζπαζε φηαλ νη επελδπηέο ζηε wall Street πνπινχζαλ κεηνρέο κε ηιηγγηψδεηο ξπζκνχο πξνθαιψληαο παληθφ. ε δηάζηεκα ηξηψλ κελψλ έραζαλ ην κηζφ ηεο αμίαο ηνπο. Ακέζσο ε θξίζε κεηαθέξζεθε ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. Οη ηξάπεδεο είραλ δαλείζεη ηεξάζηηα πνζά ζηηο εηαηξείεο ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ πνπ θηλδχλεπαλ κε ρξενθνπία. Δπηπιένλ, είραλ αγνξάζεη κεγάιν αξηζκφ κεηνρψλ κεδακηλήο πιένλ αμίαο - ζήκεξα νη ηξάπεδεο αγνξάδνπλ κεηνρέο κφλν γηα ινγαξηαζκφ ησλ πειαηψλ ηνπο. Παξάιιεια επιήγε θαη ε βηνκεραλία, πνπ κέρξη ηφηε επεκεξνχζε ράξε ζηα ρακειά επηηφθηα θαη ζηηο αλεμέιεγθηεο επελδχζεηο. 40

Ζ θαηάξξεπζή ηεο είρε σο ζπλέπεηα ηε δξαζηηθή κείσζε ηνπ θέξδνπο ησλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο κε ηε ζεηξά ηνπο ζπκπαξέζπξαλ γηα δεχηεξε θνξά ην ρξεκαηηζηήξην. Ο θχθινο είρε θιείζεη. Λίγνπο κήλεο κεηά ην θξαρ ηεο Wall street,ε βηνκεραληθή παξαγσγή ειαηηψζεθε θαηά 20%. Μέζα ζ έλα ρξφλν ν δείθηεο ηεο αλεξγίαο έθηαζε ην 25%. Σν 1931, ε αμία ησλ επηρεηξήζεσλ ζην ρξεκαηηζηήξην ηεο Νέαο Τφξθεο είρε κεησζεί δέθα θνξέο ζε ζρέζε κε ην επηέκβξην ηνπ 1929. Πνηα ήηαλ ηα αίηηα ηνπ κεγάινπ θξαρ; Ο παληθφο ησλ επελδπηψλ ζπλέβαιε αξθεηά αιιά φρη απνθαζηζηηθά. Αληίζεηα, ε άκεζε ζπκκεηνρή ησλ ηξαπεδψλ ζηηο θεξδνζθνπηθέο θηλήζεηο θαη ε αηνικία ηεο θπβέξλεζεο λα επέκβεη ηελ θαηάιιειε ζηηγκή θαίλεηαη πσο ήηαλ νη ζεκαληηθφηεξεο αηηίεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο.(focus) 3.7.2 Η «Μαύπη Γεςηέπα» Πξηλ απφ είθνζη έλα ρξφληα, ζηηο 19 Οθησβξίνπ ηνπ 1987, ε Wall Street έκνηαδε κε πεδίν κάρεο. Μέζα ζ έλα εθηάσξν ν δείθηεο έραζε 22%, δειαδή 550 εθαηνκκχξηα δνιάξηα. Ήηαλ ε κεγαιχηεξε πηψζε πνπ ζεκεηψζεθε πνηέ ζηελ αγνξά κεηνρψλ. Απφ ηελ αξρή ηνπ ρξφλνπ έσο ην θαινθαίξη, ν δείθηεο είρε ζεκεηψζεη άλνδν 44%. Σν επηέκβξην θάλεθαλ νη πξψηεο ηάζεηο ζπγθξάηεζεο. Σε βδνκάδα πνπ πξνεγήζεθε ηνπ θξαρ νη κεηνρέο είραλ ράζεη πεξίπνπ ην 10% ηεο αμίαο ηνπο. Γηα ηνπο νηθνλνκηθνχο αλαιπηέο ήηαλ «θπζηνινγηθφ θαηλφκελν». Γχν παξάγνληεο ελνρνπνηνχληαη γηα ηε ξαγδαία πηψζε: ε θεξδνζθνπία ζηελ αγνξά πξνζεζκηαθψλ ηίηισλ ζην ρξεκαηηζηήξην ηνπ ηθάγνπ θαη ηα απηνκαηνπνηεκέλα πξνγξάκκαηα ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ. Όπσο ζπλεζίδνπλ λ αλαθέξνπλ ζηε Wall street,«ην ρξεκαηηζηήξην είλαη ν ηφπνο φπνπ επηβεβαηψλνληαη φιεο νη πξνβιέςεηο». 41

Οη κεηνρέο δελ είλαη ηίπνη άιιν απφ έλα ζεξκφκεηξν πνπ αλεβνθαηεβαίλεη αλάινγα κε ηηο πεπνηζήζεηο θαη ην έλζηηθην ησλ δηαπξαγκαηεπηψλ. Όηαλ ε πιεηνςεθία επειπηζηεί ζε άλνδν ησλ ηηκψλ, ηφηε ζπκπεξηθέξεηαη ζχκθσλα κ απηή ηελ πεπνίζεζε θαη νη κεηνρέο αλεβαίλνπλ. Αληίζεηα, αλ νη ρξεκαηηζηέο αλακέλνπλ πηψζε επεξεάδνπλ ηελ αγνξά αξλεηηθά. Σν ίδην ζπλέβε θαη ηε «Μαχξε Γεπηέξα». Μεηά ηηο πησηηθέο ηάζεηο ηεο πξνεγνχκελεο εβδνκάδαο νη θεξδνζθφπνη ζηνηρεκάηηζαλ ζε λέα πηψζε, ε νπνία θαη πξαγκαηνπνηήζεθε. Όηαλ φκσο ε πηψζε ησλ ηίηισλ μεπέξαζε ην 4% ζπλέβε θάηη απξφβιεπην. Οη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο ησλ ακνηβαίσλ θεθαιαίσλ άξρηζαλ λα ξίρλνπλ απηνκάησο ζηελ αγνξά ηεξάζηηεο πνζφηεηεο κεηνρψλ. Έηζη είραλ πξνγξακκαηηζηεί λα θάλνπλ ζηελ πεξίπησζε πνπ νη απψιεηεο μεπεξλνχζαλ ην κέγηζην απνδεθηφ επίπεδν. ήκεξα ηέηνηνη απηνκαηηζκνί δελ ρξεζηκνπνηνχληαη πηα. Όκσο ην 1987 έθαλαλ δεκηά ζην ρξεκαηηζηήξην, επεηδή φινη πνπινχζαλ θαη θαλείο δελ αγφξαδε. Ζ δηαθνξά ηεο «Μαχξεο Γεπηέξαο» κε ην θξαρ ηνπ 1929 βξίζθεηαη ζην φηη ε ακεξηθαληθή νηθνλνκία, είθνζη ρξφληα πξηλ, ήηαλ πην δπλαηή θαη αλζεθηηθή. Καζνξηζηηθή ππήξμε επίζεο ε επέκβαζε ηεο θπβέξλεζεο θαη ηεο θεληξηθήο ηξάπεδαο ησλ Ζ.Π.Α.,νη νπνίεο δηέζεζαλ ζηελ αγνξά κεγάιεο πνζφηεηεο ξεπζηνχ. Οη ηξάπεδεο επσθειήζεθαλ, κείσζαλ ηα επηηφθηα θαη δάλεηζαλ ζεκαληηθά θεθάιαηα ζηηο κεγαιχηεξεο εηζεγκέλεο επηρεηξήζεηο. (Focus) 42

3.7.3 Φαινόμενο «Σεκίλα» ηηο 30 Ηαλνπαξίνπ 1995, νη ζεκαληηθφηεξνη ηξαπεδίηεο ηνπ θφζκνπ βξίζθνληαλ ζην Νηαβφο ηεο Διβεηίαο γηα ην Παγθφζκην Οηθνλνκηθφ πλέδξην. ην επίθεληξν ησλ ζπδεηήζεσλ βξηζθφηαλ ε θξίζε ηνπ κεμηθαληθνχ πέζν, ην νπνίν είρε ράζεη ην 40% ηεο αμίαο ηνπ έλαληη ηνπ δνιαξίνπ κέζα ζ έλα κήλα εμαηηίαο ηεο δηαθπγήο θεθαιαίσλ απφ ηε ρψξα. Όηαλ έλαο απφ ηνπο ζπλέδξνπο αλέθεξε πσο ηα ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα ηνπ Μεμηθνχ ήηαλ ιηγφηεξα απφ 5 δηο δνιάξηα, ηφηε νη Ακεξηθαλνί ηξαπεδίηεο εγθαηέιεηςαλ ζνξπβεκέλνη ην ζπλέδξην. Σν Μεμηθφ ζα έπξεπε λα ηνπο επηζηξέςεη κέζα ζε ιίγεο κέξεο ην πνζφ ησλ 18 δηο δνιαξίσλ, δηαθνξεηηθά ε αδπλακία εμφθιεζεο ησλ ρξεψλ ζα δεκίσλε ηε ρψξα ηνπο αιιά θαη ηηο Ζ.Π.Α.. ηηο 3 Φεβξνπαξίνπ, ν Ακεξηθαλφο πξφεδξνο Μπηι Κιίληνλ παξεκβαίλεη θαη εμαζθαιίδεη δηεζλή ρξεκαηνδφηεζε χςνπο 50 δηο δνιαξίσλ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Μεμηθνχ. Ζ έθξεμε ηνπ επηθίλδπλνπ θαηλνκέλνπ «Σεθίια» απεηξάπε ηελ ηειεπηαία ζηηγκή, φκσο ε πηψζε ησλ ηηκψλ ζην ρξεκαηηζηήξην ηνπ Μεμηθνχ πξνθάιεζε θαη ζηε Wall Street απψιεηεο χςνπο 10 δηο δνιαξίσλ.(focus) 43

3.7.4 «Σίγπειρ» ζε νεςπική κπίζη Ζ θξίζε πνπ έπιεμε ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1998 ηε Wall Street μεθίλεζε απφ ηε Ννηηναλαηνιηθή Αζία. Υψξεο φπσο ε Σατιάλδε, ε Μαιαηζία, νη Φηιηππίλεο θαη ε Ηλδνλεζία γλψξηζαλ κηα ξαγδαία αλάπηπμε, ράξε ζηα αζηξνλνκηθά πνζά πνπ επέλδπζαλ ηαπσληθέο ηξάπεδεο θαη ακεξηθαληθνί νξγαληζκνί. Οη μέλνη επελδπηέο δελ αλεζπρνχζαλ γηα ηα θέξδε ηνπο, θαζψο ηα ηνπηθά λνκίζκαηα ήηαλ πξνζθνιιεκέλα ζην δνιάξην. Όκσο νη θπβεξλήζεηο ησλ αζηαηηθψλ ρσξψλ δελ κπνξνχζαλ λα ζπγθξαηήζνπλ πεξηζζφηεξν ηε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία κε ην δνιάξην ιφγσ ηνπ μέθξελνπ ξπζκνχ επελδχζεσλ θαη ησλ ειιεηκκάησλ ζηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπο. Άιισζηε, νχηε ηα αλαγθαία ζπλαιιαγκαηηθά απνζέκαηα δηέζεηαλ νχηε ηε θνξνινγία κπνξνχζαλ λ απμήζνπλ - απηφ ζα επηβάξπλε αθάληαζηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηηο εμαγσγέο, πνπ απνηεινχζαλ ηνλ θηλεηήξην κνριφ ηεο νηθνλνκίαο ηνπο. Ζ απφθαζε λα εγθαηαιεηθζεί ε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία κε ην ακεξηθαληθφ λφκηζκα πξνθάιεζε πηψζε ζηα ρξεκαηηζηήξηα θαη ζηηο ηηκέο ησλ αλζεξψλ κέρξη ηφηε νηθνδνκηθψλ επηρεηξήζεσλ. Οη Ακεξηθαλνί επελδπηέο αλεζχρεζαλ γηαηί ε δνθηκαζία ηεο νηθνλνκίαο ησλ Σίγξεσλ ζα επεξέαδε θαη ηηο ηαπσληθέο ηξάπεδεο ζηηο νπνίεο νη ίδηνη είραλ επελδχζεη, κε απνηέιεζκα ηελ θξίζε.(focus) 44

3.8 Σο ελληνικό κπασ Ζ ηζηνξία ηνπ Υ.Α.Α. ζεκαδεχηεθε απφ ην θξαρ ηνχ 99 (ή γεγνλφηα ηνπ 99) ζηα νπνία ελεπιάθε κεγάιν κέξνο ησλ Διιήλσλ. Έρεη εθηηκεζεί φηη πεξίπνπ εθαηφ δηζεθαηνκκχξηα επξψ άιιαμαλ ρέξηα κεγάιν κέξνο απφ ηα νπνία έραζαλ νη ιεγφκελνη κηθξνεπελδπηέο. Ζ απφηνκε πηψζε ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ αθνινχζεζε ηελ άλνδν ησλ πξνεγνχκελσλ εηψλ πνπ θνξπθψζεθε ην 1999 θαη ζπλδέζεθε κε ηελ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ ΟΝΔ θαη ηελ πξννπηηθή αλάιεςεο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηεο Αζήλαο ηνπ 2004. Αλάινγε πνξεία αθνινπζνχζαλ θαη ηα ρξεκαηηζηήξηα δηεζλψο, ιφγσ ηεο αηζηνδνμίαο πεξί λέαο νηθνλνκίαο, δειαδή κφληκε θαη ζεκαληηθή άλνδνο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ράξηλ ζηελ επαλάζηαζε ηεο πιεξνθνξηθήο. Πξεινχδην ηεο θξίζεο ζεσξείηαη ε νηθνλνκηθή θξίζε ζηελ Αζία(1997). ηελ Διιάδα ην θαινθαίξη ηνπ 99 πνιινί Έιιελεο αζρνινχληαλ κε ην ρξεκαηηζηήξην: αθφκα θαη ζε κηθξά ρσξηά ππήξραλ ΔΛΓΔ (γξαθεία αγνξάο θαη πψιεζεο κεηνρψλ) θαη πνιιέο κηθξέο εηαηξίεο εηζήρζεζαλ ζην Υξεκαηηζηήξην. Οη ελεξγνί θσδηθνί επελδπηψλ ζην ΥΑΑ έθηαζαλ ην 1,5 εθ πεξίπνπ, φηαλ νη Έιιελεο εξγαδφκελνη είλαη πεξίπνπ 4,5 εθ. Με ηνλ Γεληθφ Γείθηε λα θαηαξξίπηεη θαζεκεξηλά θάζε ξεθφξ πνιινί Έιιελεο πίζηεςαλ φηη έιπζαλ ην νηθνλνκηθφ πξφβιεκα ηεο δσήο ηνπο. Ζ πηψζε πνπ μεθίλεζε ζηηο 23 επηεκβξίνπ ζπλερίζηεθε γηα αξθεηά ρξφληα εμαλεκίδνληαο ηελ αμία ησλ κεηνρψλ. Πνιιέο απφ ηηο κεηνρέο πνπ είραλ εηζαρζεί ζην Υξεκαηηζηήξην απνδείρηεθαλ "θνχζθεο", δειαδή άλεπ αληηθξίζκαηνο κεηνρέο κε εηαηξείεο ρσξίο έξγν αιιά κφλν ζθνπφ ηελ ειθπζηηθή εηθφλα ζην ρξεκαηηζηήξην. 45

3.9 Δπιπηώζειρ ζηην ανάπηςξη Ζ ρξεκαηηζηεξηαθή θνχζθα επεξεάδεη πεξηζζφηεξν ηηο επελδχζεηο παξά ηε θαηαλάισζε, ζχκθσλα κε ηνλ Blanchard (2000). Σε ζηηγκή πνπ ε θνχζθα ζπάδεη, νη επελδχζεηο είλαη ηδηαίηεξα απμεκέλεο θαη ππάξρεη ζπζζψξεπζε θεθαιαίνπ. Απηφ έρεη δπζάξεζηεο κεηέπεηηα ζπλέπεηεο, αθνχ ζηακαηνχλ απφηνκα νη επελδχζεηο θαη παξνπζηάδνληαη πξνβιήκαηα ζην ρξεκαηνπηζησηηθφ ρψξν απφ ειιηπείο εμαζθαιίζεηο. Σαπηφρξνλα επηζεκαίλνπλ νη Kent θαη Lowe (1997) φηη θαηά ηε θάζε ηεο κεγέζπλζεο ηεο «θνχζθαο», νη ηηκέο ησλ κεηνρψλ θαη ε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα απμάλνληαη, αιιά κεηά απφ ηε θαηάξξεπζε ησλ ηηκψλ ε νηθνλνκία δελ επαλέξρεηαη ζην αξρηθφ ζεκείν ηζνξξνπίαο. Πέθηεη ζε θαηψηεξν επίπεδν θαη ε αηηία είλαη φηη ε θνχζθα αθήλεη πίζσ ηεο έλα πην εμαζζελεκέλν ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα.(πξνβφπνπινο-γθφξηζνο, 2004) Όπσο είδακε νη πην νδπλεξέο ζπλέπεηεο ήηαλ απηέο πνπ αθνινχζεζαλ ην ακεξηθάληθν θξαρ ηνπ 29, θαζψο είλαη θαη ην πξψην ηεο ηζηνξίαο. Σα θξαρ βέβαηα ζε Μεμηθφ θαη Ννηηαλαηνιηθή Αζία απφδεημαλ θαη ηηο αιπζηδσηέο αληηδξάζεηο πνπ αθνινπζνχλ θαη ζε ηξίηεο ρψξεο, κε ραξαθηεξηζηηθφηεξν παξάδεηγκα ηηο ρψξεο ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο πνπ έπεζαλ ζε νηθνλνκηθφ καξαζκφ ηδηαίηεξα κεηά ην 1997. ηελ Διιάδα δε παξαηεξήζεθαλ ηέηνηα αθξαία θαηλφκελα. Ο ιφγνο είλαη φηη νη Έιιελεο δε απνηακίεπαλ ηα ρξήκαηά ηνπο ζε κεηνρέο. Πξψηε επηινγή ήηαλ πάληα ηα αθίλεηα. Όπσο θαίλεηαη θαη ζην Πίλαθα 3. ην πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π ζε αμίεο κεηνρψλ ηελ εμαεηία 1995-2000 δελ είλαη κφλν ην κηθξφηεξν ζε ζρέζε κε άιιεο ρψξεο αιιά θαη κε ςπρξά καζεκαηηθά. Σν άθξσο αληίζεην ζπκβαίλεη κε ην πνζνζηφ ησλ αθηλήησλ. 46

Πίνακαρ 3 Υπημαηοοικονομικά ζηοισεία και ακίνηηη πεπιοςζία νοικοκςπιών Γαιιία Γεξκαλία Διιάδα Ηηαιία Ηζπαλία Οιιαλδία Ζλσκέλν Βαζίιεην Ζ.Π.Α. 1995 2000 1995 2000 1995 2000 1995 2000 1995 2000 1995 2000 1995 2000 1995 2000 Αμία κεηνρψλ (% ΑΔΠ) 165 234 149 180 7 54 189 227 150 187 254 297 261 299 292 341 Αμία θαηνηθηψλ (% ΑΔΠ ) 170 206 191 191 331 403 234 220 298 334 112 182 146 191 120 130 Πεγή: Altissimo F., E. Georgiou, T. Sastre, M. Valderrama, G. Sterne, M. Stocker, M. Weth, K. Whelan and A. Willman (2005), Wealth and asset price effects on economic activity, European Central Bank Occasional Papers, 29. Μπνξεί νη Έιιελεο λα κελ απνηακίεπαλ ζε κεηνρέο,ηελ επνρή φκσο ηεο «άλζηζεο» ηνπ ειιεληθνχ ρξεκαηηζηεξίνπ ην πνζνζηφ απηφ απμήζεθε. Φαίλεηαη πσο νη Έιιελεο είλαη επηξξεπείο ζε θάζε θεξδνζθνπηθφ θαηλφκελν. Βέβαηα κεηά ην πξψην ειιεληθφ θξαρ νη πεξηζζφηεξνη επαλήιζαλ ζε απνηακηεχζεηο αθηλήησλ θαη θαηαζέζεσλ, φπσο θαίλεηαη θαη ζην Γηάγξακκα 1. 47

1995,4 1996,2 1996,4 1997,2 1997,4 1998,2 1998,4 1999,2 1999,4 2000,2 2000,4 2001,2 2001,4 2002,2 2002,4 2003,2 2003,4 2004,2 2004,4 2005,2 2005,4 Γιάγπαμμα 2. Αξία πεπιοςζιακών ζηοισείυν νοικοκςπιών (% ακαθάπιζηος εγσώπιος διαθέζιμος ειζοδήμαηορ) % % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 600 500 400 300 200 100 0 Αξία μεηοχών, (Απιζηεπά) Αξία καηοικιών, (Δεξιά) Καηαθέζειρ, (Απιζηεπά) Πεγή: Σξάπεδα Διιάδνο, ECOWIN, Eurostat, Eurobank EFG Research Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ δελ είρακε αθξαίεο θαηαζηάζεηο κεηά ην θξαρ ηνπ 99. Ζ ζπκκεηνρή ησλ λνηθνθπξηψλ ζηε ζπλνιηθή θεθαιαηνπνίεζε ηνπ Υ.Α.Α. είλαη κηθξή ζε ζχγθξηζε κε ηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο επελδπηψλ. χκθσλα κε ην Κεληξηθφ Απνζεηήξην Αμηψλ Α.Δ ην κήλα Μάην ηνπ 2006 ηα ειιεληθά λνηθνθπξηά είραλ ην 24,7% ηεο ζπλνιηθήο θεθαιαηνπνίεζεο ηνπ Υ.Α.Α. ζε αληίζεζε κε ηνπο αιινδαπνχο επελδπηέο πνπ είραλ ην 42,5%. Αλ ε θεθαιαηνπνίεζε πνπ έρνπλ ηα λνηθνθπξηά είλαη κεγαιχηεξε ηφηε ε επαηζζεζία ηεο θαηαλάισζεο ζε δηαθπκάλζεηο ηνπ Υ.Α.Α. είλαη εληνλφηεξε. 48

1996,1 1996,3 1997,1 1997,3 1998,1 1998,3 1999,1 1999,3 2000,1 2000,3 2001,1 2001,3 2002,1 2002,3 2003,1 2003,3 2004,1 2004,3 2005,1 2005,3 2006,1 Όζν γηα ηελ αλάπηπμε θάζε άιιν παξά ππνρψξεζε. ην Γηάγξκκα3. είλαη εκθαλέο φηη ηελ πεξίνδν πηψζεο ησλ ηηκψλ ησλ κεηνρψλ (1999-2003) ν δείθηεο ηνπ Α.Δ.Π παξνπζηάδεη θάπνηεο δηαθπκάλζεηο αιιά ζε θακία πεξίπησζε δε παξνπζηάδεη πηψζε, αθνινπζψληαο ην Γεληθφ Γείθηε ηηκψλ. Γιάγπαμμα 3. Δηήζιοι πςθμοί αύξηζηρ ΑΔΠ και γενικού δείκηη ΥΑΑ % % 140 7 120 6 100 80 5 60 4 40 3 20 2 0-20 1-40 0 Γενικόρ δείκηηρ ΧΑΑ % y-o-y, (Απιζηεπά) ΑΕΠ % y-o-y, (Δεξιά) Πεγή: ECOWIN, Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Διιάδνο 49

Οη επηπηψζεηο ινηπφλ ζηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία ήηαλ κάιινλ κηθξέο. Καη νη επηπηψζεηο ζηνπο πνιίηεο ππεξηηκήζεθαλ απφ κέξνο ηεο πνιηηηθήο θαη ηνλ εληππσζηνζεξηθφ ηχπν. Γηα παξάδεηγκα αηηηάζεηο φηη ράζεθαλ δεθάδεο δηζεθαηνκκχξηα επξσ απφ ηελ πεξηνχζηα ηνπ ειιεληθνχ ιανχ ππφθεηληαη ζπλήζσο ζε δπν πιάλεο: α) κεγάιν κέξνο ηνπ ΥΑΑ είλαη ζε ρέξηα μέλσλ επελδπηψλ (ζήκεξα, Αχγνπζην 2007, ζρεδφλ 52%) (Γεκήηξεο Παθηιάο) β) ε άλνδνο κηαο κεηνρήο θαηά 100% δελ ζεκαίλεη πξαγκαηηθά θέξδε 100% γηα ηνπο επελδχηεο! Δίλαη κφλν ράξηηλα θέξδε, αλ φινη νη επελδχηεο πξνζπαζνχζαλ λα ξεπζηνπνηήζνπλ νη ηηκέο ζα έπεθηαλ θαηά πνιχ. Έηζη ε πηψζε απφ ηα αλψηαηα επίπεδα ηνπ 1999 δελ ζεκαίλεη φηη νη επελδχηεο είραλ κεγάια θέξδε θαη ηα έραζαλ, ζεκαίλεη φηη πνηέ δελ κπφξεζαλ λα ξεπζηνπνηήζνπλ δπλάκεη θέξδε. Πξαγκαηηθά ρακέλνη επελδχηεο, θαηά ην κέγεζνο πνπ παξνπζίαζαλ νη εληππσζηνζεξεο, είλαη κφλν απηνί πνπ αγφξαζαλ ζηα πςειφηεξα θαη πνχιεζαλ ζηα ρακειφηεξα ζεκεία, δειαδή έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ησλ επελδπηψλ. (el.wikpedia.org/wiki) 50

4. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4.1 Ο πςθμόρ ανάπηςξηρ και οι επενδύζειρ Γίλεηαη ινηπφλ εκθαλέο φηη νη ζρέζεηο αιιειεμάξηεζεο θαη επηξξνήο ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο δελ είλαη ηφζν ζηελέο. Οη πηψζεηο ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ, πνπ απνδίδνληαη ζε «θνχζθεο», επεξεάδνπλ ην κέησπν ησλ επελδπηψλ,φρη φκσο ηηο ζηαζεξέο επελδχζεηο. ην ηνκέα ηεο αλάπηπμεο ηψξα, θαη κε ζηνηρεία ησλ ηειεπηαίσλ 10 εηψλ, είλαη εκθαλέο φηη ππάξρεη έλα θιίκα εκπηζηνζχλεο πνπ απμάλεη ηηο επελδχζεηο θαη σθειεί ηελ αλάπηπμε. Ζ πηψζε ησλ επηηνθίσλ θαη ηνπ πιεζσξηζκνχ θαζψο θαη ε κείσζε ησλ ειιεηκκάησλ είλαη θάπνηνη απφ ηνπο παξάγνληεο δεκηνπξγίαο απηνχ ηνπ θιίκαηνο. ην Γηάγξακκα 4. παξαθάησ πεξηγξάθεηαη ε πνξεία ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο πξαγκαηηθήο ζχγθιηζεο ηα ηειεπηαία 15 ρξφληα. Οη κπιε κπάξεο παξνπζηάδνπλ ην θαηά θεθαιήλ Α.Δ.Π. ηεο Διιάδαο σο πνζνζηφ ηνπ αληηζηνίρνπ ηεο Δ.Δ ησλ «15» ζε φξνπο αγνξαζηηθήο δχλακεο ελψ ε καχξε γξακκή πεξηγξάθεη ηνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο ηεο Διιάδαο νη νπνίνη είλαη πάλσ απφ απηνχο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ησλ 15 θξαηψλ-κειψλ, πνπ παξνπζηάδνληαη κε θφθθηλε γξακκή. Δίλαη απηφο ν ξπζκφο πνπ έθεξε θαη ηελ πξαγκαηηθή ζχγθιηζε, απφ ηα επίπεδα ηνπ 65% ζηε δεθαεηία ηνπ 90 ζηα ζεκεξηλά επίπεδα. 51

Πεγή: Euro stat, European Commission Autumn 2005 Γηάγξακκα 4 Ο θχξηνο κνριφο ηεο αλάπηπμεο είλαη νη επελδχζεηο. ην Γηάγξακκα 5. παξνπζηάδνληαη νη ξπζκνί αχμεζεο ησλ πξαγκαηηθψλ επελδχζεσλ, νη νπνίνη απφ ην 1996 έσο ην 2004 απμάλνληαη κε ξπζκνχο κεγαιχηεξνπο ηνπ 6%. Μάιηζηα ηα έηε 1998 θαη 1995 ήηαλ πςειφηεξνη ηνπ 10% θαη ε αηηία δελ ήηαλ νη Οιπκπηαθνί Αγψλεο αιιά ε επηθείκελε έληαμε ζηελ Ο.Ν.Δ. θαη νη πξνζδνθίεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηνπο επηρεηξεκαηίεο, νη νπνίνη έζπεπζαλ λα επελδχζνπλ. Ζ επίδξαζε ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ είλαη θαλεξή ην 2003, φηαλ ν ξπζκφο αχμεζεο έθηαζε ην 14%. 52

Πεγή: European Commission Γηάγξακκα 5 Οη πςειφηεξνη ξπζκνί αχμεζεο ησλ επελδχζεσλ ζε ζρέζε κε ηελ ππφινηπε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ζπλέβαιαλ ζηελ αχμεζε ηεο ζπκβνιήο ησλ επελδχζεσλ ζην Α.Δ.Π. απφ 19% ζε 25%. Απηφ θαίλεηαη ζην Γηάγξακκα 6. φπνπ γίλεηαη θαη κηα ζχγθξηζε κε ηελ Δ.Δ-15. Παξαηεξήζαηε φηη ζηελ Δπξψπε νη επελδχζεηο σο πνζνζηφ ηνπ Α.Δ.Π. είλαη κφλν 20%. 53

Πεγή: European Commission Γηάγξακκα 6 χκθσλα ινηπφλ κε ηα ζηνηρεία θαηαιαβαίλνπκε φηη νη ξπζκνί αλάπηπμεο αιιά θαη ηα θεθάιαηα πνπ επελδχνληαη έρνπλ απμεζεί θαη κάιηζηα νξηζκέλεο θνξέο κε ζεακαηηθά απνηειέζκαηα. Γηα ηελ ζπλερή φκσο αλάπηπμε ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε θάπνηνπο ηνκείο πνπ ρξίδνπλ πξνζνρήο. 54

4.2Σα εμπόδια ηηρ ανάπηςξηρ 4.2.1 Ο πληθωπιζμόρ Ζ αχμεζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο απφ κφλε ηεο δε ιχλεη φια ηα πξνβιήκαηα. Σν παξαθάησ Γηάγξακκα 7. παξνπζηάδεηαη γηα λα δνζεί κηα εηθφλα ηνπ πιεζσξηζκνχ απφ ηε δεθαεηία ηνπ 70. Ζ πηψζε αλ κε ηη άιιν είλαη ηεξάζηηα. Πεγή: ECOWIN Γηάγξακκα 7 55

Παξ φια απηά κεηά ην 2000 ε πνξεία ηνπ πιεζσξηζκνχ παξακέλεη ζηαζεξή. ην Γηάγξακκα 8. θαίλεηαη πην θαζαξά. Σν 2000 ζπγθιίλακε θάλνληαο ηελ ηειεπηαία πξνζπάζεηα λα κπνχκε ζηελ Ο.Ν.Δ.,κεηά φκσο ν πιεζσξηζκφο αλέβεθε. Γηαηεξείηαη 1,5-2 κνλάδεο πάλσ απφ ηελ Δπξσδψλε θαη απηφ ξνθαλίδεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη άξα θαη ηηο επελδχζεηο. Πεγή: Euro stat Γηάγξακκα 8 56

4.2.2 Το Ιζοζύγιο Τπεσοςζών Σςναλλαγών Ζ αληαγσληζηηθφηεηα κε ηε ζεηξά ηεο επεξεάδεη ην Ηζνδχγην Σξερνπζψλ πλαιιαγψλ ην νπνίν έθηαζε ην 2000 ην -8% (Γηάγξακκα). Γηα λα βειηησζεί έπεηηα θπξίσο ιφγσ ηεο λαπηηιίαο. Έλα παξφκνην θαηλφκελν παξνπζηάζηεθε θαη ζηε Πνξηνγαιία. Πεγή: European Commission Autumn 2005 Γηάγξακκα 9 Οξηζκέλνη νηθνλνκνιφγνη δε ζεσξνχλ ηελ αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο σο έλδεημε έιιεηςεο αληαγσληζηηθφηεηαο. Γηα παξάδεηγκα, νη Blanchard θαη Giavazzi ζεσξνχλ φηη ην έιιεηκκα είλαη έλδεημε φηη νη Έιιελεο έρνπλ μεθχγεη απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο ζηελ θαηαλάισζε πνπ είραλ ζην παξειζφλ. Θεσξνχλ φηη ε αηηία είλαη ε αχμεζε ηνπ ηξαπεδηθνχ δαλεηζκνχ, ε ππεξθαηαλάισζε, πνπ ζχληνκα ζα ζηακαηήζεη θαη ην έιιεηκκα ζα δηνξζσζεί. 57