IP/04/291 Bρυξέλλες, 3 Μαρτίου 2004 Με στόχο τους ευρωπαϊκούς σιδηροδρόµους ποιότητας, η Επιτροπή προτείνει το άνοιγµα της αγοράς διεθνών επιβατικών µεταφορών το 2010 Με την «τρίτη δέσµη για τους σιδηροδρόµους», η οποία υπεβλήθη σήµερα, η Επιτροπή προτείνει να συνεχίσει τη µεταρρύθµιση του σιδηροδροµικού τοµέα, ανοίγοντας στον ανταγωνισµό τις διεθνείς επιβατικές µεταφορές εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στοχεύει έτσι να ολοκληρώσει την ενοποίηση του ευρωπαϊκού σιδηροδροµικού χώρου και, µε αυτόν τον τρόπο, να ενισχύσει ένα µέσο µεταφοράς αναγκαίο όσο ποτέ. Η Επιτροπή προτείνει επίσης να ενισχύσει τα δικαιώµατα των διεθνών επιβατών, να θεσπίσει ένα σύστηµα πιστοποίησης για τους µηχανοδηγούς και να βελτιώσει την ποιότητα των υπηρεσιών σιδηροδροµικού φορτίου. «Το 2010, το διευρωπαϊκό δίκτυο µεγάλων ταχυτήτων θα συνδεθεί και θα µπορέσουν να αναπτυχθούν νέες υπηρεσίες µε βάση τον ανταγωνισµό. Η πίεση των αεροπορικών εταιρειών χαµηλού κόστους αποτελεί ήδη πραγµατικότητα για τις διεθνείς σιδηροδροµικές επιβατικές µεταφορές: οι τελευταίες θα πρέπει να εξελιχθούν προς νέα µοντέλα και είναι αναµφισβήτητα η κατάλληλη στιγµή για να αναληφθούν πρωτοβουλίες» δήλωσε η κυρία Loyola de Palacio, αντιπρόεδρος αρµόδια σε θέµατα µεταφορών. «Η εν λόγω πρόταση είναι φιλόδοξη και ρεαλιστική : µε ορόσηµο το 2010, παρέχουµε έναν σαφή ορίζοντα σε όλους τους φορείς εκµετάλλευσης για να προετοιµαστούν». Η Επιτροπή υπέβαλε µια νέα σειρά µέτρων σχετικά µε την αναζωογόνηση του σιδηροδροµικού τοµέα, σύµφωνα µε τους προσανατολισµούς που αναγγέλθηκαν στην Λευκή Βίβλο «Η ευρωπαϊκή πολιτική µεταφορών µε ορίζοντα το έτος 2010: η ώρα των επιλογών» 1. Άνοιγµα της αγοράς Από την 1η Ιανουαρίου 2010 προτείνεται οι σιδηροδροµικές επιχειρήσεις που διαθέτουν άδεια και τα απαραίτητα πιστοποιητικά ασφαλείας να µπορούν να διασφαλίσουν διεθνείς υπηρεσίες εντός της Κοινότητας. Παραδείγµατος χάριν, οι σηµερινές υπηρεσίες, όπως το Thalys και το Eurostar, θα δουν να καταφθάνουν οι ανταγωνιστές τους. Το εν λόγω συµπληρωµατικό στάδιο για τη συγκρότηση της εσωτερικής αγοράς σιδηροδροµικών υπηρεσιών έρχεται σε µια στιγµή που οι κλασικές διεθνείς σιδηροδροµικές υπηρεσίες αντιµετωπίζουν την ολοένα και αυξανόµενη πίεση των αεροµεταφορέων χαµηλού κόστους. Η δυνατότητα νέων εµπορικών πρωτοβουλιών θα πρέπει να δώσει νέα πνοή στον εν λόγω τοµέα. 1 COM(2001)370, 12.09.2001
Για να δηµιουργηθούν ρεαλιστικές οικονοµικές συνθήκες για την ανάπτυξη αυτών των υπηρεσιών προτείνεται να δοθεί η δυνατότητα επιβίβασης και αποβίβασης επιβατών σε όλους τους σταθµούς ενός διεθνούς δροµολογίου, καθώς και µεταξύ δύο σταθµών που βρίσκονται στο ίδιο κράτος µέλος. Εποµένως, τίθεται σε εφαρµογή µια κατάλληλη δοµή για να προστατευθεί η οικονοµική ισορροπία των συµβάσεων δηµόσιας υπηρεσίας οι οποίες θα µπορούσαν να θιγούν, χωρίς ωστόσο να περιορίζονται υπερβολικά οι όροι λειτουργίας των νέων διεθνών φορέων εκµετάλλευσης. Μια δηµοσκόπηση η οποία πραγµατοποιήθηκε το 2003 2 στα δεκαπέντε κράτη µέλη αποκαλύπτει ότι το 70% των ατόµων που ρωτήθηκαν συµφωνούν µε τη δήλωση: «Εάν τα πρότυπα ασφαλείας τηρούνται, ο ανταγωνισµός είναι ο καλύτερος τρόπος για να αυξηθεί η αποτελεσµατικότητα των σιδηροδροµικών µεταφορών». Την εν λόγω προσέγγιση εξέφρασε επανειληµµένως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κυρίως κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας του 1999 για την πρώτη δέσµη για τους σιδηροδρόµους και του 2003 για τη δεύτερη δέσµη για τους σιδηροδρόµους. Τον Οκτώβριο του 2003, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε τροπολογία ζητώντας το άνοιγµα στον ανταγωνισµό όλων των σιδηροδροµικών υπηρεσιών µεταφοράς επιβατών, εθνικών και διεθνών, από την 1η Ιανουαρίου 2008 3. Στη γνώµη της επί των εν λόγω τροπολογιών 4, η Επιτροπή σηµείωσε ότι το εν λόγω θέµα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο ειδικής πρότασης, όπου είναι δυνατόν να ληφθεί υπόψη η υφιστάµενη νοµοθεσία σε θέµατα συµβάσεων δηµόσιας υπηρεσίας, ώστε να αποφευχθεί οιαδήποτε έλλειψη συνάφειας. Η Επιτροπή υποβάλλει εποµένως σήµερα ειδική πρόταση για το άνοιγµα της αγοράς των επιβατικών µεταφορών, η οποία συνοδεύεται από µέτρα σχετικά µε την προστασία των δικαιωµάτων των επιβατών. Περισσότερα δικαιώµατα στους επιβάτες Όπως ήδη εφαρµόστηκε στον αεροπορικό τοµέα, µε την προστασία των δικαιωµάτων των επιβατών σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης και σε περίπτωση καθυστέρησης, η Επιτροπή προτείνει να θεσπιστεί ένα πλαίσιο για την προστασία των δικαιωµάτων των επιβατών στον σιδηροδροµικό τοµέα, για τις διεθνείς υπηρεσίες. Πρόκειται για µια πρόταση κανονισµού, η οποία θεσπίζει τους ελάχιστους κανόνες όσον αφορά την ενηµέρωση των επιβατών, πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, τους κανόνες οι οποίοι πρέπει να τηρούνται σε περίπτωση καθυστέρησης, την αντιµετώπιση καταγγελιών και την παροχή βοήθειας σε άτοµα µε µειωµένη κινητικότητα. Ο εν λόγω κανονισµός αποτελεί τη βάση στην οποία θα στηριχθεί η ενθάρρυνση της εφαρµογής ευνοϊκότερων µέτρων, µέσω οικειοθελών συµφωνιών, µεταξύ του τοµέα και των οργανώσεων επιβατών. 2 Ευρωβαρόµετρο 59.2, πραγµατοποιήθηκε την άνοιξη του 2003. 3 Νοµοθετικό ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επί της κοινής θέσης του Συµβουλίου ενόψει της έγκρισης της οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 91/440/ΕΟΚ του Συµβουλίου για την ανάπτυξη των κοινοτικών σιδηροδρόµων, το οποίο ψηφίστηκε στις 23 Οκτωβρίου 2003 (8011/3/2003 - C5-0295/2003-2002/0025(COD)) 4 COM(2003) 719, 26.11.2003 2
Πιστοποίηση µηχανοδηγών Μεταξύ των µέτρων που παρουσιάζονται σήµερα συγκαταλέγεται επίσης ένα σχέδιο οδηγίας για την πιστοποίηση των µηχανοδηγών. Το εν λόγω κείµενο, το οποίο εκπονήθηκε κατόπιν στενής διαβούλευσης µε τον κλάδο και τους κοινωνικούς εταίρους, προβλέπει έναν µηχανισµό ο οποίος επιτρέπει να καθοριστούν καλύτερα οι δεξιότητες και οι ευθύνες σε θέµατα εκπαίδευσης, αξιολόγησης και αναγνώρισης των προσόντων των µηχανοδηγών, καθώς και του επιβαίνοντος προσωπικού που εκτελεί καθήκοντα ασφαλείας. Ο µηχανοδηγός πρέπει να διαθέτει πιστοποιητικό, το οποίο του ανήκει, µε το οποίο αναγνωρίζονται οι γενικές του δεξιότητες και είναι έγκυρο σε όλη την επικράτεια της Κοινότητας. Το εν λόγω πιστοποιητικό πρέπει να συνοδεύεται από βεβαίωση την οποία εκδίδει η σιδηροδροµική επιχείρηση, µε την οποία αναγνωρίζεται η ειδική εκπαίδευση σχετικά µε το εκτελούµενο δροµολόγιο, το χρησιµοποιούµενο υλικό και τις επιχειρησιακές διαδικασίες και τις διαδικασίες ασφαλείας της εν λόγω επιχείρησης. Ποιοτικές υπηρεσίες σιδηροδροµικού φορτίου Για τη µεταφορά εµπορευµάτων, η Επιτροπή υπέβαλε ένα σχέδιο κανονισµού που έχει σκοπό να εισαγάγει ελάχιστες ρήτρες ποιότητας στις συµβάσεις µεταξύ των σιδηροδροµικών επιχειρήσεων και των πελατών τους, γεγονός που ήδη θεωρείται ορθή πρακτική στον τοµέα. Το ακριβές περιεχόµενο των δεσµεύσεων για την ποιότητα είναι θέµα συµβατικής ελευθερίας, αλλά το προτεινόµενο κείµενο αποσκοπεί στη συστηµατική συζήτηση των στοιχείων ποιότητας και στη συµπερίληψή τους στις συµβάσεις. Η έλλειψη ποιότητας των υπηρεσιών φορτίου, κυρίως δε των διεθνών υπηρεσιών στις οποίες εµπλέκονται πολυάριθµες σιδηροδροµικές επιχειρήσεις επί του ιδίου δροµολογίου, επηρεάζει αρνητικά την ελκυστικότητα του σιδηροδρόµου ως µέσου µεταφοράς και αποτελεί ακόµη και σήµερα µια από τις µείζονες αιτίες που εξηγούν τη σταθερή υποχώρηση του µεριδίου του στην αγορά, το οποίο πλέον βρίσκεται κάτω από το όριο του 8% (έναντι 40% στις Ηνωµένες Πολιτείες). Μακροπρόθεσµα ο ανταγωνισµός θα επιφέρει ισχυρές πιέσεις για βελτίωση της ποιότητας, αλλά το πραγµατικό άνοιγµα της ευρωπαϊκής αγοράς υπηρεσιών σιδηροδροµικού φορτίου δεν συντελείται αρκετά γρήγορα. Οι νεοεισερχόµενοι δεν αντιπροσωπεύουν παρά το 3 έως 4% της αγοράς και σε πολλά κράτη µέλη δεν έχουν ακόµη εµφανιστεί. Το 2003, σε σχέση µε το 2002, ο όγκος των εµπορευµάτων που διακινήθηκαν µέσω σιδηροδρόµου 5 µειώθηκε στα µισά κράτη µέλη και συνολικά υποχώρησε κατά 1% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατά τη διάρκεια των δέκα τελευταίων ετών, ο όγκος των µεταφορών αυξήθηκε κατά 30% (38% ο όγκος των οδικών µεταφορών), ενώ οι σιδηροδροµικές µεταφορές παρέµειναν στάσιµες (3%). Όµως, η αποστροφή για τον σιδηρόδροµο ως µέσου µεταφοράς οφείλεται πάνω από όλα στα προβλήµατα αξιοπιστίας και ποιότητας. 5 Σε τόνους επί χιλιόµετρα. 3
Ιστορικό Τα εν λόγω µέτρα έρχονται να συµπληρώσουν το πλαίσιο που υπάρχει µε τις οδηγίες της πρώτης δέσµης του 2001 και τα µέτρα της δεύτερης δέσµης για τους σιδηροδρόµους που βρίσκονται στο στάδιο της τελικής έγκρισης (οδηγία για την ασφάλεια των σιδηροδρόµων, σιδηροδροµικός οργανισµός, άνοιγµα της αγοράς υπηρεσιών φορτίου). Η πρώτη δέσµη επέτρεψε το άνοιγµα, βάσει κανονιστικών ρυθµίσεων, των διεθνών εµπορευµατικών µεταφορών. Εφαρµόζεται από τις 15 Μαρτίου 2003. Η δεύτερη δέσµη αποσκοπεί στην επιτάχυνση του εν λόγω ανοίγµατος και στη δυνατότητα επέκτασής του στις εσωτερικές εµπορευµατικές µεταφορές (ενδοµεταφορές). Επιπλέον, ενισχύει την ασφάλεια και επιτρέπει µεγαλύτερη διαλειτουργικότητα, χάρη σε πολλές ειδικές οδηγίες και στη δηµιουργία του Ευρωπαϊκού Οργανισµού για την Ασφάλεια και τη ιαλειτουργικότητα των Σιδηροδρόµων, που θα έχει την έδρα του στη Valenciennes (Γαλλία). Αυτή τη στιγµή υπόκειται σε διαδικασία συµβιβασµού µεταξύ του Συµβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 4
ANNEX Regulation on International Rail Passengers Rights and Obligations : main elements of the Commission proposal Event Delay Cancellation or missed connection due to delay Accident Compensation Reimbursement Liability Service type Duration of service 50% compensation in case of 100% compensation in case of Duty to inform + Up to 220 000 per passenger 6 (minimum insurance coverage 310 000 per passenger) International journeys on scheduled high speed service Up to 2 hours 30-60 More than 60 minutes delay Assistance (meals, rerouting, hotel ) + Up to 1 800 per passengers 7 for loss or damage of hand luggage International journeys on scheduled nonhigh speed services Exceeding 2 hours 60-120 More than 120 Up to 4 hours 60-120 More than 120 Exceeding 4 hours 120-240 minutes delay More than 240 Reimbursement of the full cost of the ticket for the part of the journey not made and for parts made if the journey no longer serves any purpose Up to 1 300 per passenger for loss or damage of unaccompanied 8 luggage 6 Strict liability 7 Strict liability if passenger injured otherwise liability for fault 8 Liability for fault covers also loss of unaccompanied luggage not in case of accident