ιαχείριση Υδατικών Οικοσυστηµάτων: Τυπολογία ρ. Παναγιώτης ΠΑΝΑΓΙΩΤΙ ΗΣ /ντης Ερευνών Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών
Μήπως η Γη αποτελεί ενιαίο υδατικό οικοσύστηµα ; Η απάντηση εξαρτάται από το πώς βλέπουµε τον Πλανήτη
Χερσαία και υδατικά οικοσυστήµατα Ζώντας πάνω στον πλανήτη θα απαντήσουµε ότιπροφανώς υπάρχουν διακριτά οικοσυστήµατα; π.χ. χερσαία και υδατικά Τα υδατικά οικοσυστήµατα µπορούν να διακριθούν σε επιφανειακά και υπόγεια. Τα επιφανειακά υδατικά οικοσυστήµατα διακρίνονται σε οικοσυστήµατα του γλυκού νερού ρέοντα (ποτάµια) & στάσιµα (λίµνες) και σε οικοσυστήµατα του αλµυρού νερού θάλασσες & λιµνοθάλασσες
Ορισµοί-όρια Οορισµός ενός οικοσυστήµατος προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιου ορίου (boundary) που το διαχωρίζει από άλλα οικοσυστήµατα. Στην απλούστερη περίπτωση το όριο είναι γεωγραφικό
Ορισµοί-όρια Τα όρια δεν είναι πάντα γεωγραφικά. ύο σηµαντικές παράµετροι που «ορίζουν» ένα οικοσύστηµα είναι: - Ηροήτηςενέργειας - Ηροήτηςύλης
ΗλιακήΗλιακή ενέργεια, φωτοσύνθεση, οργανική ύλη
Υδροθερµική ενέργεια, χηµειοοσύνθεση, οργανική ύλη
Τι είναι η τυπολογία ; Η διάκριση των υδατικών οικοσυστηµάτων σε τύπους (τυπολογία), γίνεται για λόγους διδακτικούς, επειδή η προσέγγιση αυτή διευκολύνει την περιγραφή και κατ' επέκταση τη µελέτη τους.
Τυπολογία και διαχείριση Η τυπολογία έχει και ευρύτερο ενδιαφέρον, επειδή τα νοµικά κείµενα πάνω στα οποία στηρίζεται η διαχείριση υδατικών οικοσυστηµάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσεγγίζουν το θέµα ανάλογα µε τους διάφορους τύπους υδάτινων µαζών εξειδικεύοντας τις δράσεις ή τα µέτρα προστασίας.
Νοµικό πλαίσιο της διαχείρισης ΗΟδηγία91/271/ΕΟΚ για τα αστικά απόβλητα συνδέει τον βαθµό καθαρισµού µε τον τύπο του αποδέκτη. Η Οδηγία για τους οικοτόπους 92/43/ΕΟΚ αναφέρεται σε τύπους οικοτόπων (habitat types) που απαιτούν ειδικό καθεστώς διαχείρισης. ΗΟδηγία2000/60/ΕΕ, γνωστή ως Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα, ορίζει τύπους υδατικών σωµάτων (water body types) και απαιτεί την λήψη µέτρων για την εξασφάλιση της «καλής οικολογικής ποιότητας» µέχρι το 2015.
Η οικολογική ποιότητα Πρόκειται για µια συνολική έκφραση της δοµής και λειτουργίας των βιοκοινωνιών. Η εκτίµηση της οικολογικής ποιότητας βασίζεται στα Βιολογικά Στοιχεία Ποιότητας (Biological Quality Elements, BQE) Συνυπολογίζονται οι φυσικοί γεωλογικοί κλιµατικοί παράγοντες και η επίδραση του ανθρώπου.
Βιολογικά Στοιχεία Ποιότητας ανά κατηγορία υδατικού συστήµατος Ecological Quality Elements Rivers Lakes Transitional waters Coastal waters Phytoplancton x x x x Macroalgae and Angiosperms x x Macrophytes and phytobenthos x x Benthic invertebrate fauna x x x x Fish fauna x x x
Κατάταξη της ποιότητας Υψηλή = δεν υπάρχει διατάραξη των βιοκοινωνιών καλή = µικρή διατάραξη µέτρια = σηµαντική διατάραξη (κάποια ευαίθητα είδη απουσιάζουν) φτωχή = µεγάλη διατάραξη κακή = υπάρχουν µόνο τα ανθεκτικά είδη
Τύποι επιφανειακών υδάτων σύµφωνα µε την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ Υ ΑΤΩΝ Ρέοντα ύδατα Λίµνες ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ & ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΩΝ Υ ΑΤΩΝ Θάλασσες Λιµνοθάλασσες/εκβολές ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ
Τύποι θαλάσσιων υδατικών σωµάτων και αντίστοιχες συνθήκες αναφοράς
Τύποι υδατικών σωµάτων στη Μεσόγειο Ο ΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ Υ ΑΤΑ Παράκτια ύδατα Βραχώδεις ακτές βαθιές Βραχώδεις ακτές ρηχές Αµµώδεις ακτές βαθιές Αµµώδεις ακτές ρηχές Κλειστοί κόλποι Μεταβατικά ύδατα Λιµνοθάλασσες Εκβολές
Τύποι θαλάσσιων υδατικών σωµάτων στην Ελλάδα
Τύποι θαλάσσιων υδατικών σωµάτων στην Ελλάδα: Βραχώδεις ακτές
Τύποι θαλάσσιων υδατικών σωµάτων στην Ελλάδα: Αµµώδεις ακτές
Τύποι θαλάσσιων υδατικών σωµάτων στην Ελλάδα: Αβαθείς ηµίκλειστοι κόλποι
Τύποι θαλάσσιων υδατικών σωµάτων στην Ελλάδα: µεταβατικά ύδατα (εκβολές, λιµνοθάλασσες)
Ιεράρχηση τυπολογίας Ένας τύπος υδατικού σώµατος µπορεί να περιέχει πολλούς τύπους οικοτόπων. Ένας τύπος οικοτόπου µπορεί να περιέχει πολλές βιοκοινωνίες.
Ηέννοιατηςβιο-κοινωνίας Η βιοκοινωνία είναι ένα σύνολο ειδών (µια συνεύρεση) ζώων και φυτών. Η σύνθεσή της δεν είναι τυχαία αλλά εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις του κάθε είδους για την κάλυψη των βιοτικών του αναγκών (επιβίωση, διατροφή, αναπαραγωγή κ.λπ.). Η παρουσία µιας συγκεκριµένης βιοκοινωνίας σε έναν χώρο αντανακλά τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν εκεί.
Η βιοκοινωνία αποτελεί τον θεµέλιο λίθο των συστηµάτων ιεράρχησης της τυπλογίας Βιοκοινωνίες σε ιζήµατογενή βυθό Βιοκοινωνίες σε βραχώδη βυθό
Η βιοκοινωνία αποτελεί τον θεµέλιο λίθο των συστηµάτων ιεράρχησης της τυπλογίας Βιοκοινωνίες σε βραχώδη βυθό Φωτόφιλες Σκιάφιλες
Η βιοκοινωνία αποτελεί τον θεµέλιο λίθο των συστηµάτων ιεράρχησης της τυπλογίας Βιοκοινωνίες σε αµµώδη βυθό Υποθαλάσσιο λιβάδι Posidonia oceanica : συνθήκες σταθερότητας του βυθού. Υποθαλάσσιο Cymodocea nodosa : συνθήκες αστάθειας βυθού. λιβάδι του
Το σύστηµα EUNIS EUNIS marine (May 2001) A. Marine A1 Littoral rock A2 Littoral sediments A3 Sublittoral rock A4 Sublittoral sediments A5 Deep seabed A6 Oceanic features A7 Pelagic A8 Ice habitats Coarse sediments Sands & muddy sands Muds Mixed sediments Macrophyte communities on sediments Biogenic reefs
Το σύστηµα EUNIS Επίπεδο Περιγραφή Παράδειγµα 1 2 3 4 5 Ευρύτερο Περιβάλλον Σύµπλεγµα τύπων οικοτόπου Habitat complex Τύπος οικοτόπου Habitat Σύµπλεγµα βιοκοινωνιών Community complex Βιοκοινωνία Community Θαλάσσιο Κωδικός Α. Ιζηµατογενή (µαλακά ή κινητά) υποστρώµατα Κωδικός Α.4. Αµµοι και αµµολάσπες Κωδικός Α.4.3. Υποθαλάσσια λιβάδια Κωδικός Α.4.3.3. Λιβάδι Posidonia oceanica Κωδικός Α.4.3.3
Σύνοψη-συµπέρασµα Η διάκριση των υδατικών οικοσυστηµάτων σε τύπους (τυπολογία), διευκολύνει την περιγραφή και κατ' επέκταση τη µελέτη τους. Τα νοµικά κείµενα πάνω στα οποία στηρίζεται η διαχείριση υδατικών οικοσυστηµάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση προσεγγίζουν το θέµα ανάλογα µε τους διάφορους τύπους υδάτινων µαζών εξειδικεύοντας τις δράσεις ή τα µέτρα προστασίας. Υπάρχουν πολλά συστήµατα διάκρισης τύπων υδατικών οικοσυστηµάτων (π.χ. σύστηµα EUNIS). Η έννοια της βιοκοινωνίας αποτελεί θεµέλιο λίθο στην κατανόηση της τυπολογίας των υδατικών οικοσυστηµάτων.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας