ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ. 1 Marshal, Κλινική Βιοχημεία To ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ

Transcript

1 ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ Ηµεροµηνία 10 Μαρτίου 17 Μαρτίου 24 Μαρτίου 31 Μαρτίου Θέµα Βιοχηµικές εξετάσεις: αξιοπιστία, διαγνωστική αξία, έλεγχος ποιότητας και ερµηνεία αποτελεσµάτων Προσδιορισµός ξενοβιοτικών ενώσεων στα βιολογικά δείγµατα Πρωτεΐνες πλάσµατος και ΕΝΥ: προσδιορισµός και διαταραχές, αυτοάνοσα νευρολογικά νοσήµατα ιαταραχές αιµοπρωτεϊνών, πορφυρινών και σιδήρου ΙΑΚΟΠΕΣ ΠΑΣΧΑ 21 Απριλίου Κληρονοµικές µεταβολικές ασθένειες 28 Απριλίου ιαταραχές του µεταβολισµού των υδατανθράκων 4 Μαΐου Ένζυµα διαγνωστικού ενδιαφέροντος και βιοχηµικός έλεγχος ηπατικής λειτουργίας 12 Μαΐου 19 Μαΐου 26 Μαΐου Λιπίδια, Λιποπρωτεΐνες: µεταβολισµός, προσδιορισµός, υπερλιποπρωτεϊναιµίες, στεφανιαία νόσο Βιοχηµεία των νεφρικών διαταραχών Βιοχηµικές αλλαγές κακοηθών όγκων-καρκινικοί δείκτες To ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ Συναφείς όροι Κλινική Βιοχηµεία (Clinical Biochemistry) Χηµική Παθολογία (Chemical Pathology) Κλινική Χηµεία (Clinical Chemistry) Εργαστηριακή Ιατρική (Laboratory Medicine): Υπερσύνολο ειδικοτήτων που περιλαµβάνει την Κλινική Χηµεία, Αιµατολογία, Παθολογία, Μικροβιολογία κ.ά. Τι είναι Κλινική Βιοχηµεία ; αποτελεί το σύνδεσµο µεταξύ των Βασικών Ιατρικών Επιστηµών, κυρίως της Φυσιολογίας και Βιοχηµείας και της Κλινικής Ιατρικής 1 Περιφραστικά είναι η βιοχηµική συµπτωµατολογία των νόσων Ο κλάδος της εργαστηριακής ιατρικής στην οποία χηµικές και βιοχηµικές µέθοδοι εφαρµόζονται για τη µελέτη των ασθενειών 2 εν είναι απλά ένας κλάδος της Αναλυτικής Χηµείας, αλλά µια ειδικότητα (discipline) που συνδυάζει φυσιολογία, φυσικοχηµεία, παθοφυσιολογία και διαγνωστική ιατρική 3 1 Marshal, Κλινική Βιοχημεία Gaw et al. Clinical Biochemistry, Tietz. Clinical Chemistry, 1996

2 Ηθέσητης Κλινικης Βιοχηµείας και του Eργαστηρίου Κλινικής Χηµείας στην Ιατρική Βιοχηµικές εξετάσεις: αξιοπιστία, διαγνωστική αξία, έλεγχος ποιότητας και ερµηνεία αποτελεσµάτων Παναγιώτης ΛΙΑΚΟΣ Επίκ. Καθηγ. Ιατρικής Βιοχηµείας Επείγουσες υπηρεσίες Λάρισα Θεµατικές Ενότητες µαθήµατος I. Βιοχηµικές οκιµασίες στην Κλινική Ιατρική II. III. IV. ειγµατοληψία Ανάλυση είγµατος και Αναφορά των Αποτελεσµάτων Εξειδίκευση, ευαισθησία, προγνωστική αξία δοκιµών V. Πρόγραµµα Ελέγχου Ποιότητας Γενικές έννοιες και ορισµοί Υγεία : κατάσταση πλήρους φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας Νόσος: όταν οι δυνατότητες των µηχανισµών προσαρµογής και άµυνας ξεπερνιούνται από εξωτερικούς παράγοντες Φάσεις Νόσου: Αιτιολογική - συχνά άγνωστη αιτία ή χρόνος έναρξης Παθογενετική παθοβιοχηµικές αλλαγές χωρίς κλινική εκδήλωση Κλινική - συµπτώµατα ασθενούς (υποκειµενική αντίληψη) - σηµεία στην εξέταση (αντικειµενικά ευρήµατα) Μετακλινική - κοινωνική διάταξη ασθένειας

3 Η βασική λειτουργία του Εργαστηρίου είναι παροχή της βιοχηµικής πληροφορίας για την αντιµετώπιση των ασθενών 1,2 διασφάλιση της ποιότητας των αποτελεσµάτων Ακριβής πληροφορία εκτίµηση από τον κλινικό ιατρό λήψη ιατρικής απόφασης Η έννοια της διασφάλισης της ποιότητας περιλαµβάνει όλα τα βήµατα από την αρχική παραγγελία µιαςεξέτασηςκαιτηλήψη του δείγµατος, µέχρι την ανάλυση του δείγµατος και την τελική διανοµή των αποτελεσµάτων στον κατάλληλο προορισµό 1 Marshal, Κλινική Βιοχηµεία Γεωργάτσος & Αρζόγλου, Αρχές Κλινικής Χηµείας 1999 ΧΡΗΣH ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Οι βιοχηµικές εξετάσεις χρησιµοποιούνται στη: ιάγνωση (Diagnosis): Επιβεβαίωση ή απόρριψη κλινικής διάγνωσης, διαφορική διάγνωση. Πρόγνωση (Prognosis): Πληροφορία που αφορά την πιθανή πορεία της ασθένειας. Παρακολούθηση (Monitoring): Ιστορικό ή ανταπόκριση στη θεραπεία Πληθυσµιακό έλεγχο (Screening): Ανίχνευση της υποκλινικής ασθένειας Αναλύσεις ρουτίνας Επείγουσες Αναλύσεις Αναλύσεις που γίνονται σε ειδικές περιστάσεις ή σε καθορισµένα χρονικά διαστήµατα

4 Παραπεµπτικό Τα είγµατα στο «Βιοχηµικό» Μονάδες Μετρήσεων ENOTHTA II ΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ Συνθήκες συλλογής του δείγµατος που επηρεάζουν τις διάφορες βιοχηµικές παραµέτρους Λήψη και προετοιµασία δείγµατος αίµατος Το παραπεµπτικό Όνοµα ασθενούς, φύλο, ηµεροµηνία γέννησης Πτέρυγα / Κλινική / διεύθυνση Όνοµα αιτούντος ιατρού Κλινική διάγνωση / πρόβληµα Οαιτούµενος έλεγχος και Τύπος δείγµατος Ηµεροµηνία και ώρα δειγµατοληψίας Φαρµακευτική αγωγή - Αποφυγή καθυστέρησης για την ανάλυση κ έκδοση αποτελεσµάτων - Καθιστά δυνατή την ανάλυση των αποτελεσµάτων Τα είγµατα στα οποία θα γίνουν εργαστηριακές εξετάσεις Φλεβικό αίµα, ορός ή πλάσµα Αρτηριακό αίµα Τριχοειδές αίµα Ούρα Κόπρανα Εγκεφαλονωτιαίο υγρό Σάλιο και βλέννες Ιστοί και κύτταρα Υγρά από αναρρόφηση: πλευρικό, ασκιτικό, αρθρικό, εντερικό (δωδεκαδακτυλικό), παγκρεατικών ψευδοκύστεων Λίθοι χολής ή νεφρών Υλικά από βιοψίες Συνθήκες συλλογής του δείγµατος που επηρεάζουν τις διάφορες βιοχηµικές παραµέτρους Τεχνική αιµοληψίας Παρατεταµένος χρόνος αιµοληψίας Ανεπαρκής ποσότητα δείγµατος Λάθη στη µέτρηση του χρόνου και του όγκου σε ούρα 24- ώρου Ακατάλληλο δοχείο ή φυαλίδιο για το δείγµα Λανθασµένο σηµείο αιµοληψίας στον ασθενή Λανθασµένηαποθήκευσητουδείγµατος

5 Συνθήκες συλλογής του δείγµατος δείγµα αίµατος: Λήψη και προετοιµασία Το εργαστήριο πρέπει να καθορίζει: Το αντιπηκτικό Την ποσότητα δείγµατος Τιςσυνθήκεςκαιτοχρόνο διατήρησης µέχρι την παράδοση στο εργαστήριο Προφυλάξεις: Όλαταδείγµατα θεωρούνται επικίνδυνα Σήµανση δειγµάτων µεηπατίτιδα ή AIDS Αιµόλυση: Αιµολυµένα δείγµατα µπορεί να είναι ακατάλληλα Πλάσµα: Χρήση αντιπηκτικού Ορός: Επώαση στους 37 o C ιατήρηση στους 4 o C ή 20 o C. Συνθήκες συλλογής του δείγµατος Πρόσθεση Αντιπηκτικών Ηπαρίνη (Li) Ηλεκτρολύτες Αµµωνία Φθοριούχο νάτριο (σταµατά τη γλυκόλυση) Οξαλικά (δεσµεύουν τα ιόντα Ca ++ ) Κιτρικά (δεσµεύουν τα ιόντα Ca ++ ) E.D.T.A. (δεσµεύουν τα ιόντα Ca ++ ) Κανένα (ορός) Ναι Γλυκόζη, γαλακτικό οξύ και µεταβολίτες Παράγοντες πήξεως, ινωδογόνο Παράγοντες πήξεως, ΤΚ, ινωδογόνο Γενική αίµατος, ερυθρά αιµοσφαίρια, λιπίδια, λιποπρωτεΐνες Πρωτεΐνες, Γενική χρήση Όχι Ηλεκτρολύτες, ph, ωσµοµοριακότητα, οξεοβασική ισορροπία Ηλεκτρολύτες, ph Ηλεκτρολύτες, ph Συνθήκες συλλογής του δείγµατος είγµατα ούρων Τα ούρα έχουν µεταβλητή σύσταση ανάλογα µε την κατανάλωση υγρών και τη χρονική στιγµή Ούρα πρωινά ή τυχαίας ούρησης Ούρα 24ώρου Ούρα 3ώρου Συντηρητικά : HCl Τολουόλιο Αντισηπτικά όπως αζίδιο νατρίου

6 Βιολογικοί Παράγοντες που επηρεάζουν τις βιοχηµικές µεταβλητές Μονάδες Μετρήσεων ιεθνές Σύστηµα Μονάδων (S.I. Système International) Υπάρχει τάση αντικατάσταση των εµπειρικών µονάδων µε µονάδες του SI, π.χ. mol/l (ή mmol/l, µmol/l) αντί g/dl, mg/dl. katal (= mol/s) αντί IU (µmol/min) Επιλέγονται µονάδες που παρουσιάζουν το αποτέλεσµα µε τρία σηµαντικά ψηφία χωρίς δεκαδικά ENOTHTA IΙΙI ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΓΜΑΤΟΣ ΚAI ΑΝΑΦΟΡΑ Η Εγκυρότητα των αποτελεσµάτων των εργαστ. εξετάσεων δεν µπορεί να θεωρηθεί δεδοµένη και πρέπει να τεκµηριώνεται από πειστικά στοιχεία για την αξιοπιστία ( ιασφάλιση ποιότητας) ENOTHTA IΙΙI ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΓΜΑΤΟΣ ΚAI ΑΝΑΦΟΡΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Παράµετροι αξιοπιστίας των αναλυτικών µεθόδων 2. Αναλυτικά Σφάλµατα και Λάθη των αποτελεσµάτων Συστηµατικά και Τυχαία σφάλµατα Κατανοµή και Στατιστικά στοιχεία 3. Ερµηνεία αποτελεσµάτων Φυσιολογικές τιµές- Σύγκριση τιµών ιαφορετικές Άλλα κλινικά ευρήµατα Κλινική Χηµεία Kaplan et al 1998

7 1. Παράµετροι αξιοπιστίας των αναλυτικών µεθόδων Επαναληψιµότητα- Εγκυρότητα Μας δίνει το µέτρο της διασποράς των τιµών που παίρνουµε όταν προσδιορίζουµε µια ουσία µεσυγκεκριµένη µέθοδο όσο µικρότερη διασπορά τόσο µεγαλύτερη εγκυρότητα Η µέθοδος πρέπει να είναι επαναλήψιµη σεδιαφορετικά εργαστήρια, µεδιαφορετικάόργανα, µε αντιδραστήρια διαφορετικής προέλευσης, όταν εκτελείται από διαφορετικούς παρασκευαστές και σε διαφορετικές µέρες Μέτρο της επαναληψιµότητας είναι η τυπική απόκλιση Ακρίβεια Η απόκλιση του αποτελέσµατος ενός προσδιορισµού από την πραγµατική τιµή της ουσίας που υπάρχει στο δείγµα. Μέθοδοι ελέγχου της ακρίβειας Προσθήκη γνωστών ποσοτήτων της ένωσης στο δείγµα και ανάλυση Ανάµειξη δειγµάτων που περιέχουν διαφορετικά ποσά της ουσίας Σύγκριση µεγάλου αριθµού µετρήσεων µεαποτελέσµατα άλλης µεθόδου γνωστής ακρίβειας. Ηιδανικήαναλυτικήµέθοδος είναι ακριβής, επαναλήψιµη, ευαίσθητη, εξειδικευµένη, φθηνή, απλή και γρήγορη

8 Αναλυτική εξειδίκευση Εξειδίκευση ( specificity ): προσδιορισµός µόνο της ουσίας προς µέτρηση Ευαισθησία ( sensibility): - Όριο ανίχνευσης της ουσίας - Κλίση της καµπύλης αναφοράς Η µέθοδος που χρησιµοποιούµεπρέπεικανονικάνα προσδιορίζει µόνο την προς ανάλυση ουσία. Π.χ. Ανάλυση γλυκόζης Μέθοδος 1 (µέτρηση αναγωγικών ουσιών): Συµπροσδιορίζονται όλες οι αναγωγικές ουσίες (π.χ. κρεατίνη, ουρικό οξύ, γλουταθειόνη) Μέθοδος 2 (χρήση οξειδάσης της γλυκόζης): Γλυκόζη + Ο 2 + Η 2 Ο Γλυκονικό οξύ + Η 2 Ο 2 ο-διανισιδίνη + Η 2 Ο 2 οξειδ. ο-διανισιδίνη (χρώµα)+ Η 2 Ο Η οξειδάση της γλυκόζης οξειδώνει τη β-d (64%) αλλά όχι την α-dγλυκόζη (36% της συνολικής) Μέθοδος 3: Γλυκόζη + ATP Γλυκόζη 6-P + ADP Γλυκόζη 6-P + NADP + 6-φωσφογλυκονικό οξύ + ΝADPΗ + Η + Μεγαλύτερη εξειδίκευση για το σύνολο της γλυκόζης Όταν ο αριθµός αναλύσεων αυξάνει υπάρχουν οι εξής επιλογές: Καθυστέρησηστηνέκδοσηαποτελεσµάτων Αύξηση του προσωπικού και των χώρων Ανάθεση εργασιών σε µηχανήµατα: αυτοµατισµός Αυτόµατοι αναλυτές Αναλυτές µε βάση την αρχή της συνεχούς ροής Αναλυτές που µιµούνται τον ανθρώπινο χειρισµό Φυγοκεντρικοί αναλυτές. Προτέρηµα Μπορούν να εκτελέσουν µια οµάδα συναφών προσδιορισµών σε ένα δείγµα ( βιοχηµικό προφίλ) Ογκώδη πληροφορία

9 Παρακλινικές Βιοχηµικές Εξετάσεις ο γρήγορος έλεγχος κοντά στον ασθενή Π.χ. Τεστ γλυκόζης, ωορρηξίας, εγκυµοσύνης Tests Strip Ωστόσο προτιµητέα είναι η συνετή ανάλυση = ηεκτέλεσητωναπαραίτητωνµόνο ελέγχων ENOTHTA IΙΙI ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΓΜΑΤΟΣ ΚAI ΑΝΑΦΟΡΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Παράµετροι αξιοπιστίας των αναλυτικών µεθόδων 2. Αναλυτικά Σφάλµατα και Λάθη των αποτελεσµάτων Συστηµατικά και Τυχαία σφάλµατα Κατανοµή και Στατιστικά στοιχεία 3. Ερµηνεία αποτελεσµάτων Φυσιολογικές τιµές- Σύγκριση τιµών ιαφορετικές Άλλα κλινικά ευρήµατα ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ? 1. Παράγοντες που υπεισέρχονται στην αναλυτική φάση (προαναλυτικοί και αναλυτικοί) 2. Παράγοντες που αφορούν στο ίδιο το άτοµο (κιρκάδιος ρυθµός, λήψη νερού, άσκηση, άγχος, δίαιτα) 3. ιαφορές µεταξύ των ατόµων (ηλικία, φύλο, ΒΜΙ, γενετικοί παράγοντες) Είναι παράγοντες που οφείλουµε ναέχουµε υπόψη στη διάγνωση

10 Λάθη.. Λάθη γραφειοκρατίας π.χ. άλλο όνοµα. Λάθη δειγµατοληψίας Λάθη ανάλυσης λάθη χειρισµού κακής ποιότητας αντιδραστήρια και όργανα Συστηµατικά Σφάλµατα Τυχαία Σφάλµατα - Σφάλµατα απροσδιόριστης αιτίας π.χ αυξοµειώσεις θερµοκρασίας, τάσης ρεύµατος. - Χαρακτηρίζονται από κάποιο µέτρο διασποράς των τιµών => Αντιµετωπίζονται µε τις στατιστικές µεθόδους Σφάλµατα που οφείλονται στα όργανα Σφάλµατα που οφείλονται στα υλικά Σφάλµατα που οφείλονται στο χειριστή ΚΑΤΑΝΟΜΗ και ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Πολλές βιοχηµικές µεταβλητές δείχνουν µια κανονική κατανοµή Gauss Όχι όµως όλες Όπου: η πλειονότητα των ατόµων του πληθυσµού έχει µια τιµή που πλησιάζει την µέση τιµή τουπληθυσµού Η συχνότητα των τιµών ελαττώνεται αυξανόµενης της απόστασης από την µέση τιµή Σx Μέσος όρος Χ = τιµών Σ(x-Xi) 2 ιακύµανση S 2 = (Variance) n-1 Σταθερή απόκλιση SD = S 2 ( ΣΑ ) Συντελεστής απόκλιση CV = (SD/x)100 (Σχετική τυπική απόκλιση) Εγκυρότητα µεθόδου n _ Σx = άθροισµα των παρατηρήσεων n = αριθµός των παρατηρήσεων xi = η i παρατήρηση

11 68% των µετρήσεων στην περιοχή Μ.Ο. ± 1SD 95.5% των µετρήσεων στην περιοχή Μ.Ο. ± 2SD 99.7% των µετρήσεων στην περιοχή Μ.Ο. ± 3SD Μετρήσεις έξω από την περιοχή Μ.Ο. ± 3SD είναι απαράδεκτες ΟΡΙΣΜΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΤΙΜΗΣ (Normal range, reference value ) Στατιστικά, πρόκειται για ένα εύρος τιµών που προκύπτουν από διενέργεια µίας εξέτασης σε όσο το δυνατό µεγαλύτερο δείγµα ατόµων. Η κατανοµή αυτή(κανονική) απεικονίζεται µε την καµπύλη του Gauss. Το 95% του πληθυσµού βρίσκεται µεταξύ του µέσου ± 2SD (standard deviation, τυπική απόκλιση από το «φυσιολογικό»). Το 5% µοιράζεται ( 2,5% και 2,5% εκτός του εύρους ψηλότερα και χαµηλότερα ). ENOTHTA IΙΙI ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΓΜΑΤΟΣ ΚAI ΑΝΑΦΟΡΑ ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Βιολογικοί παράγοντες 2. Παράµετροι αξιοπιστίας των αναλυτικών µεθόδων. 3. Αναλυτικά Σφάλµατα και Λάθη των αποτελεσµάτων Συστηµατικά και Τυχαία σφάλµατα Κατανοµή και Στατιστικά στοιχεία 4. Ερµηνεία αποτελεσµάτων Φυσιολογικές τιµές- Σύγκριση τιµών ιαφορετικές Άλλα κλινικά ευρήµατα

12 ΣΚΕΨΕΙΣ γι αυτό που ονοµάζουµε «φυσιολογικό αποτέλεσµα» Η Αξιολόγηση αποτελέσµατος µιας Εργαστηριακής Εξέτασης Είναι φυσιολογικό; Είναι σηµαντικά διαφορετικό από προηγούµενα αποτελέσµατα; Συµφωνεί µετακλινικάευρήµατα; Η µεταβλητή προσδιορίζεται σε ένα εύρος τιµών ηλ µια στατιστική έννοια = µέση τιµή +/- 2 ΣΑ τιµών µιας µεταβλητής σε αντιπροσωπευτικό δείγµα ικανοποιητικού µεγέθους υγιών ατόµων Εξ ορισµού το 5% υγιών ατόµωνθαείναιεκτόςτουφυσιολογικούεύρους και θα τους αποδοθεί µια «παθολογική» τιµή «Φυσιολογικό» αποτέλεσµα = µη παθολογικό και ελεύθερο από κίνδυνο νόσου ιδανικό αυτό που συνήθως απαντάται ΣΑ ή SD = σταθερά απόκλισης Το στατιστικό αποτέλεσµα δεν υπονοεί «ελεύθερος από κίνδυνο νόσου ΚΑΜΠΥΛΗ GAUSS ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΜΗ GAUSS Αν και πρόκειται για φυσιολογικό πληθυσµό, 5% αυτού θα δώσει τιµές εκτός ορίων. Η ειδική χρήση της λέξης «φυσιολογικό» από τη στατιστική δεν ισοδυναµεί µε το«σύνηθες». Η λέξη«φυσιολογικό» δεν σηµαίνει απαραίτητα «ελεύθερο κινδύνου» Ορισµός πληθυσµού αναφοράς. ιαφορές µεταξύ ενηλικών-παιδιών, ανδρών-γυναικών.

13 Στην πράξη σπάνια υπάρχει απόλυτη οριοθέτηση µεταξύ τωνφυσιολογικώντιµών και των τιµών που απαντώνται σε ασθένεια Κάθε εργαστήριο οφείλει να έχει το δικό του εύρος αναφοράς ακόµα καιγιαµεθόδους µε γνωστό εύρος αναφοράς σε άλλα εργαστήρια. Το εύρος αναφοράς εξαρτάται από παραµέτρους όπως η µέθοδος µέτρησης και ο προς µελέτη πληθυσµός. (βιολ µεταβλητότητα) Σε περίπτωση απόφασης για θεραπευτική αγωγή χρειάζεται να επιλέγεται ένα σηµείο αποκοπής ή επίπεδο απόφασης - αµφίβολα αποτελέσµατα χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση Μεταβλητότητα των τιµών αναφοράς ανάλογα µε το εργαστήριο Αµερικανό Ευρωπαίο Tietz Richterich Μονάδες Γαλακτικό οξύ 0,36-0,75 0,46-0,87 mmol/l αρτηριακού αίµατος Γλυκόζη αίµατος mg/100ml «Σάκχαρο» αίµατος mg/100ml Πρωτεΐνη ορού 6,0-8,0 6,71-8,67 g/100ml Ινωδογόνο πλάσµατος mg/100ml Άζωτο αµµωνίας ορού µg/100ml Χοληστερόλη ορού ολική mg/100ml Εστέρες χοληστερόλης ορού 65-75% 60-80% % Η Αξιολόγηση αποτελέσµατος βιοχηµικού ελέγχου Είναι σηµαντικά διαφορετικό; Η διαφορά ενός αποτελέσµατος συγκριτικά µεπροηγούµενο έλεγχο Οφείλεται: Αναλυτική µεταβλητότητα ( επαναληψιµότητα της ανάλυσης) + Βιολογική µεταβλητότητα (µέσοι όροι των σταθερών αποκλίσεων για επαναλαµβανόµενες µετρήσεις σε βδοµαδιαία διαστήµατα οµάδα υγιών ατόµων ) (εκφρασµένα σε SD ή ΣΑ) ΗτελικήσταθεράαπόκλισηςSD = SD 2 Α +SD2 Β Εάν µετρήσεις της ίδιας βιολογικής ουσίας διαφέρουν > 2,8 x SD Η διαφορά είναι πιθανόν κλινικά σηµαντική (95%)

14 Η Αξιολόγηση αποτελέσµατος βιοχηµικού ελέγχου Είναι σύµφωνο µετακλινικάευρήµατα ; Συµβατό αποτέλεσµα => υποστηρίζει την κλινική διάγνωση εν είναι συµβατό => ΕΞΗΓΗΣΗ!!! Στη πράξη, ζητείται νέο δείγµα και επανάληψη της δοκιµασίας Λαµβάνοντας υπόψη την ευαισθησία και την ειδικότητα της δοκιµασίας ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΗΛΕΠΙΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ύο πληθυσµοί: ασθενείς και υγιείς. Αποτελέσµατα αριστερά της κάθετης γραµµής θεωρούνται αρνητικά. Αποτελέσµατα δεξιά της κάθετης γραµµής θεωρούνται θετικά. Ψευδώς αρνητικά. Ψευδώς θετικά. Αναθεώρηση ή µη της κλινικής διάγνωσης Το αν είναι επιθυµητό να µεγιστοποιηθεί η ειδικότητα ή ευαισθησία Εξαρτάται από ΑΑ Ειδικότητα: x 100 ΨΘ+ΑΑ (όλοι οι µη νοσούντες) - Τη φύση της πάθησης - Από τις συνέπειες µιας λανθασµένης διάγνωσης ΑΘ Ευαισθησία: x 100 ΑΘ+ΨΑ (όλοι οι νοσούντες)

15 Καµπύλεςσχέσηςευαισθησίας ειδικότητας = καµπύλη ROC ( receiver operating χαρακτηριστικές καµπύλες) Εάν η ευαισθησία κ η ειδικότητα είναι εξίσου σηµαντικές => Χρησιµοποιείται η δοκιµασία µετηνµεγαλύτερη απόδοση Βοηθούν να βρεθεί µαθηµατικά η «χρυσή τοµή» για την λήψη αποφάσεων Ειδικότητα (%) οκιµασίες Α.δεν έχει καλή ειδικότητα, δεν έχει καλή ευαισθησία ΑΘ+ΑΑ Απόδοση: x 100 Ολικό Αριθ. οκιµασιών Αριθµ ορθών αποτελ Β. καλύτερη ειδικότητα Γ. καλύτερη ευαισθησία Συµπερασµατικά Επιλέγουµε ΕΝΟΤΗΤΑ V ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ (του εργαστηρίου και των µεθόδων του) Αυξηµένη ευαισθησία όταν η νόσος είναι σοβαρή και θεραπεύσιµη τα ΨΘ δεν πειράζουν Αυξηµένη εξειδίκευση όταν η νόσος είναι σοβαρή αλλά µη θεραπεύσιµη Τα ΨΘ πειράζουν Αυξηµένη αποτελεσµατικότητα όταν η νόσος είναι σοβαρή και Θεραπεύσιµη και τα ΨΘ κ ΨΑ έχουν ίδια επίπτωση Μεγαλύτερη δυνατή διαγνωστική αξία (ΠΤ+) όταν η νόσος είναι σοβαρή Και θεραπεύσιµη αλλάηθεραπείαέχεισοβαρέςσυνέπειες Εσωτερικός Έλεγχος Ποιότητας Χρήση ορών ελέγχου Προσδιορισµός εύρους τιµών Χάρτες ελέγχου Εξωτερικός Έλεγχος Ποιότητας

16 ΒΙΟΧΗΜΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Ηλεκτρολύτες (νάτριο, κάλιο, χλώριο ) Ιχνοστοιχεία (ασβέστιο, φωσφόρος, µαγνήσιο) Πρωτεϊνες (ολικά λευκώµατα, αλβουµίνη, σφαιρίνες) Νεφρική λειτουργία (ουρία, κρεατινίνη) Ηπατική λειτουργία (AST, ALT, LDH, ALP, GGT, χολερυθρίνη) Παγκρεατική λειτουργία (αµυλάση) Υδατάνθρακες (γλυκόζη, γλυκοζυλιωµένη αιµοσφαιρίνη) Λιπίδια (χοληστερόλη, τριγλυκερίδια) Σίδηρος (ελεύθερος σίδηρος, φερριτίνη, υποδοχείς τρανσφερρίνης,tibc) Ορµόνες (θυρεοειδής, φύλου, οστικού µεταβολισµού) Καρκινικοί δείκτες (PSA, CEA, CA 19-9, CA-125, NSE, CYFRA)