A B S T R A C T. Elham Torabi Momen 1, Ghoncheh Raheb 1, Fardin Ali Pour 1, Akbar Biglarian 2 REHABILITATION

Transcript

1 REHABILITATION Autumn 207. Vol 8. Num 3 Research Paper: The Effectiveness of Group Social Work Intervention With Developmental Approach on Psychosocial Empowerment of Female-Headed Households * Elham Torabi Momen, Ghoncheh Raheb, Fardin Ali Pour, Akbar Biglarian 2. Department of Social Work, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran. 2. Department of Biostatistics, Pediatric Neurorehabilitation Research Center, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran. Use your device to scan and read the article online Citation: Torabi Momen E, Raheb Gh, Ali Pour F, Biglarian A. [The Effectiveness of Group Social Work Intervention With Developmental Approach on Psychosocial Empowerment of Female-Headed Households (Persian)]. Archives of Rehabilitation. 207; 8(3): :: Received: Apr. 207 Accepted: 5 Jul. 207 Keywords: Social work with group, Psychosocial empowerment, Female headed households A B S T R A C T Objective Female-headed households are one of the minority groups of women in Iran and other countries, grappling with many problems. This group normally face with too many obstacles in their personal, family and social life. So much difficult tasks assigned to these women, put unbearable pressure and tensions on them, and gradually makes them susceptible to a variety of mental disorders. Considering the wide range of issues, problems, limitations and vulnerability of female-headed households and their being as one of the target groups of social workers; it is important to provide professional services by social workers with the aim of psychosocial empowerment of this group. Thus the present study aimed to investigate the effectiveness of group social work intervention with developmental approach on psychosocial empowerment of female-headed households. Materials & Methods This research was quasi-experimental with pretest/posttest design and control group. The study population consisted all female-headed households living in Tehran. The sample of women heads of households were randomly chosen from the Guide Institute of Imam Ali (AS). The inclusion criteria were the ability to read and write, aged 20 to 45 years, and willingness to participate in the study. Finally, a total of 60 women heads of households were selected and randomly divided into two intervention and control groups. Group social work intervention with developmental approach was taught in eight 90-minute sessions to the experimental group. The control group did not receive intervention. In order to assess the psychosocial empowerment of women heads of household before the first session and after the last session, social demographic data and psychological empowerment questionnaire were distributed among the participants and were filled by them. In this study, questionnaires on demographic information and Moradi (200) sociopsychological empowerment questionnaire were used. Construct validity and reliability of the questionnaires have been approved. Also the validity and reliability of the questionnaire was assessed by the investigator again. The Cronbach α of the questionnaire was equal to The content and face validity of the questionnaire were confirmed by the University of Welfare and Rehabilitation Sciences. The data were analyzed by SPSS 22. The analyses were performed by descriptive statistics such as mean, frequency, standard deviation and inferential statistics, including Levine, KS, paired t test, and covariance. Results The results showed a significant difference between psychological empowerment of women headed households, before and after the intervention. This significant difference was observed in the scales of psychological empowerment, including self-esteem, self-efficacy, intellectual independence and sense of power (P<0.00) and subscales of social empowerment, including participation in social activities and pluralism (P<0.00). Also there were significant differences (P<0.00) between trained and untrained people in psychological empowerment with the scales of self-esteem, self-efficacy, intellectual independence, sense of power and in social empowerment with the scales of participation in social activities and pluralism. Conclusion According to the study results, group social work intervention sessions with psychosocial developmental approach to empowering female-headed households is effective. The wider use of this type of intervention by professionals can empower and improve the lives of this group of people. * Corresponding Author: Elham Torabi Momen, MA Student Address: Department of Social Work, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran. Tel: +98 (933) torabi.em@gmail.com 242

2 شماره. 8 دوره. 396 پاییز و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی خانوار سرپرست زنان اجتماعی 2 بیگلریان اکبر علیپور فردین راهب غنچه مؤمن ترابی الهام * ایران. تهران توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه اجتماعی مددکاری گروه - ایران. تهران توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه اطفال اعصاب تحقیقات مرکز كامپیوتر و آمار گروه 2- فروردین 2 دریافت: تاریخ تیر 24 پذیرش: تاریخ یدواژهها: اجتماعی مددکاری توانمندسازی گروهی زنان اجتماعی و روانی خانوار سرپرست رد و توسعهیافته از اعم جهان کشورهای دیگر در بلکه ایران در نهتنها که هستند زنان اقلیت گروههای از یکی خانوار سرپرست زنان هدف خانوادگی فردی زندگی در زیادی موانع و مشكالت با معمول طور به گروه این هستند. گریبان به دست زیادی مشکالت با نیز توسعه حال ظرفيت و توان حد از بيش تنشهای و فشارها میشود محول زنان به بهاجبار كه متعددی و دشوار وظايف هستند. مواجه اجتماعی و مشکالت مسائل وسیع طیف به توجه با میدهد. سوق روانی و روحی ناراحتیهای سمت به را آنها بهمرور كه میکند وارد آنها به مددکاران هدف گروههای از یکی خانوار سرپرست زنان اینکه به توجه با همچنین و خانوار سرپرست زنان آسیبپذیری و محدودیتها جامعه از قشر این اجتماعی و روانی توانمندسازی هدف با اجتماعی مددکاران سوی از تخصصی و حرفهای خدمات ارائه هستند اجتماعی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی حاضر پژوهش هدف بنابراین است. اهمیت حائز است. خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی شامل پژوهش این آماری جامعه بود. كنترل گروه با و طرح با شبهی نوع از پژوهش این بررسی روش انتخاب )ع( علی امام موسسه پوشش تحت خانوار سرپرست زنان بین از پژوهش این نمونه بود. تهران شهر ساکن خانوار سرپرست زنان را پژوهش( در شرکت به تمایل و سال 45 تا 20 سن نوشتن و خواندن سواد خانوار سرپرست )زن پژوهش به ورود شرایط که شدند صورت به و شدند انتخاب خانوار سرپرست زنان از نفر 60 آماری جامعه میان از شد. انجام ساده تصادفی روش با نمونهگیری داشتند. هر و جلسه 0 در توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله آموزشی برنامه گرفتند. قرار کنترل و مداخله گروه دو در تصادفی و روانی توانمندسازی میزان سنجش منظور به نکردند. دریافت مداخلهای کنترل گروه گرفت. انجام گروه برای دقیقه 90 جلسه روانی توانمندی پرسشنامه و جمعیتشناختی مشخصات پرسشنامه جلسات پایان از بعد و شروع از قبل خانوار سرپرست زنان اجتماعی متغیرهای چیست جمعیتشناختی مشخصات پرسشنامه از تحقیق این در شد. تکمیل و توزیع شرکتکننده افراد بین اجتماعی و روایی است. ساخته را آن 389 سال در محمدمرادی بهاره که شد استفاده اجتماعی و روانی توانمندی پرسشنامه و جمعیتشناختی کرونباخ آلفای سنجید. مجددا پرسشنامه این پایایی و روایی محقق پژوهش این در است. شده تأیید ابزار این پایایی و سازه و صوری تحلیل برای کردند. تأیید را پرسشنامه محتوایی و صوری روایی توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه اساتید بود. 0/79 پرسشنامه کولموگروف لون آزمون شامل استنباطی آمار و انحرافمعیار و فراوانی میانگین نظیر توصیفی آمار و 22 نسخه SPSS نرمافزار از دادهها شد. استفاده کوواریانس تحلیل و زوجی تی اسمیرنوف معناداری آماری تفاوت مداخله از بعد و قبل خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندی بین داد نشان پژوهش این نتایج یافتهها قدرت احساس و فکری استقالل خوداثربخشی عزتنفس شامل روانی توانمندی زیرمقیاسهای در معنادار تفاوت وجود دارد. وجود همچنین )۰/۰۰۱>P(. میشود تأیید جمعگرایی و اجتماعی امور در مشارکت شامل اجتماعی توانمندی زیرمقیاسهای و )۰/۰۰۱>P( امور در مشارکت ابعاد با اجتماعی توانمندی در و قدرت احساس فکری استقالل خوداثربخشی عزتنفس ابعاد با روانی توانمندی در )۰/۰۰۱>P(. دارد وجود معناداری تفاوت آموزشندیده افراد با آموزشدیده افراد بین جمعگرایی و اجتماعی اب گروهی اجتماعی مددکاری مداخله جلسات برگزاری که گفت میتوان مطالعه این از دستآمده به نتایج به توجه با نتیجهگیری توسط مداخله نوع این گستردهتر بهکارگیری بنابراین است. مؤثر خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد باشد. مؤثر جامعه افراد از گروه این زندگی سطح بهبود و توانمندسازی بر میتواند متخصصان مسئول: نویسنده * مؤمن ترابی الهام اجتماعی. مددکاری گروه توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه تهران نشانی: +98 )933( تلفن: torabi.em@gmail.com رایانامه: 243

3 شماره. 8 دوره. 396 پاییز مقدمه که هستند زنان اقلیت گروههای از یکی خانوار سرپرست زنان توسعهیافته از اعم جهان کشورهای سایر در بلکه ایران در نهتنها هستند گریبان به دست زیادی مشکالت با نیز توسعه حال در و و خانوادگی فردی زندگی در معمول طور به گروه این ]۱[. وظايف مواجهند. زیادی موانع و مشكالت با خویش اجتماعی و فشارها میشود محول زنان به بهاجبار كه متعددی و دشوار هك میکند وارد آنها به ظرفيت و توان حد از بيش تنشهای میدهد سوق روانی و روحی ناراحتیهای سمت به را آنها بهمرور سرپرست زنان روانی و جسمانی سالمت وضعيت بررسی ]2[. سالمت زنان ساير با مقايسه در آنها كه میدهد نشان خانوار روحی بيماریهای انواع با و دارند كمتری روانی و جسمانی جسمانی دردهای از آنها همچنین میکنند. نرم دستوپنجه است روانی و روحی آنها بیشتر منشأ كه میبرند رنج متعددی به آنها توانمندسازی و جامعه از قشر این به توجه بنابراین ]۳[. میشود. مطرح ضرورت یک عنوان محمدمرادی )205( رضایی و صوفی مطالعات اساس بر )2007( همکاران و شکوری )2009( قادی رضایی )200( متغیرهای شامل روانی توانمندی )2004( شادیطلب و افزایش و قدرت احساس فکری استقالل عزتنفس افزایش است ارزشی معنای به عزتنفس ]4-8[. است خوداثربخشی به خوداثربخشی میشود. قائل دیگران برابر در خود برای فرد که اعمال برای خود لیاقتهای و قابلیتها درباره افراد باورهای معنای این است. زندگی حوادث و رویدادها و خویش عملکرد بر کنترل محیطی تجربههای و رویدادها به معنادهی و تفسیر بر عالوه باورها رفتار و انگیزش در باواسطه یا و مستقیم تعیینکنندهای عنوان به زنان بیشتر اعتماد به فکری استقالل ]9[. میکند عمل انسان در مشارکت و نظر و ایده بیان و تصمیمگیری در خودشان به احساس ]0[. میشود اطالق خانوادگی بحثهای و مسائل سیاسی رویدادهای مهار برای کافی قدرت داشتن معنی به قدرت با اجتماعی توانمندی ]7[. آنهاست پیامدهای و اقتصادی و ارتباط اجتماعی امور در مشارکت جمعگرایی ازقبیل متغیرهایی جمعگرایی است. شده تعریف اجتماعی نهادهای و انجمنها با فعالیتهای در شرکت است. جمعی و گروهی کار به تمایل بیانگر با ارتباط و محلی گروههای در فعال حضور معنی به اجتماعی ]5[. است اجتماعی نهادهای و انجمنها پرداخته روانی موانع به بهندرت زنان توانمندسازی بحث در دالیل را خارجی یا و نهادی موانع زنان از بسیاری است. شده درونی عوامل به توجه درحالیکه میدانند خود پیشرفتنکردن )2009( قادی رضایی مطالعات ][. دارد زیادی اهمیت )2009( خلوتی )2007( همکاران و شکوری )20( کیمیایی سطح پایینبودن تأییدکننده )2004( همکاران و شادیطلب و نشان بررسیها این 6[. 7 ]2-4 است زنان روانی توانمندی زنان برای بیشتری و زیربنایی اهمیت روانی توانمندی میدهند این به 386 سال در خود مطالعه در همکاران و شکوری دارد. اجتماعی توانمندی خانوار سرپرست زنان که رسیدند نتیجه شبکه به محدود و ضعیف اجتماعی شبکه افراد این ندارند. زیادی محدود عمومی عرصههای در آنان حضور و دارند خویشاوندی زنان )2005( همکاران و شادیطلب مطالعه اساس بر ]7[. است تفکرات جامعه بر حاکم سنتی تفکرات نقشها تعدد دلیل به حمایتی شبکههای به دسترسی کمبود شخصی باورهای و و مشکالت دچار اجتماعی توانمندسازی نبود بهطوری و ]5[. میشوند متعددی آسیبهای از یکی گروهی مداخالت از استفاده اینکه به توجه با در زنان از گروه این برای است اجتماعی مددکاران مهارتهای رشد برای فرصتی اجتماعی مددکاری مداخالت آسیب معرض ]6[. میکند ایجاد زندگی چالشهای با مقابله برای توانمندی و میسازند توانمند طوری را مختلف گروههای اجتماعی مددکاران اعضای تمام رشد موجب گروهی جریانهای و انفعاالت و فعل که اجتماعی هدفهای به رسیدن سبب گروهی فعالیتهای و گروه مسائل وسیع طیف به توجه با بنابراین ]7[. شود مدنظر روانی و خانوار سرپرست زنان پیشروی محدودیتهای و مشکالت هدف گروههای از یکی عنوان به همچنین و آنها آسیبپذیری مددکاران سوی از تخصصی خدمات ارائه اجتماعی مددکاران از قشر این اجتماعی و روانی توانمندسازی هدف با اجتماعی بخش جامعه فعلی شرایط در متأسفانه است. اهمیت حائز جامعه سرپرست زنان با مرتبط سمنهای و نهادها سازمانها از وسیعی نیاز از شناخت بدون و کماثر صورت به خدمات ارائه به فقط خانوار خانواده اعضای و زنان توانمندی اهمیت به توجه بدون و اصلی میپردازند. آنها که میشود معیوبی سی بهوجودآمدن سبب روند این آموزش میشود. آنها نارضایتی و زنان باقیماندن نیازمند موجب تشخیص و شناخت به رسیدن منظور به اجتماعی مددکاران سرپرست زنان مهارتهای و استعدادها ظرفیتها نیازها صحیح خودکارآمدی عزتنفس چون مهارتهایی افزایش و خانوار موجب اجتماعی فعالیتهای و فکری استقالل قدرت احساس خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی افزایش دیدگاههای از توسعه مدل زمینه این در مؤثر دیدگاه میشود. داشتن با مدل این است. اجتماعی مددکاری در گروه پویایی شکوفایی جهت در و پدیدارشناسانه انساندوستانه ویژگی سه خود توانمندی و قابلیت از استفاده با افراد پیشرفت به بودن امر تسهیل موجب میتواند که دارد باور خودیاری طریق از افراد شود. زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی مطالعات این به میتوان موضوع با مرتبط مطالعات ازجمله. Self-efficacy خانوار«سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی همکاران. و مؤمن ترابی»الهام 244

4 شماره. 8 دوره. 396 پاییز رابطه در جدید مدلی )206( 2 جاستین و شانوگا کرد: اشاره طراحی را مسلمان زنان اجتماعی مشارکت و توانمندسازی با عرصههای در زنان توانمندسازی با آنها پژوهش در کردند. شمول توجهی قابل بهطور سیاسی و اجتماعی خانوادگی فردی بهبود قضایی و عدلی نهادهای به آنها دسترسی و اجتماعی از استفاده به پژوهشی در )205( 3 رول و ایست ]8[. یافت پرداختند سرپرست بدون زنان با کار در توانمندسازی رویکرد این داد نشان نتایج بودند. کرده تجربه را ستم و تروما فقر که آسیب عالئم بهبود در زنان موفقیتآمیز تغییرات موجب برنامه افزایش اجتماعی برنامههای در مشارکت خودکارآمدی افزایش برای امید حس ایجاد و تعامالت در تعادل حفظ قدرت حس ]9[. است شده آینده توانمندسازی بررسی به مطالعهای در )203( همکاران و 4 هانتر موانع پژوهش این اساس بر پرداختند. پاکستان در زنان سالمت و زنان موقعیت توسعه حال در کشورهای در فرهنگی و اجتماعی به خود زندگی بر کنترل نبود و آموزشوپرورش از محرومیت خانواده و زنان سالمتی وضعیت بر تأثیرگذار منفی عوامل عنوان رد )2003( 5 اسمیت و ماسون ]20[. میشود محسوب آنها اجتماعات در زنان توانمندسازی بررسی به اجتماع 56 مطالعه از و درون از توانمندسازی که رسیدند نتیجه این به و پرداختند فردی طور به و خانواده در توانمندسازی به نسبت اجتماع طریق عامل عنوان به اجتماعی هنجارهای نقش بر آنان است. مؤثرتر میکند تعیین را توانمندی سطح که کردند تأکید مهمی بسیار.]2[ پژوهشی در )205( رضایی و صوفی داخلی مطالعات در فرهنگی عامل عنوان به کارآفرینی آموزشهای تأثیر بررسی به میزان داد نشان پژوهش نتایج پرداختند. زنان توانمندسازی بر آموزشهای تأثیر تحت چشمگیری صورت به زنان توانمندی به پژوهشی در )206( مهدیانفر ]4[. دارد قرار کارآفرینی تئوری بر مبتنی اجتماعی و روانی توانمندسازی اثربخشی بررسی همسران دارای زنان پرخاشگری و افسردگی کاهش بر انتخاب و روانی توانمندسازی داد نشان پژوهش نتایج پرداخت. زندانی پرخاشگری افسردگی میزان انتخاب تئوری بر مبتنی اجتماعی گروه با مقایسه در را گروه فیزیکی پرخاشگری و ی ]22[. میدهد کاهش کنترل»توانمندسازی عنوان با پژوهشی در )203( راسی عادلیان الگویی ارائه به اجتماعی«و روانی مداخالت با خاورمیانه زنان پرداخت. اجتماعی( و روانی توانمندسازی )الگوی رهیاب نام به میان در مداخله تأثیر داد نشان شبهتجربی مطالعه این نتایج )زنانی کنترل گروه از بیشتر معناداری بهطور مداخله گروه زنان بود. کردند( استفاده مرسوم و متداول اجتماعی خدمات از که و ظرفیتها از مقداری شدند موفق زنان پژوهش این اساس بر روشهای در که دهند توسعه و رشد را خود روانی تواناییهای ]6[. بود مؤثر زندگی مدیریت و دشواریها و چالشها با مقابله توانمندسازی شیوههای بررسی به مقالهای طی )20( کیمیایی پرداخت. حمایتی سازمانهای پوشش تحت خانوار سرپرست زنان به نهتنها توانمندسازی برنامه اجرای پژوهش این اساس بر سرپرست زنان وابستگی کاهش و درآمد سطح افزایش اشتغال حوزههای در زنان توانایی موجب بلکه میشود منتهی خانوار ]2[. میشود روانشناختی سرپرست زنان که است آن از حاکی انجامشده پژوهشهای نیازمند خانواده و خود زندگی بهبود برای جوامع بیشتر در خانوار در مؤثر گامهای برداشتن برای هستند. توانمندسازی برنامههای و اقتصادی عوامل به توجه کنار در زنان توانمندسازی مسیر تواناییهای و خود به نسبت زنان نگرش و باورها باید جامعه سیاسی فعالیتهای در زنان مشارکتدادن با همچنین یابد. تغییر خود ایجاد و اجتماعی روابط شبکه افزایش سبب میتوان اجتماعی به ذکرشده مطالعات بیشتر شد. دستهجمعی کارهای در انگیزه تأثیر و آن بر مؤثر عوامل توانمندسازی ابعاد و مفهوم شناخت زنان و پرداختهاند توانمندسازی بر اقتصادی و اجتماعی عوامل برای اما گرفتهاند نظر در جامعه فقیر و ضعیف قشر عنوان به را غیرقابل و مهم نقش وجود با نکردهاند. اقدامی شرایط این تغییر سرپرست زنان توانمندسازی حیطه در اجتماعی مددکاران انکار رویکرد با و گروهی صورت به بهخصوص مداخلهای تاکنون خانوار یعنی توانمندسازی اساسی و مهم ابعاد در تغییر ایجاد برای توسعه مطالعه این در است. نشده انجام اجتماعی و روانی زیربنایی ب عد دو به رسیدن برای خانوار سرپرست زنان مهارتهای تقویت دنبال به کنترل به زنان دستیابی و شرایط تغییر برای تالش خوداتکایی با گروهی اجتماعی مددکاری مداخالت با امر این بودیم. زندگی متخصصان تأیید با و دقیق علمی برنامه با همراه توسعه رویکرد پذیرفت. صورت مددکاریاجتماعی مداخله تأثیر شناخت مطالعه كلیاین هدف زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی روانی توانمندسازی ب عد در اختصاصی اهداف بود. خانوار سرپرست توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری تأثیر شناخت شامل قدرت احساس و فکری استقالل خوداثربخشی عزتنفس بر شامل اجتماعی توانمندسازی ب عد در و خانوار سرپرست زنان خانوار سرپرست زنان جمعگرایی و اجتماعی امور در مشارکت سرپرست زنان توانمندسازی به میتواند تحقیق این نتایج بود. راهکارهای زمینه این در و کمک اجتماعی و روانی ابعاد در خانوار و سازمانها برای میتواند تحقیق این نتایج کند. ارائه کاربردی کمیته قبیل از خانوار سرپرست زنان امور در دخیل نهادهای بحث در فعال سمنهای و بهزیستی سازمان و خمینی امام امداد شود. واقع سودمند سیاستگذاری و آموزش 2. Shanuga and Justin 3. East and Roll 4. Hunter 5. Mason and Smith 245 خانوار«سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی همکاران. و مؤمن ترابی»الهام

5 شماره. 8 دوره. 396 پاییز بررسی روش طرح از استفاده با که بود شبهی نوع از پژوهش این آماری جامعه شد. انجام کنترل گروه با و بود. تهران شهر ساکن خانوار سرپرست زنان شامل پژوهش این )ع( علی امام موسسه پوشش تحت زنان بین از پژوهش این نمونه داشتند. را پژوهش به ورود شرایط که شدند انتخاب ی تحقیقات در نمونه حجم تعیین منظور به پژوهشگران زنان تعداد ]23[. باشد نفر 30 حداقل گروه هر میکنند توصیه اساس بر بود. نفر 298 مؤسسه این پوشش تحت خانوار سرپرست سنی گروه نوشتن و خواندن سواد )داشتن تعیینشده معیارهای مؤسسه روانشناس کمک با که روان سالمت و سال 45 تا نباشند( سایکوز حد در که شد تعیین آنها پروندههای و بین از که داشتند را پژوهش به ورود شرایط خانوار سرپرست زن ارائهشده لیست طریق از ساده تصادفی صورت به نفر 60 آنها صورت به افراد بعد مرحله در شدند. انتخاب موسسه سوی از نفر 30 و مداخله گروه در نفر )30 نفره 30 گروه دو به تصادفی از کتبی رضایتنامه گرفتن از پس شدند. تقسیم کنترل( گروه در برای آنها تعداد و جلسات برگزاری نحوه با رابطه در گروه دو هر شد. اجرا و داده توضیحاتی گروه دو هر رویکرد با را اجتماعی مددکاری مداخالت پژوهشگر آن از پس اجرا گروه افراد روی دقیقهای ۹۰ جلسه 0 در توسعه اجرای و اجتماعی مددکار و اعضا معرفی به جلسه نخستین کرد. با عزتنفس موضوع با جلسه دومین داشت. اختصاص پرسش گروهی کار موضوع این با رابطه در علمی اطالعات ارائه این از توسعه رویکرد میانی مرحله اساس بر بود. همراه پاسخ و کنند بیان راحتتر را خود درونی حاالت بتوانند باید اعضا جلسه تالش اهداف به رسیدن برای و دهد نشان بیشتری انسجام گروه عزتنفس نقش و اهمیت درک جلسه این آموزشی هدف شود. رضایت احساس زندگی در موفقیت احساس افزایش زندگی در با سوم جلسه بود. خود قوت و ضعف نقاط شناخت و خود از عزتنفس افزایش منظور به گامهایی و تکنیکها آموزش هدف رد بود. واقعیتدرمانی رویکرد با بیفایدهبودن احساس بر غلبه و عزتنفس با مرتبط مطالب جمعبندی و تکمیل به جلسه این شد. پرداخته آینده وضع بهبود برای توان احساس هدف با چهارم جلسه توانایی خوداتکایی کوشش و تالش با مش حل به باور اسنادها بهبود و خود شایستگیهای از آگاهی خونسردی حفظ مرتبط مباحث تکمیل ضمن پنجم جلسه در یافت. اختصاص حس تقویت برای روشهایی و تمرینها از خوداثربخشی با بندورا شناختیاجتماعی رویكرد بهکارگیری با خوداثربخشی مواردی در فکری استقالل هدف با ششم جلسه شد. استفاده منزل مخارج مدیریت منزل تغییر یا خرید فرزندان ازدواج چون آموختن فرزندان تحصیلی مسائل به رسیدگی و مدرسه تعیین تکنیک آموزش و گروهی کار از استفاده با تصمیمگیری مراحل شد. اجرا درخت باور هدف با زنان در قدرت احساس موضوع با هفتم جلسه تغییر تقاضای خود عقیده ابراز سرنوشت تغییر برای توانایی به غیرمنطقی درخواستهای رد دیگران نامطلوب رفتارهای كاستیهای پذیرش و خود منفی و مثبت احساسات ابراز دیگران مطالب نقش ایفای و پاسخ و پرسش تکنیک از استفاده با خود اجتماعی توانمندسازی زمینه در نهم و هشتم جلسه شد. تشکیل و زندگی در گروهی و اجتماعی فعالیتهای تقویت هدف با و بود گروهی اجتماعی مددکاری رویکرد با جمعی ارتباطات پیشرفت کارگروهی و پاسخ و پرسش افکار بارش تکنیک از استفاده با و کار از حاصل منافع اجتماعی مددکار پایانی جلسه در شد. اجرا را مباحث و ارزیابی توسعه دیدگاه پایانی مرحله اساس بر را گروه کرد. اجرا نیز را همچنین کرد. جمعبندی توانمندی پرسشنامه دیگر بار گروه دو در مداخله اتمام از پس دریافت مداخلهای هیچ کنترل گروه شد. تکمیل اجتماعی و روانی به اجرای و آموزشی جلسات پایان از پس و نکرد فشردهای آموزش اولیه قرار طبق و اخالقی اصول رعایت منظور صورت به مباحث مهمترین و برگزار کنترل گروه اعضای برای شد. ارائه خالصه ایران در بار اولین برای طراحیشده مداخله که آنجایی از مناسببودن از اطمینان حصول و روایی تأیید منظور به شد اجرا بررسی روش از پژوهش اهداف با آن تناسب و جزئیات مدت اختیار در مداخله بسته منظور این به شد. استفاده خبرگان روایی گرفت قرار کارشناسانی و اجتماعی مددکار متخصصان از نفر 0 خانوار سرپرست زنان حیطه در فعالیت سابقه مستقیم طور به که خبرگان روایی ضریب فرمول محاسبه از حاصل نتیجه داشتند. را مداخله مدت متخصصان ترتیب این به آمد. دست به درصد 0/8 کردند. تأیید پژوهش اهداف با را مداخله بسته تناسب و جزئیات و روانی توانمندی میزان سنجش برای پژوهش این در )200( محمدمرادی که شد استفاده پرسشنامهای از اجتماعی تأیید ابزار این پایایی و سازه و صوری روایی بود. کرده طراحی پرسشنامه این پایایی مجددا پژوهش این در محققان است. شده آمد. دست به 0/79 پرسشنامه کرونباخ آلفای که سنجیدند را برای آماری دادههای جمعآوری و آموزشی مداخالت پایان از بعد استفاده 22 نسخه SPSS آماری نرمافزار از دادهها تجزیهوتحلیل تجزیهوتحلیل استنباطی و توصیفی سطح دو در دادهها شد. زوجی تی آماری آزمونهای از دادهها تجزیهوتحلیل برای شدند. شد. استفاده کوواریانس تحلیل و لون خانوار«سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی همکاران. و مؤمن ترابی»الهام 246

6 پاییز. 396 دوره. 8 شماره 3 یافتهها بر اساس نتایج بهدستآمده 28 نفر )46 درصد( از زنان در گروه سنی 29 تا 37 سال قرار داشتند. از نظر تعداد فرزندان 33 نفر )55 درصد( از زنان سرپرست خانوار دو فرزند داشتند. از نظر تحصیالت 48 زن سرپرست خانوار )79.9 درصد( تحصیالت راهنمایی )23 نفر( و دیپلم )25 نفر( داشتند. از نظر وضعیت مسکن 45 زن سرپرست خانوار )75 درصد( در مسکن استیجاری سکونت داشتند. از نظر وضعیت تأهل 30 نفر از زنان سرپرست خانوار )50 درصد( مطلقه بودند. از نظر وضعیت اشتغال 34 نفر )56.6 درصد( از زنان دارای شغل آزاد بودند )جدول شماره (. بر اساس نتایج بهدستآمده از بررسی شاخصهای توصیفی مؤلفههای توانمندسازی روانی و اجتماعی به تفکیک گروههای مطالعهشده در و مقادیر میانگین عزتنفس خوداثربخشی استقالل فکری احساس قدرت مربوط به توانمندسازی روانی و متغیرهای مشارکت در امور اجتماعی و جمعگرایی در توانمندسازی اجتماعی در گروه در بیشتر از بود )جدول شماره 2(. همچنینبرایبررسی عادیبودن توزیع متغیرهای توانمندسازی روانی شامل عزتنفس خوداثربخشی استقالل فکری و احساس قدرت و متغیرهای توانمندسازی اجتماعی شامل مشارکت در امور اجتماعی و جمعگرایی از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد. نتایج نشان داد تمام متغیرهای بررسیشده توزیع طبیعی دارند )0/05>P(. نتایج آزمون لون نشان داد واریانس جدول. توزیع فراوانی زنان سرپرست خانوار به تفکیک متغیرهای جمعیتشناختی در گروههای بررسیشده متغیرهای جمعیتشناختی تعداد )درصد( کنترل تعداد )درصد( جمع تعداد )درصد( 20)33/3( 8)26/6( 2)40( 20 تا 28 سال 28)46/4( 4)46/6( 4)46/6( 29 تا 37 سال سن 2)20/3( 8)26/6( 4)3/3( 38 تا 45 سال 9)3/6( )36/6( 8)26/6( یک فرزند 33)55/0( 7)/6( 5)50/0( 4)3/2( 8)60/0( 3)0/0( تعداد فرزندان دو فرزند سه فرزند )/6( 0)0/0( )3/2( چهار فرزند )8/3( 6)20/0( 5)6/6( ابتدایی 23)38/3( 25)4/6( 2)40/0( 2)40/0( )36/6( 3)43/2( تحصیالت راهنمایی دیپلم )/6( 0)0/0( )3/2( لیسانس 45)75/0( 24)80/0( 2)70/0( استیجاری 3)2/7( 6)20/0( 7)23/4( وضعیت مسکن مالک 2)3/3( 0)0/0( 2)6/6( پدری 9)3/6( 8)26/6( )36/6( متأهل 30)50/0( 6)53/4( 4)46/6( وضعیت تأهل مطلقه )8/4( 6)20/0( 5)6/8( متوفی 34)56/6( 8)60/0( 6)53/2( آزاد 2)3/4( 2)6/8( 0)0/0( وضعیت اشتغال کارمند 24)40/0( 0)33/4( 4)46/6( خانهدار 247»الهام ترابی مؤمن و همکاران. بررسی اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد توسعه بر توانمندسازی روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار«

7 شماره. 8 دوره. 396 پاییز مداخله از پس و قبل و کنترل گروه دو در خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی مؤلفههای توصیفی شاخصهای 2. جدول توانمندسازی مؤلفههای گروهها مراحل میانگین انحرافمعیار 3/90 4/3 3/3 2/27 3/26 3/36 4/23 20/6 عزتنفس کنترل 3/7 3/6 2/89 /6 3/46 3/30 7/93 8/73 خوداثربخشی کنترل 4/82 4/95 2/89 /6 6/20 5/70 7/93 8/73 فکری استقالل کنترل 3/0 3/08 2/75 /7 8/73 8/56 9/06 2/3 قدرت احساس کنترل /27 /43 6/47 8/74 5/66 50/93 55/36 66/63 روانی توانمندسازی کنترل 6/32 6/4 6/59 3/54 24/20 23/83 24/90 36/70 اجتماعی امور در مشارکت کنترل 2/35 2/64 2/40 2/09 4/53 4/33 5/6 6/36 جمعگرایی کنترل 7/2 7/49 7/60 4/40 38/73 38/6 40/06 53/06 اجتماعی توانمندسازی کنترل و 58 )/49 است همگن گروهها بین روانی توانمندسازی متغیر.)P=0/35 df,2= بر توسعه رویكرد با گروهی اجتماعی مددکاری اثر بررسی برای از خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی افزایش بین بهدستآمده نتایج اساس بر شد. استفاده کوواریانس تحلیل مقدار دارد. وجود معنیداری اختالف گروه دو روانی توانمندسازی از درصد 60 داد نشان )Eta 2 )0/60= بهدستآمده اتای مجذور گروه در شرکتکننده آزمودنیهای توانمندسازیروانی تغییرات خانوار«سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی همکاران. و مؤمن ترابی»الهام 248

8 پاییز. 396 دوره. 8 شماره 3 جدول 3. تحلیل کوواریانس توانمندسازی روانی و مؤلفههای آن در گروههای و کنترل در زنان سرپرست خانوار منبع تغییرات مجموع مجذورات میانگین مجذورات درجه آزادی سطح معنیداری مجذور اتا مقدار F 0/68 >0/00 24/ / /63 توانمندسازی روانی 0/60 >0/00 88/56 236/95 236/95 بین گروهها 57 26/6 49/9 درون گروهها /47 >0/00 5/2 294/64 294/64 عزتنفس 0/63 >0/00 97/67 562/90 563/90 بین گروهها 57 5/76 328/48 درون گروهها /26 >0/00 23/3 247/90 247/90 خوداثربخشی 0/64 >0/00 0/23 49/62 49/62 بین گروهها 20/ /44 39/59 درون گروهها /4 >0/00 30/95 549/4 549/4 استقالل فكری 0/69 0/03 9/77 40/99 40/99 بین گروهها 57 4/9 239/02 درون گروهها /44 >0/00 46/03 6/22 6/22 احساسقدرت زنان 0/78 >0/00 48/6 70/9 70/9 بین گروهها 57 3/50 99/60 درون گروهها را میتوان به مددکاریاجتماعیگروهی با رویكرد توسعه نسبت داد )جدول شماره 3(. مؤلفههای توانمندسازی روانی در ابعاد عزتنفس Eta=0/63( 97/67=) 60)F) 0/00=P خوداثربخشی Eta=0/64( (F( 60(=0/23 P=۰/00 استقالل فکری Eta=0/69( 9/77=) 60)F) 0/00=P و احساس قدرت Eta=0/78( 48/6=) 60)F) 0/00=P بین گروه با گروه کنترل تفاوت معناداری دارد )جدول شماره 3(. برای بررسی توانمندسازی اجتماعی ابتدا از آزمون لون استفاده شد. نتایج نشان داد واریانس متغیر توانمندسازی اجتماعی بین گروهها همگن است )/09 58 و df,2= 0/30=P(. برای بررسی اثر مددکاری اجتماعی گروهی با رویكرد توسعه بر افزایش توانمندی اجتماعی زنان سرپرست خانوار از تحلیل کوواریانس استفاده شد. بر اساس این آزمون بین توانمندسازی اجتماعی دو گروه اختالف معنیداری وجود دارد. مقدار مجذور اتای بهدستآمده )0/66= 2 )Eta نشان داد 66 درصد از تغییرات توانمندسازی اجتماعی آزمودنیهای شرکتکننده در گروه را میتوان به مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویكرد توسعه نسبت داد )جدول شماره 4(. مؤلفههای توانمندسازی اجتماعی در ابعاد مشارکت در امور اجتماعی Eta=0/69( )F) 60(=3/63 P=0/00 و جمعگرایی Eta=0/72( 2/7=) 60(F( 0/00=P بین گروه با گروه کنترل تفاوت معناداری دارد )جدول شماره 4(. بحث نتایج این پژوهش نشان داد بین توانمندسازی روانی و اجتماعی و هر یک از زیرمقیاسهای آن بین افراد آموزشدیده با افراد گروه 249»الهام ترابی مؤمن و همکاران. بررسی اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد توسعه بر توانمندسازی روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار«

9 شماره. 8 دوره. 396 پاییز خانوار زنانسرپرست کنترل و گروههای در آن مؤلفههای و توانمندسازیاجتماعی کوواریانس تحلیل 4. جدول تغییرات منبع مجذورات مجموع مجذورات میانگین آزادی درجه معنیداری سطح اتا مجذور F مقدار 0/30 >0/00 25/29 674/37 674/37 اجتماعی توانمندسازی 0/66 >0/00 3/ / /98 گروهها بین 57 26/66 59/66 گروهها درون /23 >0/00 7/55 366/53 366/53 اجتماعی امور در مشارکت 0/69 >0/00 3/ / /05 گروهها بین 57 20/87 89/93 گروهها درون /26 >0/00 52/07 223/45 233/49 جمعگرایی 0/72 >0/00 2/7 33/20 33/20 گروهها بین 57 /52 87/4 گروهها درون معنادار تفاوت وجود بنابراین دارد. وجود معناداری تفاوت کنترل فکری استقالل خوداثربخشی عزتنفس زیرمقیاسهای در بین جمعگرایی و اجتماعی امور در مشارکت قدرت احساس میشود. تأیید نیز کنترل و گروه افراد و یحییآبادی پژوهش نتايج همسو مطالعات با رابطه در و تخصصی و عمومی آموزش داد نشان )2005( حسینیان افزایش سبب آموزشها این به دختران و زنان دسترسی افزایش خود پژوهش در )20( کیمیایی ]24[. میشود آنها توانمندی توانمندسازی برنامه اجرای از پس که یافت دست نتیجه این به پذيرش خودارزشمندی خودكارآمدی ميزان روانشناختی مددجويان اعتمادبهنفس و زندگی بر كنترل شخصی مسي وليت و جلیلیان مطالعه ]2[. است يافته افزايش خانوار سرپرست زن و مهارت به میشود باعث زنان آموزش داد نشان )205( سعدی ]25[. یابند دست بیشتری توانمندی پژوهش از بخشی در )203( علیبیگی و لنگرودی چرمچیان برگزاری مانند گروهی روشهای از استفاده که کردند عنوان خود مهارتهای ارتقای زنان برای آموزشی کالسهای و كارگاهها و جامعه در خود سازنده نقش به نسبت زنان آگاهی زنان آنها بیشتر توانمندسازی موجب آموزشديده زنان از استفاده داد نشان )205( رضایی و صوفی پژوهش ]26[. میشود آموزش تأثیر تحت چشمگیری صورت به زنان توانمندی میزان اجتماعی و روانی توانمندی میزان باالبودن دارد. قرار کارآفرینی دوره در شرکتکننده زنان در قدرت احساس و فکری استقالل شرکت دوره این در که زنانی با مقایسه در کارآفرینی آموزشی مقوله بر را کارآفرینی آموزشهای تقویتکننده نقش نکردند ]4[. میسازد آشکار زنان توانمندسازی پرداخته روانی موانع به بهندرت زنان توانمندسازی بحث در عنوان به را خارجی یا و نهادی موانع زنان از بسیاری است. شده عوامل به توجه درحالیکه میدانند خود پیشرفتنکردن دالیل توانمندسازی راه سر بر که موانعی ][. دارد زیادی اهمیت درونی احساس اعتمادبهنفس نداشتن ترس شامل دارد قرار زنان روانی فرهنگی و سنتی یشههای پذیرش ریسککردن از گریز گناه توجهی قابل تأثیر و قوی ریشههای ایران در موضوع این که است )2005( همکاران و شادیطلب که مطالعهای اساس بر دارد. به چندانی تمایل خانوار سرپرست زنان شد مشخص دادند انجام دارند اعتقاد آنها از درصد 80 از بیش و ندارند نوپذیری و نوآوری ]5[. میشود همان باشد شده نوشته آدم پیشانی روی هرچه که کیمیایی )2009( قادی رضایی پژوهشهای و ذکرشده مطالعه سطح پایینبودن )2009( خلوتی و )2007( شکوری )20( 6[. 7 2 ]3 میکنند تأیید را ایرانی زنان روانی توانمندی روابط شبکه به زیادی محدودیتهای فرهنگی مسائل عمومی عرصه در حضور برای زنان اجتماعی توانمندی و اجتماعی ای و برادر پدر سوی از اعمالشده محدودیتهای میکند. وارد اقوام و همسایگان برخورد و نگاهها و رفتارها خانواده بزرگ پسر اجتماعی فعالیتهای و زنان زندگی بر بسزایی تأثیر آشنایان و به بیشتر مطلقه زنان زندگی در بهخصوص امر این دارد. آنها خانوار«سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی همکاران. و مؤمن ترابی»الهام 250

10 شماره. 8 دوره. 396 پاییز )2005( همکاران و شادیطلب پژوهش اساس بر میخورد. چشم بیشتر است. زیاد توجهی قابل سطح در جمعگرایی به زنان تمایل گروهی فعالیتهای به درصد( )68 زیادی بسیار و زیاد تمایل زنان زنان از درصد 82 از بیش تمایلی چنین کنار در دارند. جمعی و فعالیتهای از هیچیک در گذشته سال یک در خانوار سرپرست ]5[. نداشتهاند شرکت جمعی سرپرست زنان بیشتر برگزارشده مداخله جلسات اساس بر نقشهای داشتن دلیل به کافی زمان نداشتن چون عواملی خانوار آنها از خانواده زیاد انتظارات و توقع زندگی در مختلف خارج امور پذیرش و نهگفتن در ناتوانی حد از بیش کنترلهای همسایگان آزاردهنده نگاههای و صحیح ارتباط نداشتن توان از اجتماعی فعالیتهای در شرکت برای تمایل نداشتن عوامل از را با نتایج این میدانستند. پایین اجتماعی توانمندی درنتیجه و همکاران و شادیطلب و )2007( همکاران و شکوری مطالعه.]7 5[ است همسو )2005( برادر یا پدر سوی از واردشده فشارهای خانوار سرپرست زنان میدانند شغل داشتن و مستقلشدن برای موانع مهمترین از را این شدهاند. جدا همسرشان از بهتازگی که زنانی برای بهخصوص کنترلگریهای از رهاشدن برای فرد که است حدی تا گاه فشارها که میدهد تن آگاهی و شناخت بدون مجدد ازدواج به مداوم و مادری نقش در تناقض میشود. زنان بیشتر آسیب سبب و روانی فشار که است مواردی دیگر از نیز خانواده سرپرستی از زندگی زیاد هزینههای میکند. وارد زنان بر زیادی جسمی دچار را زنان دیگر سوی از فرزندان عاطفی نیازهای و سو یک میکند. روانی بیماریهای و عاطفی مشکالت انواع و دوگانگی جسم و روح که دیگر موضوعات از بسیاری و موارد این همه زنان توانمندسازی مسیر موانع میفرساید را خانوار سرپرست زنان میشود. محسوب نتیجهگیری احساس تقویت تحقیق این از حاصل نتایج به توجه با علت به زنان خودکارآمدی حس ارتقای بر تأکید ارزشمندبودن استقالل به دستیابی متعدد و چندگانه نقشهای و مسئولیت قدرت حس افزایش موفق و مستقل زندگی تجربه برای فکری و ارتباطی مهارتهای تقویت مختلف مسائل با رویارویی هنگام توجه با که هستند مواردی جزو جمعی فعالیتهای در مشارکت منجر میتوانند مفید آموزشهای از بهرهگیری با و آنها به کافی تحقیق این نتایج شوند. خانوار سرپرست زنان توانمندسازی به بهکارگیری و گروهی اجتماعی مددکاری مداخله با داد نشان استقالل خوداثربخشی عزتنفس چون ابعادی در توسعه رویکرد زنان روانی توانمندسازی موجب میتوان قدرت احساس فکری جمعگرایی تقویت با مداخله این همچنین شد. خانوار سرپرست توانمندسازی موجب میتواند گروهی و اجتماعی فعالیتهای و شود. زنان اجتماعی در مش شامل پژوهش این محدودیتهای ازجمله روانی توانمندسازی زمینه در منابع و اطالعات به دسترسی غیرفارسی منابع بهخصوص خانوار سرپرست زنان اجتماعی و برای خانوار سرپرست زنان از حمایت مؤسسات همکارینکردن در پژوهش واحدهای روانی و روحی وشرایط پژوهش اجرای ای نمره بر که بود پرسشنامه به پاسخگویی زمان است. گذاشته اثر مددكاری توسعه دیدگاه مفهوم تحقیق این انجام ایده امكان مختلف آموزشی گروههای قالب در كه است گروهی مسائل با رویارویی در را افراد قابلیتهای و تواناییها ارتقای آموزش تأثیرات میشود پیشنهاد میسازد. فراهم مشكالت و درمانی رویکردهای با توسعه رویکرد جای به گروهی مددکاری اثربخشی میتوان همچنین شود. مقایسه دیگری آموزشی و زنان توانمندسازی مؤلفههای دیگر بر را آموزش نوع این در فرهنگی تفاوتهای به توجه با سنجید. نیز خانوار سرپرست مختلف خردهفرهنگهای در و مناطق در میشود توصیه کشور در فرهنگی تفاوتهای تأثیر و اجرا مشابه مطالعات نیز کشور میشود پیشنهاد همچنین شود. بررسی مهارتها این آموزش با گروهی اجتماعی مددکاری آموزش تأثیر مشابه پژوهشی در خانوار سرپرست زنان با مرتبط مراکز دیگر در توسعه رویکرد شود. بررسی کشور سراسر در اجتماعی و روانی توانمندسازی ارتقای برای میشود پیشنهاد گروه این روان سالمت بهداشت ارتقای و خانوار سرپرست زنان نظیر مراکزی در اجتماعی مددکاری متخصصان جامعه افراد از نهادهای و سازمانها مشاوره و اجتماعی مددکاری ینیکهای فعال خیریههای و سمنها خانوار سرپرست زنان با مرتبط کنند. برگزار گروهی( اجتماعی )مددکاری آموزشی کالسهای در گروهی اجتماعی مددکاری آموزش كاربرد اینکه به توجه با خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی افزایش برای مهارتآموزی بهمنظور میشود پیشنهاد است شده تأیید دارند سروکار افراد این با که اجتماعی مددکاران و روانشناسان گامهای تا شود برگزار و طراحی کارگاه و آموزشی بستههای شود. برداشته افراد این به خدمت راستای در مثبتی و هدفدار آموزشی کتابچههای توزیع و تهیه با میتوان زمینه این در سمینارها برگزاری خانوار سرپرست زنان مسائل خصوص در به توجه و خانوار سرپرست زنان حضور با همایشها و کارگاهها آگاهی افزایش برای آنان اجتماعی و روانی توانمندسازی لزوم درط زمینههای طریق بدین تا برداشت گامهایی خانوادهها و آنها نتایج به توجه با شود. تعدیل جامعه در قشر این منزویشدن و اجتماعی مددکاری آموزش كاربرد میشود پیشنهاد پژوهش این بر مؤثر درمانی و آموزشی روشهای از یكی عنوان به گروهی خانوار سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی افزایش 25 خانوار«سرپرست زنان اجتماعی و روانی توانمندسازی بر توسعه رویکرد با گروهی اجتماعی مددکاری مداخله اثربخشی بررسی همکاران. و مؤمن ترابی»الهام

11 پاییز. 396 دوره. 8 شماره 3 مورد توجه بیشتر كاركنان و برنامهریزان حوزه سالمت روان قرار گیرد. تشکر و قدردانی این مقاله از پایاننامه کارشناسی ارشد خانم الهام ترابی مومن در گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی گرفته شده است. در پایان از همکاری تمام افرادی که ما را در روند مطالعه یاری کردند بهخصوص مدیریت کارمندان و زنان سرپرست خانوار تحت پوشش مؤسسه امام علی )ع( سپاسگزاری میکنیم.»الهام ترابی مؤمن و همکاران. بررسی اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد توسعه بر توانمندسازی روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار«252

12 Autumn 207. Vol 8. Num 3 REHABILITATION References [] Telozad M. [Prevalence of depression in women headed households (Persian)]. Payam-e Zan. 2007; 6(84-85):280. [2] Bakhtiyari A, Mohebbi F. [Government and head householder women (Persian)]. Journal of Womens Strategic Studies. 2006; 9(34):67. [3] Department of Reducing Social Disorder. [The role of technical and vocational skill training in empowering women-headed households as a social disorder (Persian)]. Tehran: Iran Technical & Vocational Training Organization; 20. [4] Sufi M, Rezaei AA. [Study the effect of entrepreneurship, as a cultural factor, on the empowerment of women (Persian)]. Journal of Cultural Management. 205; 9(27):5-28. [5] Mohammad Moradi B. [Effects of union programs carpet city peers on empowerment of rural women: A case study of rural women carpet weavers, Safiabad, Biashush and Zlan (Persian)] [MSc. thesis]. Tehran: University of Tehran; 200. [6] Rezaei Ghadi Kh. [Indicators of empowerment of women heads of household. Proceedings of the conference and be synergistic capabilities of women heads of households (Persian)]. Paper presented at: The Second Conference on Empowering of Head- Families Women. 30 June 206; Tehran, Iran. [7] Shakoori A, Rafatjah M, Jafary M. [An analysis of factors affecting women's empowerment components (Persian)]. Women in Development & Politics. 2007; 5():-26. [8] Shaditalab J. [Practices empower women heads of households (Persian)]. Tehran: Center for Women s Studies of Tehran University; [9] Bandura A. Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning. Educational Psychologist. 993; 28(2):7 48. doi: 0.207/s ep2802_3 [0] Abbasi-Shavazi MJ, Alimandegarie M. [The effects of various dimensions of women s autonomy on fertility behavior in Iran (Persian)]. Women in Development & Politics. 200; 8():3-5. [7] Eqlima M. [Working with groups, recognition, treatment and dynamics (Persian)]. Tehran: Espand-e Honar; [8] Cherayi S, Jose JP. Empowerment and social inclusion of muslim women: Towards a new conceptual model. Journal of Rural Studies. 206; 45: doi: 0.06/j.jrurstud [9] Francis East J, Roll SJ. Women, poverty, and trauma: An empowerment practice approach. Social Work. 205; 60(4): doi: 0.093/sw/swv030 [20] Hunter BA, Jason LA, Keys CB. Factors of empowerment for women in recovery from substance use. American Journal of Community Psychology. 202; 5(-2):9 02. doi: 0.007/ s [2] Mason KO, Smith HL. Women s empowerment and social context: Results from five Asian countries. Washington, D.C.: Gender and Development Group, World Bank; [22] Mahdiyanfar F, Kimiaei SA, Ghanbari Hashemabadi BA. [Examining the effectiveness of psycho-social empowerment based on choice theory on reducing depression and aggression in women with husbands in prison in 204 (Persian)]. Journal of Forensic Medicine. 206; 2(3):67. [23] Delavar A. [Theoretical and practical research in the humanities and social sciences (Persian)]. Tehran: Roshd; [24] Hosseinian S, Tabatabaei Yahyaabadi Sh. [Empowerment of women heads of families through group counseling, awareness and entrepreneurship (Persian)]. Journal of Family Research. 2005; (4): [25] JalilIans S, Sadi H. [Investigation effect of socio-economical components on rural women s psychological empowerment in Islamabad-e Qarb (Persian)]. Journal of Rural Research. 205; 6(4): [26] Charmchian Langerodi M, Alibaygi AH. [An investigation of effective factors on rural women's psychological empowerment in Sari (Persian)]. Journal of Women and Society. 203; 4(3); [] Sandberg S. Women, work, and the will to lead. New York: Penguin Random House; 203. [2] Kimiaee SA. [Methods used for empowering head-of-household women (Persian)]. Journal of Social Welfare. 20; (40): [3] Khalvati M. [House wives women s empowerment and its effective factors on dynamic process in Shiraz, 2007 (Persian)]. Social Research. 2009; 2(4):53-7. [4] Grayinezhad AZ, Shaditalab Zh. [Poverty of women headed households (Persian)]. Journal of Women in Development & Politics. 2004; 2(): [5] Shaditalab Zh, Vahabbi M, Varmazyar H. [Income poverty, only one aspect of female headed houshold's poverty (Persian)]. Journal of Social Welfare. 2005; 4(7): 227. [6] Addelyan Rasi H. Empowering women in the Middle East by psychosocial interventions: Can provision of learning spaces in individual and group sessions and teaching of coping strategies improve women s quality of life [PhD dissertation]. Linköping: Linköping University; »الهام ترابی مؤمن و همکاران. بررسی اثربخشی مداخله مددکاری اجتماعی گروهی با رویکرد توسعه بر توانمندسازی روانی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار«